NEDERLANDS JURISTEN COMITÉ VOOR DE MENSENRECHTEN

FINANCIEEL JAARVERSLAG 2012 NEDERLANDS JURISTEN COMITÉ VOOR DE MENSENRECHTEN

Inhoudsopgave

3

Voorwoord

Jaarrekening Vereniging NJCM Balans per 31 december 2012

6

Staat van baten en lasten over 2012

7

Toelichting op de balans en de staat van baten en lasten

8

Begroting en realisatie 2012, begroting 2013 en begroting 2014

11

Toelichting op de begroting

12

Inhoudelijk jaarverslag NJCM

13

2

Voorwoord Dit is het financiële jaarverslag van de rechtspersoonlijkheid bezittende vereniging Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (de “Vereniging NJCM”) over het bestuursjaar 2013. De bedoeling van dit jaarverslag is de leden, subsidiegevers, sponsors en andere belanghebbenden te informeren over de financiële gang van zaken in het afgesloten bestuursjaar. Verder zijn hierbij gevoegd het financiële jaarverslag 2012 van de Stichting NJCM-Boekerij en dat van de Stichting Vrienden van het NJCM. Net als de vorige twee jaren zijn de financiële jaarverslagen van de Vereniging NJCM en dat van de Stichting NJCM-Boekerij samengesteld door een extern administratiekantoor (Hendriks Belastingadviseurs B.V.) dat in dat verband een samenstellingsverklaring heeft verstrekt. Deze twee financiële jaarverslagen zijn verder doorgenomen door de kascommissaris, mr. J.P. (Jan-Peter) Dopheide. Het financiële jaarverslag van de Stichting Vrienden van het NJCM is opgesteld door mr. Dick Blommesteijn, de penningmeester van die stichting. Net als vorig jaar laten deze financiële jaarverslagen zich het beste lezen in samenhang met het inhoudelijk jaarverslag. Het inhoudelijk jaarverslag 2012 geeft een overzicht van de activiteiten van de Vereniging NJCM en de Stichting NJCM-Boekerij in dat jaar. Het inhoudelijk jaarverslag 2012 is toegevoegd aan de financiële jaarverslagen 2012 en is bovendien gepubliceerd in Nederlands Tijdschrift voor de Mensenrechten/NJCM-Bulletin begin 2013 (deze uitgave is op te vragen bij het secretariaat van de Vereniging NJCM). De Vereniging NJCM heeft het jaar 2012 met een positief resultaat afgesloten. Dit resultaat is, naast het kritisch sturen op de uitgaven, voor een groot deel veroorzaakt doordat de uitgave Nederlands Tijdschrift voor de Mensenrechten/NJCM-Bulletin minder omvangrijk is geweest dan in de jaren hiervoor. Hierdoor zijn de drukkosten (die voor 85% voor rekening komen van de Vereniging NJCM en voor 15% door de Stichting NJCM-Boekerij gedragen worden) lager dan gebudgetteerd op basis van de voorafgaande jaren. Verder is er in 2012 een uitzonderlijk hoge bijzondere bate gegenereerd door de zgn. PO-punten: voor het bijwonen van studieavonden die de Vereniging NJCM organiseert zijn advocaten die (door de Nederlandse Orde van Advocaten verplicht gestelde) opleidingspunten wensen te ontvangen, cursusgeld verschuldigd. Zoals in eerdere jaarverslagen is gemeld is dit een zeer onzekere bron van inkomsten omdat deze inkomsten een wisselvallig karakter hebben (zo waren in het bestuursjaar 2009 deze inkomsten nihil). Bovendien heeft de Nederlandse Orde van Advocaten in 2011 concrete nadere eisen gesteld aan accreditatie van onderwijsinstellingen. Dit heeft tot gevolg gehad dat de Vereniging NJCM in de loop van 2012 niet langer in staat bleek om de accreditatie te handhaven. Hierdoor zal deze bron van inkomsten op termijn geheel kunnen opdrogen. De Stichting NJMC-Boekerij laat in het jaar 2012 een gering negatief resultaat zien ondanks een aantal bijzondere publicaties die dit jaar zijn verschenen. Voor het komende bestuursjaar geldt dat wederom geprobeerd zal worden om zoveel mogelijk activiteiten van het NJCM ook financieel mogelijk te maken. Concrete doelen zijn ook voor 2013: het

3

verbeteren website en gebruik van sociale media, het activeren van het netwerk van Europese zusterorganisaties binnen het netwerk van de International Commission of Jurists (ICJ) en het verder stimuleren van het Breed Mensenrechten Overleg (BMO), het samenwerkingsverband van veertien nietgouvernementele mensenrechtenorganisaties in Nederland waarvan het NJCM tot voor kort voorzitter was. Met het oog op deze doelen en het lustrumcongres in 2014 wordt de bestemmingsreserve aangehouden. De financiële jaarverslagen worden besproken op de algemene ledenvergadering van de Vereniging NJCM. Namens het bestuur van de Vereniging NJCM, de Stichting NJCM-Boekerij en de Stichting Vrienden van het NJCM, Leiden, april 2013

Mr. Herman Veerbeek Penningmeester Vereniging Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten

In memoriam: Daan Schoemaker Op 25 februari 2012 overleed plotseling onze vice-voorzitter Daan Schoemaker (1972) aan een longembolie. Daan was drie jaar lang lid van het bestuur van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten. Hij was actief in de werkgroep Internationale Bescherming Mensenrechten, werd in 2009 bestuurslid en een jaar later vicevoorzitter. In zijn rol van vice-voorzitter richtte hij zich binnen het NJCM onder meer op beleidsbeïnvloeding, met name op het gebied van buitenlands beleid via het Breed Mensenrechten Overleg. Daan was ook verantwoordelijk voor de inzet van het NJCM voor mensenrechteneducatie en het nationaal mensenrechteninstituut. Het NJCM verliest in Daan een betrokken collega met een ware passie voor mensenrechten. Wij missen Daan erg. Onze gedachten gaan uit naar Daans vrouw Gaby en hun twee kinderen Karel (4) en Francine (1). In februari 2013 is door het NJCM een drukbezocht seminar georganiseerd dat was opgedragen aan Daan met de titel “Human Rights as a Business Risk: from soft to hard law”. Dit onderwerp, gelegen op het snijvlak van mensenrechten en ondernemen, zou Daan zeker hebben aangesproken.

4

JAARREKENING 2012

van de

Vereniging NEDERLANDS JURISTEN COMITÉ VOOR DE MENSENRECHTEN

5

Balans per 31 december 2012 31 december 2012

31 december 2011

€

€

4.680 _______ 4.680

14.085 _______ 14.085

2.197 118.000 _______

364 106.000 _______

7.206 1.379 3.598 2.216 _______

4.760 824 4.918 1.968 1.839 _______

100.000 10.478 _______

90.000 16.140

Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa Debiteuren

Liquide middelen ING Bank Kapitaal/renterekening

Som der vlottende activa

124.877

120.449

Kortlopende schulden Rekening-courant Stichting NJCM-Boekerij Af te dragen gelden aan derden Crediteuren Te betalen vakantiegeld Nog te betalen kosten

Uitkomst activa min kortlopende schulden

110.478

106.140

Eigen vermogen Continuïteitsreserve Bestemmingsreserve

110.478

6

_______ 106.140

Staat van baten en lasten over 2012 2012 €

€

2011 €

€

Baten Subsidie Contributies PO-punten Rente Donaties

43.180 54.239 5.975 1.874 1.346 _______ 106.614

Som der baten

44.587 54.930 1.495 1.645 1.469 _______

104.126

Lasten Secretariaatskosten - kantoorbehoeften/porti/kopiëren - fax / telefoon / internet - diversen

10.190

6.908

285 51 _______

290 236 _______ 7.434 32.192 1.557 1.328 120 836 885 53.574 ( 8.036) _______

Som der lasten

10.526 32.249 1.107 1.842 1.190 863 2.818 60.801 ( 9.120) _______ 102.276

_______

Resultaat

_______ 4.338

Drukkosten NTM/NJCM-Bulletins Administratiekosten Vergaderkosten ICJ Overige kosten (o.a. ALV) Diversen Salarissen Salarisbijdrage Stichting NJCM-Boekerij

7

89.890 14.236

Toelichting op de balans en staat van baten en lasten 1. Algemeen De Vereniging NJCM heeft krachtens artikel 3 van de statuten als doelstellingen het ontwikkelen, versterken en beschermen van de fundamentele rechten en vrijheden van de mens op nationaal en internationaal niveau en in het bijzonder, onverminderd genoemde doelstellingen, het bevorderen en handhaven van de volgende beginselen: - de verplichting van de overheid de fundamentele rechten en vrijheden te erkennen en in haar handelen en nalaten te eerbiedigen; - de mogelijkheid van beroep op de fundamentele rechten en vrijheden tegen particulieren; - de onafhankelijkheid van de leden van de magistratuur en de advocatuur in hun beroepsuitoefening; - het recht van een ieder op een eerlijk proces.

2. Toelichting op balans Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat De activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij in de toelichting anders vermeld. Baten en lasten worden opgenomen voor de aan het boekjaar toe te rekenen bedragen, tenzij in de toelichting anders vermeld.

Liquide middelen Van de liquide middelen staat € 120.197 ter vrije beschikking van de Vereniging NJCM. Specificatie liquide middelen

ING bank Kapitaal/Renterekening Totaal ter beschikking van de Vereniging

2012 €

2011 €

2.197 118.000 _______ 120.197

364 106.000 _______ 106.364

Continuïteitsreserve (eigen vermogen) De continuïteitsreserve wordt aangehouden om de continuïteit van de Vereniging NJCM te waarborgen. Hiertoe wordt een zodanige reserve aangehouden dat de Vereniging NJCM bij het onverhoopt wegvallen van substantiële inkomensbronnen nog minimaal één jaar financieel kan blijven functioneren. De daartoe benodigde reserve wordt jaarlijks beoordeeld op basis van de kosten van de werkorganisatie. De continuïteitsreserve ligt onder het niveau dat in de richtlijn Reserves Goede Doelen van de Vereniging van Fondsenwervende Instellingen (VFI) als maximaal verantwoord wordt geacht. De norm van VFI luidt dat de continuïteitsreserve niet hoger mag zijn dan maximaal 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie. Deze reserve voor de Vereniging NJCM is dit jaar verhoogd naar € 100.000 om de kosten van 1 jaar te kunnen voldoen zonder andere middelen.

8

Bestemmingsreserve (eigen vermogen) De bestemmingsreserve wordt aangehouden met het oog op de volgende doelen: (i) het verbeteren website en gebruik van sociale media, (ii) het activeren van het netwerk van Europese zusterorganisaties binnen het netwerk van de International Commission of Jurists, (iii) het verder stimuleren van het Breed Mensenrechten Overleg (het samenwerkingsverband van veertien niet-gouvernementele mensenrechtenorganisaties in Nederland waarvan het NJCM in 2012 voorzitter is geweest), en (iv) het lustrumcongres in 2014. Met de doelen (i) – (iii) is in 2012 een serieuze start gemaakt maar kosten zijn nog niet gemaakt. Deze zullen zeer waarschijnlijk in 2013 worden gemaakt. Specificatie bestemmingsreserve

2012 €

2011 €

16.140

1.904

Af:: Toevoeging continuïteitsreserve

( 10.000)

-

Bij: Toevoeging batig saldo boekjaar

4.338

14.236

Balans 1 januari

_______ _______ 10.478 16.140

Balans 31 december

Te betalen vakantiegeld Betreft het totaalbedrag van de vakantieaanspraken - bestaande uit de opgebouwde rechten over de maanden juni tot en met december - van de twee vaste medewerkers van de Vereniging NJCM ultimo 2012 € 2.216 (2011: € 1.968).

3. Toelichting op staat van baten en lasten Subsidies De Vereniging NJCM heeft in het boekjaar 2012 van het Ministerie van Veiligheid en Justitie en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksaangelegenheden een subsidie ontvangen ter dekking van haar exploitatiekosten (€ 32.403 respectievelijk € 10.777). Het totaalbedrag aan exploitatiesubsidies dat in 2012 werd ontvangen bedroeg € 43.180 (2011: € 44.587). Dit is iets meer dan 40% van de totale inkomsten (met name bestaande uit contributies van de leden). In 2012 bleek dat een deel van de subsidie van het Ministerie van Veiligheid en Justitie door het Ministerie van Buitenlandse Zaken beschikbaar is gesteld. Op verzoek van het Ministerie van Buitenlandse Zaken is in 2012 dit deel van deze subsidie rechtstreeks aangevraagd. Deze is in januari 2013 toegekend voor de periode 2013-2015 (groot: € 5.675,per jaar).

Contributies De in het boekjaar ontvangen contributies van leden bedragen € 54.239 (2011: € 54.930). Het ledenaantal ultimo 2012 bedraagt 986. Het ledenverloop was als volgt: Ledenverloop Aantal leden per 1 januari 2012

996

Bij: nieuwe leden Af: uitgeschreven wegens niet betalen of adres onbekend Af: opgezegd

83 14 79 _______ 986

Aantal leden per 31 december 2012

9

PO-punten

De Vereniging NJCM is in 2005 erkend als opleidingsinstituut door de Nederlandse Orde van Advocaten. De Vereniging NJCM heeft in 2012 een aantal studieavonden georganiseerd waarmee voor advocaten opleidingspunten te behalen waren. Advocaten die opleidingspunten wensten te ontvangen waren voor het bijwonen van de studieavonden cursusgeld verschuldigd. De Vereniging NJCM heeft met de organisatie van studieavonden dit boekjaar € 5.975 (2011: € 1.495) aan inkomsten gegenereerd. Dit is een onzekere inkomstenbron voor de Vereniging NJCM (zie voorwoord). In 2012 waren de inkomsten uit deze bron uitzonderlijk hoog.

Donaties De Vereniging NJCM ontving in 2012 diverse donaties, onder meer via de Vriendenloterij en van de Stichting Vrienden van het NJCM.

Drukkosten bulletins Het NJCM-Bulletin wordt uitgegeven door de Stichting NJCM-Boekerij. De Vereniging NJCM heeft de Stichting NJCM/Boekerij in het boekjaar 2012 € 32.249 (2011: € 32.192) betaald voor het drukken en verspreiden van de NJCMbulletins. Dit is conform tussen de Vereniging NJCM en de Stichting NJCM-Boekerij bestaande afspraken 85% van de totaal gemaakte drukkosten van de Stichting NJCM-Boekerij. De drukkosten zijn dit jaar vergelijkbaar aan vorig jaar omdat er een vergelijkbaar aantal pagina’s zijn gemaakt (de drukkosten per pagina zijn niet echt toe- of afgenomen). Voor 2013 verwacht de redactie weer op het oude aantal pagina’s uit te komen (ca. 950).

Salariskosten Betreft de salarissen, pensioenlasten en aanspraken vakantiegeld van de twee vaste medewerkers van het NJCM. In 2012 waren er geen tijdelijke medewerkers. Wel zijn er meer uren gewerkt, is er sprake van een structurele (geringe) verhoging en zijn enkele kosten betrekking hebbend op 2011 (ca. € 1.400) meegenomen. 2012 € Salarissen Sociale lasten Pensioenpremies Verzekeringen en Arbo Reiskosten Bijdrage Stichting NJCM Boekerij

2011 €

48.234 42.912 7.288 6.259 2.185 1.757 2.022 1.566 1.072 1.080 ( 9.120) ( 8.036) _______ _______ 51.681 45.538

De bruto salariskosten die worden doorberekend aan de Stichting-Boekerij zijn - conform tussen de Vereniging NJCM en de Stichting NJCM-Boekerij bestaande afspraken - 15% van de basissalarissen van de Vereniging NJCM.

Overige kosten en Diversen Onder de post overige kosten zijn de vergaderkosten van de algemene ledenvergadering opgenomen. Deze zijn iets hoger dan in 2011. Onder de post Diversen vallen de kosten aan het BMO (€ 1.900).

4. Bestuur Het bestuur bestond in het boekjaar 2012 uit onder meer de volgende personen: mr. F.A. (Friederycke) Haijer (voorzitter), Drs. D. (Daan) Schoemaker (vice-voorzitter tot zijn overlijden in februari 2012), L.A. (Marloes) van Noorloos (vicevoorzitter vanaf maart 2012) en mr. H.J.E. (Herman) Veerbeek (penningmeester).

10

Begroting en realisatie 2012, begroting 2013 en begroting 2014 2012

Begroting 2012

Begroting 2013

Begroting 2014

€

€

€

€

43.180 54.239 1.874 1.346 5.975 _______

44.587 54.000 1.000 _______

41.844 56.000 1.000 _______

41.844 56.000 1.000 _______

106.614

99.587

98.844

98.844

Salarissen Drukkosten NTM/NJCM-B Secretariaatskosten Administratiekosten Vergaderkosten ICJ Diversen Overige kosten

51.681 32.249 10.526 1.107 1.842 1.190 2.818 863 _______

47.000 36.000 7.508 2.074 1.300 122 1.926 2.040 _______

52.000 33.000 7.508 2.074 1.300 122 1.926 2.040 _______

52.000 33.000 7.508 2.074 1.300 122 1.926 2.040 _______

Totaal

102.276

97.970

99.970

99.970

_______

_______

_______

_______

4.338

1.617

( 1.126)

( 1.617)

Baten Subsidie Contributies Rente Donaties PO punten Overige inkomsten

Totaal

Lasten

Saldo baten minus lasten

11

Toelichting op de begroting 1. Algemeen Bij de opstelling van de begrotingen voor de komende jaren is geen rekening gehouden met bijzondere projectsubsidies of andere bijzondere baten.

2. Baten In de begroting is geen rekening gehouden met inkomsten verbonden aan de studieavonden. De Vereniging NJCM is niet langer erkend als opleidingsinstituut. Advocaten kunnen tegen betaling studieavonden bijwonen in het kader van de permanente opleiding en daarbij zogenaamde PO-punten halen. Het is de vraag of de Vereniging NJCM als vrijwilligersorganisatie daadwerkelijk in staat is om studieavonden te realiseren binnen de nieuwe in 2011 door de Nederlandse Orde van Advocaten gestelde normen. Deze inkomstenbron is daarom onzeker geworden (zie voorwoord). De studieavonden worden gebruikt voor het werven van nieuwe leden. In 2012 hebben zich 83 nieuwe leden aangesloten bij de Vereniging NJCM. Desalniettemin is het totaal aantal leden in 2012 met 10 leden afgenomen. De historie leert dat het ledenbestand gemiddeld constant blijft. De hoop is dat dit ook voor de komende jaren zo zal zijn. De contributie is begin 2013 iets verhoogd vandaar dat de baten uit die bron over de komende jaren hoger worden begroot. In de begroting voor 2013 en 2014 zijn ten opzichte van 2012 geen verdere wezenlijke wijzigingen aangebracht in de baten.

3. Lasten De werkelijke drukkosten voor Nederlands Tijdschrift voor de Mensenrechten/NJCM-Bulletin (die voor 85% voor rekening komen van de Vereniging NJCM en voor 15% door de Stichting NJCM-Boekerij gedragen worden) zijn in 2012 lager dan gebudgetteerd op basis van de voorafgaande jaren. Van de redactie is vernomen dat deze terugval in kopij tijdelijk is. Deze post blijft ook voor 2013 moeilijk te bepalen. De post salarissen is hoger gesteld dan in 2012 gerealiseerd in verband met indexatie en het voornemen meer gebruik te maken van student-assistenten. Bij de post ‘overige kosten’ moet onder meer gedacht worden aan de kosten voor de uitgave in het kader van de Thoolen-NJCM Scriptieprijs en de bijdrage aan de ICJ en het BMO. Opgemerkt wordt dat de komende jaren diverse kostenposten ten laste van de bestemmingsreserve worden gebracht (zie boven de toelichting op de balans).

12

INHOUDELIJK JAARVERSLAG 2012

van

HET NJCM

13

Inhoudelijk Jaarverslag 2012 Inhoudsopgave 1. Inleiding – beleid 2012 2. International Commission of Jurists (ICJ) 3. Activiteiten Schaduwrapportages Commentaren en brieven Studieavonden Pers Website en sociale media 4. Samenwerking met derden Breed Mensenrechten Overleg (Nederland) Platform Mensenrechteneducatie (PMRE) Schaduwrapportages Commissie Meijers College voor de Rechten van de Mens 5. NJCM Organisatie NJCM Leden en ALV Bestuur Werkgroepen College van Advies Secretariaat 6. Verslagen werkgroepen 1

Inleiding – beleid 2012

In aanloop naar de Algemene Ledenvergadering van 2012 en het thematische seminar dat daar traditioneel op volgt, werd binnen de Vereniging de vraag uitgezet wat de gemoederen het meest bezighield vanuit mensenrechtelijk perspectief. Uit het bestuur, het College van Advies en meerdere werkgroepen klonk, zij het in verschillende bewoordingen: de gevolgen van de economische crisis voor kwetsbare groepen, of wel armoede in NL. De Vereniging zette met het thema van het ALVseminar ‘Armoede in Nederland. De betekenis van economische en sociale rechten voor een menswaardig bestaan’ een belangrijk speerpunt voor de komende jaren neer: de bevordering van economische en sociale rechten in Nederland. Bijna 35 jaar nadat Nederland het Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten ratificeerde, is er nog veel te doen op dit gebied, ook juridisch gezien. In 2012 riep het NJCM de regering herhaaldelijk op om het Facultatief protocol bij dit Verdrag te ratificeren – onder meer middels de gezamenlijke NGO-rapportage ten behoeve van de Nederlandse Universal Periodic Review (UPR) − zodat individuen bij het ESCR-Comité kunnen klagen 14

over vermeende schendingen van deze rechten. Naast aandacht voor dit nieuwe speerpunt bleek uit de consultatie dat de Vereniging nog niet gerust is over de (politieke) druk op de democratie en de rechtsstaat in Nederland en in Europa. De werkgroepen van het NJCM voelen deze druk op de verschillende terreinen die zij bestrijken en waarschuwen de Tweede Kamer en de regering regelmatig over de gevolgen van bijvoorbeeld de aanscherping van het asiel- en immigratiebeleid, het uitkleden van de presumptie van onschuld in het strafrecht, de beperking van de toegang tot de rechter, de uitbreiding van opsporingsbevoegdheden en andere zorgen, waaronder over de verhouding tussen het Comité van Ministers en het EHRM en het waarborgen van de rechterlijke onafhankelijkheid van het EHRM en het effectief klachtrecht. Over al deze onderwerpen is meer te lezen in de brieven en rapportages die het NJCM in 2012 schreef en die te vinden zijn op www.NJCM.nl. Ook bleef het NJCM zich in 2012 inzetten voor mensenrechteneducatie in het Nederlands onderwijs door actieve deelname in het Platform Mensenrechteneducatie en lobby middels de UPR. Het NJCM stelde zichzelf ook een aantal meer praktische doelstellingen in 2012, waaronder het verder ontwikkelen van het Breed Mensenrechten Overleg (BMO) nieuwe stijl (met een permanent secretariaat), het versterken van het ICJ Europa Netwerk en meer inzet van sociale media om het digitale bereik te vergroten. Over het BMO nieuwe stijl en de inzet van sociale media is hieronder meer te lezen. Wat de versterking van het ICJ Europa Netwerk betreft, de verschillen in samenstelling, activiteit, aard en grootte van de verschillende secties maken het lastig om structureel samen te werken of te lobbyen, maar met een aantal secties komt daar langzaam verandering in. Het NJCM heeft tussen 2010 en 2012, net als een aantal andere secties, concreet bijgedragen aan een project van JUSTICE, de ICJ-sectie uit Groot-Brittannië. Met dit project werd de rechtspraktijk met betrekking tot het Europees Arrestatiebevel in kaart gebracht. De resultaten van dit project zijn in oktober 2012 gepresenteerd in Brussel. Ook is er contact tussen een aantal secties op het onderwerp mensenrechtelijke verantwoordelijkheden van bedrijven. In 2012 is de tweede ‘ICJ Geneva and the European sections newsletter’ verspreid met een overzicht van de activiteiten van de verschillende secties. Het jaar 2012 begon voor het NJCM met een schok toen de Vereniging vernam van het plotselinge overlijden van zijn vice-voorzitter Daan Schoemaker (1972) aan een longembolie in februari. Als cultureel antropoloog tussen de juristen bracht Daan een voor het NJCM nieuw perspectief in juridische, mensenrechtelijke kwesties en op het gebied van lobby, waar hij binnen het bestuur verantwoordelijk voor was. Soms kwam hij daarbij onbedoeld grappig uit de hoek met opmerkingen als ‘Kamerleden lezen geen voetnoten!’. Ter nagedachtenis van Daan en zijn werk heeft het NJCM in 2012 voorbereidingen getroffen voor een seminar over mensenrechten als ondernemingsrisico dat plaatsvond op 14 februari 2013. Het seminar droeg de titel ‘Human Rights as a Business Risk. From soft law to hard law’ en werd bezocht door 130 mensen, waaronder Daans familie en vrienden. Bestuurslid Marloes van Noorloos volgde Daan op als vice-voorzitter. 2

International Commission of Jurists (ICJ) 15

Dochterorganisatie NJCM en moederorganisatie ICJ in Genève wisten elkaar ook in 2012 regelmatig te vinden. In september 2012 verscheen het ‘Report on the arrest, detention and trial of Azimzhan Askarov’ van de ICJ naar aanleiding van de trial observation mission uit december 2011. NJCMbestuurslid Eva Rieter maakte op uitnodiging van de ICJ deel uit van deze missie en schreef na haar bezoek aan Kirgizië een aanzienlijk deel van het rapport. Sinds het verschijnen van het rapport lobbyt het NJCM onder haar leiding voor de heropening van de rechtszaak en een onmiddellijk onderzoek naar de klachten van marteling en andere onmenselijke behandeling in detentie. In dezelfde maand dat het Askarov-rapport verscheen, las een ICJ-collega op verzoek van het NJCM een statement voor in de VN-Mensenrechtenraad waarin de tweede Nederlandse sessie van de Universal Periodic Review (‘mensenrechtenexamen’) werd afgerond door de acceptatie dan wel afwijzing van de aanbevelingen van de raad aan de Nederlandse regering. Het NJCM en de ICJ riepen de Nederlandse regering op om constructiever samen te werken met NGO’s en mensenrechteneducatie een formele plek te geven in het Nederlands onderwijs. Bestuurslid Douwe Sikkema bezocht in december 2012 het 17e Wereldcongres van de ICJ dat de titel droeg: ‘The Call for Stronger International Justice Mechanisms to Remedy Human Rights Violations’. Een verslag van die bijeenkomst is te vinden verderop in deze aflevering van het NTM/NJCMBulletin. 3

Activiteiten

Schaduwrapportages  Coördinatie en schrijven van de Gezamenlijke NGO-rapportage m.b.t. het VN-Verdrag tegen Foltering (CAT)  Coördinatie en schrijven van de Gezamenlijke NGO-rapportage m.b.t. het VN-Verdrag tegen Discriminatie (CERD) Commentaren/ brieven/ standpunten In 2012 schreef het NJCM zeven brieven aan bewindslieden en Tweede Kamer, waaronder één met het BMO en vier commentaren:  Brief betreffende de ratificatie van het Facultatief Protocol bij het Kinderrechtenverdrag (in samenwerking met het Kinderrechtencollectief, 17 februari)  Brief ten behoeve van het beleidsdebat over het EHRM (12 maart)  Brief met aanbevelingen ten behoeve van de kabinetsformatie 2012 (20 september)  Brief met felicitatie aan en inhoudelijke punten voor minister Timmermans van Buitenlandse Zaken (16 november)  Brief inzake uitbreiding opsporingsbevoegdheden op het internet (5 december)  Brief in reactie op de regeringsconsultatie over het conceptwetsvoorstel tot wijziging van artikel 13 Grondwet (briefgeheim) (20 december)  BMO-brief ten behoeve van het Algemeen Overleg Mensenrechten (27 maart)  Commentaar ten behoeve van het Algemeen Overleg over de hervormingen van het EHRM (26 januari) 16

  

Commentaar op de begroting van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties voor 2013 (29 oktober) Commentaar op de begroting van het Ministerie van Veiligheid en Justitie voor 2013 (9 november) Commentaar op de begroting en beleidsagenda van het Ministerie van Buitenlandse Zaken (14 december)

Studieavonden In 2012 organiseerde het NJCM zes studieavonden. Voor drie studieavonden konden deelnemende advocaten via het NJCM opleidingspunten van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) behalen in het kader van de Permanente Opleiding Advocatuur. Sinds half april 2012 is het NJCM, na invoering van nieuwe criteria voor erkenning van opleidingsinstituten, niet langer een erkend opleidingsinstituut van de NOVA. Advocaten kunnen nog wel punten behalen voor deelname aan seminars van het NJCM, maar zij moeten nu zelf beoordelen of de inhoud hun vakbekwaamheid ten goede komt en in aanmerking komt voor puntentoekenning door de NOvA Er vindt dus vooraf geen inhoudelijke goedkeuring meer plaats van NJCM-seminars door de NOvA. Het NJCM komt de advocaten tegemoet door desalniettemin zoveel als mogelijk te voldoen aan de eisen van de NOvA, onder meer door het aanbieden van een syllabus en het verstrekken van certificaten van deelname.    

 

Het EU-Grondrechtenhandvest (13 januari) Privacy en opsporing (26 januari) 1,5 jaar immigratiebeleid: politici en wetenschappers in gesprek (23 maart) Opsluiting van jeugdigen en hun recht op behandeling, inclusief boekpresentatie: ‘Kindvriendelijke opsluiting. Gesloten plaatsing van jeugdigen in het licht van mensenrechten’ (31 mei) Salduz & the right to legal assistance (25 oktober) Knelpunten bij de toepassing van artikel 15, aanhef en onder c, van de Definitierichtlijn (30 november)

Andere activiteiten  Ontbijt met Nederlandse ambassadeurs i.h.k.v. ambassadeursconferentie (26 januari)  Deelname aan onderzoek door Human Rights and Social Justice Research Institute over ‘Democratic Legitimacy in Human Rights Implementation: the role of Parliaments in the Execution of Judgments of the European Court of Human Rights’ (22 maart)  Presentatie tijdens de UPR pre-session tussen staten en NGO’s over Nederland (4 april)  Voorbespreking CAT-Schaduwrapportage met NGO’s (12 april)  Deelname aan solidariteitsbijeenkomst/conferentie ‘Amnestie. Hoe nu verder?’ in Amsterdam (14 april)  Lobby bij ambassades in Den Haag op drie speerpunten uit het UPR-rapport (mei)  Aanwezig bij conferentie over de Amnestiewet en mensenrechtenschendingen in Suriname van het Komitee 1982 Amnestie Nee (12 mei) 17

     

    

Bijwonen UPR-sessie en side-event van CGB en NGO’s (31 mei) CGB-bijeenkomst voor NGO’s betreffende follow-up aanbevelingen UPR (12 juni) Regeringsconsultatie van NGO’s door BZK inzake CERD-rapportage (11 juli) NGO-consultatie inzake CERD-rapportage (20 september) Deelname aan NGO-bijeenkomst met VN-Hoge Mensenrechtencommissaris (2 oktober) Aanwezig bij presentatie van de resultaten van het JUSTICE/ECBA/ICJ Project on Best Practice in European Arrest Warrant Cases in Brussel. Bas Leeuw van WG Europees Sr werkte namens het NJCM mee aan het onderzoek (11 oktober) Overleg lobbystrategie naar aanleiding van het ICJ-rapport over de berechting en detentie van Askarov met landenmedewerker van het Ministerie van Buitenlandse Zaken (18 oktober) Deelname aan NGO-bijeenkomst met rechters van het EHRM over de toekomst van het Hof in Straatsburg (15 november) Franka Olujić werd geïnterviewd door Rikki Holtmaat over onderzoek naar CRM-CGB in opdracht van de Universiteit van Londen (28 november) Deelname aan Herdenking 30 jaar Decembermoorden in Amsterdam (8 december) Deelname aan het ICJ-World Congres in Genève (11 en 12 december)

Pers 

Artikel in Trema (Tijdschrift voor de Rechterlijke Macht): En op welke rechtsstaat stemde u? Over het rapport van de Commissie Rechtsstatelijkheid in Partijprogramma’s (november)

Website en sociale media Het Twitter-account ‘@NJCM_nl’, dat in 2011 werd aangemaakt om het digitale netwerk uit te breiden en de verspreiding van informatie te vergroten en te versnellen, is in 2012 meermaals per week bijgehouden waardoor het bereik een groeiende lijn laat zien met meer dan 660 volgers in februari 2013. Tevens zijn stappen ondernomen om de website te updaten en een blog te ontwikkelen, onder meer door met deskundigen uit het eigen netwerk te spreken. 4

Samenwerking met derden

Breed Mensenrechten Overleg (Nederland) Het Breed Mensenrechten Overleg (BMO) is een samenwerkingsverband van niet-gouvernementele mensenrechtenorganisaties. Het BMO volgt de mensenrechtenontwikkelingen in het Nederlands buitenlands beleid en adviseert het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de Tweede Kamer hieromtrent. Het NJCM was vanaf januari 2011 tot juli 2012 in de persoon van René Rouwette voorzitter van het Breed Mensenrechten Overleg. In 2012 kwam het BMO zes maal bijeen. Het laatste halfjaar van het NJCM-voorzitterschap werd een stagiaire aangesteld om de voorzitter te ondersteunen, onder meer bij de voorbereiding van het Algemeen Overleg Mensenrechten in april. Het BMO schreef een uitvoerige brief aan de Tweede Kamer ten behoeve van dit Algemeen Overleg. De BMO-voorzitter nam daarnaast deel aan de hoorzitting van de vaste Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken over het Nederlandse mensenrechtenbeleid op 19 maart 2012. Tijdens het 18

NJCM-voorzitterschap van het BMO werd een professionaliseringsslag gemaakt naar een permanent secretariaat met een part-time coördinator voor het BMO. De deelnemende organisaties hebben zich financieel voor twee jaar gecommitteerd aan het BMO-nieuwe stijl. Na het eerste jaar wordt het functioneren hiervan geëvalueerd. Het BMO-voorzitterschap werd in juli door het NJCM overgedragen aan Cordaid. Na een overweldigend aantal reacties op de publicatie van de vacature volgde een sollicitatieprocedure met twee gespreksrondes. De keus van de sollicitatiecommissie viel op Marike Radstaake, die in november werd aangesteld als eerste BMO-coördinator. Zij is aangenomen voor een jaar met de mogelijkheid van verlenging met een jaar. Voor het eerste half jaar is tevens een stagiaire aangenomen om de coördinator te ondersteunen. Het nieuwe voorzitterschap begon met een bijeenkomst met de Directie Multilaterale Instellingen en Mensenrechten van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in oktober en de eerste brief volgde in november 2012 en was gericht aan de nieuwe Minister van Buitenlandse Zaken. Het NJCM maakte in 2012 ook deel uit van het Breed Mensenrechten Overleg Nederland (BMONL), een samenwerkingsverband van mensenrechten NGO’s die elkaar wederzijds informeren en die gezamenlijk in eerste instantie de overheid beïnvloeden ten gunste van mensenrechten in Nederland. Deze formatie kwam in 2012 bijeen na de uitkomsten van de UPR en beraadt zich over verdere opvolging. Platform Mensenrechteneducatie (PMRE) Het Platform Mensenrechteneducatie (PMRE) streeft enerzijds naar een sterkere positie en uiteindelijk verankering van mensenrechten in het Nederlandse onderwijs, anderzijds wisselen de leden inhoudelijke informatie uit over mensenrechteneducatie en stemmen zij hun activiteiten zover als mogelijk met elkaar af. In 2012 leverde het NJCM vanuit het PMRE input voor het Stimuleringsplan ‘Mensenrechten in het burgerschapsonderwijs’ (uitgevoerd door het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling SLO) en nam deel aan de presentatie ervan tijdens het ‘Inspiratiediner; Kinderrechten basis voor burgerschap’ op 29 maart 2012 in het Nutshuis te Den Haag. Op deze avond nam prof. Barbara Oomen na vier bevlogen jaren afscheid als voorzitter van het Platform Mensenrechteneducatie. Hoewel het in deze periode niet is gelukt om mensenrechten formeel te verankeren in de curricula van het Nederlandse onderwijs, is het onderwerp wel stevig op de agenda gezet en zijn er aanknopingspunten gelegd om door te pakken, zowel in de politiek als op scholen. Hierna herbezon het PMRE zich over zijn bestaansredenen en doelstellingen, deels doordat het Platform de afgelopen jaren flink was gegroeid met voornamelijk lobby-gerichte organisaties, deels door de komst van het College voor de Rechten van de Mens dat op 1 oktober zijn deuren opende en mensenrechteneducatie als wettelijke taak heeft meegekregen. Hiertoe werden door de vaste actieve PMRE-leden, waaronder Amnesty International Nederland (secretariaat PMRE), de Anne Frank Stichting, het Centrum voor Mondiaal Onderwijs, Defence for Children International en het NJCM, alle leden geïnterviewd over hun (toekomst-)visie op het Platform en hun eigen rol daarin. Deze evaluatie wees uit dat er onder een kleine groep organisaties behoefte was aan meer uitwisseling van informatie over leermiddelen en educatieprojecten, terwijl de grote meerderheid meer behoefte had 19

aan een netwerk dan een platform. Het College, dat waarnemer is binnen het PMRE, bood een oplossing door de netwerk-organisaties onder zijn hoede te nemen met het streven om drie tot vier keer per jaar een netwerkbijeenkomst te organiseren. De harde kern, waaronder het NJCM, besloot om door te gaan als PMRE waarbij meer balans zal worden gezocht tussen de twee doelstellingen. Een nieuwe voorzitter wordt voorlopig niet aangesteld. Schaduwrapportages Bij het opstellen van schaduwrapportages tracht het NJCM alle Nederlandse NGO’s, die op het terrein van het betreffende verdrag actief zijn, bij het traject te betrekken. Op de rapportages worden alle partners die inhoudelijk hebben bijgedragen vermeld. Daarnaast worden de definitieve versies van de rapportages aan andere organisaties voorgelegd voor ondertekening. Zo werd de gezamenlijke NGO-rapportage voor de Universal Periodic Review geschreven door het NJCM en negen andere organisaties, terwijl in totaal 25 NGO’s de rapportage ondertekenden. Het NJCM en de andere ondertekenaars konden hierdoor met een breed-gedragen document lobbyen bij de ambassades in Den Haag en de permanente vertegenwoordigingen en regeringsvertegenwoordigers bij de VN in Genève. In de zomer van 2012 ondertekende het NJCM de tussentijdse rapportage met betrekking tot de aanbevelingen van het CEDAW-Comité over huiselijk geweld en vrouwenhandel van het Netwerk VN-Vrouwenverdrag. In 2012 startte het NJCM de schrijfprocessen van twee schaduwrapportages, één bij het VN-Verdrag tegen Foltering en één bij het VN-Verdrag tegen Rassendiscriminatie. Naar aanleiding van een aanbeveling, die werd gedaan tijdens het NJCM-seminar ‘NGO-schaduwrapportages. Het hoe, wat en waarom?’ in december 2011, zijn in 2012 ter voorbereiding van de twee schaduwrapportages vertegenwoordigers van NGO’s en andere mensenrechtendeskundigen uitgenodigd voor een brainstorm over de inhoud, opzet en follow-up van schaduwrapportages. Het doel van deze persoonlijke ontmoetingen is om de samenwerking over de hele linie te bevorderen. Hoewel de schrijfprocessen van beide schaduwrapportages nog in gang zijn bij het ter perse gaan van dit verslag, ondervinden de coördinatoren van het NJCM er reeds de voordelen van in een soepeler verlopende communicatie, tijdige aanlevering en inhoudelijk sterke input. Commissie Meijers Het NJCM is, als één van de oprichters, lid van de Commissie Meijers in de persoon van dhr. prof. mr. Hemme Battjes. De Commissie Meijers, ook bekend als de Permanente Commissie van deskundigen in het internationaal vreemdelingen-, vluchtelingen- en strafrecht, is een onafhankelijke denktank van rechtswetenschappers op het gebied van Europees migratie- en strafrecht, waarbij de nadruk ligt op mensenrechten, non-discriminatie en de waarborging van de centrale waarden van de rechtsstaat. De Commissie brengt – gevraagd en ongevraagd – commentaren en adviezen uit over Europese voorstellen aan het Nederlandse parlement, het Europees Parlement, de nationale parlementen van andere lidstaten (zoals de House of Lords), de leden van de Nederlandse regering en aan beleidsmaker van de Europese instellingen. College voor de Rechten van de Mens 20

Het College voor de Rechten van de Mens, nationaal mensenrechteninstituut, opende op 1 oktober 2012 zijn deuren. De openingsspeech van voorzitter Laurien Koster, die is voorgedragen tijdens de feestelijke opening op 2 oktober, is na te lezen in NTM/NJCM-Bull. 2012, p. 782. Het College is bij wet opgericht, onafhankelijk en heeft als wettelijke taak onder meer het onderzoeken van mogelijke schendingen van mensenrechten in Nederland, het adviseren over wet- en regelgeving en beleid dat betrekking heeft op de mensenrechten en het stimuleren van onderwijs in de mensenrechten. Net als NGO’s kunnen nationale mensenrechteninstituten voor de toetsing van de naleving van mensenrechtenverdragen een eigen rapport indienen waarin zij hun visie op de naleving van een verdrag of – in het geval van de Universal Periodic Review - de algemene mensenrechtensituatie in hun land geven. Het College voor de Rechten van de Mens diende dan ook een eigen rapportage in ten behoeve van de Nederlandse Universal Periodic Review. In samenwerking met een aantal NGO’s, waaronder het NJCM, organiseerde het College in dit kader een side-event over de bescherming van sociaal-economische rechten van ongedocumenteerde migranten in Nederland. Ter voorbereiding van de UPR-rapportages nam het College, als waarnemend lid van het BMO-NL, deel aan de voorbespreking van NGO’s. Na de UPR organiseerde het College een evaluatie en follow-up bijeenkomst met de betrokken NGO’s waar het NJCM actief aan deelnam. Het College is tevens waarnemend lid van het Breed Mensenrechten Overleg (buitenlands beleid) en het Platform Mensenrechteneducatie, waar het de organisatie van netwerkbijeenkomsten op zich heeft genomen. 5

NJCM

Organisatie NJCM De organisatie van het NJCM bestaat uit twee onderdelen: de vereniging NJCM, die activiteiten ontplooit, en de Stichting NJCM-Boekerij, die het Nederlands Tijdschrift voor de Mensenrechten/NJCM-Bulletin en andere publicaties uitgeeft. Het werk binnen de vereniging wordt geheel gedaan door vrijwilligers die ondersteund worden door een professioneel secretariaat. Vereniging NJCM Het hoogste orgaan van het NJCM is de Algemene Ledenvergadering (ALV), die eenmaal per jaar bij elkaar komt en het beleid van het NJCM vaststelt. Het bestuur van het NJCM (de Kerngroep/KG), dat bestaat uit een dagelijks bestuur, algemene bestuursleden en vertegenwoordigers van de werkgroepen van het NJCM, doet jaarlijks voorstellen voor beleid. Het College van Advies adviseert het bestuur hierin. De werkgroepen, die bestaan uit actieve NJCM-leden, volgen ontwikkelingen in de mensenrechten op hun rechtsgebied, en in het bijzonder in het nationaal en buitenlands beleid. Daarop initiëren zij activiteiten, zoals het organiseren van studieavonden en het schrijven van onder meer brieven, commentaren, en schaduwrapportages. Daarmee zijn de werkgroepen grotendeels verantwoordelijk voor de activiteiten van het NJCM. Leden en ALV Het NJCM had op 1 januari 2012: 996 leden en op 1 januari 2013: 986 leden. In 2012 zijn er 83 nieuwe leden bijgekomen en hebben 93 leden hun lidmaatschap opgezegd. Bij activiteiten die het 21

NJCM organiseert wordt er actief aan ledenwerving gedaan. Daarnaast worden vacatures geplaatst op de eigen website en op oneworld.nl. De Algemene Ledenvergadering vond plaats op 26 april 2012. Een verslag van het ALV-debat ‘Armoede in Nederland. De betekenis van economische en sociale rechten voor een menswaardig bestaan’ is te vinden in NTM/NJCM-Bull. 2012, p. 501-505. Bestuur Dagelijks bestuur (DB) In de verslagperiode was het DB als volgt samengesteld: mr. F.A. (Friederycke) Haijer - voorzitter wijlen drs. D. (Daan) Schoemaker - vice-voorzitter tot maart 2012 dr.mr. L.A. (Marloes) van Noorloos - vice-voorzitter vanaf maart 2012 mr. H.J.E. (Herman) Veerbeek - penningmeester Kerngroep (KG) In de verslagperiode was het KG als volgt samengesteld: mr. H.T. (Hilde) Bos-Ollermann - voorzitter werkgroep Staats- en bestuursrecht mr. Reinier Feiner - lid werkgroep Jeugdrecht en Gezondheidsrecht mr. S. (Simon) Minks - lid werkgroep Strafrecht mr. dr. E.R. (Eva) Rieter - algemeen bestuurslid dhr. D. Tj. (Douwe) Sikkema - lid werkgroep IBM Na het overlijden van bestuurslid Daan Schoemaker werd Marloes van Noorloos benoemd tot vicevoorzitter van het NJCM. Tijdens het zwangerschapsverlof van voorzitter Haijer, van juli tot december 2012, was Van Noorloos waarnemend voorzitter van het NJCM. Het bestuur nam in 2012 afscheid van Jelle Klaas en verwelkomde Reinier Feiner en Douwe Sikkema. Werkgroepen Het NJCM heeft de volgende werkgroepen: -

Europees recht (ER)

-

Duurzame Ontwikkeling En Mensenrechten (DOEM)

-

Economische, Sociale en Culturele Rechten (ESCR)

-

Internationale Bescherming Mensenrechten (IBM)

-

Jeugdrecht en Gezondheidsrecht

-

Staats- en bestuursrecht (SBR)

-

Strafrecht (SR), waaronder sub-werkgroep Europees Strafrecht (eind 2012 werd Europees Strafrecht een zelfstandige werkgroep)

-

Vreemdelingenrecht (VR)

Stichting NJCM-Boekerij De Stichting NJCM-Boekerij geeft het NTM/NJCM-Bulletin uit en losse publicaties die de 22

mensenrechten betreffen. NTM/NJCM-Bulletin jaargang 37 (2012) heeft een omvang van 830 pagina’s en wordt gezonden aan NJCM-leden en abonnees. Het bulletin is sinds eind 2012 digitaal beschikbaar gemaakt door Kluwer en opgenomen in Kluwer Navigator. Van de aan de Boekerij verschuldigde vergoedingen voor het overnemen van artikelen uit het NTM/NJCM-Bulletin wordt door het NJCM de helft gestort op de rekening van het VN-Fonds voor slachtoffers van foltering te Genève. Naast het NTM bracht de Stichting dit jaar nr. 53 in de NJCM-Boekerijreeks uit: Nr. 53. C. Forder, W. Duijst & A. Wolthuis (red.), Kindvriendelijke opsluiting. Gesloten plaatsing van jeugdigen in het licht van mensenrechten. Bestuursleden zijn: mr. M.K. (Mielle) Bulterman (voorzitter), mr. H.J.E. (Herman) Veerbeek (penningmeester), mr. G.J.M (Trudy) Veerman (secretaris). Stichting Vrienden NJCM De Stichting Vrienden van het NJCM heeft het afgelopen jaar € 2.780,- van donateurs ontvangen. Dit is meer dan in 2011 toen € 2.049,- werd gedoneerd. Het aantal donateurs is afgenomen van 37 donateurs in 2011 tot 33 in 2012. Bestuursleden zijn: mr. O.P.G. (Otto) Vos (voorziter), mr. Th.J. (Dick) Blommestijn RA (penningmeester), mr. I.C.M.E. (Irene) Meissen (secretaris). College van Advies In 2012 nam het College van Advies afscheid van prof.mr. Evert Alkema en mr. Pieter van Dijk. Sinds het prille begin kon de Vereniging rekenen op hun expertise en visie waarvoor de Vereniging hen zeer erkentelijk is. In de verslagperiode was het College van Advies als volgt samengesteld: prof.mr. J.E. Goldschmidt (voorzitter) mr.dr. Q.A.M. (Quirine) Eijkman mr. F. Jensma mr. A.M.M. Orie mr. J.A. Peters mr. J. Schukking mr. W.M.A. Thomassen Secretariaat mr. F. (Franka) Olujić C.M.H. (Toos) Verhaar 6

- uitvoerend directeur (sinds april 2012) - secretariaatmedewerker

Verslagen werkgroepen

Werkgroep Duurzame Ontwikkeling En Mensenrechten (DOEM) De werkgroep Duurzame Ontwikkeling & Mensenrechten (DOEM) specialiseert zich in vernieuwende thema’s waarbij mensenrechten en duurzame ontwikkeling centraal staan. Thema’s die reeds door de werkgroep zijn behandeld zijn bijvoorbeeld het mensenrecht op water en sanitaire voorzieningen, klimaatverandering en klimaatvluchtelingen, MicroJustice en het mensenrecht op een 23

schoon en gezond leefmilieu. De werkgroep was in het jaar 2012 voornamelijk intern actief. De ontwikkeling van de relatie tussen mensenrechten en business is het onderwerp van verdieping geweest. In dit licht heeft ons werkgroeplid Marina d’Engelbronner-Kolff een voordracht gehouden over haar werk als consultant bij Aidenvironment en de duurzaamheidsassessments die zij verricht voor verschillende opdrachtgevers in de wereld. Werkgroep voorzitter Jan van de Venis heeft de werkgroep geüpdate over de voor DOEM relevante ontwikkelingen vanuit de VN Rio+20 Duurzaamheidstop, die hij in Rio de Janeiro heeft bijgewoond. Daarnaast is de werkgroep drukdoende geweest met de voorbereidingen voor de seminar ‘Human Rights Violations as a Business Risk. From soft law to hard law’, op 14 februari 2013 in Amsterdam, in samenwerking met het bestuur van het NJCM en De Brauw Blackstone Westbroek N.V., als I.M. voor wijlen bestuurslid Daan Schoemaker. Gedurende het jaar 2012 was er door nieuwe aanwas en door vertrek (o.a. vanwege nieuw werk en vertrek naar het buitenland) een relatief groot verloop onder de leden. Met de recent ingestroomde nieuwe leden, die al hebben bijgedragen aan de organisatie van eerder genoemd seminar, mogelijk aangevuld met een aantal nieuwe leden vanuit huidig geïnteresseerden, ziet DOEM uit naar een mooi en duurzaam 2013. Ook vanuit de mensenrechten. Mensenrechten? Duurzaamheid? Gewoon DOEM! Werkgroep Europees recht Het jaar begon voor de werkgroep meteen goed met de studiemiddag met de titel ‘EUGrondrechtenhandvest. Van toegevoegde waarde voor de bescherming van grondrechten in de EU?’, die op 13 januari 2012 plaatsvond. Vanuit verschillende invalshoeken werd door prominente sprekers, waaronder rechter in het Hof van Justitie van de Europese Unie Sacha Prechal, de toepassing van het Handvest tot nu toe bezien en vooruitgekeken naar de toekomst en de relatie met het EVRM en de nationale grondrechtencatalogi. Een verslag van deze middag is verschenen in NTM/NJCM-Bull. 2012, p. 283-285. De betekenis van het Handvest voor de EU-instellingen en lidstaten zal ook in de toekomst de aandacht van de werkgroep vergen. Het Europese recht is een breed terrein dat bijna alle rechtsgebieden bestrijkt. De werkgroepleden houden elkaar dan ook vanuit hun eigen achtergrond en expertise op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen op het snijvlak van het Europese recht en mensenrechten. Ook volgen zij de ontwikkelingen van de Fundamental Rights Agency van de EU (FRA) en leveren zij input wanneer die vanuit het bijbehorende Platform voor NGO’s (FRP) wordt gevraagd. Naast het bovenstaande heeft de werkgroep bijdragen geleverd aan diverse brieven en commentaren met Europeesrechtelijke raakvlakken, zoals input ten behoeve van het NJCM-commentaar op de begrotingsplannen van ministeries en het Algemeen Overleg van de Tweede Kamer over de hervormingen van het EHRM. Ook rondom de verkiezingen is meegewerkt aan het signaleren van voorstellen in eerst de partijprogramma’s en vervolgens het regeerakkoord die effecten op het terrein van Europees recht kunnen hebben. Ook in 2013 zal de werkgroep werken aan bovengenoemde onderwerpen en het beleid van de Nederlandse overheid op Europees- en mensenrechtelijk terrein in de gaten houden. 24

Geïnteresseerden zijn welkom om lid te worden van de werkgroep. Werkgroep Europees Strafrecht Eind 2011 is de werkgroep Europees Strafrecht als sub-werkgroep opgericht vanuit de werkgroep Strafrecht onder leiding van Berte van Heemst. Dit initiatief kwam voort uit de behoefte aan een aparte groep die zich meer op het Europese facet van het strafrecht zou focussen wegens de snelle en vele ontwikkelingen daarin. De werkgroep stond begin 2012 nog in de kinderschoenen, maar heeft zich gedurende het jaar ontwikkeld tot een vaste groep van zeer enthousiaste en actieve leden. Per januari 2013 is de sub-werkgroep dan ook een zelfstandige werkgroep geworden en heeft Berte van Heemst het voorzittersstokje overgedragen aan Joyce Verhaert, lid van de werkgroep vanaf het begin. De werkgroep Europees Strafrecht heeft in 2012 de Europese regelgeving en jurisprudentie die het Nederlandse strafrecht raken nauwlettend gevolgd. Ook nationale wetgeving zoals de gewijzigde Wet internationale misdrijven en de nieuwe Wet wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging vrijheidsbenemende en voorwaardelijke sancties zijn bestudeerd door de werkgroep. In september 2012 is een project van JUSTICE, de Engelse sectie van de ICJ afgerond waarmee de rechtspraktijk met betrekking tot het Europees Arrestatiebevel in kaart is gebracht. Bas Leeuw, lid van de werkgroep Europees Strafrecht, heeft daar namens het NJCM sinds de start in 2011 aan meegewerkt. Een afvaardiging van deze werkgroep is naar Brussel afgereisd om de presentatie van het EAB rapport bij te wonen. Voor 2013 staat een presentatie van de resultaten in Nederland op de planning van de werkgroep Europees Strafrecht In oktober 2012 heeft de werkgroep een goed bezochte studiemiddag georganiseerd over het recht op rechtsbijstand voor een verdachte: ‘Salduz & the right to legal assistance’. De studiemiddag stond onder leiding van dagvoorzitter Marloes van Noorloos, vice-voorzitter van het NJCM. Sprekers waren prof. dr. Taru Spronken (Universiteit Maastricht), advocaat Jan Leliveld (Wladimiroff Advocaten) en Caroline Morgan (Europese Commissie). Naar aanleiding van de discussies en bevindingen van die studiemiddag is door Marloes van Noorloos een opinieartikel geschreven. Daarnaast heeft de werkgroep gewerkt aan een adviesbrief over de strafbaarstelling van illegaal verblijf in Nederland. Dit geschiedde in samenwerking met de werkgroep Vreemdelingenrecht. Deze brief wordt naar verwachting begin 2013 gepubliceerd. De werkgroep Europees Strafrecht vergadert iedere tweede dinsdag van de maand in ‘t Eetcafe in Den Haag. Geïnteresseerden in actieve deelname aan deze werkgroep kunnen via het NJCMsecretariaat contact opnemen met Joyce Verhaert. Werkgroep Economische, Sociale en Culturele Rechten (ESCR) De werkgroep ESCR heeft begin 2012 een doorstart gemaakt, wat zich dit jaar concreet vertaalde in deelname aan de ALV-commissie voor de organisatie van het seminar 'Armoede in Nederland: de betekenis van economische- en sociale rechten voor een menswaardig bestaan’. De werkgroep heeft ook actief deelgenomen aan het studiediner van Platform Mensenrechten Educatie op 29 mei in Den Haag. Verder zijn contacten gelegd met FIAN Nederland en Amnesty International voor een samenwerking op de lobby voor de ratificatie van het Optioneel Protocol bij het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (IVESCR). Het IVESCR viert eind 2013 25

zijn 35-jarig bestaan en de drie NGO’s zullen gezamenlijk optrekken om hier de nodige aandacht op te vestigen. Ondanks een hele betrokken achterban binnen de werkgroep ESCR, zijn er helaas te weinig actieve leden om dergelijke projecten te dragen. Daarom is besloten om de actieve leden van de werkgroep ESCR voorlopig onder te brengen bij werkgroep IBM. De werkgroep IBM neemt dan ook het voortouw in alle activiteiten die zijn uitgezet op dit gebied. Mocht in de toekomst binnen de werkgroep IBM weer een duidelijke groep ontstaan die zich op economische en sociale rechten wil richten dan behoort een zelfstandige werkgroep weer tot de mogelijkheden. Geïnteresseerden op dit gebied worden dan ook uitgenodigd om lid te worden van de werkgroep IBM. Werkgroep Jeugd- en Gezondheidsrecht Het jaar 2012 heeft voor de werkgroep Jeugdrecht en Gezondheidszorg in het teken gestaan van het project 'kindvriendelijke opsluiting'. Nadat in de voorafgaande jaren al twee studiebijeenkomsten over dit onderwerp zijn georganiseerd, vond – weer onder grote belangstelling - medio 2012 een derde studiebijeenkomst plaats waarin de behandeling van de jeugdige centraal stond. Tijdens deze studiebijeenkomst is het boek 'Kindvriendelijke opsluiting. Gesloten plaatsing van jeugdigen in het licht van mensenrechten' (onder redactie van Caroline Forder, Wilma Duijst & Annemieke Wolthuis) gepresenteerd. Met de publicatie van dit boek is een lacune in de wetenschappelijke literatuur over dit onderwerp opgevuld. Het boek biedt een grondige analyse van opsluiting van jeugdigen vanuit mensenrechtelijk perspectief. Omdat nazorg in de praktijk een probleem blijkt te zijn, heeft de werkgroep besloten een vierde studiebijeenkomst rond dit thema te organiseren. Als vervolg op het project over kindvriendelijke opsluiting is de werkgroep in 2012 gestart met het voorbereiden van een studiemiddag over de mensenrechtelijke aspecten van besnijdenis. Ter gelegenheid van deze bijeenkomst is een publicatie gepland waarin auteurs van verschillende discipline zullen reageren op 'besnijdenis'. De werkgroep beoogt hiermee een bijdrage te leveren aan de discussie over dit heikele onderwerp op een meer abstract niveau. De werkgroep kent een binnenring van actieve leden en een buitenring van leden die de ontwikkelingen volgen en zo nodig deelnemen aan activiteiten. Binnen de werkgroep wordt gestreefd naar een werkplan waarbij alle actieve leden aan een jeugdrecht- en/of gezondheidsrechtelijk onderwerp werken. Dat hoeft niet altijd te leiden tot het organiseren van een studiedag. Ook debatten in de werkgroep, het schrijven van artikelen of het geven van presentaties kunnen producten hiervan zijn. De werkgroep heeft in 2012 afscheid genomen van enkele leden, waaronder oud-voorzitters Caroline Forder en Wilma Duijst, en heeft tevens enkele nieuwe leden kunnen begroeten.

Werkgroep Internationale Bescherming Mensenrechten (IBM) De werkgroep Internationale Bescherming Mensenrechten (IBM) houdt zich enerzijds bezig met de implementatie van VN-mensenrechtenverdragen in Nederland en anderzijds met het Nederlandse buitenlandse mensenrechtenbeleid. Hiermee heeft de werkgroep twee belangrijke taken, namelijk: 1. Het coördineren van en inhoudelijk bijdragen aan schaduwrapportages aan de verschillende VN26

comités waaraan Nederland periodiek moet rapporteren, en het toezicht houden op de opvolging van aanbevelingen of uitspraken van toezichthoudende organen die voortvloeien uit toezichtprocedures; 2. Het Nederlandse buitenlandse beleid tegen het licht van de mensenrechten houden en hierover standpunten uitbrengen. In 2012 heeft werkgroep IBM zich wederom actief bezig gehouden met een aantal toezichtprocedures bij de Verenigde Naties, waarvoor IBM rapportages heeft gecoördineerd en samengesteld namens een groot aantal organisaties uit het Nederlands maatschappelijk middenveld. Een belangrijke procedure was hierbij de Universal Periodic Review (UPR) van de VNMensenrechtenraad, een zogenaamd periodiek ‘mensenrechtenexamen’ welke alle leden van de Mensenrechtenraad eens per vier jaar dienen af te leggen. In mei 2012 vond het tweede mensenrechtenexamen van Nederland plaats en twee leden van de werkgroep IBM waren hierbij aanwezig namens 25 Nederlandse organisaties om ons gezamenlijke rapport over de implementatie van mensenrechten in Nederland ter attentie van de Mensenrechtenraad te brengen. Dit rapport werd al in november 2011 ingediend bij de VN ter voorbereiding van het ‘examen’ en is daarna belobbied door verschillende partijen, waaronder het NJCM, bij ambassades, de Nederlandse regering, en de Tweede Kamer. Op 21 september 2012 heeft de Mensenrechtenraad haar aanbevelingen aan Nederland uitgebracht. Werkgroep IBM zal zich de komende tijd bezighouden met de opvolging hiervan. Daarnaast is de werkgroep in 2012 gestart met de coördinatie,- en schrijfprocessen ten behoeve van een aantal andere rapportageprocedures, in dit geval schaduwrapportages voor de VNVerdragscomités bij het Verdrag tegen Foltering en bij het Verdrag tegen Rassendiscriminatie. Deze rapportages zullen in 2013 worden ingediend bij de betreffende comités, en door een aantal leden van de werkgroep worden gepresenteerd in Genève. Als onderdeel van het coördinatieproces, zijn in 2012, voor het eerst twee voorbereidingsbijeenkomsten georganiseerd met partners uit maatschappelijk middenveld. Beide bijeenkomsten zijn als zeer nuttig ervaren. Er worden in de eerste helft van 2013 dan ook twee breed-gedragen schaduwrapportages verwacht. In 2013 zal Nederland ook voor het eerst dienen te rapporteren over het VN-Verdrag tegen gedwongen verdwijningen. De werkgroep is eind 2012 begonnen met het opstarten van een rapportageproces. Ten aanzien van de andere activiteiten, namelijk het opvolgen van internationale aanbevelingen en uitspraken door Nederland, en het toezicht houden op Nederlands buitenlands mensenrechtenbeleid, heeft werkgroep IBM zich ingezet voor het formuleren van een aantal reacties richting regeringsleiders en volksvertegenwoordiging. De werkgroep heeft onder andere – deels in samenwerking met andere werkgroepen – reacties op onderdelen van de Rijksbegroting voor 2013 geformuleerd, bijv. ten aanzien van Buitenlandse Zaken, Veiligheid en Justitie, en Binnenlandse Zaken (onderdeel immigratie en asiel). De werkgroep heeft zich verder beziggehouden met de opvolging van de UPR-aanbevelingen, resulterend in Kamervragen, en heeft een bijdrage geleverd aan een NJCM brede brief t.b.v. de Kabinetsformatie. Ook was een aantal leden van de werkgroep nauw betrokken bij de organisatie van de ALV, met namen vanuit het perspectief van economische en sociale rechten, en het uitwerken van het thema van het Nederlandse side-event bij de UPR in Genève in mei: de bescherming van sociaal-economische rechten van ongedocumenteerde migranten in 27

Nederland. De werkgroep IBM is gedurende 2012 uitgegroeid tot een grote en erg actieve werkgroep met een consistente basis van betrokken leden. Gedurende de eerste helft van het jaar groeide de werkgroep maandelijks, wat vlak voor de zomer leidde tot een tijdelijke ledenstop. Sinds eind 2012 is de werkgroep weer open voor nieuwe actieve leden. Werkgroep Staats- en bestuursrecht In 2012 heeft de werkgroep Staats- en bestuursrecht enkele actieve nieuwe leden aangetrokken. De werkgroep heeft de aanvang gemaakt met het verkennen van het thema cybersecurity & privacy. In samenwerking met de werkgroep Strafrecht is een brief opgesteld om de Tweede Kamer te informeren over enkele mensenrechtelijke kanttekeningen bij het voorstel van de Minister van Veiligheid en Justitie om cybercrime opsporingsbevoegdheden uit te breiden. Ook heeft de werkgroep in samenwerking met de werkgroep Strafrecht een reactie voorbereid op de voorgestelde wijziging van artikel 13 Grondwet (brief- en telecommunicatiegeheim). Tot slot is van de hand van de voorzitter van de werkgroep in het Tijdschrift voor de Rechterlijke Macht Trema een artikel verschenen over het rapport van de Commissie Rechtsstatelijkheid in Partijprogramma’s. Werkgroep Strafrecht De werkgroep Strafrecht is het jaar goed van start gegaan met de studieavond ‘Privacy en opsporing’ op 26 januari 2012. Onder voorzitterschap van Folkert Jensma (juridisch commentator NRC Handelsblad en lid College van Advies NJCM) discussieerden rechter-commissaris Harald Quaedvlieg, officier van justitie Dirk Jan Laman en Bits of Freedom-onderzoeker Rejo Zenger over privacy en opsporing. Gedurende 2012 zijn wetsvoorstellen, uitspraken en actualiteiten met betrekking tot het strafrecht nauwlettend gevolgd. Vooral het Wetsvoorstel adolescentenstrafrecht heeft onze bijzondere aandacht gehad, wat heeft geresulteerd in een adviesbrief aan de vaste commissie voor Veiligheid en Justitie, begin 2013. Daarnaast hebben het Wetsvoorstel uitbreiding gronden voorlopige hechtenis en een arrest van het gerechtshof Den Bosch, waarin de raadkamer gevangenhouding op de vingers werd getikt, geleid tot het organiseren van een discussieavond over de voorlopige hechtenis die op 24 januari 2013 heeft plaatsgevonden. De werkgroep Strafrecht heeft dit jaar veel met andere werkgroepen samengewerkt. NJCM-breed is meegeschreven aan de aanbevelingen ten behoeve van de kabinetsformatie en aan het commentaar op de begroting van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Ook heeft de werkgroep Strafrecht een bijdrage geleverd aan de schaduwrapportage van de werkgroep IBM over Nederland bij de landenrapportage van het VN‐Comité tegen Foltering (Committee Against Torture). Verder heeft de werkgroep samen met de werkgroep Staats- en Bestuursrecht een adviesbrief geschreven inzake de uitbreiding van opsporingsbevoegdheden op het internet en naar aanleiding van een open internetconsultatie een advies opgesteld met betrekking tot het conceptwetsvoorstel tot wijziging van artikel 13 Grondwet (het brief- en telecommunicatiegeheim). In mei 2012 heeft Marloes van Noorloos het voorzitterschap van de werkgroep overgedragen aan Berte van Heemst. Marloes is vice-voorzitter van het NJCM en daarmee actiever in het algemeen 28

bestuur geworden. De werkgroep Strafrecht vergadert iedere laatste dinsdag van de maand in Den Haag, Utrecht of Amsterdam en is op zoek naar nieuwe leden. Geïnteresseerden in actieve deelname aan deze werkgroep kunnen via het NJCM-secretariaat contact opnemen met Berte van Heemst. Werkgroep Vreemdelingenrecht De werkgroep Vreemdelingenrecht zet zich in voor de rechten van asielzoekers en vreemdelingen in Nederland. Daarnaast houdt deze werkgroep zich bezig met de rechten van etnische minderheden in Nederland. Het afgelopen jaar heeft de werkgroep haar aandacht vooral gericht op twee onderwerpen, te weten de kabinetsplannen van Rutte I voor een strenger immigratiebeleid en Artikel 15c van de Definitierichtlijn. Op 23 maart 2012 heeft de werkgroep een rondetafelgesprek gesprek georganiseerd: ‘1,5 jaar immigratiebeleid: politici en wetenschappers in gesprek’. Het doel van de werkgroep met dit rondetafelgesprek was om het immigratiebeleid van Rutte I te evalueren. Dit kabinet zette in op vermindering van het aantal asielaanvragen, vreemdelingen moesten onder meer zelf hun inburgering betalen. In EU-verband werd getracht regels voor gezinshereniging te verscherpen. Voor het rondetafelgesprek waren zowel politici en beleidsmedewerkers als wetenschappers uitgenodigd. Zij gingen in discussie over de stand van zaken en de haalbaarheid van de plannen uit het regeer- en gedoogakkoord op het gebied van immigratie. Op 30 november 2012 heeft de werkgroep een studiemiddag georganiseerd over Artikel 15, aanhef en onder c van de Definitierichtlijn. Tijdens deze studiemiddag zijn deskundigen vanuit verschillende perspectieven ingegaan op de vragen en knelpunten die de toepassing van artikel 15, aanhef en onder c, van de Definitierichtlijn met zich brengt. Vragen als ‘wanneer is sprake van een “15c-situatie”?’ en ‘waarom lopen de interpretaties van rechterlijke instanties in de lidstaten op dit punt zo uiteen?’ zijn aan bod gekomen. Ten slotte heeft de werkgroep ondersteunende werkzaamheden verricht voor het schrijven van een reactie op de begrotingen van de Ministeries van Binnenlandse Zaken en veiligheid en Justitie. Momenteel is de werkgroep Vreemdelingenrecht bezig met het schrijven van een adviesnota over de problematiek rondom het Bureau Medische Advisering (BMA) van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Veel vluchtelingen die asiel aanvragen hebben medische problemen. Het BMA oordeelt daarover. Vanuit de praktijk is er kritiek op de oordelen van de artsen van het BMA. Als een vluchteling in Nederland asiel aanvraagt dan heeft hij of zij recht op medische behandeling. Op grond van een ernstige ziekte en de behandeling daarvan kan de vluchteling een verblijfsvergunning aanvragen. Voor het toekennen van een verblijfsvergunning laat de IND zich adviseren door haar eigen adviesbureau, het BMA. Deze vorm van advisering is voor veel medici en juristen een doorn in het oog. Zij twijfelen over de onpartijdigheid en onafhankelijkheid van het BMA. Ook roept het oordeel van het BMA over de behandelmogelijkheden in het land van herkomst veel vragen op. Met de adviesnota wil de werkgroep een constructieve bijdrage leveren aan deze langdurige discussie. Naar aanleiding van deze nota zal dit najaar een rondetafelgesprek worden georganiseerd met betrokkenen uit de praktijk. 29