Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek BESSENSAP 2015

wc

2.5 Plenaire zaal 2.4

2.6

BESSENSAP 2015

Julianaplein

Foyer

roltrap

Lift

Anna van Buerenplein Lift

Ontvangst New Babylon PIAZZA bar&restaurant

Tweede verdieping

Derde verdieping

3.2

3.1

3.3

3.4

wc 3.5 Vide I

Lift

Vide II

Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Voorwoord Welkom bij de vijftiende editie van Bessensap. Voor u ligt een dag vol wetenschap, inspiratie en ontmoetingen. Dagvoorzitter Frénk van der Linden zal Bessensap 2015 openen. Van der Linden zal tevens optreden als moderator bij de twee debatten die op het programma staan. Het ochtenddebat gaat over de grenzen van Big Science: welke keuzes moeten we maken en zijn miljoeneninvesteringen nog wel de moeite waard, of komen de grenzen van wat we kunnen in zicht? In het middagdebat gaan wetenschappers uit verschillende disciplines met elkaar en met de zaal in discussie over de (on)mogelijkheden van het Human Brain Project. Keynote-spreker is dit jaar de Amerikaanse journalist Adam Marcus. Marcus is een van de oprichters van de website Retraction Watch. Hij bespreekt welke lessen we kunnen trekken recente gevallen van integriteitsschending in de wetenschap. Gedurende de hele dag presenteren wetenschappers hun eigen onderzoek en geven brede updates over hun vakgebied als geheel. Voor onderzoekers zijn er diverse workshops over hoe zij hun onderzoek beter aan journalisten en aan het grote publiek kunnen presenteren. Wetenschapsjournalist Arnout Jaspers interviewt Sjoerd Repping over de come-back van de eugenetica. Moeten we gaan sleutelen aan menselijke embryo’s? En wat zijn de praktische en ethische dilemma’s die op ons afkomen? In de middag geven (wetenschaps)redacties een Kijkje in de Keuken: hoe bepalen zij wat ze wel en niet in hun krant of uitzending willen? Voor onderzoekers is het een uitgelezen kans om meer inzicht te krijgen in hoe de pers werkt. Een nieuw onderdeel op Bessensap is De Etalage. Hierin presenteren zes onderzoekers in twee sessies hun onderzoek zo overtuigend mogelijk aan een kritisch panel van journalisten. De winnaar krijgt bovendien een radiointerview met De Kennis van Nu. Aan het eind van de middag maakt NWO-voorzitter Jos Engelen bekend wie de Spinozapremies 2015 krijgen, de hoogste onderscheiding in de Nederlandse wetenschap.

1

In dit programmaboekje staan korte samenvattingen van de presentaties en workshops en de contactgegevens van alle sprekers op Bessensap 2015. De nummers in het boekje komen overeen met de nummers op het programma. Achterin staan voorstellen en contactgegevens van niet-geselecteerde sprekers. Wij wensen u een plezierige en inspirerende dag, De organisatie van Bessensap Bessensap wordt georganiseerd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de Vereniging voor Wetenschapsjournalistiek en -communicatie Nederland (VWN). De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek is een van de belangrijkste wetenschapsfinanciers in Nederland en zorgt voor kwaliteit en vernieuwing in de wetenschap. NWO investeert jaarlijks ruim 650 miljoen in nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek en onderzoek rond maatschappelijke uitdagingen. Op basis van adviezen van deskundige wetenschappers en relevante experts uit binnen- en buitenland selecteert en financiert NWO onderzoeksvoorstellen. NWO stimuleert nationale en internationale samenwerking, investeert in grote onderzoeksfaciliteiten, bevordert kennisbenutting en beheert onderzoeksinstituten. NWO financiert meer dan 5.600 onderzoeksprojecten aan universiteiten en kennisinstellingen.

2

Dagvoorzitter Frénk van der Linden Frénk van der Linden (57), freelance journalist, werkt voor onder meer NTR-radio (Kunststof), KRO/NCRV-televisie (Brandpunt) en de Volkskrant. Hij publiceerde sinds eind jaren zeventig talloze interviews, reportages en documentaires. ‘Schoolvoorbeelden van prestaties op zeer hoog niveau’, oordeelde de jury die hem de Prijs voor de Nederlandse Dagbladjournalistiek toekende voor vraaggesprekken in NRC Handelsblad. Van zijn hand verscheen onder meer de bundel Tot op het bot – gesprekken over ziel & zaligheid (ca. 50 interviews, met o.a. Freddy Heineken, Johan Cruijff, Frits Bolkestein en Jan Wolkers), door Paul Witteman omschreven als ‘een interviewbijbel’. Een tweede verzameling, Laten we eerlijk zijn – 25 jaar spraakmakende gesprekken werd opgenomen in de Canon van de Journalistiek. Onlangs werd Frénk genomineerd voor de Interview-Tegel 2014, de prijs voor het beste vraaggesprek van het jaar: een ontmoeting met schrijver Tommy Wieringa, in de serie ‘Mijn moeder en ik’ (zie www.uitzendinggemist.nl, 28 dec. 2014).

3

1

Keynote-spreker: Journalist Adam Marcus (Retraction Watch)

Adam Marcus (1968) is een Amerikaanse journalist uit New York en is een van de oprichters van Retraction Watch, een virtuele waakhond voor de integriteit van de wetenschap. Wanneer in wetenschappelijke publicaties ondeugdelijk onderzoek, fraude of plagiaat aan het licht komt, volgt uiteindelijk een officiële retraction (‘terugtrekking’), maar daar wordt in het tijdschrift zelf vaak weinig ruchtbaarheid aan gegeven. Op de website van Retraction Watch worden teruggetrokken artikelen gesignaleerd en besproken. Ook worden andere wetenschappelijke integriteitskwesties aangekaart en van kritisch commentaar voorzien. In zijn lezing zal Marcus een aantal spraakmakende voorbeelden van wetenschappelijke integriteitsschending behandelen. Ook zal hij zijn denkbeelden ontvouwen over versterking van de integriteit van het wetenschappelijke proces. Adam Marcus is, behalve drijvende kracht achter Retraction Watch, managing editor van Gastroenterology & Endoscopy News en Anesthesiology News. Zijn freelance artikelen verschenen onder andere in Science, The Economist, The Christian Science Monitor en The Scientist.

5

2 Eurekaprijsuitreiking NWO en KNAW Met de Eurekaprijs voor Wetenschapscommunicatie bundelen NWO en de KNAW sinds 2012 hun krachten voor het bevorderen van betrokkenheid bij en toegankelijkheid van wetenschappelijke kennis en inzichten voor een breed publiek. De prijs omvat twee gelijkwaardige geldprijzen en wordt iedere twee jaar uitgereikt. Elke geldprijs van 15.000 euro is bestemd voor een project of activiteit op het gebied van wetenschapscommunicatie naar keuze van de laureaat. Wetenschappers, journalisten en personen uit andere beroepsgroepen (zowel individuen als teams) die in staat zijn gebleken wetenschappelijk onderzoek op een uitstekende manier naar een breed publiek uit te dragen komen voor de prijs in aanmerking. De prijs wordt dit jaar uitgereikt door juryvoorzitter Marcel Dicke.

6

3 Debat: De grenzen van Big Science, olv Frénk van der Linden Ondergrondse deeltjesversnellers in de natuurkunde, supercomputers in de wiskunde en gigantische datasets in bijvoorbeeld de genetica en zelfs in de geesteswetenschap. Het zijn voorbeelden van Big Science: wetenschappelijke projecten die ambitieus, complex, internationaal en vooral groot zijn. Financieel en praktisch komen de grenzen van wat we kunnen in zicht. Waar liggen de grenzen bij het investeren in dergelijke projecten? Wat is nog zinvol? En als we investeren moeten we keuzes maken. Geven we duizend ambitieuze promovendi en postdocs een aanstelling of kiezen we toch voor de aanschaf van één supercomputer? Hierover gaat het publiek in debat onder leiding van Frénk van der Linden, aan de hand van scherpe stellingen.

7

4 Debat: de (on)mogelijkheden van het Human Brain Project, olv Frénk van der Linden Het Human Brain Project is het grootste en duurste neurowetenschappelijke project ooit. De doelstellingen zijn dan ook even bijzonder als ambitieus. Met het Human Brain Project willen wetenschappers binnen 10 jaar een menselijk brein simuleren in een computer. Hoe bouw je een brein na, welke technieken zijn er voor nodig en wat verwachten we ervan te leren? En mocht het project volledig slagen, mogen we dan zomaar proefjes doen met dit nieuwe menselijke brein? Of laat het brein zich helemaal niet vangen in een computer, omdat de twee fundamenteel anders zijn? Tijdens dit debat, onder leiding van Frénk van der Linden, gaan wetenschappers uit verschillende disciplines met elkaar en met de zaal in discussie over deze en andere wetenschappelijke vragen rond dit project.

8

5

Bekendmaking NWO-Spinozalaureaten 2015

De NWO-Spinozapremie is de hoogste wetenschappelijke onderscheiding in Nederland. NWO kent deze prestigieuze prijs jaarlijks toe aan maximaal vier in Nederland werkzame onderzoekers die naar internationale maatstaven tot de absolute top van de wetenschap behoren. De laureaten ontvangen 2,5 miljoen euro. Het is een eerbewijs en een stimulans voor verder onderzoek. Hiermee stimuleert NWO toponderzoek in Nederland. Dit jaar reikt NWO de NWO-Spinozapremies voor de 21ste keer uit. Na de bekendmaking zullen de NWO-Spinozalaureaten beschikbaar zijn voor interviews, foto’s en het maken van afspraken.

9

6 Workshop: Van bloggen naar vloggen? – Quinten van Geest   Vloggen (video bloggen) is het nieuwe bloggen. Gewapend met huis-tuin-en-keukenapparatuur bereikt menig vlogger met filmpjes over koken, make-up of kledingtips een sterrenstatus. Dat je ook succesvol over wetenschap kunt vloggen bewijst de AustralischCanadese filmmaker Derek Muller. Met zijn YouTube kanaal Veritasium trekt hij een miljoenenpubliek. Maar moeten wetenschappers er zelf ook aan geloven? Kunnen zij hun tijd niet beter besteden? Hoe maak je zo’n filmpje? Hersenwetenschappers van de VU Quinten van Geest en Svenja Kiljan bloggen op msweb.nl. Samen met wetenschapsplatform Science ON AIR startten zij begin mei een vlogexperiment. In deze workshop presenteren Quinten van Geest en Hermen Visser (Science ON AIR) hun bevindingen als opmaat naar een gesprek met het publiek. Is een vlog uw eigen kanaal naar het brede publiek? Wilt u zelf gaan vloggen of bent u een pro en heeft u tips voor starters? Praat mee over deze trend in wording voor online wetenschapscommunicatie.   Bekijk de resultaten van het experiment alvast op www.scienceonair.com.

10

7

Workshop: Pas op! Een journalist!  – Michel van Baal en Roy Meijer

Een interview doen kan best eng zijn. De hele wereld luistert mee, stel je voor dat je iets doms zegt. En dan die journalisten: ze snappen het niet, stellen niet de juiste vragen, of proberen je woorden in de mond te leggen. Herkenbaar? Toch heb je meer invloed op het verloop van een interview dan je denkt. Besef dat het geen normaal gesprek is, jullie zien elkaar niet zomaar. De journalist verwacht een heldere boodschap. Een succesvol interview begint met een goed voorgesprek: wat wil de journalist, en kan en wil jij dat leveren? Als je een interview goed voorbereidt, heb je het belangrijkste werk al gedaan. Wat is de boodschap die je zelf wilt overbrengen, welke voorbeelden kun je gebruiken? Tijdens het interview zijn er manieren om zelf het ‘gesprek’ de goede kant op te sturen. Dat leer je allemaal tijdens mediatraining. In deze workshop een voor-proefje.

Michel van Baal | wetenschapsjournalist | [email protected] | Roy Meijer | wetenschapsjournalist | [email protected] |

11

8

Workshop Topteksten: Je onderzoek pitchen in twee zinnen? Het kan!

Wat vertel je wél en wat vertel je niet in een krantenkop of lead van een populairwetenschappelijk artikel? Hoe grijp je de aandacht van een lekenpubliek? Ja, het is behoorlijk lastig om je onderzoek in twee zinnen samen te vatten; je zit zelf zo diep in de materie en kent de nuances maar al te goed. Maar ook jij kan het! En tijdens de introducerende workshop Topteksten leren we je hoe. We bespreken een aantal leads van gepubliceerde populairwetenschappelijke artikelen. Aan de hand van deze leads gaan we aan de slag om zelf (delen uit) een aantal voorbeeldonderzoeken in twee pakkende zinnen te formuleren. Na afloop van de workshop krijg je een checklist die houvast biedt bij het pitchen van je eigen onderzoek.

Claudia Ruigendijk | Taalcentrum-VU | [email protected] |

12

9 Discussie: Waarom bloggen wetenschappers? – Edda Heinsman Heeft bloggen zin? Waarom zou je als wetenschapper je kostbare tijd verdoen? Laat het lekker aan journalisten over om over wetenschap te schrijven. Wetenschappers moeten zich bij wetenschap houden! Wat vind jij? Geef je mening tijdens de discussiebijeenkomst over de zin en onzin van bloggende wetenschappers, georganiseerd door Faces of Science, het blogproject van de KNAW en Kennislink.nl.

Faces of Science | Edda Heinsman | [email protected] |

13

10 Workshop 1: Je beste quote op camera Door TV-maker Jeroen Kortschot Hoe reageer je op jounalisten die een deskundige maar korte uitleg vragen? Hoe breng je je onderzoek helder onder woorden? Wat doe je als er plotsklaps pers op je stoep staat? Jeroen Kortschot, TV-maker bij de NTR, gaat met 5, eerder geselecteerde, wetenschappers aan het werk. Hij geeft tips en gaat met hen oefenen voor de camera. Publiek is van harte welkom om vragen te stellen tijdens deze sessie.

Kennis van Nu | Jeroen Kortschot | [email protected]

14

11 Workshop 2: De ideale quote op band Door TV-maker Jeroen Kortschot Een analyse van de opgenomen interviews van workshop 1. Wat werkt en wat niet? En hoe wapen je je voor het volgende interview? Hoe zorg je dat zowel jij als de journalist tevreden zijn met het resultaat?

Kennis van Nu | Jeroen Kortschot | [email protected]

15

12 De Kennis van Nu radio! Het NTR radioprogramma De Kennis van Nu is de hele dag aanwezig op Bessensap. DKVNredacteuren lopen rond om de onderzoekers die presentaties houden uit te nodigen op het open podium waar ze geïnterviewd zullen worden door presentator Martijn van Calmthout. De winnaars van de NWO-Spinozapremie worden ook geïnterviewd, direct na de uitreiking. Zij zijn ’s avonds op radio 5 in De Kennis van Nu te horen. Het publiek kan de interviewmiddag en de opnamen bijwonen en contact leggen met de redactie. De Kennis van Nu radio is een populairwetenschappelijk programma van de NTR en zendt iedere werkdag uit om 22.00 uur op Radio 5 (747 AM) of via de luister live knop op radio5. nl of een dag later via dekennisvannu.nl. Alle uitzendingen zijn ook via de populaire podcast te beluisteren. http://www.npowetenschap.nl/programmes/de-kennis-van-nu.html http://www.npowetenschap.nl/programmes/de-kennis-van-nu/Podcast.html http://www.npowetenschap.nl/programmes/de-kennis-van-nu/colofon.html

16

13 Reinoud Gosens – Kapotte longen repareren Het toekomstige medicijn tegen de ongeneeslijke longziekte COPD zit misschien al verborgen in het menselijk lichaam. WTN-groeifactoren zijn wellicht de sleutel naar het repareren van kapotte longen. De groeifactoren voeren namelijk reparaties uit in ons lichaam. Bij een schaafwondje of longontsteking zorgen zij voor de groei van nieuw weefsel dat schade kan herstellen. Het probleem is dat de groeifactoren hun werk niet meer goed uitvoeren bij mensen met COPD. Hun longen raken zo ontstoken en beschadigd dat zij het vaak benauwd krijgen. Door middel van stamcellen en geneesmiddelen willen we weefselherstel bij deze patiënten een nieuwe stimulans te geven.

Prof. dr. Reinoud Gosens | RUG | [email protected] |

17

14 Myron Best – Kanker opsporen in bloed Kanker wordt nu nog vaak ontdekt op scans, maar het zou een enorme vooruitgang betekenen wanneer kanker te detecteren is via het bloed. Bloed voorziet een tumor van zuurstof en voedingsstoffen, maar neemt daarbij ook moleculen uit de tumor op. We hebben recent ontdekt dat bloedplaatjes, bekend van hun rol in bloedstolling, andere genetische RNA-moleculen bevatten bij patiënten met kanker. Door de RNA-profielen van de bloedplaatjes uit te lezen kunnen wij met een grote waarschijnlijkheid bepalen of iemand kanker heeft en welk type tumor dit waarschijnlijk is. Momenteel werken wij aan een snel toepasbare bloedkankertest voor de vroegdiagnostiek van kanker.

Myron Best | VUmc | Cancer Center Amsterdam | [email protected] |

18

15 Teun Bousema – Menselijk bloed als middel tegen malaria Malaria is nauwelijks uit te roeien omdat het zich duizelingwekkend efficiënt verspreidt: een mens kan vele muggen met malaria besmetten en de mug op haar beurt vele mensen. Alleen als we die verspreiding blokkeren, kunnen we malaria uitroeien. Nieuwe ontdekkingen bieden hoop: wij gebruiken een ontwormingsmiddel dat in combinatie met malariamiddelen zowel de parasiet als de mug doodt. Het menselijk bloed verandert tijdelijk in een dodelijke cocktail voor muggen. Daarnaast ontdekten we een menselijke afweerrespons die de malariaparasiet in de mug onschadelijk maakt. Dat is de basis voor een malariavaccin dat we in de komende jaren in mensen gaan testen.

Dr. Teun Bousema | RadboudUMC | [email protected] |

19

16 Rob Henning – Leven op de waakvlam: de trukendoos van winterslapers vertaald naar de mens Tijdens winterslaap alterneren dieren tussen periodes van weken met zeer lage lichaamstemperatuur -meestal 1 tot 4 0C – en korte periodes (< 1 dag) waarin ze volledig opwarmen. De koude periodes (torpor) worden veroorzaakt door een actieve onderdrukking van het metabolisme, met als gevolg de daling in lichaamstemperatuur. Ondanks de enorme en snelle schommelingen in metabolisme en essentiële lichaamsfuncties tonen de organen van winterslapers geen enkel teken van schade. Rob Henning gaat in op de mechanismen die winterslapers benutten om hun organen te beschermen. Ook bespreekt hij hoe de ontdekking van het mechanisme geleid heeft tot het ontwikkelen van geneesmiddelen die hetzelfde bij niet-winterslapers doen.

Prof. dr. Robert H. Henning | UMCG | [email protected] |

20

17 Tim de Meij en Nanne de Boer – Geur bekent kleur Tim de Meij en Nanne de Boer bedachten dat het mogelijk moest zijn om de geur van ontlasting te gebruiken voor het stellen van bepaalde diagnoses. Ze leenden een elektronische neus (eNose), een apparaat ontworpen door het Amerikaanse leger om chemische wapens te detecteren. Door geuranalyse met een eNose blijkt het mogelijk om bepaalde ziekten in een vroeg stadium te herkennen, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa bij kinderen, necrotiserende enterocolitis (een vaak fatale ziekte bij couveuzekinderen) en darmkanker. De toekomst: Geen prik, scopie of scan maar een scheetanalyse met een eNose voor het stellen van de diagnose?

Dr. Tim de Meij | VUmc | [email protected] | Dr. Nanne de Boer | VUmc | [email protected] |

21

18 Femke Bouwman – Wat hebben geelwortel en Alzheimer gemeen? De ziekte van Alzheimer staat in de top 10 van doodsoorzaken en vormt een van de grootste maatschappelijke en sociaaleconomische uitdagingen van de toekomst. Het netvlies in het oog is makkelijk zichtbaar via de pupil met een ooglamp en heeft een weefselstructuur die vergelijkbaar is met hersenweefsel. Het kan dus ziekteprocessen in de hersenen weerspiegelen. Al langer is bekend dat de specerij curcumine (= geelwortel) specifiek bindt aan het Alzheimereiwit amyloid. En Curcumin is fluorescent, dus zichtbaar voor de ooglamp. Zo kan een kruid uit het keukenkastje de sleutel vormen tot vroege opsporing van een veel voorkomende en zeer ontluisterende hersenziekte.

Dr. Femke H. Bouwman | VUmc | [email protected] |

22

19 Bram van Ginneken – Robots redden de gezondheidszorg De robots komen eraan, en dat is goed nieuws, want zij kunnen onze gezondheidszorg betaalbaar houden. In mijn onderzoeksgroep leren we computers medische beelden te interpreteren en zien we de laatste jaren spectaculaire vooruitgang. Een voorbeeld is longkankerscreening met CT scans, waardevol, maar peperduur. Wij hebben laten zien dat een computer die scans net zo goed, sneller, en veel goedkoper kan beoordelen. Zulke computeralgoritmen detecteren ook tuberculose in landen in Afrika en Azië, waar geen experts beschikbaar zijn om X-rays te beoordelen, en voorkomen blindheid door automatisch retinafoto’s te analyseren. Zo komt de hoge kwaliteit van onze gezondheidszorg voor een fractie van de kosten wereldwijd beschikbaar.

Prof. dr. Bram van Ginneken | RadboudUMC | [email protected] |

23

20

Jeffrey Beekman – Sleutelen aan longen door te knutselen in darmen: een individuele aanpak voor de behandeling van taaislijmziekte

Taaislijmziekte is een erfelijke en levensverkortende ziekte die de luchtwegen aantast. Een nieuw kostbaar medicijn geeft voor het eerst uitzicht op genezing, maar onduidelijk is wie reageert op behandeling. Een eenmalige afname van een stukje rectaal weefsel stelt ons in staat om in het laboratorium minidarmpjes te kweken. Hiermee kan binnen vijf weken de effectiviteit van dit medicijn worden getest op het weefsel van de patiënt. De eerste persoon wordt nu succesvol behandeld op basis van deze toepassing. Een grote doorbraak, maar wanneer zullen alle patiënten die baat kunnen hebben van dit medicijn hier daadwerkelijk over beschikken?

Dr. Jeffrey Beekman | UMCU | [email protected] |

24

21 Nynke Dekker – Fouten tellen geeft nieuw inzicht in de fitheid van virussen Hoe optimaliseert een viruspopulatie haar ‘fitheid’ aan de hand van haar genomisch RNA? Als het polymerase eiwit dat het RNA kopieert te weinig fouten maakt, kan het virus zich niet snel genoeg meer aanpassen aan veranderende omstandigheden en sterft uit. Een teveel aan fouten maakt het virus echter instabiel. Het begrip van hoe zo’n eiwit de juiste balans vindt tussen een overvloed of juist een tekort aan fouten kan inzicht bieden in de werking en ontwikkeling van antivirale middelen. Wij hebben een experiment ontwikkeld om de tijd te meten die het polymerase eiwit nodig heeft om kopieën te maken van alle delen van het RNA molecuul. Daaruit blijkt dat er een verband is tussen de pauzes die het polymerase eiwit maakt en het inbouwen van een onjuist nucleotide (een ‘fout’). Wij stellen een model voor dat voorspelt onder welke omstandigheden dit eiwit geneigd is om relatief veel fouten te maken.

Prof. dr. Nynke Dekker | TUD | [email protected] |

25

22 Joost Batenburg – Door muren kijken met Wifi Wifi-signalen zijn niet alleen geschikt voor draadloze communicatie, maar kunnen ook gebruikt worden om door muren heen te kijken. Uit het interferentiepatroon van een serie wifi-antennes kunnen met slimme rekentrucs specifieke bewegingen in een ruimte afgeleid worden. Joost Batenburg pioniert in Nederland met deze technologie. Omdat wifi-sensoren goedkoop zijn en ook op batterijen werken, zijn er verrassende toepassingen mogelijk. Dit zijn o.a. ouderen langer veilig thuis laten wonen (detecteren wanneer een persoon ten val komt), vermiste wandelaars opsporen (uitstrooien van sensoren over een groot gebied), grote terreinen beveiligen (bewegingsdetectie) of vaststellen of zich in een brandend gebouw nog personen bevinden.

Prof. dr. Joost Batenburg | CWI | [email protected] |

26

23 Tessa Diphoorn – Veiligheid is de staat voorbij Hoge muren met prikkeldraad, geüniformeerde mannen en emblemen van beveiligingsbedrijven kenmerken veel steden wereldwijd: het aantal particuliere beveiligingsbedrijven neemt globaal toe. Veiligheid is niet meer alleen de verantwoordelijkheid van de staat, maar wordt steeds vaker geleverd door andere actoren. Dit heeft allerlei gevolgen en als postdoctorale onderzoeker binnen een groter onderzoeksproject over de privatisering van veiligheid (SECURCIT), analyseer ik hoe de particuliere beveiligingsindustrie opereert in Jamaica, Kenia en Israël. Hiermee draag ik ook bij aan het grotere debat over hoe wij als burgers geconfronteerd worden met een toenemende angstcultuur en de keuzes die wij hierin maken.

Dr. Tessa Diphoorn | UvA | [email protected] |

27

24 André Mischke – Wat ALICE ons leert over de oersoep Natuurkundigen vermoeden dat het heelal heel kort na de oerknal enkele miljoensten van een seconde was gevuld met quark-gluonplasma, een gloeiend hete en zeer compacte soep van elementaire deeltjes. Met de LHC in CERN, de grootste en krachtigste deeltjesversneller ter wereld, is het de afgelopen jaren voor het eerst goed gelukt om dit quarkgluonplasma na te maken. Experimenteel natuurkundigen van onder meer de Universiteit Utrecht onderzoeken met de speciaal voor dit doel gebouwde detector ALICE hoe deze ‘oersoep’ zich gedraagt. Na een onderhoudspauze van anderhalf jaar, worden dit voorjaar de experimenten met de LHC weer opgestart. André Mischke vertelt aan de hand van mooi film en –beeldmateriaal wat de onderzoekers inmiddels te weten zijn gekomen over het quark-gluonplasma en waar ze de komende jaren naar op zoek gaan.

Dr. André Mischke | UU | [email protected] |

28

25 Ivo van Vulpen – Extra ruimte dimensies en mini zwarte gaten Net zoals een mier op een tafelblad geen weet heeft van de ruimte boven en onder hem, zo zou onze 3-dimensionale wereld wel eens rond kunnen zweven in een grotere ruimte die we niet kunnen voelen of zien. Deze fascinerende mogelijkheid levert nieuwe inzichten in zowel de ruimte-tijd als de zwaartekracht. Zaken waar we zo veel van weten, en tegelijkertijd ook weer zo ontzettend weinig… Nu de deeltjesversneller in Geneve eindelijk op volle kracht deeltjes zal laten botsen is het misschien mogelijk om effecten van deze extra dimensies te zien. En die zijn spectaculair: gravitonen en mini zwarte gaten.

Dr. Ivo van Vulpen | Nikhef | [email protected] |

29

26 Timea Bagosi – Creating effective human-robot collaboration with ontologies Obtaining an optimal collaboration between humans and machines has been a problem since the invention of computers. Ontologies, in my opinion, are the solution to bridge this gap. Ontologies provide both human language terms, and (a) machine-readable structures, satisfying the needs of both. Describing a domain in which humans and machines need to work together, ontologies have a reasoning power to draw implicit conclusions, in a way similar to human thinking. Currently, we are working on applying ontologies for urban search and rescue missions, to create effective teamwork between firefighters and ground and aerial robots.

Timea Bagosi | TUD | [email protected] |

30

27 Davide Iannuzzi – PriceLock: when electronics meets the social sciences Suppose that you step into a shop and notice that your favorite brand of coffee is in rebate. How much coffee are you going to buy? This talk will show how social scientist Maurits Kaptein and physicist Davide Iannuzzi are trying to adapt the algorithms used in the electronics of complex physics experiments to find the perfect strategy to trick you, and induce you to buy the amount of coffee that maximizes the revenue for the shop. Unfortunately, even if you know it, you will not be able to avoid it…or will you?  

Prof. dr. Davide Iannuzzi | VU | [email protected] |

31

28 Corné Pieterse – Ruftende bacteriën voor weerbare plant Net als mensen en dieren verzamelen planten miljarden goedaardige micro-organismen op hun “lichaam”. Gezamenlijk stimuleren deze organismen het immuunsysteem van hun gastheer. Vooral het wortelstelsel van planten is bezaaid met bacteriële weldoeners. Zij worden aangetrokken door voedzame stoffen die door plantenwortels worden uitgescheiden. Om hun wortelmicrobioom te voeden, investeren planten tot wel 25% van de suikers die zij in het blad via fotosynthese vastleggen. Om hun microbiële vrienden van pathogene vijanden te kunnen onderscheiden vindt er een levendige communicatie plaats tussen wortels en weldoeners. Via vluchtige signaalstoffen geven goedaardige bodembacteriën de plant belangrijke informatie over wie zij zijn en hoe daar optimaal op te reageren. ‘Ruftende’ wortelbacteriën kunnen zo een duurzame bijdrage leveren aan de weerbaarheid van onze gewassen.

Prof. dr. Ir.Corné Pieterse | UU | [email protected] |

32

29 Robbert Slappendel – “Ben ick van Duytschen Bloedt”? Nederlands bloed is het duurste bloed in Europa (214 euro per zakje). De Duitse kostprijs is 85 euro. En dit terwijl de kwaliteit vergelijkbaar is. Het ligt ook niet aan de efficiëntie van de Nederlandse dokters. Het aantal bloedtransfusies daalt al sinds 2000. Uit meerdere studies blijkt dat een bloedtransfusie een negatieve invloed heeft op het herstelproces van de patiënt (hogere kans op een infectie en langere opnameduur). Dit alles overwegend maakt het zinvol de Duitse situatie aangaande bloedmanagement eens onder de loep te nemen als alternatief voor het Nederlandse model.

Prof. dr. Rob Slappendel | TIAS | [email protected] |

33

30 Monica Baár – Ogen die leiden: hoe blindengeleidehonden ons denken over dieren veranderden Toen in 1916 de eerste blindengeleidehondenschool ter wereld zijn deuren opende, ontstond er een nieuwe fase in de verhouding tussen mens en dier. Kenmerkend voor deze relatie is dat zij berust op onderling vertrouwen, mogelijk gemaakt door een unieke eigenschap van de blindengeleidehond, namelijk het vermogen om onafhankelijk beslissingen te nemen. Gifgas had in de Eerste Wereldoorlog duizenden soldaten blind gemaakt en honden werden ‘het oog’ van de blinden. Dit vermogen speelde een grote rol in de ontdekking dat honden geen passieve dieren zijn, maar denkende wezens. Blindengeleidehonden dragen nadrukkelijk bij tot een betere integratie van blinden in de maatschappij en verbeteren hun levenskwaliteit.

Dr. Monica Baár | RUG | m.baar@rug |

34

31 Update uit het vakgebied: Leo Lucassen – Soldaten en expats zijn ook migranten Hoe hebben de ervaringen van zwarte Amerikaanse soldaten tijdens hun naoorlogse verblijf in Duitsland bijgedragen aan het succes van de Civil Rights Movement in de VS? Hoe verandert het Chinese familiesysteem onder invloed van de massale interne migraties van het platteland naar de stad? Dit zijn enkele vragen die beantwoord kunnen worden door de cross-cultural benadering van migratie. Deze nieuwe aanpak neemt culturele grenzen als uitgangspunt en wijkt daarmee af van de mainstream migratiestudies, die zich beperken tot mensen die een nationale grens overschrijden om zich elders te vestigen. In de oude aanpak worden interne en kortdurende migraties de facto uitgesloten. Recentelijk is er meer aandacht gekomen voor tijdelijke, hooggeschoolde en ‘organisationele’ migranten (missionarissen, diplomaten, soldaten, zeelieden, werknemers van NGO’s). Deze verbreding van de horizon is cruciaal als we willen begrijpen waarom en hoe samenlevingen sociale, economische en culturele veranderingen doormaken. Prof. dr. Leo Lucassen | IISG/Universiteit Leiden | [email protected] |

35

32 Eliane Fankhauser – Middeleeuwse muziekfragmenten: stille getuigen van Nederlandse cultuur De Universiteitsbibliotheken van Utrecht en Leiden bewaren fragmenten met meerstemmige muziek uit de late middeleeuwen. Op het eerste gezicht geven deze fragmenten weinig prijs. Niet alleen zijn ze door de eeuwen heen gedeeltelijk beschadigd, maar ook naar hun herkomst en naar de gelegenheden waarbij de muziek werd uitgevoerd moeten we gissen. Bij nadere inspectie bevatten de fragmenten echter informatie die tot deels verrassende conclusies leidt. Zo wijzen ze naar een stad die tot nu toe in de Nederlandse muziekgeschiedenis nauwelijks een rol speelde en laten ze door hun repertoire zien met welke andere regio’s deze stad cultureel was verbonden.

Eliane Fankhauser MA | UU | [email protected] |

36

33 Mariska Kret – Spiegelende emoties en sociale pupillen In de beslissing of we een onbekende vertrouwen of niet, gaan we af op onze intuïtie. Emoties spelen daarbij een belangrijke rol. De herkenning van emoties wordt vergemakkelijkt door het spiegelen hiervan. Dit spiegelgedrag gebeurt op meerdere niveaus, variërend van lichaamshouding en gezichtsexpressie tot aan de pupil. Iemands pupilgrootte is een belangrijk signaal en reflecteert meer dan veranderingen in licht, namelijk iemands gemoedstoestand! Andermans pupil-grootte wordt opgepikt door waarnemers wiens pupillen automatisch synchroniseren, waardoor vertrouwen ontstaat. Deze intrigerende processen zijn niet mens-eigen maar komen ook voor bij mensapen. Om de functie en de evolutie van verschillende vormen van non-verbale communicatie van emoties beter te begrijpen richt ik mij niet enkel op de mens, maar onderzoek ik ook de aan ons verwante chimpansee en bonobo.

Dr. Mariska Kret | UvA | [email protected] |

37

34 Maurice de Kleijn – Virtuele 3D Archeologie in Rome Hoe zag de belangrijkste ‘snelweg’ van het Romeinse Rijk, de Via Appia, er vroeger uit en hoe is deze weg door eeuwen veranderd? Dankzij een unieke samenwerking met informatici, hebben archeologen nu een driedimensionale virtuele onderzoeksomgeving waarmee ze deze bijzondere weg kunnen bestuderen, gegevens kunnen delen en archeologische 3D reconstructies kunnen plaatsen in het huidige landschap. Deze omgeving biedt archeologen een innovatieve tool om het complexe archeologische landschap en daarmee het verleden beter te begrijpen. Door voort te bouwen op open source tools kunnen niet alleen andere archeologen, maar ook andere disciplines de tools gebruiken en doorontwikkelen voor toekomstige onderzoeksprojecten.

Dr. Maurice de Kleijn | VU | [email protected] |

38

35 Rhoda Shuling – Compassie voor jezelf: Mindfulness vervolgd bij depressie Je zou de lat wat minder hoog willen leggen. Jezelf met wat meer vriendelijkheid bejegenen. Zoals je zou doen met een goede vriend of vriendin. Maar kan dat wel; je zelfkritiek opschorten, goed zijn zoals je nu bent? Zelfs als je depressief bent? Of is dat alleen mogelijk voor mensen die speciaal zijn, die alles voor elkaar hebben: een gelukkig gezin, eigen huis en uitdagende baan. We worden doodgegooid met de boodschap dat er voorwaarden verbonden zijn aan gelukkig leven, voorwaarden waar je eerst aan moet voldoen. De realiteit is dat we die voorwaarden niet allemaal in onze macht hebben. Hoe gaan we daarmee om? Ons onderzoek laat zien dat het mogelijk is zelfcompassie te leren. Ook bij ernstige, terugkerende depressie. En dat die mildere houding naar jezelf inderdaad een belangrijk verschil maakt in hoe je jezelf en je leven ervaart.

Rhoda Schuling MA | RadboudUMC | [email protected] |

39

36 Machiel Blok – Sturen door te gluren: Via slimme quantum metingen naar onafluisterbaar internet Al meer dan 100 jaar bijten fysici, waaronder Einstein en Bohr, zich stuk op misschien wel de meest fascinerende vraag van de huidige natuurkunde: waarom wijkt het gedrag van de allerkleinste deeltjes zo af van de realiteit die wij dagelijks waarnemen? In de bizarre wereld van de quantum-mechanica kunnen de eigenschappen van deeltjes zoals elektronen en fotonen namelijk veranderen alleen maar doordat iemand naar ze kijkt. Om de eigenschappen van quantum deeltjes te ‘gebruiken’ moeten we dus een manier vinden om deze aan te passen, zonder ze te vernietigen door waarnemingen te doen. Tegenwoordig kan dat. In ons experiment kunnen we twee ‘spins’, miniscule quantum magneetjes in diamant, controleren. Door op een slimme manier te ‘kijken’, kunnen we een van de twee spins naar een gewenste toestand sturen zonder de quantum toestand te vernietigen. Dit soort technieken vormen een belangrijke basis voor de toekomstige quantum-computer en het quantum-internet.

Machiel Blok, MSc | TUD | [email protected] |

40

37 De Etalage: Jasper Nijkamp – Met de TomTom naar de tumor Het is bijna niet voor te stellen, maar er is een tijd geweest dat rijden van A naar B begon met het bestuderen van een kaart en onthouden van de route. Tegenwoordig gebruiken we navigatiesystemen, en vertrouwen we blind op de technologie. Bij operaties van tumoren gaat het er eigenlijk nog heel ouderwets aan toe. De chirurg bestudeert de anatomische scans van de patiënt, onthoudt de beste “route” naar de met het blote oog vaak moeilijk zichtbare tumor, en gaat aan het werk. In ons onderzoek brengen we navigatietechnologie naar de operatiekamer, om de chirurg naar de tumor te leiden.

Dr. Jasper Nijkamp | Antonie van Leeuwenhoek | [email protected]

|

Een korte beschrijving over De etalage treft u op pagina 50.

41

38 De Etalage: Euan Monaghan – From Earth to Mars I try to learn more about the habitability of Mars by studying analogous extreme environments on Earth. Our project (Mars Analogues for Space Exploration, MASE) aims to understand how combined environmental stresses, e.g. low pH and temperature, affect the habitability of these environments. We have spent the first period of the project collecting samples and testing equipment at field sites in Iceland, Germany and the UK. Other samples are being sent from more remote locations. Initial results show life thriving in these apparently hostile conditions. But what are the limits?

Dr. Euan Monaghan | Universiteit Leiden | [email protected] | Een korte beschrijving over De etalage treft u op pagina 50.

42

39 De Etalage: Pim Huijnen – Big Data in de geschiedwetenschap Wat kan de geschiedwetenschap leren van Big Data-onderzoek? Een heleboel, zo blijkt uit het onderzoeksproject waarvan ik als postdoc aan de Universiteit Utrecht deel uitmaak (www.translantis.nl). Grootschalige digitalisering zet de manier waarop historici gewend zijn onderzoek te doen op zijn kop. Zodoende leren we onze kritische grondhouding ook toe te passen op nieuwe vormen van digitaal onderzoek. Deze reflectie is noodzakelijk, maar blijft nog veelal achterwege in de retoriek rond Big Data in het bedrijfsleven en bij de overheid. Misschien werkt het dus ook wel andersom en kan Big Data-onderzoek tevens wat leren van de kritische geschiedwetenschap.

Dr. Pim Huijnen | UU | [email protected] | Een korte beschrijving over De etalage treft u op pagina 50.

43

40 Update uit het vakgebied: Harry Buhrman – Toepassingen van Quantum Computers De quantum computer is een van de grootste beloftes voor de 21e eeuw en zal fundamenteel sneller berekeningen kunnen uitvoeren dan conventionele computers door gebruik te maken van effecten uit de kwantummechanica. Het onderzoek wordt gedomineerd door twee belangrijke vragen: Wat kan een quantum computer en zijn we in staat een quantum computer te bouwen? Het onderzoek van Buhrman richt zich op nieuwe toepassingsgebieden van de quantum computer en in het bijzonder op de vraag welke specifieke taken een quantum computer beter kan uitvoeren dan een gewone computer. Quantum computers kunnen sommige problemen sneller kunnen oplossen, zoals bijvoorbeeld exponentieel sneller grote getallen factoriseren met als gevolg dat alle veelgebruikte beveiligingssystemen op internet gebroken zullen worden. Dit leidt tot een nieuw onderzoeksgebied: de quantum cryptografie. Ook kan een quantum computer sneller in ongeordende data zoeken. Voor andere problemen is aangetoond dat de quantum computer niet sneller werkt dan een klassieke computer.

Prof.dr. Harry Buhrman | CWI | [email protected] |

44

41 De Etalage: Jeroen Strating – Antischimmelmedicijn gaat (anti)viraal Het poliovirus en verkoudheidvirussen zijn voorbeelden van enterovirussen, een grote familie van virussen die verschillende ziekten in mens en dier kunnen veroorzaken. Wij hebben ontdekt dat het veelgebruikte antischimmelmedicijn itraconazol de vermeerdering van enterovirussen remt. Enterovirussen vormen speciale compartimenten in de cellen van ons lichaam, waarop ze hun erfelijk materiaal vermeerderen. Itraconazol blijkt de aanmaak van deze compartimenten te blokkeren, wat de vermeerdering van enterovirussen remt. Opvallend is dat itraconazol ook werkzaam is tegen sommige kankersoorten, maar het mechanisme is onbekend. Onze ontdekking geeft dus belangrijk fundamenteel inzicht in hoe enterovirussen zich vermeerderen en mogelijk in de antikankerwerking van itraconazol.

Dr. Ir. Jeroen Strating | UU | [email protected] | Een korte beschrijving over De etalage treft u op pagina 50.

45

42 De Etalage: Aart Heijboer – KM3NET: de nieuwe neutrinotelescoop op de bodem van de Middellandse Zee Tot nu toe komt bijna al onze kennis over de kosmos uit observaties van licht: fotonen. Maar we verwachten dat er in veel astrofysische objecten ook nog een ander type deeltje, neutrino genaamd, geproduceerd wordt. Een telescoop die gevoelig is voor deze neutrino’s kan een enorme hoeveelheid nieuwe kennis opleveren over de werking van spectaculaire astronomische objecten, zoals gamma ray bursts en de zwarte gaten die zich in het midden van sterrenstelsels bevinden. Het detecteren van neutrino’s is moeilijk en vereist een enorme detector. De ‘KM3NeT’ detector wordt opgesteld op de bodem van de Middellandse Zee, op enkele kilometers diepte, en lijkt op geen enkele manier op een gewone telescoop. Ik zal uitleggen waarom we neutrino’s uit de kosmos willen detecteren en welke praktische zaken er komen kijken bij de bouw van de detector.

Dr. Aart Heijboer | Nikhef | [email protected] | Een korte beschrijving over De etalage treft u op pagina 50.

46

43 De Etalage: Aafke van Mourik Broekman – Theorie in beweging: hoe groepsprocessen kunnen worden getest door middel van dans Hoe worden mensen meegevoerd door groepsprocessen van een groep terwijl ze zelf buitenstaander zijn? We onderzochten dit in een unieke context. Samen met choreografen van Random Collision ontwikkelden we verschillende dansvoorstellingen. Hoe beïnvloed een dansvoorstelling het publiek? Is dit vanwege de esthetische ervaring of spelen hierbij ook groepsprocessen een rol? Tijdens het Noorderzon Festival in Groningen zag het publiek dansvoorstellingen die verschillende vormen van solidariteit weergaven. Resultaten laten zien dat de verbeelde relaties tussen dansers onderling een sterke invloed hebben op de relatie met het publiek. Ook beïnvloedden de dansvoorstellingen het gedrag van het publiek na afloop van de voorstelling. I.s.m. Prof. dr. Tom Postmes, Prof. dr. Ernestine Gordijn, Dr. Namkje Koudenburg en Kirsten Krans Prof. Dr. Aafke van Mourik Broekman | RUG | [email protected] | Een korte beschrijving over De etalage treft u op pagina 50.

47

44 Update uit het vakgebied: Casper Hoogenraad – Moleculair inzoomen op ons brein Als wij ons brein zijn, hoe werken die anderhalve kilo hersencellen dan eigenlijk? Hoe bestuurt dat grillig gevormde netwerk van zenuwcellen met uitlopers ons? Het bijzondere van zenuwcellen is dat tijdens ons leven geen nieuwe worden aangemaakt. Het onderhoud en de groei van zenuwcellen zijn dus cruciaal voor onze gezondheid. Gaat het daarbij mis, dan ontstaan neurologische ziekten als Parkinson en Alzheimer. Casper Hoogenraad vertelt hoe celbiologen steeds geavanceerdere technieken ontwikkelen om in te zoomen op levende hersencellen en zo op moleculair niveau inzicht krijgen in hun functioneren. Want dat, zo is zijn stellige overtuiging, is de beste manier om nieuwe therapieën te vinden voor neurologische aandoeningen.

Prof. Dr. Casper Hoogenraad | UU | [email protected] |

48

45 Update uit vakgebied: Ton Schumacher – Immunotherapie Het gonsde afgelopen jaar van de berichten over een volledig nieuwe manier om kanker te bestrijden: immunotherapie. Het tijdschrift Science riep deze therapie eind 2013 uit tot ‘scientific breakthrough of the year’. En het klinkt zo ideaal: iemands eigen afweersysteem stimuleren om tumoren op te ruimen. Is het dat ook? Waarom heeft het ruim dertig jaar geduurd voor onderzoek naar dit soort therapie daadwerkelijk iets opleverde? Wat maakt immunotherapie zo ingewikkeld? Tegen welke aandoeningen kan het ingezet worden? En wat zijn de belangrijkste verwachtingen voor de komende paar jaar? Ton Schumacher van het researchinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek (ook bekend als het Nederlands Kanker Instituut) behoort tot de internationale top van immunotherapieonderzoekers. Hij zal u alles vertellen over deze fascinerende medische doorbraak.

Prof. dr. Ton Schumacher | Antonie van Leeuwenhoek | [email protected] |

49

46 De Etalage – Finale Zes wetenschappers zetten hun onderzoek in de etalage! Wie van hen weet zijn werk in tien minuten zo overtuigend te brengen dat een van de ervaren wetenschapsjournalisten in de jury het onderwerp oppikt? Gebruiken de onderzoekers begrijpelijke taal, mooie metaforen en ondersteunend beeld? Is de diepgang oké? ’s Ochtends is de vloer voor Jasper Nijkamp (Antoni van Leeuwenhoek), Euan Managhan (Sterrenwacht Leiden) en Pim Huijnen (Universiteit Utrecht). In de tweede sessie brengen Jeroen Strating (Universiteit Utrecht), Aart Heijboer (Nikhef) en Aafke van Mourik Broekman (Rijksuniversiteit Groningen) hun onderzoek over het voetlicht. De onderzoekers met de beste presentatie van de afzonderlijke Etalage-sessies strijden aan het einde van de middag in de Grande Finale tegen elkaar. Deze keer bepaalt het publiek – onder streng toezicht van de jury en de moderator – wie het beste presenteert. Deze onderzoeker wordt geïnterviewd bij het NTR-radioprogramma De Kennis van Nu.

50

47 Joep Leerssen – De tastbaarheid van het cultuurnationalisme De meeste Europese staten hebben hun huidige vorm te danken aan een golf van cultureel geïnspireerd enthousiasme die tussen Waterloo (1815) en Sarajevo (1914) over Europa spoelde: het Romantisch Nationalisme. Dit recente historische inzicht stelt ons voor twee uitdagingen. [1] Hoe kunnen we zulk een ‘golf van pathos’ zichtbaar maken in zijn manifestaties in verschillende landen (van IJsland tot Macedonië en van Baskenland tot Finland), en in zijn verschillende cultuuruitingen (van opera tot volkskunde en van monumentenzorg tot taalbewegingen)? En [2] hoe kunnen we de impact van deze cultureel-emotionele bewustwording op de politiek en de sociale mobilisering van de betrokken volksgroepen traceren? Het met Spinoza-gelden opgerichte Study Platform on Interlocking Nationalisms (www.spinnet.eu) heeft de talrijke en diverse manifestaties van Romantisch Nationalisme verzameld en kan nu met nieuw ontwikkelde en geavanceerde netwerkvisualisaties deze opgaven letterlijk ‘in kaart brengen’. Dat zal op Bessensap worden gedemonstreerd. Prof. dr. J.T. Leerssen | UvA | [email protected] |

51

48 Update uit het vakgebied: Daan Andriessen – Praktijkgericht onderzoek in het HBO Hogescholen hebben al sinds 1986 de wettelijke taak om praktijkgericht onderzoek te doen. Sinds 1999 wordt dit onderzoek uitgevoerd in onderzoeksgroepen, lectoraten genoemd, onder leiding van een lector (die zich in het buitenland “professor” mag noemen). Inmiddels zijn er in het hbo bijna 700 lectoren, doen er meer dan 3.500 docenten onderzoek, zijn er 800 docenten aan het promoveren en gaat er circa €145 miljoen euro aan onderzoeksgeld in het hbo om. In haar wetenschapsvisie 2015 beschrijft minister Bussemaker het praktijkgericht onderzoek in het hbo als een integraal onderdeel van het kennissysteem. Mijn lezing geeft een overzicht van het onderzoek in het hbo. Waar doet het hbo onderzoek naar? Wat voor een soort onderzoek vindt er plaats? Hoe verhoudt het zich tot het onderzoek aan universiteiten? Hoe zit het met de kwaliteit? Bij wie moet je zijn? Dr. Daan Andriessen | Hogeschool Utrecht | [email protected] |

52

49 Live interview VWN: Arnout Jaspers – De come-back van de eugenetica Moeten we gaan sleutelen aan menselijke embryo’s? Wetenschapsjournalist Arnout Jaspers interviewt Sjoerd Repping over zijn controversiële standpunt en over de praktische en ethische dilemma’s die op ons afkomen. Genetische modificatie heeft onlangs een quantumsprong vooruit gemaakt, door de introductie van CRISPR/Cas9. Met deze techniek is het relatief zeer eenvoudig om doelgericht aan iemands DNA te sleutelen. In mei hebben Chinese onderzoekers hiermee vooor het eerst op menselijke embryo’s geëxperimenteerd. Ook geslachtscellen zijn hiermee te manipuleren, zodat genetische veranderingen erfelijk worden. Zelfs een ‘genetische kettingreactie’ is mogelijk, waardoor één genetisch gemodificeerd dier de volledige populatie ‘besmet’. Onlangs riepen onderzoekers in Nature en Science op tot een moratorium op CRISPR/Cas9, omdat de gevolgen niet te overzien zijn. Sjoerd Repping, Hoofd van het Centrum voor Voortplantingsgeneeskunde van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam, pleit er voor om toch met CRISPR/Cas9 aan de slag te gaan, ook bij mensen, wat nu nog wettelijk verboden is.

53

50 Kobus Kuipers en Dries van Oosten – Licht splitsen De VN heeft 2015 uitgeroepen tot het Jaar van het Licht en Lichttechnologie. In deze duo bijdrage belichten we twee hoogtepunten. De Nationale Lichtmeting is een landelijk scholenexperiment waarbij middelbare scholieren leren hoe ze met huis-tuin-en-keuken spullen wit licht in haar verschillende samenstellende kleuren kunnen splitsen. Hiermee kunnen ze energieslurpende gloeilampen onderscheiden van TL-licht en ook van zuinige LEDs. Met een zelfbouw-spectroscoop zullen ze onderzoeken hoe zuinig de verlichting in hun buurt is. Door hun gegevens te combineren zullen er ze met z’n allen achter komen wat de zuinigste buurten van Nederland zijn. In het tweede deel laten we zien welke rol kleur speelt in energiezuinige communicatie technologie. Informatie wordt daarin verzonden door treinen van lichtpulsjes van verschillende kleuren. En door zogeheten “soliton-splijting” kunnen we een ultrakorte lichtpuls van één enkele kleur splitsen in lichtpulsen van verschillende kleuren. Op deze manier kan wit licht worden gemaakt uit één kleur.

Kobus Kuipers | AMOLF | [email protected] | Dries van Oosten | UU | [email protected] |

54

51 Een kijkje in de keuken door VWN o.l.v. Jim Heirbaut en Krijn Soeteman Dan heb je met bloed, zweet en tranen je onderzoek afgerond en verschijnt de publicatie binnenkort in een toptijdschrift. Je onderzoeksresultaten lijken je ook wel wat voor een gesprekje bij Humberto Tan, voor de wetenschapspagina van de krant, een groot artikel in een populair wetenschapsblad of voor een televisie-item. Maar hoe pak je dat aan? En hoe kijkt een journalist eigenlijk naar jouw onderzoeksresultaten? Bij ‘Een Kijkje in de Keuken’ kun je dat zelf ervaren. Op het podium zitten drie journalisten, gepokt en gemazeld in het beoordelen van mogelijke nieuwsitems. Ze zitten klaar bij de telefoon en houden een oogje op de redactiemailbox. Vanuit de zaal nemen de onderzoekers contact op met een van de panelleden met hun baanbrekende, opvallende of maatschappelijk relevante onderzoek. Durf jij ter plekke de imaginaire telefoon te pakken en de redactie te bellen? Durf jij je onderzoek aan de media te slijten terwijl de hele zaal meeluistert? Kun jij jouw übercomplexe onderzoeken verwoorden in een overtuigend verhaal van 2 minuten? De journalisten in het panel geven meteen een reactie op de telefonische aanpak of het mailtje. Ze leggen de overwegingen en afwegingen van de redactie uit en vertellen wat beter kan en wat je vooral niet moet veranderen. Wie werkelijk wat te melden heeft en de redacteur overtuigt, slaagt er wellicht in zijn of haar onderzoek ook echt in de media te krijgen. Redactie: –– KIJK, Know How: Inge Fraters, [email protected] –– TV (o.a. Kennis van Nu)/radio: Sander Nieuwenhuijsen, [email protected] –– Freelance wetenschapsjournalist: Jop de Vrieze, [email protected]

55

52 Wetenschap ontmoet Pers Op de vide is het publiek de hele dag welkom om in gesprek te gaan met zowel jonge en ervaren onderzoekers. Ervaren en jonge onderzoekers presenteren hier hun onderzoek aan alle geïnteresseerden en zijn beschikbaar voor vragen.

Bio Art & Design Award – Expositie Samenwerken met een Nederlandse topwetenschapper, zoals Hans Clevers of Christine Mummery, welke kunstenaar wil dat nou niet? Samen met een jonge kunstenaar een kunstwerk creëren, welke wetenschapper wil dat nou niet? De internationale competitie voor de Bio Art & Design Award (BAD Award) geeft elk jaar drie teams van kunstenaar(s) en wetenschapper(s) de kans om de grenzen van kunst en wetenschap te verleggen door levend materiaal en biotechnologische processen toe te passen in kunst of design. Elk team krijgt 25 duizend euro om hun idee uit te voeren. De winnaars van de BAD Award 2015 – kunstenaars én wetenschappers – lichten op de BAD Award expositie tijdens Bessensap hun lopende project toe. Er is ook werk van eerdere winnaars te zien. De voltooide kunstwerken van de lichting 2015 zijn vanaf 27 november 2015 te zien  bij MU, centrum voor visuele cultuur in Eindhoven. (contactpersoon Rene Prop, NWO [email protected] NB. Tijdens de productie van dit programmaboek waren nog niet alle programmaonderdelen bekend. Evt toevoegingen aan het programma vermelden wij op Bessensap. U kunt dan ook extra informatie bij de exposities opvragen.

56

Niet geselecteerde voorstellen

Marcia Brandenburg-Goddard – Behandeling op maat binnen de GGZ: een pleidooi tegen recente hervormingen in het zorgstelsel Recente veranderingen binnen de GGZ lijken te leiden tot een one size fits all interventiebeleid. Ook op het gebied van autisme lijkt algemene, minder gespecialiseerde hulpverlening het uit kostenoogpunt te winnen van tailored treatment. Ons MRI onderzoek wijst echter uit, dat er zeer uiteenlopende hersenmechanismen ten grondslag kunnen liggen aan de observeerbare sociale problemen die geassocieerd zijn met autisme. Wij pleiten daarom niet alleen voor een focus op tailored treatment, maar voor interventies gebaseerd op het hersengedragmodel: individuele verschillen in hersenstructuur en – functie als startpunt voor de ontwikkeling van interventies. Onze resultaten bieden concrete aanknopingspunten voor dergelijke interventiestudies en staan in schril contrast met huidige ontwikkelingen binnen het zorgstelsel. Marcia Brandenburg-Goddard, MSc., | Universiteit Leiden | [email protected]

Jos Gunsing – Smart Industry /Industrie 4.0   De industrialisering in het nabije verleden levert het bewijs dat angst voor bijvoorbeeld banenverlies terecht is. Na de intrede van de computer draait het in de huidige vierde industriële revolutie om een vergaande decentralisatie van productiebesturingsprocessen en het genereren en verspreiden van informatie. Robotica en 3D-printen zijn onderdeel van dat proces. Hoe maken we robotica toegankelijk voor iedereen – ook het MKB? Door samen met MKB-bedrijven toepassingsgericht onderzoek te doen, zorgen we dat we de robots zo ontwikkelendat ze een betrouwbaar en duurzaam onderdeel worden van de vierde industriële revolutie. We geven bijvoorbeeld intelligentie aan robotgrijpers met 3D vision, kracht- en slipgestuurd grijpen. En we combineren additive manufacturing/3D printing met robotica. En supersterke en -lichte composietmaterialen repareren we veel eenvoudiger met een combinatie van robotica/grijpertechnologie en 3D-printing. Zo bouwen we aan techniek die van een revolutie een duurzame evolutie maakt. ir. Jos Gunsing | [email protected] |

58

Mischa Luyer – The effects of stimulation of the autonomic nervous system Jaarlijks worden in Nederland meer dan 10.000 darmoperaties uitgevoerd, waarbij postoperatieve ileus (het stilliggen van de darm na de operatie) en naadlekkage (lekkage van de gemaakte aansluiting) de belangrijkste complicaties zijn. Proefdieronderzoek laat zien dat het geven van voeding tijdens de operatie de ontsteking remt en postoperatieve ileus kan verminderen. Dit wordt bereikt door activatie van het onwillekeurige zenuwstelsel dat daarop een signaal geeft aan het afweersysteem. Nu worden mensen echter nog nuchter gehouden voor een operatie. In de SANICS II studie krijgen 280 patiënten een voedingssonde en worden verdeeld in een interventie- en een controlegroep. De interventiegroep krijgt vlak voor, tijdens, en na de operatie verrijkte voeding via de sonde, de controlegroep krijgt dit niet. De studie is dubbelblind; van buitenaf is niet te zien wie daadwerkelijk voeding krijgt. Het geven van voeding kan leiden tot minder complicaties en een versneld herstel, met ook kostenbesparing tot gevolg.

Auteurs Boudewijn J.J. Smeets, Emmeline G. Peters, Marloes Dekkers, Marc D. Buise, Wouter J. de Jonge, Gerrit D. Slooter, Tammo S. de Vries Reilingh, Johannes A. Wegdam, Grard A.P. Nieuwenhuijzen, Harm J.T. Rutten, Ignace H.J.T. de Hingh, Mickael Hiligsmann, Wim A. Buurman en Misha D.P. Luyer | [email protected] |

Karin Klooster – Behandelingen van COPD Chronische obstructieve longziekte (COPD) is een veel voorkomende longziekte, alleen al in Nederland zijn er 400.000 patiënten, en staat in de top-5 doodsoorzaken in ons land. COPD is een ongeneeslijke ziekte, waarvoor naast stoppen met roken de behandeling vooral gericht is op het verminderen van klachten. Een bestaande behandeling is het operatief verkleinen van het longvolume om zo de minder aangedane longdelen beter te kunnen laten functioneren. Deze behandeling wordt nauwelijks uitgevoerd vanwege de vele complicaties na de operatie en omdat de operatie erg belastend is voor de patiënt. Sinds kort lukt het om op minimaal belastende wijze dezelfde effecten te bereiken. Middels een slangetje door de keel, i.e. bronchoscopisch, wordt het meest aangedane longdeel afgesloten met éénrichtingsventielen. Deze behandeling gebeurt in Nederland alleen in het UMC Groningen. Recent hebben wij in een gerandomiseerde studie significante en klinisch zeer relevante verbeteringen aangetoond. Deze relatief goedkope behandeling met een korte opnameduur levert de patiënt naast een verbetering van de longfunctie en inspanningscapaciteit een betere kwaliteit van leven op. Deze zogenaamde bronchoscopische longvolumereductie behandeling is een belangrijke doorbraak

59

in de behandeling van patiënten met ernstig COPD, waarvoor tot nu toe geen behandeling meer mogelijk was. Karin Klooster | UMCG | [email protected] |

Nicole Voet – Minder spieren? Meer sporten! Patiënten met de spierziekte Facioscapulohumerale Musculaire Dystrofie (FSHD) zijn vaak ernstig vermoeid, het dagelijkse leven is voor hen topsport. Je zou verwachten dat rustig aandoen helpt om de afnemende energie te sparen. Maar het tegendeel blijkt waar. Wij ontdekten tijdens een trainingsstudie met 57 FSHD-patiënten dat na zestien weken aerobe training, bestaande uit drie maal per week fietsen op een hometrainer, óf cognitieve gedragstherapie, de vermoeidheid bij de deelnemers fors afnam en men fysiek actiever werd. Ook kwam de toename van vervetting van de bovenbeenspieren tot stilstand. Dit gunstige effect was bij een meerderheid van de deelnemers nog aanwezig drie maanden nadat de trainingen waren gestopt. Niet zo vreemd, als je bedenkt dat het meer dan 70% van de deelnemers lukte om lichamelijk actief te blijven. Ons onderzoek is het eerste klinische onderzoek ter wereld bij FSHD-patiënten met een positief resultaat, zowel op spierniveau, als op kwaliteit van leven. Mede namens mijn promotoren: Prof. A.C.H. Geurts, Revalidatiearts Radboudumc Prof. B.G.M. van Engelen, Neuroloog Radboudumc Mw. Drs. Nicole Voet | RU | [email protected] |

Bart Westerman – Gezocht: behandelingsmaatpak voor tumor Het geven van de juiste behandeling voor mensen met kanker wordt bemoeilijkt door grote verschillen tussen tumoren. De keuze van de juiste medicijnen is daarbij van belang want die moeten precies aansluiten bij deze unieke eigenschappen. We hebben in het VU Medisch Centrum (CCA) samen met het AMC een methode ontwikkeld om door middel van computer berekeningen (algoritmes) unieke medicijncombinaties te kiezen die passen bij de unieke eigenschappen van de tumorcellen van een patiënt. Deze methode is gebaseerd op het in kaart brengen van cellulaire processen aan de hand van DNA, RNA en medicijngevoeligheidsmetingen en in te schatten in hoeverre die in een bepaalde patiënt/ tumor een rol spelen. Hiermee voorkomen we zowel de nu gebruikelijke “one fits all”

60

aanpak als dat we eerst alle miljoenen combinatiemogelijkheden moeten uittesten om tot de juiste medicijncombinatie te komen. Dr. Bart Westerman | VUMC | [email protected] |

Mai Chin A Paw – Kinderen zijn geen kleine volwassenen! Volwassenen die veel zitten lijken eerder dood te gaan. Inmiddels zijn er richtlijnen voor het beperken van beeldschermtijd voor kinderen. Worden hier appels met peren vergeleken? Kinderen worden vanaf jonge leeftijd ‘stil gehouden’ met tv, computer, smartphone en tablet. Adolescenten zijn bijna fulltime online. De gezondheidseffecten van dit bewegingsarme mediagebruik zijn nog nauwelijks onderzocht. Groep Jeugd en Gezondheid VUmc onderzoekt of en zo ja waarom kinderen ziek worden van overmatig stilzitten? Wat vindt de jeugd zelf eigenlijk van hun leefstijl? Wat beweegt de jeugd? Huidig onderzoek wordt verricht vanuit volwassenen perspectief. Meetinstrumenten en interventies zijn bedacht door volwassenen. Maar: kinderen zijn geen kleine volwassenen! Wij doen daarom onderzoek samen met jeugdigen. Wie weet er immers beter waar een kind blij en actief van wordt? Ons doel: de jeugd laten opgroeien als fitte, gezonde en blije kinderen, die zich ontwikkelen tot fitte, gezonde en gelukkige volwassenen. Prof. dr. Mai Chin A Paw | VUMC | [email protected] |

Pim Martens – Dierzaamheid Dierenwelzijn is een ‘blinde vlek’ in de duurzaamheidsdiscussie. De oorzaak dat ‘dieren’ en ‘duurzaam’ niet vaak samen in een zin genoemd worden is waarschijnlijk te vinden in het feit dat de duurzaamheidsdiscussie de afgelopen jaren gekaapt is door het bedrijfsleven en de overheid. Hoe kortzichtig dit is, is de afgelopen jaren wel gebleken uit onder andere de verschillende uitbraken van dierenziekten in de intensieve veehouderij  en de antibioticaresistentie die vele ziekteverwekkers ontwikkelen doordat ons veel te veel antibiotica toegediend wordt. Dit zijn slechts enkele voorbeelden, maar het wordt steeds duidelijker dat ons eigen welzijn nauw samenhangt met het welzijn van de dieren waarmee we samenleven.  Denk ook bijvoorbeeld aan huisdieren. Uit onderzoek blijkt dat mensen met een huisdier in het algemeen een betere gezondheid hebben dan niet huisdierbezitters. Kortom: dierenwelzijn zou dus centraal moeten staan in de duurzaamheidsdiscussie – dierzaamheid dus.  Prof. Pim Martens | MU | [email protected] | 61

Niels van Oort – Wetenschappelijke inzichten zorgen voor beter OV, tegen een lagere prijs Hoe kunnen concrete stappen gezet worden voor een beter en efficiënter OV, op basis van wetenschappelijk onderzoek? Bij mijn onderzoek is de reiziger het uitgangspunt. Met behulp van computerrekenmodellen en big data analyse, kom ik tot adviezen om reistijd te verkorten. Dat verhoogt reizigerstevredenheid en kan miljoenen besparen. Met deze aanpak kunnen vele ‘zachte’ termen, zoals robuustheid en betrouwbaarheid, veel waarschijnlijker worden gemaakt en zelfs in geld uitgedrukt worden. Daardoor worden besluitvormers beter geïnformeerd en kan besluitvorming worden verbeterd. Uiteindelijk leidt dit tot beter en efficiënter OV. Mijn onderzoek heeft een sterk toegepast karakter: het richt zich op beleidsdoelen uit de praktijk en optimaliseert deze met wetenschappelijk onderzoek en inzichten. Ik werk in beide werelden en weet deze goed te verbinden. Dr. ir. Niels van Oort | TUD | [email protected] |

Esther Veen – Buurtmoestuinen en sociale cohesie Op 15 juni hoop ik te promoveren op mijn onderzoek naar buurtmoestuinen. Voor dit onderzoek heb ik zeven buurttuinen in Nederland lange tijd bestudeerd. Deze tuinen verschilden in grootte en op de manier waarop ze organisatorisch zijn opgebouwd. De conclusie van mijn onderzoek is dat hoewel er tuinen zijn waar mensen hoofdzakelijk voor het tuinieren komen – en niet per se voor de sociale contacten -e sociale cohesie versterkt wordt op alle soorten tuinen. Het effect is echter groter in buurttuinen die worden onderhouden door bewoners uit de directe buurt, omdat die elkaar ook in de wijk tegenkomen en daardoor kunnen voortborduren op die sociale cohesie die in de buurttuin is ontstaan. Overigens vond ik ook dat in dit soort tuinen het verbouwen van voedsel eerder een middel is dan een doel, en dat er vaak maar weinig van de tuinen gegeten wordt.  Esther Veen MSc. | WUR | [email protected] |

Peter de Jong – Zuivel 2020 Bij de VHL-University in Leeuwarden is een onderzoeksgroep opgezet waarbij praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek wordt uitgevoerd naar nieuwe technologieën om de duurzaamheid en kwaliteit van Nederlandse zuivelproducten te verhogen. Deze groep werkt samen met NIZO, ISPT, WUR en de RUG. Met nieuwe technologie kan bijvoorbeeld 62

gepasteuriseerde melk gemaakt worden die 60 dagen houdbaar is. Ook is het op korte termijn mogelijk om een “zero waste” zuivelfabriek te bouwen waarbij de nieuwste membraantechnieken (zoals industriële chromatografie) worden toegepast. De verwachting is dat we binnen vijf jaar deze fabrieken kunnen sturen met behulp van computermodellen die de link leggen tussen procescondities, productie- en milieukosten en productkwaliteit. Nederland is/wordt de proeftuin voor de wereld! Dr. Peter de Jong | WUR | [email protected] |

Christof Van Mol & Helga de Valk – Intra-Europese mobiliteit: garantie voor Europese identiteit en solidariteit? De Europese Commissie ziet intra-EU mobiliteit als een manier om de steun voor het Europese integratieproject onder burgers te vergroten. Het achterliggende idee is dat Europeanen die in een ander Europees land gaan wonen om te werken, studeren of voor familie-redenen Europeser zouden worden en zo het Europese project ‘van onderuit’ zouden steunen. Maar is dit werkelijk zo? Draagt intra-Europese mobiliteit daadwerkelijk bij tot de vorming van een Europese identiteit en meer solidariteit onder EU burgers? Onderzoek dat we verrichten onder Erasmusstudenten in België, Italië, Noorwegen, Oostenrijk, Polen en het Verenigd Koninkrijk en onder Europese bi-nationale koppels in België, Nederland, Spanje en Zwitserland toont aan dat mobiele Europeanen zich inderdaad Europeser voelen vergeleken met niet-mobiele Europeanen. Dit ‘Europees gevoel’ vertaalt zich echter niet in meer solidariteit met andere Europeanen. De resultaten tonen duidelijk dat een Europese maatschappij ‘van onderuit’, waarbij mensen solidair zijn met elkaar, voorlopig nog een utopie lijkt. Dr. Christof van Mol en Prof. Dr. Helga de Valk | NIDI | [email protected] | [email protected] |

Marjolein Caniels – Wat stimuleert creativiteit op de werkplek? Hoe stimuleer je ideeën bij medewerkers? Beperkt een klein budget de creativiteit, of motiveert het juist om het beste ervan te maken? Heeft creativiteit beperkingen nodig om te kunnen floreren? Uit mijn onderzoek blijkt dat beperkingen ervoor zorgen dat medewerkers zich inderdaad creatief voelen: ze ervaren een uitdaging. Tegelijkertijd maken deze beperkingen het onmogelijk om daadwerkelijk creatief te zijn. Beperkingen brengen het beste in mensen naar voren qua slimmigheid en ingenieuze ideeën, maar de beweegruimte voor creatieve oplossingen wordt beknot. Zolang ideeën niet kunnen worden getest, zullen medewerkers zich creatief voelen, maar kunnen ze niet creatief zijn. Er is een weg uit dit probleem. Medewerkers en leidinggevenden kunnen meerdere dingen doen om 63

creativiteit tot bloei te laten komen. Bijvoorbeeld: beloon slimme fouten die tot leren leiden. Het voordeel van fouten is dat ze duidelijk de richting aangeven waarin een oplossing gevonden kan worden. Prof. dr. Marjolein C.J. Caniëls | Open Universiteit | marjoleincaniels.com |

Annebet Leeuwis – Beweeg voor je brein?! Het is algemeen bekend dat beweging goed is. Maar hoe beweging het cognitief functioneren kan verbeteren houdt wetenschappers al een tijd bezig. Welk effect heeft beweging op onze hersenen? Kan beweging een preventieve therapie zijn tegen dementie? De studie ExCersion-VCI onderzoekt of het onderliggende mechanisme waarop cognitie profiteert van beweging, te maken heeft met de doorbloeding in de hersenen. Als beweging zorgt voor een betere doorbloeding in de hersenen, kan beweging een effectieve manier zijn om patiënten met geheugenproblemen te behandelen. Deze studie wordt uitgevoerd in het VUmc Alzheimercentrum en het UMCU en wordt gesubsidieerd door CardioVasculair Onderzoek Nederland. Annebet Leeuwis, MSc | VUmc | a.leeuwis@vumc |

Margje Haverkamp – Commonwealth Fund/VWS Harkness Fellowship 2015-2016 In January 2015 I have received the Harkness Fellowship in Health Care Policy and Practice from the Commonwealth Fund in New York for my research proposal involving the Choosing Wisely (CW) Campaign (NL: Verstandig Kiezen). My fellowship is co-sponsored by the Dutch Ministry of Health (VWS). CW began in the U.S. as a campaign of physicians and patients actively engaged in ensuring that our healthcare system is financially sustainable while maintaining highest levels of care. Accordingly, participating medical specialty societies have categorized several medical interventions as ‘overuse’. The next phase in CW’s development is their elimination. I will use the Healthcare Effectiveness Data and Information Set (HEDIS) to examine variations in overuse across health plans based on performance measures on antibiotic use. This links my project to the transatlantic problem of anti-microbial resistance (AMR). The fellowship supporting this project will be the stepping stone for a leadership position facilitating coordination between the U.S. and the Dutch governments and CW movements. Margje Haverkamp, M.D. | LUMC | [email protected] | [email protected] | 64

Bernice Bovenkerk – Eén dag uit het leven van Puk, de Engelse buldog Veel mensen vinden het moreel problematisch om een hond te fokken met gezondheidsen welzijnsproblemen, zoals kortademigheid bij Engelse buldogs. Toch is dit morele bezwaar moeilijk hard te maken: een individuele rashond kan geen morele claim op ons maken. Als we de hond niet zo gefokt zouden hebben, zou hij/zij er niet eens zijn. Ik onderzoek of we desalniettemin een morele rechtvaardiging voor bezwaren tegen doorfokken kunnen geven. Ik maak hierover ook een film die laat zien dat buldogs eigenlijk een menselijk artefact zijn, en die de vraag opwerpt hoe ver we mogen gaan met dieren aanpassen aan onze wensen. Bernice Bovenkerk | WUR | [email protected] |

Sara Polak – The Making of Franklin D. Roosevelt als cultureel icoon in het Amerikaanse geheugen Hoe wordt de beeldvorming van politiek leiders bepaald? Wat kan je doen als politiek leider om jezelf op lange termijn als icoon te vestigen? Waarom blijven sommige personen en gebeurtenissen relevant in het collectieve geheugen, terwijl andere vergeten worden? Ik analyseer hoe Franklin Roosevelt, president van de VS van 1933-1945, zichzelf vormgaf als cultureel icoon voor een cruciale periode in de Amerikaanse en wereldgeschiedenis. Hoe positioneerde hij zich in de media? Hoe zorgde hij ervoor ook na zijn dood cultureel relevant en aanwezig te blijven? Daarnaast kijk ik, op basis van recente verbeeldingen van hem in films, documentaires, romans, biografieën, musea en monumenten hoe zijn aanpak gewerkt heeft. In hoeverre wordt Roosevelt herinnerd zoals hij zelf wilde? Wat is er vergeten en wat is er toegevoegd of veranderd? Wat kan Obama (en zijn opvolger straks) doen om als held de geschiedenisboekjes in te gaan? Sara Polak | UL | [email protected] |

Christian Gillisen – Oudere vaders, grotere risico’s Verstandelijke beperkingen worden vaak veroorzaakt door genetische fouten. Het vinden van die fouten is van groot belang voor de patiënt en zijn ouders. Een genetisch diagnose kan veel onrust en schuldgevoelens wegnemen, maakt de herhalingskans bij volgende zwangerschappen duidelijk en geeft informatie over mogelijke complicaties en de verdere ontwikkeling van het kind. Tot voor kort was een genetische diagnose slechts mogelijk 65

voor een klein deel van deze patiëntengroep, omdat we maar een beperkt aantal genen konden onderzoeken op mutaties. Dankzij technische ontwikkelingen in de genetica (next generation sequencing) is het nu voor het eerst mogelijk om het gehele DNA (het genoom) te bekijken van kinderen met een ernstige verstandelijke beperking. In onze eerste genoom sequencing studie konden we zo in één keer een genetische diagnose stellen voor 21 van de 50 patiënten. In een ongeselecteerd cohort betekent dit dat we voor de meerderheid (62%) van de patiënten met een ernstige verstandelijke beperking een genetische diagnose vinden. We zagen verder dat in bijna alle patiënten de gevonden mutatie spontaan ontstaan was bij de productie van zaadcellen. Ook zagen we dat het aantal spontane mutaties toeneemt in kinderen van oudere vaders. Als mannen op latere leeftijd kinderen krijgen verhoogt dit dus de kans op gezondheidsproblemen bij deze kinderen. Ons onderzoek is relevant voor veel meer aandoening dan verstandelijke beperkingen. Dankzij de continue verbeteringen van DNA leestechnieken is het binnen 2 jaar kosteneffectief om bijvoorbeeld patiënten met bepaalde oog- of gehoorproblemen al vooraan in het diagnostisch proces te onderzoeken op DNA foutjes. Christian Gilissen | RUMC | [email protected] |

Willem Brandenburg – Eiwit uit zeewier Voor toekomstige voedselvoorziening is de productie van voldoende hoogwaardig eiwit met een lage ecologische voetafdruk essentieel. dit is mogelijk door eiwit uit zeewieren die duurzaam zijn geteeld in zeeboerderijen te halen. Dr. Willem Brandenburg | WUR | [email protected] |

Niels Prins – Alzheimer: voorkomen beter dan genezen Nederland telt op dit moment 256.000 mensen met dementie, en naar verwachting zal dit aantal verdubbelen in 2040 tot meer dan een half miljoen. De meest voorkomende oorzaak van dementie is de ziekte van Alzheimer. De kosten voor de maatschappij die gemoeid zijn met dementie bedragen 4 miljard per jaar, wat neerkomt op 5% van de totale kosten voor de gezondheidszorg in Nederland. Momenteel zijn er geen medicijnen om Alzheimer te voorkomen of te genezen. De bestaande geregistreerde middelen tegen Alzheimer bieden slechts symptoomverlichting bij een bescheiden deel van de patiënten. Er is dus een grote behoefte aan nieuwe medicijnen tegen Alzheimer. Op dit moment wordt er wereldwijd veel onderzoek gedaan naar nieuwe medicijnen tegen de ziekte van Alzheimer die tot doel hebben de ziekte daadwerkelijk af te remmen, door in te grijpen in verschillende onderdelen van het ziekteproces. Bij deze zogenaamde 66

ziekte modificerende trials is de trend om de behandeling te richten op de vroege stadia van de ziekte. Echt nieuw is dat sinds dit jaar in Nederland ook mensen met een verhoogd risico om Alzheimer te ontwikkelen, maar die nog geen symptomen hebben, in het kader van wetenschappelijk onderzoek in het Alzheimer Research Center behandeld worden met een experimenteel medicijn, met het doel de ziekte te voorkomen. Binnenkort gaat een groot (65 miljoen euro budget) Europees onderzoeksproject van start (European Prevention of Alzheimer’s Dementia Consortium) gericht op het testen van nieuwe medicijnen bij cognitief gezonde mensen met een verhoogd risico op Alzheimer. VUmc Alzheimercentrum is voor dit project coördinator voor de Benelux. Niels Prins | VUmc | [email protected] |

Joes Kuijs – Conservatisme in de naoorlogse Nederlandse samenleving De politieke cultuur na de Tweede Wereldoorlog wordt in de historiografie van de Nederlandse geschiedenis beschreven als één die zich kenmerkte door een gematigdvooruitstrevend zoeken naar consensus. Alleen in de jaren zestig en zeventig werd deze door een expliciet ‘progressivisme’ uitgedaagd; conservatisme was er niet, en zo wel dan was dit ‘anoniem’. Deze studie stelt de anonimiteit van het conservatisme in de Nederlandse samenleving ter discussie en onderzoekt de betekenis van de conservatieve ‘civil society’ voor de politieke cultuur in het naoorlogse Nederland. Hiervoor worden de ideeën en de invloed geanalyseerd van maatschappelijk actieve Nederlanders die zich tussen 1950 en 1980 inzetten voor het behoud van gezag van gevestigde instanties, de economische vrijheid van bedrijven, het aanzien van Nederland in de wereld en het christelijk karakter van de samenleving. Joes Kuijs, MSc | UvA | [email protected] |

Willem van Leeuwen – Fusarium besmetting van de tulp De besmetting van tulpenbollen door de agressieve schimmel, Fusarium is een significante kostenpost voor de tulpenindustrie. Dit project richt zich op het ontwikkelen van producten en praktische richtlijnen voor kwekers, broeiers en exporteurs in de tulpenbranche, welke moeten resulteren in een sterke vermindering van aantasting van de tulp door deze schimmel. Allereerst wordt een inventarisatie van de risicofactoren op besmetting verricht. Bovendien wordt de ziekteverwekkende eigenschappen van de schimmel tegen de tulp bestudeerd. Er wordt een

67

coating ontwikkeld en aan bodemverbetering gewerkt om de bol tegen Fusarium te beschermen. Dr. Willem van Leeuwen | Hoge school Leiden | [email protected] |

Judith Aris – LifeLines: Een unieke bron van data, samples en expertise LifeLines is een unieke, kwalitatief hoogwaardige biobank voor onderzoekers uit verschillende vakgebieden. Biobanken zijn systematische verzamelingen van (medische) data en biomaterialen van patiënten en populaties, waarbij het gaat over ‘Big Data’: enorme hoeveelheden klinische data, grote hoeveelheden opgeslagen biomaterialen, intensieve follow-up informatie en verrijking met data uit klinische zorg, van omgevingsblootstellingen en uit andere bronnen. Dankzij populatie biobanken zoals LifeLines (meer dan 167.000 deelnemers in Noord-Nederland) is het mogelijk om gerichte predictie, preventie en behandeling te onderzoeken. LifeLines geeft de wetenschap en innovatie in Nederland een impuls door hoog kwalitatieve data en biomateriaal (ISO9001 certificaat) ter beschikking te stellen aan de wetenschap. Er zijn tot op heden meer dan 225 aanvragen goedgekeurd en er werken momenteel meer dan 60 onderzoekers met LifeLines data. Er zijn ongeveer 60 wetenschappelijke artikelen gepubliceerd waarbij LifeLines data is gebruikt. Daarnaast zijn ook de LifeLines infrastructuur en de expertise op het gebied van biobanken beschikbaar. Judith Aris, MSc | UMCG | j.l.aris@umcg |

Elisabeth Bruggen

– Mind the Gap: Pensioencommunicatie op Maat

De recente financiële crisis en vergrijzing vormen een bedreiging voor het Nederlandse pensioenstelstel. Als gevolg moeten deelnemers in de toekomst meer onzekerheid en risico dragen. Echter verschillende onderzoeken tonen aan dat de meeste deelnemers informatie van pensioenfondsen niet doorlezen. Om te verklaren wie onder welke omstandigheden pensioeninformatie opzoekt hebben we het “Retirement Belief Model” ontwikkeld en in een grootschalig veldonderzoek significante verschillen tussen deelnemers geïdentificeerd. Ons onderzoek draagt eraan bij dat meer mensen inzicht krijgen in hun pensioensituatie, en levert daardoor een enorme bijdrage aan een van de grootste maatschappelijke uitdagingen van de 21ste eeuw. Elisabeth Bruggen | UM | [email protected] | 68

Christian Janssen – (Ir-)rationeel multitasken tijdens het rijden Hoe verdelen mensen hun aandacht tussen autorijden en een secundaire taak? Dit hangt af van twee factoren. De structuur van de secundaire taak geeft cues om te wisselen op “natuurlijke wisselpunten”. Of mensen hier ook wisselen hangt af van hun prioriteiten. Computer simulaties van menselijk gedrag laten zien dat mensen niet altijd de objectief veiligste punten kiezen om te wisselen – zelfs niet als veiligheid hun prioriteit is. Echter, dit is niet geheel irrationeel: mensen maken subjectieve tradeoffs over de prestaties op afzonderlijke taken. Dit resultaat heeft implicaties voor het ontwerpen van technologie, training en voorlichting voor multitasking situaties. Christian Janssen | UU | [email protected] |

Rutger de Graaf-van Dinther – Stad van de toekomst ligt op het water Tot 2100 zal de stedelijke bevolking met miljarden mensen toenemen. Landbouwgrond is meer dan ooit nodig om de groeiende bevolking van voedsel en grondstoffen te voorzien. In 2050 wordt daarom een tekort aan land voorzien van 22 miljoen km2 volgens een recente studie. Dit tekort kan eenvoudig worden opgelost door goed gebruik te maken van 70% van onze planeet: de zee. Huidige steden langs de kust kunnen worden uitgebreid met drijvende stadsuitbreidingen die tegelijkertijd efficiënt gebruik kunnen maken van het enorme overschot aan nutriënten en CO2 om zeewier, algen en vissen te produceren. Rutger de Graaf-van Dinther | Hogeschool Rotterdam | [email protected] |

Pamela Habibovic – Boetseren van nieuwe botten Wanneer bij een auto-ongeluk een groot stuk bot verbrijzelt, zal de chirurg voor de behandeling wat bot weghalen uit een ander lichaamsdeel. Dit is schaars en het oogsten ervan geeft overlast en complicaties. Het doel van ons onderzoek is om synthetische keramische materialen te ontwikkelen die net zo goed werken als patiënt-eigen bot. Dit doen we door eerst interacties tussen het materiaal en het lichaam te begrijpen om vervolgens deze te kunnen beïnvloeden. Doordat synthetische botvervangers in grote hoeveelheden en tegen relatief lage kosten gemaakt kunnen worden, zal de sociaaleconomische impact van dit onderzoek naar verwachting groot zijn. Pamela Habibovic | UM | [email protected] | 69

Gijs Huisman – Caress to impress: wearable social touch technology Much of our communication is mediated through technology, such as smart phones, tablets and laptops. While we can see and hear each other through these devices, an important sense in social communication is missing: our sense of touch. Social touch is important for our physical and emotional wellbeing, communicates affect, and strengthens social bonds. In the COMMIT/ Virtual Worlds for Wellbeing project we investigate how these aspects of social touch can be communicated using technologies, such as wearables, and virtual reality. We have developed a wearable smart-textile sleeve, called the Tactile Sleeve for Social Touch (TaSST), which can detect touches, from a subtle caress to an intense grab, and render them as vibrotactile patterns on another connected sleeve, allowing for touch at a distance. We are currently exploring applications of TaSST technology to improve communication between deaf-blind people and their caregivers. Gijs Huisman | UT | [email protected] |

Esther Janse – ‘t Is even wennen, dat hoortoestel... Slechthorendheid is één van de meest voorkomende chronische aandoeningen bij het ouder worden. In 2020 zullen naar verwachting minimaal een half miljoen Nederlanders hoortoestellen gebruiken. Nieuwe gebruikers moeten wennen aan deze nieuwe luistersituatie. Zowel bij ouderen als jongeren zijn er grote individuele verschillen in hoeveel vooruitgang men boekt als spraak opeens anders klinkt dan voorheen (of je bijv. moet wennen aan iemand die met een vreemd accent spreekt). Onze onderzoeken laten zien dat er bepaalde voorspellers zijn voor hoe snel iemand went. Luisteraars met een grotere woordenschat en luisteraars die sneller regelmatigheden oppikken wennen sneller aan nieuwe luisteromstandigheden. Kennis over iemands “gewenningsvermogen” is van belang voor de beslissing of een zeer ernstig slechthorende in aanmerking komt voor een cochleair implantaat (een chirurgisch geimplanteerd toestel dat iemand in staat stelt geluiden weer waar te nemen), voor het communiceren van realistische verwachtingen over een hoortoestel en voor het ontwikkelen van aangepaste trainingsprogramma’s. Esther Janse | RU | [email protected] |

70

Irene van Langen – Dragerschapstest UMCG voor paren met kinderwens De Groningse dragerschapstest, nieuw in Europa, screent op 70 ernstige, jong beginnende, onbehandelbare en vaak dodelijke erfelijke ziekten. Uit bloed of speeksel van beide aanstaande ouders wordt nagegaan of zij een sterk verhoogde kans hebben op kinderen met zo’n ziekte. 1 op 150 paren krijgt een slechte uitslag. In elke zwangerschap hebben zij een kans van 1 op 4 op een kind met één van de ziekten uit de test. Door bijvoorbeeld prenatale diagnostiek, reageerbuisbevruchting of gebruikmaken van een donor, kunnen ouders ervoor kiezen dit te vermijden. Omdat de keus al voor een zwangerschap gemaakt wordt, zijn er meer opties en is er meer tijd om rustig na te denken hierover. Het UMCG-implementatieonderzoek naar deze dragerschapstest voor paren met kinderwens staat in de startblokken. Een belangrijk doel hiervan is het toetsen van de psychologische impact van het aanbieden van dit soort genetische testen via de huisarts aan de algemene bevolking. Prof. Dr. Irene van Langen | UMCG | [email protected]

|

Carolien Gravesteijn – Effectief ouderschap? Weg met alle opvoedtips! Het lectoraat Ouderschap & Ouderbegeleiding van Hogeschool Leiden is gestart met een groot onderzoek naar ontwikkeling van ouderschap. Duizend ouders worden vanaf de zwangerschap gedurende 24 jaar gevolgd. Er is in de wetenschap en media weinig aandacht voor ouderschap, terwijl er volop aandacht is voor opvoeden. Ouderschap is méér dan alleen opvoeden; ouders worstelen met problemen binnen partnerrelatie, werk-privé balans en financiële kwesties. Ouders zijn niet geholpen met opvoedtips (Jo Frost, tijdschriften). Integendeel dit maakt ouders onzeker. Positief ouderschap gaat vooraf aan positief opvoeden. Dit onderzoek geeft inzicht in effectief ouderschap. Nu investeren in ouders zélf versterkt de jeugd van de toekomst. De eerste resultaten zijn net bekend! Dr. Carolien Gravesteijn | Hogeschool Leiden | [email protected]

|

Joy Clancy – Smoke gets in her eyes In developing countries preparing the family meal for millions of poor women is bad for their health – burning wood to cook can result in breathing in smoke equivalent to smoking 60 cigarettes a day. There are alternatives to wood – yet it is men who decide 71

whether or not to buy a new stove or switch fuels. At the heart of my research is identifying what motivates men to buy their wives a new stove as well as which business models deliver clean energy to millions of poor households. My research also looks at how to help women improve profitability in their businesses so they can buy their own stoves. I spoke about this topic on 12th March in New York at an event linked to international Women’s Day and the 20th Anniversary of the Beijing Declaration. Joy Clancy | UT | [email protected]

|

René Butter – De meerwaarde van professionele waarden voor effectief handelen in de beroepspraktijk De professionele ruimte in bijvoorbeeld het onderwijs en de zorg wordt verkleind door toenemende protocollering en beheersbaarheidsdenken. Het is zeer de vraag of dit de effectiviteit van professionals verhoogt. Om de huidige en toekomstige complexe problemen op te lossen hebben we professionals nodig die ruimte hebben om zichzelf aan te sturen op basis van hun professionele waarden. Uit onderzoek van Hogeschool Utrecht blijkt dat juist een ogenschijnlijk zacht concept als professionele waarden sterk samenhangt met effectief handelen in de beroepspraktijk. Dr. René Butter | HU | [email protected]

|

Marije aan het Rot – Hoe werken antidepressiva? Niemand weet hoe antidepressiva precies werken, waarom het weken duurt voor ze werken, en waarom ze vaak niet (goed) werken. Antidepressiva kunnen echter al na één dosering effecten hebben op waarneming en op gedrag tijdens de omgang met anderen. Deze effecten kunnen in de loop van de tijd bijdragen aan veranderingen in de relaties tussen depressieve personen en mensen in hun omgeving, en daardoor aan stemmingsverbetering. Mogelijk is de omgeving echter niet altijd bedacht op veranderingen in het gedrag van een depressief persoon, waardoor deze minder kans loopt op stemmingsverbetering. Ook in sociaal geïsoleerde mensen werken antidepressiva mogelijk minder goed. dr. Marije aan het Rot | RUG | [email protected]

72

|

Henrietta Joosten – Beter hbo met Nietzsche Het hoger beroepsonderwijs wil zowel een efficiënte leerfabriek als een opleider van zelfbewuste, innovatieve professionals zijn: een onmogelijke opdracht? Niet per se. Henriëtta Joosten – filosoof en hbo-docent – laat zien dat het experimentele, bevrijdende maar ook gevaarlijke denken van de Duitse filosoof Nietzsche handvatten biedt om studenten te leren streven naar beter in een dynamische en onzekere beroepspraktijk. Vanuit vijf ‘nietzscheaanse’ kwaliteiten – omgaan met onzekerheid, excelleren, kritisch denken, waarheidszoekende vriendschap en vallen en opstaan – stelt zij hedendaagse onderwijspraktijken ter discussie en ontwerpt zij nieuwe mogelijkheden. Zo pleit zij voor een leeromgeving die alle studenten prikkelt tot excelleren in plaats van te selecteren op talent en motivatie. Twee experimenten in het hoger beroepsonderwijs – een intensieve training close reading voor eerstejaarsstudenten en een minor in projectmanagement, ontwikkeld door studenten – laten zien dat het ondanks de bestaande, instrumentele onderwijshorizon mogelijk is studenten te leren streven naar beter. Henrietta Joosten | EUR / HHS | [email protected]

|

Jasper Wubs – Voedsel voor 9 miljard mensen: eco-intensieve landbouw Over 35 jaar wonen op aarde negen miljard mensen. Een enorme uitdaging voor de huidige landbouw! We zien nu al de problemen: grond verschraalt, monoculturen zijn gevoelig voor plagen en kunstmest zal opraken. Gelukkig zijn in natuurlijke ecosystemen duurzame oplossingen te vinden voor deze problemen. Het uitgangspunt is eenvoudig: werken met de natuur. Hoe zou de landbouw eruit zien als we die opnieuw zouden inrichten op basis van onze huidige ecologische, landbouwkundige, technische en sociaal-economische kennis? We zouden natuurlijke processen gebruiken. Met aandacht voor bodemstructuur, bodemleven & -vruchtbaarheid en diversiteit aan planten, dieren en micro-organismen. Niet langer alleen maximalisatie van de plantaardige productie, maar duurzame productie. Geen uitputting van grondstoffen, maar werken met kringlopen. Zo kunnen we ervoor zorgen dat we genoeg voedsel zullen hebben voor 9 miljard monden in 2050 en daarna. Het NIOO vindt nieuwe mogelijkheden voor de agrarische verduurzaming. Radicale ideeën, gamechangers in de landbouw. Hier vertellen we u graag meer over! Jasper Wubs | NIOO-KNAW | [email protected]

|

73

Rashmi Kusurkar – Ethnic minority students as doctors: Can we hope for this future? For optimal patient care, the healthcare workforce should represent the multicultural population. Contradictorily Dutch hospitals have mainly White medical doctors. This is because ethnic minority students face problems during entry into and during undergraduate and postgraduate medical study. Some admission procedures hamper their entry and admitted students face problems in their learning environment. Motivation could be the key factor influencing performance and is influenced by social and cultural factors, which our research aims to clarify. This clarification may have major implications for curriculum design in higher education and may contribute to reducing the gap in career possibilities for ethnic minorities. Dr. Rashmi Kusurkar | VUmc | [email protected]

|

Mari Wigham – Beter voedsel: Terug naar de boom van kennis   Voedsel moet goedkoop, duurzaam, veilig , gezond – en lekker.  Hoe?  Terug naar de boom van kennis. Expliciete, objectieve, gedeelde kennis is het fundament voor slimme ondersteuning van de voedselsector.  Bij Wageningen UR Food and Biobased Research hebben we de ROC+ tool ontwikkeld om experts te helpen kennis uit hun literatuur en eigen ervaring expliciet te maken, in de vorm van ontologieën.  We publiceren een aantal van deze ontologieën via onze website, FoodVoc.  Met ontologieën bouwen we bijvoorbeeld slimme zoekapplicaties zodat de voedselindustrie steeds de nieuwste kennis vindt, en handige apps waarmee de consument de juiste voedselkeuze kan maken. Mari Wigham | WUR | [email protected] |

Nelly Litvak – Searching in Twitter: a hopeless affair? Is interesting for the media because: Social media is a part of our life. This is the place where we learn and share the news and make new friends. What are the main events and the greatest communities? Who are the most popular people? Huge networks such as Twitter have the answer but they do not give information away so easily. You can retrieve tweets with a given keyword, or figure the followers of your favourite singer using a special tool – the Twitter API. However, this gives only limited number of names or tweets, and allows only one request per minute. This is a serious limitation. Some companies even made it their business to maintain the Twitter statistics (twittercounter.com). Can you find 74

the needed information fast in an ever changing network? The answer is yes, and we can do it better than for-profit start-ups. I will show that: With standard techniques you need 950 years to learn who the most followed person on Twitter is. With smart mathematical methods you can do much better than that. Our algorithm gives an exact list of top-50 most followed Twitter users, using only 1000 API requests. And this is in the network of 500,000,000 registered users! How is this possible? We exploit the network structure, rely on randomness, and use irregularity of the network to our advantage. This is not a pure luck. Probabilistic analysis proves that such great precision of randomized methods is to be expected. Take 500 random accounts and look whom they follow. Of course, this will not be enough to describe the structure of Twitter. However, most likely, this will be enough to reveal the central part of the network. Mathematics can say a lot about a huge hidden network, using very little information. Dr. Nelly Litvak | UT | [email protected] |

Hieke Huistra – Gewicht, een geschiedenis: hoe we zijn gaan denken dat dik zijn ongezond is Obesitas wordt gezien als een groot gezondheidsprobleem. Zowel beleidsmakers als burgers nemen vaak zonder meer aan dat ons idee dik = ongezond simpelweg de uitkomst van medisch onderzoek is, maar mijn onderzoek ontkracht dit: ik laat zien dat onze ideeën over gewicht, lichaamsomvang, vet en gezondheid historisch bepaald zijn. Ons idee dat gewicht een goede maat is voor gezondheid is ontstaan in de vroege twintigste eeuw – niet als simpel resultaat van medisch onderzoek, maar als uitkomst van een ingewikkeld maatschappelijk proces met vele spelers, waaronder artsen, onderzoekers en patiënten, maar ook levensverzekeraars, medicijnfabrikanten, journalisten, adverteerders, politici, de mode-industrie en weegschaalfabrikanten. Dr. Hieke Huistra | UU | [email protected] |

Fanny Janssen – De sterftevoorspelling verbeterd Hoe oud we gemiddeld worden, nu en in de toekomst, heeft belangrijke consequenties voor het pensioenstelsel, verzekeringspremies, de gezondheidszorg, en het individu. Probleem is echter dat huidige voorspellingen van de levensverwachting en sterfte duidelijke tekortkomingen hebben en continue worden bijgesteld. Mijn VIDI onderzoek “Smoking, alcohol and obesity – ingredients for improved and robust mortality projections“ (september 2014 gestart) draagt bij aan een verbeterde sterfteprognose in 75

Nederland en Europa door nieuwe inzichten over ontwikkelingen in roken, obesitas, alcohol mee te nemen, door het uitstel van het ouder worden expliciet te beschouwen, en door ontwikkelingen in de ons omringende landen te integreren. Dr. Fanny Janssen | RUG | [email protected] |

Eva de Mol – The Detrimental Role of Passion in Explaining Start-Up Performance Since the recent recession, and partially sparked by it, we are observing a resurgence of start-up activity and entrepreneurial spirit. Unfortunately more than 40% of the new ventures fail within the first year, and more than 60% of these failures are ascribed to problems with the entrepreneurial team. Research shows that the way in which entrepreneurial team members work together plays an important role in determining new venture performance. This study examines how entrepreneurial team diversity, and more specifically diversity in team member passion, affects new venture performance. Using a unique dataset of entrepreneurial teams in the Netherlands, we find support for the detrimental role of passion in explaining start-up performance. Eva de Mol, MSc | VU | [email protected] |

Tycho Hoogland – Licht, Microscoop, Actie! De virtuositeit van een concertpianist, of danseres hangt samen met de perfecte afstemming van spieren in het lichaam om op precies het juiste moment een beweging in gang te zetten, of af te remmen. Mijn onderzoek maakt gebruik van geavanceerde optische technieken om de code van het brein te ontrafelen betrokken bij het aansturen van bewegingen. We doen dit nochtans niet in een concertpianist of danseres, maar in muizen waar we met een microscoop het brein onder de loep nemen als de muis beweegt. Door optogenetica te gebruiken kunnen we zien hoe de kleine hersenen activiteit in de rest van het brein beïnvloeden tijdens deze bewegingen. Dr. Tycho Hoogland | NIN-KNAW | [email protected] |

76

Eriba Calkhoven – De moleculaire basis van gezond ouder worden Gezond ouder worden is een persoonlijk, maatschappelijk en economisch belangrijke doelstelling geworden. We worden overspoeld met allerlei, vaak betwistbare, adviezen om dit te bereiken, meestal op gebied van beweging en voeding. Door fundamenteel onderzoek te doen naar de oorzaken van ouderdomsziekten, willen we tot beter gefundeerde strategieën voor gezond ouder worden komen. Wij doen onderzoek naar de functie van mTORC1, een cellulair complex dat een cruciale rol speelt in hoe de samenstelling en caloriewaarde van voedsel de gezondheid en levensverwachting beïnvloeden. Wij hebben een nieuw moleculair mechanisme ontdekt waarmee mTORC1 een specifieke gen-regulator controleert en daardoor de cellulaire stofwisseling. Een specifieke verandering van deze gen-regulator in de muis resulteert in een gezondere stofwisseling. Ondanks een onveranderde voedselinname blijven deze muizen langer slank, beweeglijk, sterk, en gezond. We onderzoeken nu toepassingen van deze ontdekking voor de ontwikkeling van nieuwe therapieën voor de behandeling van stofwisselingsziekten, kanker en andere ouderdomsziekten. Prof. dr. Eriba Calkhoven | UMCG | [email protected] |

Sarah Elbert & Arie Dijkstra – Een app om je gezondheid te verbeteren; (wanneer) werkt het? Er zijn talloze smartphone apps beschikbaar om te werken aan je gezondheid; om bijvoorbeeld te starten met hardlopen of om minder te snacken. Maar hebben deze apps ook het gewenste effect en kunnen ze daadwerkelijk tot gedragsverandering leiden? Opvallend genoeg zijn er geen goede wetenschappelijke studies gedaan naar de effectiviteit van deze apps. In dit onderzoek hebben we een app ontwikkeld op basis van wetenschappelijk onderzoek en gekeken hoe mensen baat kunnen hebben bij gezondheidsinformatie over hun eigen groente- en fruitconsumptie. Het blijkt mogelijk om gedragsverandering teweeg te brengen na een periode van zes maanden, maar niet altijd en niet voor iedereen. Er zijn dus verschillende condities waaronder deze wetenschappelijk getoetste app effectief is. We kunnen ons afvragen wat de effectiviteit is van de vele beschikbare apps die tot gezonder gedrag zouden moeten leiden. Sarah Elbert, MSc | RUG | [email protected] |

77

Liza Cornet – Neurobiologie en gedragstraining voor gedetineerden Jaarlijks krijgen honderden gevangenen een gedragstraining met als doel hun criminele gedrag te verminderen. Voor sommigen is deze training succesvol, voor anderen blijft de kans om opnieuw de fout in te gaan net zo groot als vóór de training. Waarom bestaan er zulke grote individuele verschillen? Binnen mijn promotieonderzoek hebben we onderzocht welke ‘neurobiologische’ factoren, zoals de werking van het brein, verklaren wie wel en wie minder profiteert van behandeling. Uit de resultaten blijkt dat degene die het slechtst presteren op een concentratietest, de grootste kans hebben om voortijdig met de behandeling te stoppen.  Liza Cornet | NSCR | [email protected] |

Llewellyn Bogaers – De participatiesamenleving in cultuurhistorisch perspectief Hoe ontstaat sociale cohesie? Wie hoort er bij de gemeenschap: wat is de houding tegenover de ‘arme ander’ en de ‘andere ander’? Veel middeleeuwse Nederlandse dorpen en steden waren ‘participatiesamenlevingen’. Burgers waren zelf verantwoordelijk voor de onderlinge zorg, de openbare ruimte, conflictbeheersing en veiligheid. De buurspraak was hun orgaan voor overleg en besluitvorming. Dit model is in de loop der eeuwen verloren gegaan omdat mensen die politiek en economisch aan de touwtjes trokken centrale instellingen ontwikkelden die wetgeving, belasting en sociale zorg van bovenaf regelden. Het proces van institutionalisering en formalisering is nog steeds krachtig, ondanks de roep om draagkracht en initiatieven van onderop. In dit verband is het de vraag of de zorg in goede handen is bij de gemeente: marktwerking, verkiezingsprogramma’s, begrotingsdwang en hulpverlening gaan niet samen. Wat kunnen we leren van good practices in heden en verleden? Hoe functioneren goede samenwerkingsverbanden? Dr. Llewellyn Bogaers | Levend Verleden Utrecht | [email protected] | [email protected] |

Michel van Hulten – ‘Gratis’ openbaar vervoer Vier miljoen burgers van Chengdu (China) reizen ‘s-morgens van 5 tot 7 ‘fare’free’ (gratis) met alle openbaar vervoer in hun stad. Daarmee verdwenen de ochtend- en de avondspits op weg en rail, dat spaart aanzienlijk op infrastructuur-kosten. Hoe kan dat? Tallinn (Estland) met enkele aangrenzende gemeentes, 430.000 inwoners (0 tot 100 jaar), reist 78

gratis met alle openbaar vervoer, op alle uren van de dag, alle dagen van het jaar, en verdient er geld aan. Hoe kan dat? Met ‘gratis’ openbaar vervoer wint de stad voor alle inwoners aan toegankelijkheid, zorgt beter voor zijn arme inwoners, wint aan sociale contacten, wint milieuverbetering, wint gezondheid, wint veiligheid. Wij onderzoeken hoe dat kan. Dr. Michel van Hulten | SAXION | [email protected] |

Joerie Tijdink – De persoonlijkheid van succesvolle en frauderende wetenschappers Afgelopen jaren zijn we Nederland opgeschrikt door diverse fraudezaken van succesvolle wetenschappers. Eén aspect van de wetenschapper blijft hierin onderverlicht; zijn persoonlijkheid. Want hoe ziet die wetenschapper er eigenlijk van binnen uit? Welke persoonlijkheidskenmerken maken hem zo succesvol? Wij hebben onderzoek gedaan naar de karakterstructuur van medische wetenschappers. Hoe zit het met zijn gewetensfunctie, hoe narcistisch is de wetenschapper en welke persoonlijkheidskenmerken correleren met frauduleuze onderzoekspraktijken en met een succesvolle carrière in de wetenschap? Ons onderzoek geeft u een inkijkje in de persoonlijkheid van wetenschappers. Joeri Tijdink | VUmc | [email protected] |

Lineke van Hal – Meedoen en meetellen in/door praktijkgericht onderzoek Hoewel er al veel is geschreven over cliëntenparticipatie in onderzoek, blijkt het voor onderzoekers vaak lastig om hier daadwerkelijk vorm aan te geven. In het plannen en uitvoeren van onderzoek wordt niet vanzelfsprekend ruimte gemaakt voor de inbreng van cliënten. De ‘vraagwijzer’ is een handzaam instrument, dat onderzoekers ondersteunt om zich in verschillende fases van onderzoek af te vragen hoe cliëntenparticipatie vorm kan krijgen. De vraagwijzer is ontwikkeld door Zorgbelang Gelderland in opdracht van de Academische Werkplaats Jeugd ‘Inside-Out’. Lineke van Hal | HAN | [email protected] |  

79

Theo Gevers – De 3D kopieermachine: 3D scannen en printen van de wereld De laatste jaren is er een enorme vooruitgang in 3D printen. Maar het valt tegen wat je eigenlijk kan printen. De meeste 3D modellen zijn ontworpen met speciale CAD software voor het printen van ringen, kettingen en telefoonhoesjes. Als je zelf objecten in 3D kan inscannen dan zal hetgeen wat je kan printen oneindig veel meer zijn. We hebben 3D scanning technologie ontwikkeld dat gebruik maakt van goedkope diepte sensors (zoals Kinect). De ontwikkelde technologie maakt het mogelijk om in 3D objecten in te scannen zoals mensen maar ook tafels, stoelen, auto’s, en huizen. Nagenoeg de hele wereld dus! Prof. Dr. Theo Gevers | UvA | [email protected] |

80