Mensenrechten. Historiek van de Mensenrechten. Wat zijn mensenrechten?

Mensenrechten   Historiek  van  de  Mensenrechten   Wat  zijn  mensenrechten?     “een  geheel  van  inherente,  subjectieve  en  universele  rechten  die  tot  doel  hebben  de  voorwaarden  te   creëren  en  te  blijven  garanderen  opdat  personen,  ongeacht  hun  geslacht,  nationaliteit,  etnische   afkomst  en  economische  achtergrond,  op  vrije  en  menswaardige  wijze  kunnen  functioneren”     Mensenrechten  zijn  inherent  à  ook  al  zijn  rechten  vaak  neergeschreven  (vaak  in  de  GW  of  in   internationale  verdragen).  Het  inherent  karakter  betekent  dat  ook  al  bevestigen  die  bronnen  dat   iemand  mensenrechten  heeft,  dat  is  slechts  een  loutere  bevestiging  van  iets  dat  eigenlijk  al  bestaat.   Het  neerpennen  op  papier  is  niet  zo  belangrijk,  gewoon  pure  loutere  bevestiging.       Dat  karakter  hangt  nauw  samen  met  een  filosofische  stroming:  het  natuurrechtsdenken.  Dit  zegt  dat   iedereen  inherent  een  aantal  rechten  heeft.  Ook  al  zouden  deze  niet  neergeschreven  zijn.     Mensenrechten  zijn  subjectieve  rechten  à  aan  iedereen  toegekend,  aan  natuurlijke  personen.  Er  is   ook  een  stroming  die  zegt  dat  dieren  een  soort  van  mensenrechten  hebben,  men  probeert  ze  gelijk   te  stellen  met  mensen.  Er  zijn  al  rechtszaken  aanhangig  gemaakt  maar  ze  zijn  telkens  op  niks   uitgelopen.  Het  basisidee  is  nog  altijd  dat  het  enkel  aan  mensen  wordt  toegekend.       Maar  langzaamaan  groeien  er  andere  entiteiten  die  ook  drager  zijn  van  mensenrechten.  Zoals  een   foetus,  niet  enkel  natuurlijke  personen  (in  spe).  Namelijk  groepen  van  mensen  (minderheden),   politieke  partijen,  vakverenigingen,…  ook.     Kunnen  staten  zich  beroepen  op  mensenrechten?  Mensenrechten  zijn  in  essentie  gegroeid  om  de   individu  te  beschermen  precies  tegen  de  staat,  dus  NEE.  Staten  worden  als  “slecht”  omschreven.     Kunnen  bedrijven  zich  beroepen  op  mensenrechten?  JA,  maar  niet  op  het  recht  op  leven,  wel  op   rechten  zoals  het  recht  op  privacy.  De  overheid  kan  niet  zomaar  binnenvallen  en  alle  papieren   opeisen.  Dit  recht  kan  wel  beperkt  worden  maar  dit  moet  dan  via  rechterlijk  bevel.     Kunnen  commerciële  ondernemingen  zich  beroepen  op  mensenrechten?  Ja,  het  recht  op  eigendom   kunnen  ze  inroepen,  maar  ook  dit  kan  beperkt  worden.  Men  kan  iemand  z’n  eigendom  ontnemen.       Mensenrechten  zijn  universele  rechten  à  zijn  zij  werkelijk  universeel?  Dit  impliceert  dat  iedereen   rechten  zou  moeten  hebben  waar  je  je  ook  bevindt.     Leiders  zeggen  “dit  is  een  westers  concept!”     1948:  Universele  Verklaring  van  de  Rechten  van  de  Mens  à  tot  stand  gekomen  binnen  de  Verenigde   Naties.  Is  in  essentie  geschreven  door  een  beperkt  aantal  personen,  merendeel  Westerlingen.  Maar   er  waren  ook  andere  nationaliteiten  bij  betrokken.  Als  er  vandaag  kritiek  hierop  komt  dan  moet  dit   met  een  korrel  zout  genomen  worden.       Mensenrechten  verzekeren  leven  op  een  vrije  en  menswaardige  wijze.    

 

 

Gesloten  boek  

Mensenrechten  zijn  hoger,  absoluut  &  onvervreemdbaar  à  ze  zijn  opgenomen  in  bronnen  zoals  de   GW.       Ze  zijn  niet  echt  absoluut,  ze  zijn  relatief.  Absoluut  betekent  dat  een  bepaald  recht  niet  kan  ingeperkt   worden.  Relatief  betekent  dat  het  wel  ingeperkt  kan  worden  zoals  vrijheid  van  vereniging,   demonstratie,  vergadering,  meningsuiting,...       Zijn  er  eigenlijk  wel  rechten  die  absoluut  zijn?  Het  verbod  van  foltering,  het  meest  absolute  van   absolute  rechten.  Daar  mag  niet  aan  geraakt  worden.  Dit  is  opgenomen  in  grondwetten,  maar  ook  in   art.  13  EVRM.  Ook  het  verbod  van  slavernij  is  een  absoluut  recht.       Het  recht  op  leven  is  een  belangrijk  recht,  maar  er  zijn  toch  een  aantal  beperkingen  mogelijk  op  dit   recht.  Zoals  de  doodstraf:  in  heel  wat  landen  wereldwijd  bestaat  deze  nog.  In  Europa  zijn  we  een   quasi  doodstrafvrije  ruimte.  Wit-­‐Rusland  heeft  nog  de  doodstraf  in  het  strafwetboek  en  die  wordt   bovendien  nog  jaarlijks  toegepast.  Rusland  heeft  het  ook  nog  staan,  maar  deze  handhaven  een   moratorium  en  ze  maken  hier  geen  uitzondering  op!  Dit  gaat  over  de  doodstraf  in  vredestijd,  de   doodstraf  in  oorlogstijd  is  een  andere  situatie.       Mensenrechten  zijn  onvervreemdbaar,  ze  kunnen  niet  worden  overgedragen  op  andere  mensen.     Mensenrechten  kunnen  worden  weggenomen.  De  meeste  rechten  kunnen  worden  beperkt,  dit  kan   op  2  manieren:     • Klassieke  beperkingsgronden:  staat  telkens  onder  een  artikel.  Absolute  rechten  kunnen  niet   worden  beperkt,  kan  nooit!     • Derogatie  van  rechten:  iets  ernstigere  situatie.  Als  het  voortbestaan  van  een  land  in  gevaar  is   dan  gaat  de  overheid  de  noodtoestand  uitroepen  en  kan  die  rechten  opschorten.  Dit  is  een   meer  algemene  en  verregaande  maatregel.  Dit  is  altijd  tijdelijk!  Er  moeten  ook  aan  een   aantal  voorwaarden  voldaan  zijn.  Bovendien  kunnen  absolute  rechten  niet  worden   opgeschort,  ook  al  zou  het  een  oorlog  of  een  noodtoestand  zijn.       Mensenrechten  zijn  ondeelbaar  en  met  elkaar  verweven  à  ze  kunnen  niet  losgezien  worden  van   elkaar,  je  moet  ze  aan  elkaar  koppelen.  Het  is  niet  zo  dat  bepaalde  mensenrechten  belangrijker  zijn   dan  andere,  ze  staan  hiërarchisch  gezien  op  dezelfde  hoogte,  ze  zijn  even  belangrijk.     Mensenrechten  zijn  gelieerd  aan  democratie,  maar  ze  zijn  fundamenteel  ondemocratisch  want  een   democratische  meerderheid  is  er  maar  aan  gebonden.  Deze  rechten  staan  hoger  dan  de  democratie   en  dan  de  meerderheid  die  zijn  wil  kan  opleggen.  

Wat  zijn  de  factoren  die  de  opgang  van  de  mensenrechten  hebben  gestimuleerd?     Paul  Lauren  à  The  forces  of  transformation   1.  Religieuze  overtuigingen     Wilberforce  was  1  van  de  personen  achter  de  abolition  movement.  Deze  beweging  wou  de  slavernij   en  slavenhandel  beëindigen.  De  meeste  mensen  die  hier  achterstonden  waren  vroegere  slaven.  Hij   geeft  met  tal  van  andere  mensen  vanuit  het  VK  een  input:  the  Anti-­‐Slavery  International,  heeft  zijn   zetel  in  Genève.  Er  komt  heel  veel  druk  vanuit  het  VK  om  dit  wereldwijd  te  verspreiden.  Hij  vond  het   immoreel.  Zijn  geloof  speelde  hierbij  een  belangrijke  rol.    

Yasmine  Ghys  

2  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Florence  Nightingale  was  verpleegster  en  kwam  bij  toeval  bij  een  oorlog  terecht  in  de  Krim.  Hoe  werd   zij  hierbij  betrokken?  Ze  was  gaan  kijken  en  heeft  als  verpleegster  een  veldhospitaal  geleid  om   gewonden  te  verzorgen  in  Istanbul.  Henri  Dunant  was  zakenman,  oprichter  van  het  Rode  Kruis  en  hij   was  aanwezig  op  een  grote  veldslag.  Het  ging  om  de  onafhankelijkheid  van  Italië.  Hij  werd   geconfronteerd  met  het  feit  dat  er  tienduizenden  soldaten  op  het  slagveld  achterbleven  ondanks  het   feit  dat  ze  nog  niet  overleden  waren.  Er  waren  geen  veldhospitalen.  Hij  richtte  in  1863  het  Rode  Kruis   op,  in  essentie  ICRC;  het  internationaal  comité  van  het  Rode  Kruis,  dit  had  tot  doel  te  ijveren  om   bepaalde  standaarden  tot  stand  te  brengen  inzake  het  voeren  van  een  oorlog.  Zij  wilden  bepaalde   regels  à  het  internationaal  humanitair  recht.  Dit  betekent  dat  gevangen  op  menswaardige  mensen   moeten  worden  behandeld,  gewonden  verpleging  moeten  krijgen,  mensen  die  niet  betrokken  willen   zijn,  moeten  gerust  gelaten  worden.   2.  Filosofische  overtuigingen     De  periode  van  de  Grieken  en  de  Romeinen.  De  oudheid.  Er  was  de  idee  van  zoiets  als  een  objectieve   natuurwet  die  heeft  bijgedragen  tot  de  opgang  van  de  mensenrechten.     • Grieken     “Universele  wet  van  de  natuur  of  God”  à  deze  bevatten  regels  voor  mensen  om  je  te  gedragen  als   goede  mensen.  Deze  worden  opgelegd  door  de  natuur  of  door  God  en  mensen  moeten  deze  volgen.   Mensen  zoals  Aristoteles  hadden  hier  een  idee  over,  Plato  totaal  niet.  Hij  was  zelfs  tegen  gelijkheid.       Kunnen  wij  hier  al  spreken  van  mensenrechten?  De  samenleving  was  nogal  gehiërarchiseerd,   vreemdelingen  hadden  niet  dezelfde  rechten,  en  slaven  hadden  er  al  helemaal  geen.  En  verbod  van   slavernij  is  bovendien  een  mensenrecht.  Orelius  en  andere  bekende  waren  aanhangers  van   mensenrechten  maar  ze  waren  niet  voor  de  afschaffing  van  de  slavernij,  je  mag  je  slaven  behouden   maar  je  moet  ze  menswaardig  behandelen.     • John  Locke     17de  18de  eeuw,  verlichtingsfilosoof.  John  Locke,  belangrijke  natuurfilosoof.  Je  kan  hem   beschouwen  als  de  morele  grondlegger  van  de  mensenrechten.  Hij  heeft  bepaalde  elementen  uit  de   Griekse  filosofie  overgenomen  en  er  zijn  eigen  idee  aan  toegevoegd.  Hij  is  de  grondlegger  van  de   monarchieën.  Parlementaire  of  constitutionele  monarchieën,  dat  is  belangrijk!       à  “Universele  natuurwet”  >  iedereen  heeft  een  aantal  natuurlijke  rechten.  Zijn  3  belangrijkste   rechten:  vrijheid,  leven,  eigendom.  Natuurlijke  rechten  die  eenieder  had.   à  Natuurlijke  rechten°  >  plicht,  als  je  rechten  hebt,  heb  je  ook  plichten.  Je  mag  de  rechten  van   derden  niet  schenden.     à  Regering°  +  contract°  >  er  is  een  regering  nodig  om  deze  orde  te  handhaven,  die  overheid  wordt   gecreëerd  door  het  volk  zelf.  Het  volk  gaat  deze  creëren  met  het  oog  op  een  bepaald  doel.  Deze   verhouding  tussen  burger  en  overheid  wordt  vastgelegd  via  een  contract.  Een  contract  is  bindend!   De  overheid  moet  de  natuurlijke  rechten  beschermen.     à  Niet-­‐naleving  à  afzetting!  >  Als  de  overheid  tekort  schiet  aan  zijn  verplichtingen,  dan  kan  de   burger  de  overheid  afzetten  en  vervangen  door  een  andere  overheid.  De  burgers  hebben  een  soort   ius  resistendi,  het  recht  om  zich  te  verzetten  tegen  de  overheid.     • Thomas  Hobbes    

Yasmine  Ghys  

3  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Schrijver  van  de  Leviathan  (1651),  maar  zeker  niet  te  beschouwen  als  de  grondlegger  van  de   mensenrechten.  Zijn  bedenkingen  liepen  wat  parallel  met  die  van  Locke,  maar  de  bedenkingen  van   zijn  filosofie  waren  toch  anders.       à  “Universele  natuurwet”  +  wet  =  dom  >  hij  was  een  beetje  een  pessimist,  hij  had  net  de  Engelse   burgeroorlog  overleefd  en  hij  vond  dat  de  mens  dom  was.  Homo  Homini  Lupus,  de  mens  is  als  een   wolf  voor  zijn  medemens.  Ze  vechten  altijd  met  elkaar.  Hobbes  was  eerder  een  negatief  denker,  in   tegenstelling  tot  Locke.  Hij  was  ook  een  contractdenker,  er  moet  een  overheid  gecreëerd  worden   met  een  contract  via  het  volk.  Hij  wou  een  absolute  vorst,  geen  regering  die  voor  en  door  het  volk  is   opgericht  om  de  natuurlijke  rechten  te  beschermen  maar  wel  een  absolute  vorst  die  in  essentie  die   natuurwet  moet  garanderen,  maar  die  wel  met  dat  natuurrecht  mag  doen  wat  hij  wil.  Hij  kan  in   principe  niet  afgezet  worden,  hij  hoeft  geen  verantwoording  af  te  leggen  tegenover  het  volk.  De   absolute  machthebber  kan  niet  afgezet  worden!  Rex  est  Lex,  de  koning  is  de  wet.  Hobbes  is  ook  de   grondlegger  van  een  ander  idee,  van  een  idee  dat  zich  eigenlijk  al  in  de  praktijk  had  voltrokken.   Vrede  van  Westfalen  (1648):  de  idee  van  nationale  soevereiniteit  werd  onderbouwd.       • En  verder…     Locke  en  Hobbes  zijn  niet  de  enige  die  een  mening  hebben  gevormd  over  de  idee  van  “natuurwet”.   Ook  Rousseau  à  hij  had  een  licht  afwijkende  mening  van  Hobbes  en  Locke.  Hij  was  ook  een   contractdenker.  Terwijl  de  staat  door  Locke  werd  beschouwd  als  de  entiteit  die  de  voornaamste   rechten  moest  garanderen,  worden  de  rechten  afgestaan  aan  de  staat  bij  Rousseau  en  op  die  manier   zou  de  vrijheid  worden  gegarandeerd.       Kant  was  ook  wel  voor  de  mensenrechten,  maar  die  baseerde  die  rechten  niet  op  een  abstracte   natuurwet.  Ze  vloeiden  voort  uit  de  rede,  uit  de  waardigheid  van  de  mens.     Marx  vond  die  liberale  rechten  toch  maar  niks,  dat  was  de  uiting  van  de  egoïstische  mens.   Mensenrechten  waren  er  om  de  burgerij  te  beschermen  en  zeker  niet  de  arme  werknemer.     Burke  vond  dat  er  wel  iets  bestond  als  rechten  en  vrijheden  maar  die  vloeiden  niet  voort  uit   abstracte  natuurwet.  Als  er  al  rechten  en  vrijheden  waren  dan  kwamen  die  voort  uit  de  traditie  van   elke  natie,  van  elke  staat.  Zo  zag  hij  dus  dat  de  Fransen  rechten  en  vrijheden  hadden.  De  Engelsen   hadden  hun  eigen  andere  rechten  en  vrijheden.     Bentham  was  absoluut  tegenstander  van  het  natuurrecht.  Hij  was  utilitarist,  maar  ook   rechtspositivist.  Hij  zei  dat  als  er  al  rechten  waren,  dan  komen  die  rechten  niet  voort  uit  het   natuurrecht,  wat  trouwens  nonsens  was  volgens  hem.  Het  recht  dat  bestaat  is  het  recht  dat  je  kan   waarnemen.     3.  Technologie     19de  eeuw  à  Industriële  revolutie,  massavernietigingswapens.  Tijdens  de  Napoleontische  periode   werd  het  soort  voorlopige  machinegeweren  uitgevonden  en  dit  leidde  tot  tienduizenden  doden  per   veldslag.  Gevolg  voor  de  leiders  van  die  tijd?  De  generaals?  Als  je  telkens  tienduizend  manschappen   verliest  dan  kan  de  moraal  verdwijnen  in  je  leger.  Als  je  bovendien  de  steun  van  je  volk  gaat  verliezen   dan  is  het  hek  helemaal  van  de  dam.  Zo  kwamen  leiders  tot  akkoorden  over  hoe  een  oorlog  moet   gevoerd  worden.  Men  aanvaardde  dat  een  oorlog  mogelijk  moest  zijn  maar  er  moesten  grenzen   gesteld  worden.  Bepaalde  wapens  mochten  niet  worden  gebruikt.     Nieuwe  communicatiemiddelen  à  Gsm,  elektronische  media,…  waaruit  blijkt  dat  van  zodra  ergens   mensenrechtenschendingen  plaatsvinden,  deze  veel  vlugger  zichtbaar  zijn.  Er  worden  vandaag  veel  

Yasmine  Ghys  

4  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

makkelijker  massagraven  gevonden.  Mensenrechtenschendingen  kunnen  niet  meer  geheim   gehouden  worden.  Mensen  kunnen  hier  ook  op  inspelen,  ze  kunnen  druk  uitoefenen  op  hun  regering   om  schendingen  te  onderzoeken,  om  daders  op  te  zoeken.     4.  Conflicten,  oorlogen  en  revoluties   5.  Humanitaire  catastrofes     hier  komen  veel  doden  aan  te  pas,  maar  ze  hebben  wel  bijgedragen  tot  de  opkomst  van   mensenrechten.     Afzetting  dictators:  Franse  revolutie,  vorstelijk  absolutisme  wordt  aan  de  kant  geschoven.   Déclaration  des  droits  de  l’homme  et  du  citoyen,  heeft  een  impact  gehad  tot  ver  buiten  Frankrijk.     Bijna  elk  land  in  Latijns-­‐Amerika  heeft  een  dictator  gehad.     Horror:       WOI  heeft  geleid  tot  de  creatie  van  de  Volkenbond.  Miljoenen  doden,  gebruik  van  bepaalde  wapens   en  gassen  in  Flanders  Fields.  Dit  heeft  ertoe  geleid  dat  de  regering  samenkwam  en  besloot   chemische  wapens  niet  meer  te  gebruiken.  Dit  wordt  niet  altijd  nageleefd,  zoals  in  Syrië,  maar   globaal  zijn  deze  wel  gebannen.  Er  zijn  akkoorden  gesloten  over  de  opvang  van  gevangenen,  over  de   behandeling  van  gewonden  op  het  slagveld.       WOII  concentratiekampen,  proeven  op  gevangen,  heel  veel  doden  maar  die  hebben  geleid  tot  de   creatie  van  een  belangrijke  organisatie:  de  Verenigde  Naties.      

Yasmine  Ghys  

5  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Wanneer  en  hoe  zijn  de  mensenrechten  de  (inter)nationale  arena  binnengekomen         Nationaal   17e  en  18e  eeuw:  mensenrechten  duiken  op  in  nationale   niveau:   mensenrechteninstrumenten.  Dit  gaat  verder  naar  de  Napoleontische  periode…          ◙      1215   ◙      Magna  Carta         “No  freeman  shall  be  arrested  or  imprisoned  on  the  appeal  of  a  woman  for  the  death  of     any  person  except  her  husband.”         Dit  oogt  als  een  mensenrecht,  maar  er  zit  een  addertje  onder  het  gras.  Dit  geldt  enkel     voor  de  mannen,  vrouwen  hadden  niet  zoveel  rechten.  De  getuigenis  van  een  vrouw     blijkt  niet  veel  waard  te  zijn,  tenzij  het  gaat  over  haar  eigen  man.  Vooral  de  vrije  rijke     mensen  worden  er  in  bevoorrecht.        ◙      1689    ◙      Engelse  Bill  of  Rights         Het  recht  op  onafhankelijke  rechters  wordt  gegarandeerd.          ◙      1776    ◙      Declaration  of  Independence         Grotendeels  opgesteld  door  Thomas  Jefferson,  beïnvloedt  door  John  Locke.  Jefferson     was  befaamd  man,  maar  wel  eigenaar  van  een  aantal  slaven.          ◙      1787    ◙      US  Constitution    ◙      1789    ◙      Déclaration  des  droits  de  l’homme  et  du  citoyen    ◙      1791    ◙      US  Bill  of  Rights           “We  hold  these  truths  to  be  self-­‐evident,  that  all  men  are  created  equal,  that  they  are  endowed  by   their  Creator  with  certain  unalienable  Rights,  that  among  these  are  Life,  Liberty  and  the  pursuit  of   Happiness.  That  to  secure  these  rights,  Governments  are  instituted  among  Men,  deriving  their  just   powers  from  the  consent  of  the  governed,  …  That  whenever  any  Form  of  Government  becomes   destructive  of  these  ends,  it  is  the  Right  of  the  People  to  alter  or  to  abolish  it,  and  to  institute  new   Government.”       à  Stukje  uit  Declaration  of  Independence.  Geschreven  door  Thomas  Jefferson,  maar  je  leest  bijna   alles  van  Locke.  De  regering  kan  afgezet  worden  à  typisch  Locke.     Pursuit  of  happiness  =  eigendomsrecht     Internationaal  niveau   19e  eeuw       ◙  afschaffing   Britse  druk   slavenhandel  (en    ►British  and  Foreign  Anti-­‐Slavery  Society  à  1834:  afschaffing  slavernij   slavernij)    ►Congres  van  Wenen  (1815):  einde  Napoleontische  periode      ►>  50  bilaterale  verdragen  (1814-­‐1880)                                ○  Verdrag  van  Gent  (1814)         Betekent  dit  dat  de  Britten  zo  grote  humanisten  waren?  Nee!  Daar     moeten  we  pragmatisch  in  zijn,  er  waren  ook  andere  motieven  om  een  

Yasmine  Ghys  

6  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

                                           ◙  opkomst  humanitair   recht                                   ◙  aandacht  voor   minderheden      

einde  te  maken  aan  deze  slavenhandel.  Economische  motieven,  ze   hadden  hun  IR  gehad  en  mensen  werden  vervangen  door  machines.  Ze   hebben  wel  het  initiatief  genomen.  Zij  waren  de  enige  staat  die  kon   implementeren.  Ze  hadden  de  grootste  vloot  ter  wereld,  zij  konden  het   opbrengen  om  slavenschepen  tegen  te  houden.      Conferentie  Brussel  (1890)    ►General  Act  for  Repression  of  African  Slave  Trade  >  dit  was  een   verdrag  en  dus  bindend!     Belangrijk  voor  de  afschaffing  van  de  Afrikaanse  slavenhandel!  Dit  leidde   tot  de  komst  van  een  groot  multilateraal  verdrag.       Voor  de  eerste  maal  wereldwijd,  wordt  er  met  het  oog  op  de   bescherming  van  de  mensenrechten  een  toezichtmechanisme  gecreëerd,   een  intergouvernementeel  toezichtmechanisme.  Men  ging  op  Zanzibar  (1   van  de  grote  slavenmarkten  wereldwijd)  een  orgaan  creëren,  een   rudimentaire1  intergouvernementele  organisatie  dat  de  coördinatie  op   zich  gaat  nemen  in  de  strijd  tegen  Afrikaanse  slavenhandel.       ►medische  behandeling  van  soldaten     ►behandeling  van  krijgsgevangenen       ►verbod  bepaalde  soorten  wapens      >  Geneva  Convention  for  the  Amelioration  of  the  Condition  of  the   Wounded  Armies  in  the  Field  (1864)  …  à  De  Rode  Kruis  Verdragen  de   verdragen  van  Genève.   >  Hague  Convention  on  the  Laws  and  Customs  of  War  on  Land  (1899)  …     Wie  houdt  er  toezicht  op  de  naleving  van  deze  verdragen?  Er  is  wel  een   orgaan,  maar  het  is  niet  gecreëerd  door  staten.  Er  is  een  NGO  opgericht   door  Dunant  &  het  Rode  Kruis.  ICRC,  zetel  in  Genève.       Ze  gingen  voornamelijk  minderheden  beschermen  uit  het  Ottomaanse   Rijk.        ►  1827  Rusland,  Frankrijk  en  VK  interveniëren  in  Griekenland        ►  1860  Rusland,  VK,  Frankrijk,  Pruisen  en  Oostenrijk  interveniëren  in   Syrië     Interventie  in  Griekenland,  in  Syrië:  orthodoxe  en  maronitische   christenen  die  werden  gevolgd  en  werden  afgeslacht  door  de  Pruisen.  In   de  andere  landen  ging  het  ook  over  christenen,  zeer  selectieve   interventies,  alleen  ter  bescherming  van  christelijke  minoriteiten.  Niet  als   er  ergens  een  slachting  werd  aangericht  bij  andere  minderheden  of                                                                                                                           1  Betekent  algemeen  gezien  dat  iets  niet  langer  tot  ontwikkeling  komt,  of  weinig  tot  ontwikkeling  is   gekomen   Yasmine  Ghys  

7  

2015  

 

  Internationaal  niveau        

Yasmine  Ghys  

 

Gesloten  boek  

groepen.  Je  moet  dit  niet  alleen  uit  humanistisch  humanitair  oogpunt   bekijken,  er  spelen  ook  politieke  motieven  mee.      ►  1877  unilaterale  interventie  Rusland  in  Balkan        ►  1878  Conferentie  Berlijn:  Sultan  ondertekent  verdrag     Rusland  met  inval  in  het  Ottomaanse  rijk.  Ze  wilden  vanuit  de  binnenzee   richting  Istanbul  varen,  Istanbul  innemen  en  zo  toegang  krijgen  via  de   Bosporus  tot  de  Middellandse  zee,  dit  was  het  doel  van  Russische  tsaren.   Anderzijds  Westerse  landen:  Frankrijk,  VK,  Pruisen  vonden  het  mooi  om   het  Ottomaanse  rijk  hier  en  daar  wat  terug  te  dringen,  om  hun  invloed  in   het  Middellands  Zeegebied  te  laten  toenemen,  er  spelen  dus  ook   economische  motieven.  Humanisme  was  dus  niet  het  enige  motief.  Dit   alles  heeft  geleid  tot  een  conferentie  in  Berlijn  waar  de  sultan  in  Istanbul   om  bepaalde  minderheden  bepaalde  rechten  toe  te  kennen.  Recht  op   godsdienstvrijheid,…     20e  eeuw     ◙  Volkenbond  (1919)     Heeft  een  speciaal  parcours  gereden,  sommige  zaken  zijn  positief  te   bestempelen:        ►Covenant  (+  samenstelling)      ►Slavernijconventie  (1926)      ►Internationale  Arbeidsorganisatie      ►Hoge  Commissaris  Vluchtelingen       Sommige  waren  niet  zo  positief  maar  waren  een  grote  aanzet  voor  de   mensenrechten  na  WO  II        ►Vrijheden  in  mandaatgebieden     De  verliezers  van  WO  I  (Duitsland,  Oostenrijk,  Hongarije  &  het   Ottomaanse  Rijk)  hebben  een  aantal  gebieden  verloren,  een  aantal   kolonies.  Duitsland  verloor  Zuidwest-­‐Afrika,  het  huidige  Namibië  en  wat   kleinere  regio’s,  Ottomaanse  rijk  verloor  Palestina,  Syrië,  Libanon,…  Al  die   gebieden  werden  in  een  soort  systeem  geduwd,  het  mandatensysteem,   zodanig  dat  een  aantal  van  de  winnaars  van  de  oorlog  die  landen  onder   hun  hoede  kon  nemen  en  klaarstomen  voor  onafhankelijkheid.  Zuidwest-­‐ Afrika  ging  naar  Zuid-­‐Afrika,  Palestina  naar  het  VK  en  Frankrijk  kreeg  Syrië   en  Libanon.  België  kreeg  Rwanda  en  Burundi.  Dat  idee  van  het  ‘managen’   werd  in  een  akkoord  gegooid,  bepaalde  praktijken  zijn  niet  meer   mogelijk.  Slechte  behandelingen  van  de  inheemse  bevolking,  dat  kon  niet   meer  door  de  beugel!  Ook  andere  vrijheden  werden  gegarandeerd.   Godsdienstvrijheid  en  nog  enkele  anderen.  Een  beperkt  aantal  rechten   werden  toegekend;  geen  recht  op  vrijemeningsuiting,  geen  politieke   rechten.  Dit  is  positief,  maar  beperkt.  Er  werd  ook  een  toezichtsysteem   gecreëerd.  Als  bepaalde  rechten  niet  worden  nageleefd,  dan  kunnen  

8  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

klachten  worden  ingediend  bij  de  Mandatencommissie,  een   intergouvernementeel  toezichtsorgaan.  Die  had  een  beperkte   bevoegdheid,  die  kon  zich  buigen  over  klachten  maar:     1)  die  klachten  moesten  worden  ingediend  door  staten  tegen  staten,   individuen,  inwoners  van  die  gebieden  konden  geen  klachten  neerleggen.     2)  de  raad  van  de  Volkenbond,  een  politiek  orgaan,  heeft  het  laatste   woord.     Dus  ja  er  was  een  systeem,  maar  het  zat  niet  zo  goed  in  elkaar.  Er  zijn   weinig  klachten  ooit  behandeld.  Het  positieve  is  dat  er  een   toezichtmechanisme  wordt  gecreëerd.  Het  negatieve,  de  toegang  was   beperkt  à  niet  zo’n  goed  functionerend  systeem,  maar  het  is  wel  een   begin.        ►Minderhedenverdragen     In  Europa  was  het  Keizerrijk  de  grote  verliezer.  De  kaart  van  Europa  werd   volledig  hertekend.  Groepen  werden  plotseling  toebedeeld  aan  bepaalde   landen  en  die  werden  een  minderheid.  Zodra  je  een  systeem  hebt  waarbij   minderheden  behoren,  dan  is  er  een  neiging  om  de  meerderheid  te   onderdrukken.  De  bezielers  van  de  Volkenbond  dachten  daar  een   oplossing  voor  gevonden  te  hebben  door  een  aantal  bilaterale  verdragen,   tussen  enerzijds  de  Volkenbond  en  anderzijds  die  landen.  Die  landen   moesten  bepaalde  rechten  garanderen  aan  die  minderheid.  Zoals   onderwijs,  maar  op  een  bepaald  niveau,  geen  universitair  niveau.  Ook   hier  is  een  toezichtsysteem  gecreëerd,  het  klachtensysteem  was  niet   optimaal.  Oorspronkelijk  eerst  klachten  van  staten,  naderhand  ook   klachten  van  particulieren.  1  van  de  eerste  systemen  wereldwijd  waar   particulieren  klachten  konden  indienen  over  mensenrechtenschending.   Dat  systeem  heeft  nooit  echt  zeer  goed  gewerkt.  Duitsland  herwapend   zich  onder  de  nazi’s.  De  kleine  landen  die  met  die  minderheden   geconfronteerd  worden  functioneren  als  buffer  tegen  die  landen  zoals   Duitsland  en  de  USSR.  Buffer  gebruikt  door  het  westen  en  voornamelijk   Frankrijk  en  het  VK,  wat  leidende  landen  waren.  De  toegang  van   individuen  tot  een  klachtenmechanisme  is  heel  vernieuwend.  Ze  krijgen   locus  standi:  de  mogelijkheid,  de  bevoegdheid  om  klachten  in  te  dienen   bij  een  intergouvernementeel  orgaan.  Daarvoor  was  dat  eigenlijk  quasi   onmogelijk.       De  Volkenbond  is  opgehouden  te  bestaan  (1936),  ze  was  inherent  zwak.   De  Volkenbond  zou  in  principe  moeten  samengesteld  zijn  uit  landen  van   over  de  hele  wereld.  De  grote  bezieler  van  de  Volkenbond:  de   Amerikaanse  president  Wilson  vond  het  niet  kunnen  dat  ze  deel  gingen   uitmaken  van  de  Volkenbond.  De  VS  steunde  de  Volkenbond  wel,  maar   wou  er  geen  deel  van  uitmaken.  De  verliezers  van  de  eerste  wereldoorlog   mochten  eerst  niet  toetreden,  pas  in  een  later  stadium.  Duitsland  later   toegetreden  tot  de  opkomst  van  Hitler,  dan  weer  uitgetreden.  Frankrijk   en  Engeland  zijn  altijd  lid  geweest  van  de  Volkenbond,  Japan,  Italië;  1  van   de  winnaars  van  WOI.  Bij  de  opkomst  van  Mussolini  uitgetreden.  USSR   oorspronkelijk  toegetreden,  later  uitgetreden.  Met  als  gevolg  dat  die   Volkenbond  op  een  bepaald  ogenblik  een  groot  gedeelte  Europese   Yasmine  Ghys  

9  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

organisatie  was,  dat  die  finaal  werd  gerund  door  Engeland  en  Frankrijk  en   dat  is  op  zich  heel  beperkt.  Dat  systeem  is  opgehouden  te  bestaan  naar   aanleiding  van  Mussolini  die  Ethiopië  is  binnengevallen.      ◙  Verenigde  Naties  (1945)     Er  is  een  heel  mensenrechtensysteem  opgebouwd,  maar  critici  zeggen   dat  dat  systeem  is  opgebouwd  vanaf  1945,  maar  de  facto  zien  we  dat  de   VN  en  het  belang  van  de  mensenrechten  pas  een  gebeuren  is  geweest   vanaf  de  jaren  ’70.  In  de  jaren  ’60  zijn  een  aantal  bekende  NGO’s   opgericht.  Zoals  Amnesty  International  &  Human  Rights.  De  druk  van  de   toenmalige  Amerikaanse  president  Jimmy  Carter  dat  hij  in  zijn   buitenlandsbeleid  de  idee  van  mensenrechten  steunt  speelde  ook  een   belangrijke  rol.  Hij  zal  geen  regimes  meer  steunen  die  de  mensenrechten   niet  respecteren.        ◙  Carter  administration  (J’70)     Evoluties  inzake  mensenrechten  tot  20e  eeuw     • Op  nationaal  vlak?     ►dwang:                 ○  revoluties/NGOs  à  °constitutionele  rechten     Evoluties  zijn  er  vaak  gekomen  onder  dwang,  dwang  van  de  bevolking/NGO’s.  In  bepaalde  landen   heeft  men  slavenhandel  afgeschaft,  en  dit  opgenomen  in  constituties.        ►selectiviteit:                 ○  burger/mannen  >  vrouwen/slaven     Alleen  vrije  personen  konden  hun  rechten  doen  gelden,  je  zat  nog  in  de  periode  dat  slavernij  bleef     bestaan.      ►toezichtorganen:                 ○  rechtbanken,  maar  <  wetgever.       Je  had  hoven  en  rechtbanken  in  landen  die  in  principe  de  toegekende  rechten  zouden  mee  moeten     helpen  implementeren.  Op  een  moment  dat  bepaalde  kwesties  een  God  political  issue  waren,  dan     ging  die  regering  gaan  lobbyen  bij  de  hoven  en  rechtbanken,  bij  de  magistraten  om  dergelijke  zaken     met  de  mantel  der  liefde  toe  te  kennen.  Ja,  de  rechterlijke  macht,  zolang  het  niet  een  God  political     issue  is.  Toezichtsystemen  waren  er  intussen  al  gecreëerd  op  nationaal  vlak.       • Op  internationaal  vlak?       “belangen  &  soevereiniteit”        ►dwang             ○  NGOs  à  °verdragsrechten.       Dwang  om  internationale  mensenrechteninstrumenten  tot  stand  te  brengen.  Druk  uitoefenen  op     nationaal  vlak.  Dan  via  internationale  akkoorden  zoals  slavernijconventies,  en  daarna  in  de  20ste     Yasmine  Ghys  

10  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

slavernijconventie  in  het  kader  van  de  Volkenbond  waar  bepaalde  regels  worden  opgenomen  in     verdragen.      ►selectiviteit:             ○  interventies  /  enkele  rechten  mandaten,  niet  in  kolonies     Interventies  waren  enkel  ter  bescherming  voor  Christelijke  minderheden  en  enkel  in  het  Ottomaanse     rijk,  niet  in  de  kolonies.  Er  worden  bepaalde  rechten  toegekend  aan  de  bevolking  van  de     mandaatgebieden,  een  beperkt  aantal  rechten;  geen  politieke  rechten,  vrijheid  van  religie,  geen     folteringen  begaan,…  maar  alleen  in  die  mandaatgebieden,  niet  in  die  kolonies.  Heel  beperkt!     Beslissingen  van  de  Volkenbond  moesten  met  unanimiteit  worden  genomen,  dit  is  een  zwakte!  Want   dit  is  zeer  moeilijk,  een  systeem  dat  binnen  de  VN  niet  wordt  gehandhaafd.        ►toezichtorganen:       ○  geen  /  functioneren?  /  individuen  à  mandaten  (!)       Toezichtorganen  in  embryonale  vorm,  die  niet  altijd  goed  functioneren.  Die  dienden  wel  als     voorbeeld,  daar  zit  de  vooruitgang  voor  de  toekomstige  VN.  De  mogelijkheid  voor  individuen  om     voor  het  eerst  voor  hun  rechten  op  te  komen  voor  een  internationaal  intergouvernementeel     klachtenmechanisme.  Dat  is  heel  belangrijk!  Langs  de  andere  kant  zien  we  dat  bij  1  van  de  zwaktes     van  die  toezichtsystemen  bv.  bij  het  internationaal  humanitair  recht,  er  geen     intergouvernementele  toezichtmechanisme  is,  alleen  het  ICRC  dat  doet  wat  het  kan  maar  die  geen     bevoegdheden  heeft  van  een  door  de  regeringen  zelf  opgericht  systeem.      ►beslissingen:           ○  Volkenbond     Alle  beslissingen  moesten  met  unanimiteit  genomen  worden.  Dat  is  een  systeem  dat  binnen  de  VN     niet  zou  gehandhaafd  worden.  Daar  doet  de  Veiligheidsraad  de  beslissingen.        ►lidmaatschap:         ○  partieel,  niet  iedereen  was  oorspronkelijk  erbij  betrokken,  later  zijn  er  vele  uitgetreden.          

Yasmine  Ghys  

11  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Mensenrechten:  Soorten,  Bronnen,  Verplichtingen     Mensenrechten  door  Engelstalige  auteurs:  zij  denken  voornamelijk  aan  rechten  in  internationale   verdragen,  voor  deze  term  gaan  ze  mensenrechten  hanteren.  Diezelfde  auteurs  gaan  voor  die   rechten  en  vrijheden  in  grondwetten  verwijzen  en  de  term  rechten  en  vrijheden  gebruiken  of  soms   naar  grondrechten.  

Welke  soorten  mensenrechten  bestaan  er?     Categorieën:       • Burgerlijke  rechten   • Politieke  rechten   • Economische,  sociale  en  culturele  rechten   • Collectieve  en  solidariteitsrechten     Die  4  categorieën  kan  je  ook  opdelen  in  een  aantal  generaties.  Bepaalde  categorieën  zijn  tot  stand   gekomen  tijden  een  bepaald  moment  in  de  geschiedenis.     Generaties:     • Burgerlijke  rechten  en  politieke  rechten:  eerstegeneratierechten,  ze  waren  een  reactie  tegen   het  vorstelijk  absolutisme  van  voor  de  Franse  revolutie.   • Economische,  sociale  en  culturele  rechten:  tweedegeneratierechten,  hebben  hun  intrede   gedaan  aan  het  begin  van  de  20e  eeuw,  toen  in  Rusland  de  bolsjewisten  van  Lenin  na  de   Oktoberrevolutie  aan  de  macht  zijn  gekomen  en  de  nadruk  gingen  leggen  op  de  sociaal-­‐ economische  grondrechten?  Ook  tijdens  de  dekolonisatiegolf  wordt  er  in  Afrika  geijverd  voor   ecosoc-­‐rechten,  terwijl  de  westerse  landen  de  nadruk  (blijven)  leggen  op  burgerlijke  en   politieke  rechten.   • Collectieve  en  solidariteitsrechten:  derdegeneratierechten,  rechten  als  gevolg  van  de  drang   naar  verdere  ontvoogding  en  emancipatie  van  de  derdewereldland  ten  aanzien  van  de   westerse  industrielanden.   1.  Burgerlijke  rechten     Burgerlijke  rechten  beschermen  de  burger  tegen  handelingen  van  de  overheid,  die  wel  eens   onrechtmatige  handelingen  durft  te  stellen.  Die  bescherming  was  nodig  en  die  rechten  zijn  tot  stand   gekomen,  onderbouwd  door  die  verlichtingsfilosofen.       Ze  zijn  ontstaan  in  de  17de/18de  eeuw,  de  Franse  Revolutie,  ter  bescherming  tegen  de   absolutistische  vorst.  Hij  kon  onder  meer  een  brief  schrijven  die  hij  ondertekende.  Men  noemde  dat   een  “lettre  de  cachet”.       Wat  werd  met  die  brief  beoogd?  Dat  was  een  vrijbrief  die  moest  afgeleverd  worden  aan  de   betrokkene  om  iemand  op  te  pakken  en  in  de  koninklijke  gevangenis  of  een  klooster  te  plaatsen  of   zelfs  af  te  voeren  naar  het  buitenland.  Hij  had  het  zegel  waarin  de  koning  mensen  kon  oppakken   zonder  enig  proces.  Dit  had  een  impact  op  het  recht  op  persoonlijke  vrijheid.  Dat  kan  de  gewone   burger  overkomen,  maar  ook  de  belangrijke  citoyens,  de  grote  filosofen,…       Men  spreekt  in  dit  kader  ook  van  “afweerrechten”.    

Yasmine  Ghys  

12  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

à  Verbod  van  foltering,  recht  op  een  eerlijk  proces,  verbod  van  retroactiviteit  van  strafwetgeving,   vrijheid  van  godsdienst,  recht  op  persoonlijke  vrijheid,  recht  op  leven,…   2.  Politieke  rechten     Politieke  rechten  beogen  niet  zo  zeer  u  te  beschermen  tegen  de  overheid,  maar  precies  om  u  te  laten   participeren  op  de  wijze  waarop  de  overheid  functioneert,  aan  het  staatsgezag.       Tot  stand  gekomen  tijdens  de  17de,  18de  eeuw.  Je  had  de  absolutistische  vorsten,  dat  systeem  van   absolutisme  werd  vervangen  door  een  heel  evolutief  opkomend  systeem  waarin  ook  de  bevolking   zijn  zeg  kon  doen.  Participatie  van  de  burger  bij  de  overheid.       Franse  revolutie:  typisch  voorbeeld!     Amerikaanse  revolutie:  Boston  Tea  Party:  speelt  zich  af  in  de  haven  van  Boston,  belangrijke   invoerhaven  in  de  13  kolonies  van  het  VK.  De  kolonisten  die  hadden  geen  politieke  rechten.  Heel   belangrijke  invoer  van  thee  uit  het  Oosten,  die  werd  aangevoerd  door  de  Britten,  hier  moest  taks  op   betaald  worden.  De  kolonisten,  de  Amerikanen  waren  het  beu  overal  importtaksen  op  te  moeten   betalen  die  aan  de  Britse  regering  toekwam.  Ze  zeiden  “het  is  goed,  wij  willen  betalen  maar  dan   moeten  wij  ook  vertegenwoordigd  worden  in  het  Britse  parlement!”  “No  taxation,  without   representation”.  De  Britten  zeiden  “NEE!”.  De  kolonisten  hebben  de  thee  in  het  water  gegooid,  dit   lijkt  een  zeer  symbolische  daad  maar  de  waarde  van  thee  lag  toen  veel  hoger  toen  dan  nu.  Het  was   een  luxegoed,  dus  zo  symbolisch  was  het  niet.  Dit  was  de  start  van  de  Amerikaanse  Revolutie  die   geleid  heeft  tot  de  onafhankelijkheid  van  de  VS.     à  Stemrecht,  het  recht  om  zich  verkiesbaar  te  stellen,  recht  op  vrije  verkiezingen,  vrijheid  van   vereniging,  vrijheid  van  vergadering,  vrijheid  van  meningsuiting,…   3.  Economische,  sociale  en  culturele  rechten     Die  verplichten  de  overheid  niet  om  zich  te  weerhouden,  de  bedoeling  is  om  de  burger  een  bepaalde   welvaart  te  verschaffen.  Zodanig  dat  mensen  op  menswaardige  wijze  kunnen  functioneren.  Het  is  de   bedoeling  dat  ze  een  aantal  voorwaarden  scheppen  opdat  de  burger  in  waardigheid  zou  kunnen   leven.     Tot  stand  gekomen  in  een  later  tijdvak,  industriële  evolutie,  19de  eeuw.  Heeft  de  bestaande  sociale   relaties  overhoop  gegooid,  in  die  zin  dat  er  een  rijke  burgerij  werd  gecreëerd  en  anderzijds  een  zeer   grote  onderklasse,  een  arbeidsklasse  -­‐  proletariaat.  Die  idee  heeft  te  maken  met  die  veranderende   maatschappelijke  context  op  dat  moment.  We  moeten  gaan  van  een  “laisser  faire,  laisser  passer”   overheid  die  niet  intervenieerde  om  een  situatie  van  de  burgers  te  verbeteren  naar  een  overheid  die   eerder  interventionistisch  zou  optreden.     Opkomst  sociale  bewegingen,  en  communistische  bewegingen     1910:  Mexicaanse  revolutie:  zowel  het  stedelijke  proletariaat  als  de  boeren  uit  rurale  boeren  komen   tot  een  revolutie.   1917:  Opkomst  van  communisten  in  wat  wij  nu  Rusland  noemen.   1960:  Dekolonisatie:  jonge  Afrikaanse  leiders  die  zeiden  dat  economische  en  sociale  rechten  zelfs   belangrijker  zijn  dan  burgerlijke  en  politieke  rechten,  zeker  voor  ons  ontwikkelende  landen.     Sociale  rechten  à  recht  op  huisvesting,  gezondheidszorg  

Yasmine  Ghys  

13  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Economische  rechten  à  recht  om  handel  te  drijven,  recht  op  nijverheid,  recht  op  werk,  recht  om  te   staken   Culturele  rechten  à  recht  op  organisatie  activiteiten  in  eigen  taal     Bepaalde  economische  en  sociale  rechten  gaan  gepaard  met  de  creatie  van  internationale   arbeidsorganisatie.   4.  Collectieve  en  solidariteitsrechten     Collectieve  rechten  beogen  bepaalde  rechten  te  garanderen  aan  het  collectief,  aan  groepen.  Men   noemt  ze  ook  vaak  groepsrechten.   à  Recht  op  autonomie,  recht  op  zelfbeschikking     Solidariteitsrechten  die  creëren  een  bepaalde  globale  situatie  voor  volkeren/burgers.  Alleen  door   globale  samenwerking  kan  je  bepaalde  problemen  uit  de  wereld  helpen.     à  Recht  op  vrede,  recht  op  ontwikkeling     In  welk  tijdvak  zijn  die  opgekomen?  Dit  is  al  naar  voorgeschoven  in  de  jaren  ’70  door  een  aantal   intellectuelen  uit  het  Zuiden.  Keba  Mbaye,  jurist  uit  Senegal  die  het  heeft  geschopt  tot  president  van   het  IGH.  Later  aangevuld  door  de  Tsjech  K.  Vasak.  Het  zijn  de  grondleggers  van  de  idee  van   solidariteit.  Wij,  als  groep,  moeten  kunnen  beschikken  over  de  ondergrond  van  ons  land,  dus  gaan   we  die  Westerse  multinationals  van  ons  grondgebied  verdrijven.       De  idee  dat  er  achter  zit,  is  het  zuiden  dat  zich  verder  wil  emanciperen  van  het  noorden.  Zij  vinden   dat  het  Westen  hun  bekritiseerd  en  dat  ze  bepaalde  rechten  willen  doen  gelden  tegenover  de  hele   wereld.     5.  Nog  een  extra  categorie  van  mensenrechten     Er  is  een  zekere  tendens  om  van  een  vierde  generatie  mensenrechten  te  spreken,  een  vijfde   categorie  van  mensenrechten.  In  het  kader  van  de  evoluties  van  de  technologie.   informatiemaatschappij,  de  biotechnologie.  Er  zouden  een  aantal  nieuwe  rechten  worden  gecreëerd.   Communicatierechten,  informatierechten  die  tot  doel  hebben  een  vrije  toegang  tot  informatie  te   lenen  aan  individuen.  En  anderzijds  een  aantal  rechten  die  tegelijkertijd  rechten  geven  aan  personen   maar  ook  beperkingen  opleggen  aan  overheden  en  aan  bedrijven  om  misbruiken  van  theorieën   tegen  te  gaan.  Men  noemt  dat  globaal  de  vierde  generatie  van  mensenrechten,  maar  het  is  helemaal   nog  niet  zo  duidelijk  wat  men  daaronder  begrijpt.  Het  zijn  eerder  filosofen  dan  juristen  die  hiermee   bezig  zijn.   Kritiek  op  indeling?     Het  is  zo  als  je  in  acht  neemt  dat  burgerlijke  en  politieke  rechten  in  de  17,  18de  eeuw  ontstaan  zijn.   Dat  deze  rechten  zeer  breed  en  ruim  aanwezig  zijn,  want  dit  zit  al  eeuwen  ingebakken  in  het  denken   van  de  rechter.  Rechters  gaan  veel  meer  geneigd  zijn  om  u  gelijk  te  geven  dan  dat  ze  dat  zijn  met   rechten  die  betrekking  hebben  op  tweede  of  derde  generatierechten.  Dus  het  is  wel  nuttig  de   “generaties”  te  blijven  gebruiken.       Zijn  die  tweede  en  derde  generatie  minder  belangrijk  geworden?  Uit  de  rechtspraktijk  blijkt  van  niet!     “All  human  rights  are  (…)  indivisible  and  interdependent  and  interrelated”    (Vienna  Declaration,  1993)    

Yasmine  Ghys  

14  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

à  Alle  mensenrechten  zijn  universeel,  ze  zijn  ondeelbaar  en  ze  hangen  af  van  elkaar.  Ze  zijn  met   elkaar  verbonden.  Het  ene  recht  kan  niet  goed  functioneren  zonder  het  andere  recht.  Het  ene  recht   versterkt  het  andere  recht.  Geen  recht  staat  boven  een  ander  recht.  Er  bestaat  geen  hiërarchie  van   mensenrechten.  In  de  praktijk  zien  we  wel  de  facto  dat  de  overheid  meer  belang  zal  hechten  aan   burgerlijke  en  politieke  rechten  dan  aan  ecosoc  rechten.  Maar  wereldwijd  bestaat  er  wel  een   consensus  dat  je  al  deze  rechten  als  1  geheel  moet  zien.     Er  zijn  vandaag  ook  nog  critici  (mensen  zoals  R.  Nozick,  M.  Cranston,  maar  ook  de  vorige  president  M.   Bossuyt)  die  zeggen  dat  er  enkel  burgerlijke  en  politieke  rechten  bestaan  want  er  bestaat  een   schaarste  van  financiën.  De  overheid  heeft  geen  onbeperkt  financiën,  als  gevolg  daarvan  kan  je   concluderen  dat  er  enkel  geld  is  om  burgerlijke  en  politieke  rechten  te  implementeren.  Waldron   begrijpt  die  hele  heisa  niet,  mensen  die  enorm  begaan  zijn  met  burgerlijke  of  politieke  rechten,  je   kan  daar  toch  moeilijk  van  aannemen  dat  zij  niet  begaan  zouden  zijn  met  de  economische  en  sociale   situatie  in  de  landen  waarin  die  burgerlijke  en  politieke  rechten  moeten  worden  toegepast  en   geïmplementeerd.  Neen,  er  bestaan  niet  enkel  burgerlijke  en  politieke  rechten  maar  ook  ecosoc   rechten!  Die  discussie  is  grotendeels  beslecht,  vandaag  de  dag  zien  we  dat  de  meeste  professoren   dat  ook  ecosoc  rechten  meer  en  meer  moeten  worden  geïmplementeerd.     Eigendomsrecht,  is  dat  een  mensenrecht?  Ja,  het  is  een  eerstegeneratierecht.  Er  is  wel  enige   discussie  over,  het  eigendomsrecht  staat  in  de  UVRM  maar  is  nooit  opgenomen  in  1  van  de  VN   verdragen  die  later  tot  stand  zijn  gekomen.  Het  recht  om  de  eigendom  die  u  reeds  hebt,  beschermd   te  zien.  Kan  het  eventueel  als  een  tweedegeneratierecht  of  als  derdegeneratierecht  beschouwd   worden?  Je  zou  het  als  tweedegeneratierecht  kunnen  zien  als  het  recht  om  eigendom  te  verwerven.   Derdegeneratierecht,  een  collectief  recht?  Binnen  landen  zoals  Venezuela,  Argentinië,  Ecuador,  Peru,   de  regeringen  zelf  concessies  toekennen  op  de  exploitatie  van  natuurlijke  rijkdommen.  Dat  wordt   gecontesteerd  door  inheemse  bevolkingsgroepen.  Zij  gaan  recht  op  eigendom  krijgen  als  een   groepsrecht.  Bepaalde  internationale  toezichtsorganen.  Het  inter-­‐Amerikaans  hof  voor  de  rechten   van  de  mens  heeft  een  in  een  aantal  rechtszaken  geoordeeld  dat  het  eigendomsrecht  kan  worden   beschouwd  als  een  collectief  recht.  Het  onderscheid  tussen  eerste,  tweede  en   derdegeneratierechten  is  een  beetje  aan  het  afvlakken.  Een  onderscheid  kan  niet  altijd  gemaakt   worden.       Recht  op  een  gezond  leefmilieu,  is  dat  een  mensenrecht?  Je  zou  het  kunnen  zien  als  een   derdegeneratierecht,  milieu  is  een  globaal  probleem  geworden  en  dit  kan  enkel  opgelost  worden   door  een  globaal  recht  op  een  gezond  leefmilieu.  Je  zou  het  eventueel  ook  als  een   tweedegeneratierecht  kunnen  beschouwen.  Maar  een  eerstegeneratierecht?     Bv  à  Sint-­‐Pietersplein,  Stad  Gent  is  daar  eigenaar  van.  Wij  produceren  enorm  veel  afval  en  Stad   Gent  zegt  dat  er  onvoldoende  capaciteit  is  om  dat  afval  te  verwerken.  We  gaan  een  concessie  geven   aan  een  bedrijf  dat  een  afvalverwerkingsinstallatie  mag  creëren.  Deze  installatie  levert  heel  wat   ongemak.  U  woont  vlakbij  en  vindt  dat  er  chemische  brol  vrijkomt  die  niet  goed  is  voor  uw   gezondheid.  U  stapt  naar  de  rechter  “Stad  Gent  moet  maar  maatregelen  nemen,  dat  bedrijf  moet   hier  weg”.  Waarom  zou  dit  een  eerste  generatierecht  zijn?  Welke  rechten  ga  je  dan  inroepen?  Recht   op  een  gezond  leefmilieu  staat  nergens  opgeschreven  in  een  verdrag.  Hoe  formuleer  je  dit  dan?  U   kan  recht  op  leven  inroepen,  maar  u  moet  kunnen  aantonen  dat  uw  leven  in  gevaar  is.  Verbod  van   foltering  heeft  een  zeer  ruim  toepassingsgebied.  Het  gaat  ook  om  het  verbod  van  onmenselijke   vernederende  behandeling.  Er  zijn  gradaties  in  foltering.  Vooraleer  u  goed  kan  argumenteren  heeft  u   informatie  nodig,  u  zou  kunnen  proberen  via  het  inroepen  van  de  expressievrijheid  proberen  aan  de   nodige  informatie  te  bekomen  om  het  recht  op  leven  of  het  verbod  van  foltering  te  baseren.  Het   belangrijkste  recht  dat  kan  worden  ingeroepen  is  het  recht  op  privacy.   De  zaak  Lopez-­‐Ostra:  Een  Spaanse  vrouw  die  in  een  feitelijke  situatie  zat  waarin  haar  woning  in  de   buurt  van  een  afvalverwerkingsbedrijf  zat.  In  1994  heeft  ze  haar  zaak  gewonnen  voor  het  EHRM,  via   Yasmine  Ghys  

15  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

het  inroepen  van  burgerlijke  rechten.  De  Spaanse  rechter  had  er  geen  oor  naar,  maar  het  EHRM  gaf   toe.  Belangrijkste  argument  was  het  recht  op  privacy.  Art.  8  EVRM.  Haar  advocaat  heeft   geargumenteerd  op  basis  van  gezinsleven.  Haar  gezinsleven  werd  onmogelijk  gemaakt,  zij  konden  als   gezin  niet  meer  functioneren.  Die  afvalverwerkingssituatie  maakte  haar  dochter  ziek  en  ze  konden   daar  niet  mee  leven.  Het  Europees  Hof  heeft  haar  gelijk  gegeven.       De  tussenschotten  tussen  de  verschillende  generaties  zijn  nogal  dun,  maar  het  is  en  blijft  een   probleem  als  u  gaat  argumenteren  op  basis  van  een  louter  juridische  argumentatie  van  een   schending  van  een  derdegeneratierecht  of  tweedegeneratierecht.  Een  eerstegeneratierecht  is  al   zodanig  lang  ingeburgerd  dat  de  rechter  daar  sowieso  oor  naar  heeft.  

Welke  verplichtingen  bestaan  er  in  het  kader  van  de  mensenrechten?     U  hebt  als  individu  recht  op  bescherming  van  die  rechten,  u  bent  de  rights  holder,  de  drager  van  deze   rechten,  er  rust  op  iemand  de  verplichting  om  die  rechten  voor  u  te  implementeren.  Op  de  overheid.     • Burgerlijke  en  politieke  rechten     De  overheid  mag  zich  niet  moeien  met  uw  rechten,  moet  zich  onthouden  à  negatieve   verplichtingen.  Dit  is  het  klassieke  traditionele  model.     Ook  belangrijk,  de  toepasbaarheid  van  die  rechten  is  groter  wanneer  het  gaat  om  burgerlijk  en   politieke  rechten,  zij  hebben  dan  ook  directe  werken,  ze  zullen  rechtstreeks  worden  toegepast.     • Economische,  sociale  en  culturele  rechten     De  overheid  moet  iets  doen.  Er  is  wel  een  evolutie  merkbaar,  ecosoc  rechten  impliceren  vaak  dat  de   overheid  tussenkomt.  De  overheid  mag  u  niet  tegenhouden  om  uw  stem  uit  te  brengen,  of  om  u   verkiesbaar  te  stellen.  Maar  om  te  zorgen  dat  die  verkiezen  goed  verlopen,  moet  de  overheid  ze   natuurlijk  wel  organiseren.  à  positieve  verplichting.  De  overheid  moet  actief  tussenkomen.       Een  beperkt  aantal  rechten  heeft  directe  werking,  de  nationale  hoven  en  rechtbanken  mogen   daarover  beslissen.  De  meeste  rechten  hebben  geen  directe  werking.  Kunnen  niet  direct  worden   toegepast  door  de  rechter.  Ze  moeten  wel  progressief  worden  toegepast,  aangezien  er  toch  een   factor  mee  gemoeid  gaat  van  financiën.  Die  rechten  moeten  gerealiseerd  worden  wanneer  een  staat   zich  verbindt  in  een  internationaal  verdrag,  dan  moet  de  staat  die  rechten  ten  uitvoer  leggen.  De   staat  mag  dit  geleidelijk  doen,  stukje  na  stukje,  maar  progressief.     • Collectieve  en  solidariteitsrechten     Derdegeneratierechten  daar  wordt  globaal  aanvaard  dat  die  rechten  amper  of  geen  directe  werking   hebben.     Dit  is  het  klassieke  model  inzake  verplichtingen  die  aan  de  staat  worden  opgelegd  om  rechten  te   implementeren  ten  aanzien  van  de  dragers  van  hun  rechten.  Het  onderscheid  tussen  positieve   burgerlijke  en  politieke  rechten  en  economische,  sociale  en  culturele  rechten  zou  vooral  uitgevlakt   zijn  in  de  laatste  decennia.  Het  klassieke  model  van  verplichtingen  wordt  vandaag  de  dag  niet  meer   zoveel  gebruikt.  Men  is  overgegaan  naar  een  ander  model,  een  model  dat  door  een  aantal   professoren  naar  voren  is  geschoven.  Henry  Shue  (1980)  stelde  3  soorten  verplichtingen  voorop.       Henry  Shue,  Asbjorn  Eide,  Fried  van  Hoof.       Yasmine  Ghys  

16  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

• Obligation  to  respect     Negatieve  verplichting  à  er  rust  op  de  overheid  een  verplichting  om  de  burger  zijn  genot  in  het   uitoefenen  van  rechten  niet  te  ontnemen.  De  burger  moet  zijn  rechten  autonoom,  zelfstandig   kunnen  uitoefenen.  (verbod  van  foltering,  de  overheid  mag  een  burger  niet  folteren)     • Obligation  to  protect     Positieve  verplichting  à  de  overheid  moet  de  burger  beschermen  tegen  handelingen/initiatieven   van  derden,  van  private  personen  die  dat  individu  zijn  rechten  wensen  te  schenden  of  te  ontnemen.     o Obligation  to  prevent  violations:  positieve  verplichting,  vermijden  van  schendingen.  Door   politiebescherming  aan  te  bieden,…  à  folteren  is  strafbaar.   o Obligation  to  avoid  incitement:  positieve  verplichting  vermijden  tot  aanstellen  van   schendingen,  het  aanstellen  tot  folteren…  à  aanzetten  tot  folteren  is  strafbaar.   o Obligation  to  provide  provide  redress:  mocht  u  toch  worden  gefolterd  door  een  derde  of   privé  persoon  à  verplichting  die  op  de  overheid  rust  om  u  toegang  te  geven  tot   rechtsmiddelen.  à  moest  u  toch  gefolterd  geworden,  dan  kan  u  naar  de  rechtbank.     • Obligation  to  fulfil     Op  de  overheid  rust  een  positieve  plicht  om  de  basisbehoeften  van  mensen  te  vervullen  welke  zijzelf   niet  kunnen  vervullen.     Die  tripartite  of  drieledige  typologie/theorie.  De  3  kunnen  worden  toegepast  op  ieder  recht,  terwijl   we  in  het  traditionele  systeem  nog  altijd  een  onderscheid  hebben  en  de  klassieke  visie  was  dat   burgerlijke  en  politieke  alleen  een  onthoudingsplicht  inhielden  en  ecosoc  een  positieve  verplichting   inhouden.  In  het  huidige  systeem  zeggen  de  theoretici  dat  de  negatieve  en  positieve  aspecten  op  alle   rechten  kunnen  worden  toegepast.     Examenvraag:  Pas  de  drieledige  typologie  toe  op  dit  recht.   Welke  beperkingen  bestaan  er  in  het  kader  van  mensenrechten?     • Beperkingen   Beperkingen  zijn  mogelijk  maar  moeten  bij  wet  bepaald  zijn,  er  moet  een  legitiem  doel  voor  zijn.  Om   een  beperking  toelaatbaar  te  vinden  moet  ook  de  beperkende  limiet  evenredig/proportioneel  zijn.   Dit  wordt  altijd  gebruikt  als  toetsingsmaatstaf  voor  de  beperking  van  mensenrechten.     à  Klassieke  beperkingsschema     • Afwijkingen   =  opschorten,  derogeren     In  tijde  van  oorlog  of  noodtoestand  kunnen  rechten  tijdelijk  worden  opgeschort  onder  bepaalde   voorwaarden.  Er  moet  sprake  zijn  van  noodtoestand,  het  proportionaliteitsbeginsel  wordt  hier  ook   toegepast.     • Reserves   =  voorbehoud    

Yasmine  Ghys  

17  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Wanneer  een  staat  een  verdrag  ondertekent,  goedkeurt,  ratificeert  en  er  dus  door  gebonden  zal  zijn.   Kan  de  staat  ten  tijde  van  de  ratificatie  een  verklaring  afleggen,  waarbij  de  staat  zegt  “ik  ga  mij   verbinden  om  dat  verdrag  na  te  leven,  MAAR  1  bepaalde  situatie  dat  ga  ik  uit  die  bescherming   lichten,  in  dergelijke  situatie  gelden  die  rechten  niet.”  Dat  gebeurt  unilateraal,  ten  tijde  van  het   ondertekenen  en  ratificeren  van  een  mensenrechtenverdrag.  

Wat  zijn  de  rechtsbronnen  van  mensenrechten  en  hoe  komt  een   mensenrechtenverdrag  tot  stand?     à  Art.  38  IGH   1.  Internationale  verdragen     Internationale  mensenrechtenverdragen,  hoe  komen  die  eigenlijk  tot  stand?  Wie  zijn  de  actoren?     Binnen  de  VN  zijn  de  actoren  de  VN-­‐Algemene  Vergadering,  Economische  en  Sociale  Raad,   Mensenrechtenraad  en  de  Intergouvernementele  Conferentie.  Er  is  een  pingpong  spel  tussen  de   verschillende  actoren.  De  Vergadering  komt  met  een  idee,  dan  is  het  aan  de  rest  om  dat  idee  uit  te   werken,…  Verder  zijn  de  actoren  de  intergouvernementele  organen  en  regeringen  (vaak  onder  druk   van  lobbygroepen).  Zijn  die  lobbygroepen  individuen?  Vroeger  kon  dat  wel.  Lempkin,  die  de   Holocaust  overleefde,  heeft  zodanig  veel  druk  uitgeoefend  dat  het  genocideverdrag  werd   aangenomen.  Vaak  zijn  het  geen  individuen  maar  groepen:  NGO’s,  nationale  NGO’s  bv.  het  VN-­‐ folterverdrag:  het  CAT(convention  against  torture)-­‐verdrag,  daar  zat  lang  een  Britse  NGO  achter.   Maar  ook  de  internationale  NGO’s  (Amnesty,  article  19,…).  NGO’s  kunnen  bijkomende  documenten   aanleveren  op  basis  waarvan  zij  beter  kunnen  argumenteren  om  een  verdrag  aan  te  nemen.  Op  elke   moment  hebben  zij  dus  een  impact.       • 1)  NGOs  &  Delegaties       Je  hebt  regeringsdelegaties  die  onderhandelen  en  de  NGO’s  die  druk  uitoefenen     • 2)  Lobbying  à  Resolutie     Er  wordt  gelobbyed  om  een  resolutie  aan  te  nemen.  Resoluties  binnen  de  VN  zijn,  met  uitzondering   van  die  van  de  Veiligheidsraad,  niet  bindend.     • 3)  °Resolutie  à  Studie     Er  wordt  gelobbyed  om  een  resolutie  aan  te  nemen,  die  oproept  om  een  studie  te  maken  naar  de   haalbaarheid  van  een  mensenrechtenverdrag.  Het  is  niet  zo  dat  er  onmiddellijk  een  beslissing  wordt   genomen  om  dat  verdrag  te  schrijven  en  aan  te  nemen.  Dit  is  een  lang  proces.     • 4)  Studie°     Dan  is  er  de  studie  die  gemaakt  wordt  over  de  haalbaarheid.  Dit  kan  jaren  duren,  na  die  studie  wordt   opnieuw  een  resolutie  aangenomen.     • 5)  °Resolutie  à  Declaratie     Er  wordt  een  nieuwe  resolutie  aangenomen  om  op  te  roepen  om  een  verklaring  af  te  leggen  in  het   gebied.     • 6)  Drafting  &  Declaratie°   Yasmine  Ghys  

18  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

  Die  verklaring  wordt  opgemaakt  (gedraft)  en  aangenomen  opnieuw  binnen  de  Algemene   Vergadering.  Wie  stelt  deze  op?  de  Algemene  Vergadering  of  samen  met  andere  VN-­‐organen.  Of  via   bijkomende  onderhandelingen  die  worden  gevoerd  via  een  internationale  conferentie.  Een  keer  die   declaratie  er  is,  wordt  die  uitgevaardigd.     • 7)  °Resolutie  à  Verdrag     Er  wordt  opnieuw  gelobbyed  om  een  resolutie  aan  te  nemen  die  zegt  dat  er  nieuw   mensenrechtenverdrag  moet  komen.     • 8)  Drafting  &  Verdrag°     Dat  verdrag  wordt  opgemaakt,  allemaal  in  samenspraak  met  verschillende  actoren.     • 9)  Ondertekening  &  Ratificatie  &  Treaty  Body°     Verdragen  worden  ondertekend,  geratificeerd,  en  vaak  zeer  minimalistisch  opgemaakt.       De  maximalistische  visie:  rechten  gaan  beter  worden  beschermd  maar  het  risico  bestaat  dat  als  je  de   maximalistische  visie  altijd  nastreeft  dat  bepaalde  staten  niet  echt  gediend  zijn  met  bepaalde  rechten   die  in  dat  verdrag  staan  en  als  gevolg  dat  verdrag  niet  gaan  goedkeuren  en  ratificeren.     De  minimalistisch  visie:  je  gaat  alle  landen  wel  aan  boord  krijgen  maar  de  bescherming  zal  iets   minder  goed  zijn.  Als  je  deze  visie  hanteert  kan  de  bescherming  altijd  voor  verbetering  vatbaar  zijn.   Dit  via  additionele  protocollen.     • 10)  °Resolutie  à  OP     Je  gaat  opnieuw  onderhandelen  over  additionele  protocollen.  Er  moet  opnieuw  een  resolutie   aangenomen  worden  binnen  de  Algemene  Vergadering  die  oproept  tot  een  optioneel  protocol.   Bijvoorbeeld  bijkomende  rechten  creëren.     • 11)  Drafting  OP  &  OP°     • 12)  Ondertekening  &  Ratificatie     2.  Internationaal  gewoonterecht     Mensenrechten  die  behoren  tot  het  internationaal  gewoonterecht:  verbod  van  foltering,  verbod  van   slavernij.  Een  vorm  van  jus  cogens,  een  nog  dwingender  vorm  van  recht  dat  een  subonderdeel  is  van   het  gewoonterecht.   3.  (Internationale)  algemene  rechtsbeginselen     Het  evenredigheidsbeginsel,  het  proportionaliteitsbeginsel.  Om  te  bepalen  welke  beperkingen  of   rechten  toegelaten  zijn  of  niet.  Dat  is  te  beschouwen  als  een  algemeen  beginsel  van  het  recht.     Ze  hebben  2  belangrijke  rollen:  enerzijds  voorzien  ze  richtlijnen  voor  rechters,  anderzijds  limiteren  ze   de  macht  van  rechters.   4.  Rechtspraak  en  rechtsleer    

Yasmine  Ghys  

19  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

5.  Besluiten  van  internationale  organisaties     Ze  kunnen  vormen  van  soft  law  zijn,  aanbevelingen,  algemene  beginselen,  vormen  van  recht  die  niet   bindend  zijn  maar  toch  bronnen  van  mensenrechten  kunnen  zijn.     6.  Grondwetten  en  wetgeving  

Waar  vinden  we  de  generaties  van  mensenrechten  in  terug?     •

Burgerlijke  en  politieke  rechten  

  Je  vindt  ze  overal  terug,  in  internationale  verdragen,  grondwet,  gewoonterecht,  soft  law,  …   In  de  Amerikaanse  GW  vind  je  enkel  burgerlijke  en  politieke  rechten,  niks  van  economische,  sociale   en  culturele  rechten.  Het  is  niet  zo  dat  de  Amerikanen  die  rechten  niet  hebben,  deze  staan   opgenomen  in  de  gewone  wetten.       • Economische,  sociale  en  culturele  rechten     In  verdragen,  grondwetten,  wetten  en  soft  law.     • Collectieve  en  solidariteitsrechten     Amper  of  niet  terug  te  vinden  in  internationale  verdragen.  Het  enige  internationale  verdrag  is  het   Afrikaans  charter  (1980)  voor  de  rechten  van  de  mens  en  de  volkeren;  aangezien  solidariteit  en  het   collectieve  van  belang  is  vind  je  ze  daar  in  terug.  Dat  is  te  vergelijken  met  ons  EVRM  (1950):  in   essentie  burgerlijke  en  politieke  rechten.  Amerikaanse  conventie  (1960).  Je  vindt  deze  rechten  ook  in   soft  law.  

Conclusies   Categorieën/generaties     We  hebben  een  aantal  generaties  en  categorieën,  er  is  een  extra  generatie  en  categorie  in  de  maak.   Hiërarchie     In  theorie  bestaat  er  geen  hiërarchie,  alle  mensenrechten  zijn  1  en  ondeelbaar.  Het  is  wel  zo  dat  die   eerste  generatie  mensenrechten  makkelijker  kunnen  geïmplementeerd  worden  en  ingeroepen   worden  dan  de  andere  generaties  en  misschien  hiërarchisch  iets  belangrijker  zijn.     Belang  van  onderscheid     In  theorie  geen  hiërarchie.  Congres  in  Wenen  zei  dat  alle  mensenrechten  1  en  ondeelbaar  zijn  en   elkaar  ondersteunen,  intergerelateerd  zijn.  Maar  eerstegeneratierechten  zijn  wel  makkelijker   afdwingbaar.   Verplichtingen  uit  rechten     In  het  klassieke  model:  burgerlijke  en  politieke  rechten  in  essentie  negatief,  ecosocrechten  positief.   Onderscheid  uitgevlakt  door  de  drieledige  typologie.   Bronnen  mensenrechten  +  actoren  bij  creatie    

Yasmine  Ghys  

20  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Voornamelijk  verdragen,  maar  ook  int’l  gewoonterecht,  de  voornamelijkste  actoren  zijn  naast   gouvernementele  organen  en  de  VN,  de  NGO’s.   In  welke  bronnen  vinden  we  de  generaties     Art.  38  IGH  

Verenigde  Naties     De  VN  is  een  van  de  belangrijkste  actoren  voor  de  mensenrechten.  De  VN  is  door  de  jaren  heen   voorbijgestreefd  door  andere  regionale  organisaties  zoals  de  Raad  van  Europa,  ook  de  organisatie   van  Amerikaanse  Staten.  Hoewel  deze  wat  voorbijgestreefd  is,  is  en  blijft  het  een  belangrijke  actor.       De  Mensenrechtenraad  komt  bijeen  in  het  Palais  des  Nations  in  Genève.  Dat  is  de  grote  actor  binnen   de  VN.     Het  budget  van  een  IO  kan  weergeven  welk  belang  binnen  die  organisatie  &  vooral  door  de  donoren   van  het  geld  (de  lidstaten)  gehecht  wordt  aan  een  bepaald  thema.  Het  budget  van  de  VN  is  ongeveer   5  miljard  dollar,  iets  meer.  Dit  is  zonder  de  vredesoperaties  meegerekend.  Hoeveel  van  dat  reguliere   budget  wordt  gespendeerd  aan  mensenrechten?  Ongeveer  170  miljoen.  Daarnaast  is  een  groot  deel   van  het  budget  een  vrijwillige  bijdrage  van  donoren.  Staten  die  naast  hun  gewone  bijdrage,  ook  nog   wat  ad  hoc  bijdragen.  We  komen  op  een  totaal  te  besteden  budget  van  ongeveer  300  miljoen  dollar.   Dat  weerspiegelt  ook  het  belang  dat  staten  aan  mensenrechten  wensen  te  hechten  binnen  de  VN.       Vandaag  speelt  de  VN  immers  een  belangrijke  rol  in  zowel  de  normontwikkeling  als  de  bevordering   en  de  bescherming  van  de  mensenrechten.  

VN-­‐Handvest       Het  oprichtingsverdrag  waarbij  die  IO  wordt  opgericht.  Het  is  een  verdrag  en  dus  bindend.  Vooraleer   zo’n  verdrag  tot  stand  komt  moeten  we  terug  in  de  geschiedenis  naar  president  Roosevelt.  Hij  gaf   een  belangrijk  speech.  “The  Four  Freedoms  Speech”.  Waarin  hij  4  vrijdommen  voorop  stelt.  Op  basis   van  die  vrijheden  zou  de  nieuwe  orde  moeten  tot  stand  komen.       • Freedom  of  speech  and  expression  à  vrijheid  van  vrije  meningsuiting   • Freedom  of  worship  à  vrijheid  van  religie   • Freedom  from  want  à  de  bescherming  tegen  armoede,  dat  recht  wordt  mooi  afgebeeld  in   een  schilderij  dat  gaat  over  thanksgiving   • Freedom  from  fear  à  bescherming  in  de  toekomst  tegen  oorlog     Deze  zijn  later  opgenomen  in  het  Atlantisch  Handvest,  dat  hij  samen  met  de  Britse  oorlogspremier   Churchill  heeft  laten  opstellen.  Deze  verklaring  had  tot  doel  aan  te  tonen  waarom  de  vrije  wereld  de   strijd  aanging  tegen  de  asmogendheden  (Duitsland,  Italië  en  Japen)  en  wou  terzelfdertijd  een   blauwdruk  vormen  voor  de  naoorlogse  wereld,  een  wereld  waarin  “men  in  all  the  lands  may  live  out   their  lives  in  freedom  from  fear  and  want”.   Nieuwe  wereldorganisatie;  de  VN.  Opvolger  van  de  Volkenbond.  Komt  tot  stand  heel  kort  na  WOII,  in   mei  1945.  Het  handvest  wordt  aangenomen  door  een  beperkt  aantal  staten.  De  VN  had  ‘maar’  50   lidstaten  want  de  halve  wereld  was  nog  steeds  gekoloniseerd.  Momenteel  zijn  er  193  lidstaten  bij  de   VN.  De  laatste  staat  die  is  aangesloten  is  Zuid-­‐Soedan.  Geografische  entiteiten  die  niet  zijn   aangesloten  bij  de  VN;  het  Vaticaan,  Taiwan  (China  steekt  daar  continu  een  stokje  voor),  Palestijnse  

Yasmine  Ghys  

21  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Gebieden  (zij  proberen  wel  maar  het  lukt  niet,  zij  zijn  wel  lid  geworden  van  UNESCO),  Kosovo  (Russen   laten  dit  niet  toe).     De  Volkenbond  was  gecreëerd  met  het  oog  op  bewaren  van  vrede  en  veiligheid.  Die  belangrijke   doelstelling  blijft  behouden  bij  de  VN.  Waar  vinden  we  de  eerste  vermeldingen  terug  naar  de   bescherming  of  promotie  naar  mensenrechten?  In  dat  voorwoord  van  de  charter,  in  de  preambule:     ““We  the  peoples  of  the  United  Nations  determined    (…)  to  reaffirm  faith  in  fundamental  human  rights,  in  the  dignity  and  worth  of  the  human  person,  in   the  equal  rights  of  men  and  women  (…)   Have  resolved  to  combine  our  efforts  to  accomplish  these  aims:     Accordingly,  our  respective  Governments  (…)  have  agreed  to  the  present  Charter  of  the  United   Nations  and  do  hereby  establish  an  international  organization  to  be  known  as  the  United  Nations.”       Hier  staat  1  recht  in  vermeld:  de  gelijkheid  tussen  mannen  en  vrouwen.  In  dit  voorwoord  komt  het   idee  van  mensenrechten  dus  al  naar  voren.  In  het  charter  komen  mensenrechten  slechts  beperkt  aan   bod.  Een  aantal  artikelen  verwijzen  wel  rechtstreeks  naar  mensenrechten:     Art.  1(3):  promotie  en  aanzetten  tot  respect  van  mensenrechten  is  één  van  de  basisdoelstellingen   van  VN.     Art.  13:  Er  kunnen  studies  uitgevoerd  worden  en  aanbevelingen  aangenomen  worden  ter   bevordering  van  de  mensenrechten.   Art.  55:  UN  promotie  van  universeel  respect  voor  en  inachtneming  van  mensenrechten;  Hier  wordt   gezegd  dat  de  VN  als  organisatie  een  taak  heeft.     Art.  56:  De  taken  van  de  lidstaten  van  de  VN.  Alle  lidstaten  beloven  gemeenschappelijke  en   afzonderlijke  acties  te  ondernemen.     Art.  62(2):  ECOSOC-­‐taken.  De  verduidelijking  van  de  specifieke  taak  die  wordt  toegekend  aan  de   Economische  en  Sociale  raad  van  de  VN.   Art.  68:  ECOSOC-­‐Commissies  à  promotie  van  mensenrechten.     Een  belangrijke  functionele  commissie:  de  Commissie  voor  de  mensenrechten/  de   Mensenrechtencommissie.  COMMISSIE,  dus  geen  comité!  The  Human  Rights  Commission.     Dat  is  de  functionele  commissie  die  net  na  WOII  is  opgericht  door  de  Economische  en  Sociale  Raad   ter  promotie  van  de  mensenrechten.  Niet  te  vergelijken  met  het  Comité  voor  de  mensenrechten  of   het  Mensenrechtencomité.  Dat  is  een  ander  orgaan  dat  een  taak  vervult  in  de  bescherming  van  de   mensenrechten  binnen  de  VN.  Deze  mag  je  beide  ook  niet  vergelijken  met  de  Mensenrechtenraad,   dat  is  nog  eens  een  ander  orgaan  binnen  de  VN.  De  Commissie  voor  Mensenrechten  is  eerst   opgericht.  Die  is  later  vervangen  door  de  Mensenrechtenraad  in  2006.       Wat  is  het  belang  van  dit  Handvest  voor  de  mensenrechten?     1)  Directe  verwijzing  naar  mensenrechten.     Dit  impliceert  dat  de  mensenrechten  een  onderdeel  worden  van  het  geheel  van  internationale   politiek.  We  zien  ook  dat  mensenrechten  geen  onderdeel  meer  zijn  dat  behoort  tot  de  exclusieve   soevereiniteit  van  de  staten.  De  VN  als  organisatie  krijgt  een  taak  inzake  de  promotie  en  de   bescherming  van  de  rechten  van  de  mens.     Art.  2(7):  Het  principe  van  nationale  soevereiniteit  staat  nog  steeds  in  het  charter.  Maar  eigenlijk   behoren  mensenrechten  niet  meer  tot  die  exclusieve  nationale  soevereiniteit.  Die  idee  is  niet  enkel   geopperd  en  ondersteund  gedurende  verschillende  decennia.  Ook  in  1993  op  de  Wereldconferentie   inzake  Mensenrechten  zien  we  dat  dit  idee  nogmaals  is  erkend  door  de  lidstaten  van  de  VN.    

Yasmine  Ghys  

22  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

2)  Het  verplicht  de  lidstaten  om  samen  te  werken  met  elkaar  ter  promotie  van  respect  voor  de   mensenrechten.     3)  De  VN  mag  Mensenrechten  gaan  definiëren  en  codificeren     4)  Art.  62  &  68.  Daar  vloeit  uit  voort  dat  de  VN  een  aantal  toezichtmechanismen  mag  creëren.       Is  alles  dan  positief  te  noemen  over  dat  charter  en  het  belang  van  dat  charter?     Eigenlijk  niet,  dat  charter  is  al  bij  al  vrij  dik.  Wat  staat  er  over  mensenrechten  in  dat  charter?  Een   beperkt  aantal  bepalingen.  Die  ook  niet  zeer  uitgebreid  zijn  uitgewerkt.  Een  vermelding  in  de   preambule,  en  enkele  bepalingen.  Er  is  geen  duidelijk  overzicht  van  de  mensenrechten.  Er  wordt   verwezen  naar  mensenrechten  en  dat  deze  moeten  worden  toegekend  zonder  discriminatie.  Het   non-­‐discriminatiebeginsel  zit  hier  wel  in  verwerkt  maar  voor  de  rest  geen  duidelijke  catalogus  van   mensenrechten.     Waren  er  dan  geen  voorstanders  bij  de  onderhandelingen  voor  het  opstellen  van  dat  Handvest  om   er  een  cataloog  van  mensenrechten  in  op  te  nemen?     Uiteraard,  het  merendeel  van  de  Amerikaanse  publieke  opinie  was  daar  voor  onder  invloed  van   lobbywerk  van  allerlei  mensenrechtenorganisaties.  Maar  het  probleem  was  de  segregatie  (1945).  De   Amerikaanse  regering  kon  het  niet  opbrengen  om  een  catalogus  met  sterke  bepalingen  inzake   discriminatie  in  dat  Handvest  op  te  nemen.  Dat  kon  niet.  De  Amerikanen  waren  niet  de  enige  die  er   tegen  waren.  Wie  had  er  nog  bezwaren?  De  Sovjet-­‐Unie  die  geregeerd  werd  door  Stalin.  Die  had   gevangenenkampen  laten  creëren  in  Siberië.  De  2  grootmachten  konden  het  dus  niet  opbrengen.       Hoe  zit  het  met  Frankrijk  en  het  VK?  Zij  hadden  nog  enkele  kolonies  in  bezit  en  daar  deed  men  nog   steeds  wat  men  wou.  Ze  wisten  dat  ze  op  termijn  die  kolonies  zouden  moeten  opgeven,  maar  op  dat   moment  was  daar  nog  geen  sprake  van.  De  grote  dekolonisatie  is  er  maar  gekomen  in  de  jaren  ’60.       Wie  zagen  het  wel  zitten?  Een  aantal  landen  die  later  zijn  afgegleden  in  de  richting  van  dictaturen,   maar  op  dat  ogenblik  vrij  democratisch  gezind  waren.  Latijn-­‐Amerikaanse  landen  waren  samen  met   een  aantal  andere  landen  voorstander  van  een  opname  van  een  catalogus  van  mensenrechten  in  dat   oprichtingscharter.       Er  kwam  ook  kritiek  van  de  opkomende  burgerlijke  maatschappij,  individuen  ook  een  aantal  staten.   Ze  zeiden:  “Dat  Handvest  vormt  de  basis,  dat  moet  nu  geoperationaliseerd  worden.”  Hoe  zou  dat   geoperationaliseerd  worden?  Dat  werd  gedaan  via  de  Universele  Verklaring  van  de  Rechten  van  de   Mens.  

Universele  Verklaring  van  de  Rechten  van  de  Mens     1945:  Oprichting  van  de  VN   1946:  Economische  en  Sociale  raad  richt  de  Mensenrechtencommissie  op,  die  heeft  als  taak  de   mensenrechten  verder  te  operationaliseren.  18  leden  zijn  beginnen  onderhandelen  over  een  draft.   Enkele  jaren  later  is  dat  instrument  al  een  feit.   10  december  1948:  UVRM  +  10  december  is  mensenrechtendag.   Wat  staat  hier  nu  precies  in?   Het  vormt  een  catalogus  van  mensenrechten,  dat  was  ook  de  bedoeling.  Het  is  een  vrij  kort   instrument,  het  zijn  2  pagina’s.  Het  bevat  een  preambule  en  dan  een  overzicht  van  de  verschillende   mensenrechten.  De  UVRM  maakt  geen  keuze  op  welke  filosofische  stroming  deze  verklaring  is  

Yasmine  Ghys  

23  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

opgesteld,  maar  je  ziet  wel  enkele  verwijzingen  naar  filosofische  stromingen  zoals  het  natuurrecht,   maar  ook  van  de  Kantiaanse  idee  van  recht  op  persoonlijke  vrijheid.     Algemeen  beginsel  (Art.  1)   Burgerlijke  en  politieke  rechten  (Art.  2-­‐21)     De  nadruk  ligt  hier,  van  de  30  artikels  zijn  2/3de  eerstegeneratierechten.  Dit  bevat  de  klassieke   rechten:  verbod  van  discriminatie,  slavernij,  foltering,  recht  op  privacy,  asiel,  een  eerlijk  proces,  een   nationaliteit,…   Economische,  sociale  en  culturele  rechten  (Art.  22-­‐27)   Dit  toont  aan  dat  in  het  onderhandelingsproces  het  Westen  vrij  doorslaggevend  zijn  geweest.   Sociale  en  internationale  orde  (Art.  28)   Verplichtingen  en  beperkingen  (Art.  29)   Opstellers  van  die  verklaring  zijn  pragmatici,  die  rechten  en  vrijheden  zijn  niet  absoluut  en  kunnen   worden  beperkt.  Mits  onder  bepaalde  voorwaarden,  als  ze  voorzien  zijn  door  de  wet  of  een  bepaald   legitiem  doel  nastreven  in  de  democratische  samenleving.   Art.  29,  lid  1  à  iedereen  heeft  misschien  wel  rechten,  maar  ook  verplichtingen  ten  aanzien  van  de   samenleving.  Ieder  recht  impliceert  verplichtingen.  Daar  zie  je  de  invloed  van  enerzijds  de  Sovjet-­‐ Unie,  maar  ook  van  de  tribale  samenlevingen.     Verbod  van  misbruik  van  rechten  (Art.  30)     Derdegeneratierechten  zijn  hier  niet  in  opgenomen  omdat  die  maar  tot  stand  kwamen  in  de  jaren   ’70.  Sommigen  zeggen  wel  dat  art.  28  de  veruitwendiging  is  van  de  derdegeneratierechten.  De   opstellers  van  de  verklaring  waren  daar  niet  mee  bezig.     Wie  zijn  nu  eigenlijk  die  drafters?     • De  Amerikaan  Eleanor  Roosevelt     De  enige  vrouw  bij  de  drafters.  Zij  is  een  zeer  belangrijke  schakel  geweest  in  de  VN  vanaf  1948.  Zij   vertegenwoordigde  de  Amerikaanse  regering  in  de  Mensenrechtencommissie2.  Zij  (en  de  VS)  waren   op  een  ogenblik  enorm  gehecht  aan  mensenrechten.  Dit  is  vandaag  anders,  maar  op  dat  ogenblik   hadden  zij  het  leiderschap  inzake  de  totstandkoming  van  mensenrechteninstrumenten  binnen  de  VN   en  dus  wereldwijd.     • De  Libanees  Charles  Malik     Hij  had  impact  tot  op  zekere  hoogte  in  de  Arabische  wereld.     • De  Rus  Alexander  Bogomolov   • De  Chinees  Peng-­‐Chun  Chang     Niet  communistisch  China  à  nationalistisch  China  die  WOII  mee  gewonnen  had.  Ook  de  Chinese   ideeën  en  denkbeelden  zijn  tot  op  zekere  hoogte  aan  bod  gekomen  tijdens  de  discussies.     • De  Fransman  René  Cassin     Belangrijk  figuur,  en  later  ook  de  eerste  president  van  het  EHRM.     • De  Engelsman  Charles  Duke                                                                                                                           2  Politiek  orgaan,  wie  hierin  zit  zijn  vertegenwoordigers  van  regeringen   Yasmine  Ghys  

24  

2015  

 

 

• •

Gesloten  boek  

De  Australiër  William  Hodgson   De  Chileen  Hernán  Santa  cruz.    

  Latijns-­‐Amerikaanse  landen,  een  groot  deel  waren  democratieën.     • De  Canadees  John  Peter  Humpfrey.     Directeur  van  een  klein  mensenrechtendepartement  die  ondersteuning  moest  bieden.       De  9  protagonisten  binnen  de  grotere  commissie.  Ook  landen  zoals  India  hebben  meegedaan  aan  die   discussies.  Later  is  de  discussie  vanuit  de  Mensenrechtencommissie  naar  de  Economische  en  Sociale   raad  overgegeven.  Opnieuw  een  zware  discussie  maar  al  bij  al  vrij  kort  en  dan  naar  de  Algemene   Vergadering  van  de  VN.  Binnen  die  AV  is  het  tot  een  stemming  gekomen  met  de  vraag  of  die  UVRM   moest  aangenomen  of  niet.     Wat  was  de  uitkomst  van  de  stelling?  Op  dat  moment  konden  al  56  staten  stemden,  geen  enkele   tegenstem.  48  pro,  8  onthoudingen:  Sovjet-­‐Unie  met  enkele  satellietstaten:  Wit-­‐Rusland,  Polen,   Joegoslavië,  Ukraine,  Tsjech-­‐Slovakije,…       Wat  was  hun  kritiek  en  hadden  zij  gelijk?     1)  Te  veel  aandacht  aan  individuele  rechten  en  onvoldoende  op  het  collectieve.  à  Meeste  rechten   waren  geformuleerd  voor  eenieder  die  toch  een  zeker  individueel  denken  weerspiegelt.  Naast  de   rechten  hadden  de  personen  ook  verplichtingen.  Het  collectieve  element  zit  toch  ook  tot  op  zeker   hoogte  vervlochten  in  die  universele  verklaring.  Dat  collectieve  element  komt  heel  uitdrukkelijk  tot   uiting  in  het  recht  op  eigendom.  Dat  zegt  dat  het  recht  op  eigendom  individueel  of  samen  met   anderen  kan  uitgeoefend  worden.     2)  De  nationale  soevereiniteit  kwam  in  het  gedrang.  à  Het  is  aan  de  landen  zelf  om  de   mensenrechten  vorm  te  geven  en  deze  dus  ook  te  beperken.  Dat  komt  tot  uiting  in  die  clausule   (art.29:  beperkingen  zijn  mogelijk).  Deze  kritiek  valt  dus  weg  te  wuiven.   3)  Er  zat  bovendien  geen  expliciete  veroordeling  van  het  fascisme,  dat  toch  aanwezig  was  geweest  in   de  eerste  helft  van  de  eeuw.  à  Dit  lees  je  inderdaad  niet  letterlijk  in  die  verklaring,  maar  in  art.  29  en   30  lees  je  dat  het  misbruik  van  de  rechten  door  die  rechten  is,  door  deze  in  te  roepen  en  vervolgens   te  vernietigen.  Dit  is  een  impliciete  verwijzing  die  tijdens  het  Naziregime  eigenlijk  schering  en  inslag   waren.  à  De  kritiek  was  dus  niet  volledig  terecht.       Nog  2  andere  landen  hebben  zich  onthouden:  Zuid-­‐Afrika  en  Saoedi-­‐Arabië,  omwille  van   verschillende  redenen.  Er  staat  duidelijk  een  non-­‐discriminatieclausule  in  die  verklaring  dus  de  Zuid-­‐ Afrikanen  konden  zich  hier  niet  in  vinden  door  de  apartheid.  Art.  16  zegt  dat  mannen  en  vrouwen   kunnen  huwen,  dat  was  op  zich  geen  probleem.  Maar  daar  staat  ook  in  dat  mannen  en  vrouwen   gelijke  rechten  hadden.  Dat  was  een  no-­‐go  voor  Saoedi-­‐Arabië.  Het  kon  niet  zijn  dat  vrouwen   dezelfde  rechten  hadden.  Nog  een  belangrijker  motief:  godsdienstvrijheid,  dat  impliceert  ook  het   recht  om  van  godsdienst  te  wijzigen  en  dat  was  niet  in  overeenstemming  te  brengen  met  de  islam.     Later  hebben  die  landen  zich  neergelegd  bij  de  universele  verklaring.  Hetzij  in  afzonderlijke   verklaringen  van  hun  regeringen  of  staatshoofden  of  ze  hebben  later  op  internationale  conferenties   zoals  wereldconferenties  duidelijk  aangegeven  dat  zij  zich  wensen  te  houden  aan  die  universele   verklaring.  Iedereen  heeft  zich  finaal  aangesloten  bij  de  rechten  en  vrijheden  van  de  Universele   Verklaring.       Het  is  slechts  2  bladzijden.  Dus  de  rechten  zijn  niet  uitgebreid  geformuleerd.  Het  zijn  alle  kleine  korte   formuleren,  met  uitzondering  van  het  recht  op  een  eerlijk  proces.  Heel  westers,  liberaal  maar  ook   met  ideeën  van  communistische  en  tribale  samenlevingen.     Yasmine  Ghys  

25  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

  Het  gaat  over  een  instrument,  niet  over  een  verdrag.  Het  is  ook  geen  verdrag,  slechts  een  verklaring.   Dat  betekent  dat  dit  niet  bindend  is.  Deze  is  aangenomen  door  de  Algemene  Vergadering  van  de  VN,   maar  niet  in  de  vorm  van  een  verdrag.  Net  zoals  resoluties,  is  deze  niet  bindend.  Bepaalde  stukken   zijn  wel  bindend.  Het  gewoonterecht  of  de  jus  cogens,  dus  juridisch  heeft  het  toch  een  belang.   Moreel  politiek  heeft  het  ook  een  belang,  niet  alle  landen  zijn  gebonden  door  die  verdragen.       Het  is  opgesteld  als  een  aanbeveling  naar  de  lidstaten  van  de  VN  toe,  met  als  tweeledig  doel  een   omschrijving  te  geven  van  de  verwijzing  naar  mensenrechten  en  fundamentele  vrijheden  in  het  VN-­‐ Handvest  en  op  vlak  van  mensenrechten  aan  te  geven  welke  het  gemeenschappelijk  door  alle  volken   en  naties  te  bereiken  ideaal  is.     Kunnen  wij  iets  doen  met  die  verklaring?  Bepaalde  artikelen  in  die  verklaring  worden  beschouwd  als   behorend  tot  het  int’l  gewoonterecht  of  zelfs  tot  het  jus  cogens.  Zoals  het  verbod  van  slavernij  en  het   verbod  van  foltering.  Wat  ook  door  theoretici  wordt  gezegd  is  dat  die  universele  verklaring  een   verdere  veruitwendiging  is  van  wat  een  bindend  verdrag  is,  het  VN-­‐charter.    

  De  hoofdorganen  van  de  VN  zijn  de  Veiligheidsraad,  de  Algemene  Vergadering,  de  Secretaris-­‐ Generaal.  De  Economische  en  Sociale  Raad  is  enerzijds  een  hoofdorgaan,  maar  ook  een   ondergeschikt  orgaan  want  het  is  ondergeschikt  aan  de  Algemene  Vergadering.  Ook  het  IGH  is  een   hoofdorgaan.  De  4  bovenste  rode  zijn  politieke  organen,  het  IGH  is  een  jurisdictioneel  orgaan.       De  Mensenrechtenraad,  de  opvolger  van  de  Mensenrechtencommissie,  is  ook  een  politiek  orgaan.   Het  is  geen  hoofdorgaan,  het  is  ooit  opgericht  door  de  Economische  en  Sociale  Raad,  toen  die  nog  de   naam  had  ‘Mensenrechtencommissie’.  Deze  is  afgeschaft  en  er  is  een  Mensenrechtenraad  via  de   resolutie  van  de  Algemene  Vergadering  opgericht.  De  Mensenrechtenraad  staat  tegenwoordig  net   onder  de  Algemene  Vergadering.  Het  heeft  een  iets  hogere  plaats  in  de  hiërarchie  gekregen  binnen   de  VN.  Vroeger  stond  het  onder  ECOSOC,  nu  staat  het  rechtstreeks  onder  de  AV.   De  Hoge  Commissaris  voor  de  Mensenrechten  is  gecreëerd  door  de  Algemene  Vergadering  maar   staat  onder  de  Secretaris-­‐Generaal  en  geeft  ondersteuning  aan  de  Mensenrechtenraad.     Deze  organen  samen  noemt  men  de  Charter-­‐based  mensenrechtenorganen.  Die  organen  kunnen  op   verschillende  wijze  een  impact  hebben  op  de  mensenrechten.  De  Mensenrechtenraad  doet  dat  via  

Yasmine  Ghys  

26  

 

2015  

 

 

Gesloten  boek  

de  ‘blauwe’  blokjes  namelijk  via  een  klachtensysteem,  speciale  procedure  en  de  UPR:  de  Universal   Periodic  Review.       Dit  zijn  alle  charter-­‐based  organen  en  mechanismen.  De  treaty-­‐based  organen  zijn  enkel  de  Treaty   Bodies.     Noot:  Mainstreaming  van  mensenrechten.  Mensenrechten  die  voornamelijk  aan  bod  kwamen  in  het   beleid  en  de  werking  van  de  VN  die  expliciet  zijn  opgericht  ter  bescherming  van  de  rechten  van  de   mens  worden  geïntegreerd  in  het  beleid  van  organen  die  niets  met  mensenrechten  te  maken   hebben.  Bv.  de  veiligheidsraad,  het  IMF,  ...     Waarom  is  het  nooit  gekomen  tot  een  verdrag?       Omdat  de  VS  en  de  Sovjet-­‐Unie  het  daar  niet  mee  eens  waren,  de  Fransen  en  de  Engelsen  wouden   wel  een  verdrag.  Eleanor  Roosevelt  was  voldoende  diplomatisch  om  het  bij  een  verklaring  te  laten   maar  deze  moet  verder  geoperationaliseerd  worden  in  een  verdrag.  We  komen  in  2  periodes  terecht:   • Enerzijds  de  Koude  Oorlog  in  de  evolutie  van  de  mensenrechten.       Tijdens  de  Koude  Oorlog  zijn  de  onderhandelingen  begonnen  om  deze  verklaring  tot  een  verdrag  om   te  smeden.  Maar  de  tegenstellingen  waren  zodanig  groot  dat  de  VS  en  bondgenoten  wensten  meer   aandacht  aan  burgerlijke  en  politieke  rechten  te  hechten.  De  Sovjet-­‐Unie  en  bondgenoten  wouden   juist  meer  economische  en  sociale  rechten.  Pas  in  1966  wordt  de  UVRM  verder  geoperationaliseerd   in  2  andere  verdragen.  Het  BUPO  verdrag  (CCPR)  en  anderzijds  het  ECOSOC-­‐Verdrag.  Deze   verdragen  zijn  pas  in  werking  getreden  in  1976.  Het  gaat  niet  altijd  zo  snel  met  de  bescherming  van   de  mensenrechten  wereldwijd.  Niet  1  groot  verdrag,  maar  2  kleinere  verdragen.  The  International   Bill  of  Rights:  een  niet  bindende  verklaring  samen  met  die  2  kleinere  verdragen.  Je  ziet  de  impact  van   de  Koude  Oorlog,  het  heeft  2  decennia  geduurd  voor  de  landen  wereldwijd  tot  een  akkoord  zijn   gekomen.  In  de  Koude  oorlog  zien  we  dat  mensenrechten  door  de  Westerse  landen  gebruikt  worden   in  internationale  relaties,  in  de  zin  dat  ze  vaak  kritiek  geven  op  de  Sovjet-­‐Unie  en  zijn  bondgenoten   met  verwijzing  naar  de  UVRM.  In  de  jaren  ’70  komt  de  Slotakte  van  Helsinki,  ondertekend  door  meer   dan  30  kapitalistische  landen  rond  de  VS  en  communistische  landen  rond  de  Sovjet-­‐Unie.  Hierin  staat   bevestiging  van  het  principe  van  nationale  soevereiniteit,  een  toegeving  van  het  Westen.  Het  Westen   krijgt  dat  de  communistische  landen  meer  aandacht  zullen  besteden  aan  de  bescherming  van  de   mensenrechten,  natuurlijk  volgens  hun  eigen  interpretatie.  1  jaar  later  werd  er  een  akkoord  bereikt   voor  het  aannemen  van  het  BUPO-­‐verdrag  en  ECOSOC-­‐verdrag.       • Anderzijds  het  belang  van  de  dekolonisatie.       Dekolonisatie  in  de  zin  dat  de  leiders  van  de  nieuwe  onafhankelijk  geworden  staten  staan  op  hun   nationale  soevereiniteit.  Ze  willen  vooral  vermijden  dat  het  rijke  noorden  hun  opnieuw  zou   koloniseren.  Anderzijds  is  er  een  tendens  merkbaar  om  bepaalde  mensenrechten  in  het  voetlicht  te   zetten.  Vanaf  de  jaren  ’70  zien  we  die  derdegeneratierechten.  Ook  tijdens  de  jaren  ’60  zien  we  een   heropleving  van  het  idee  dat  de  tweedegeneratierechten  ook  belangrijk  zijn!  Een  aantal  leiders  zijn   links  of  communistisch  geïnspireerd.  Er  worden  instrumenten  aangenomen  die  gericht  zijn  tegen   Zuid-­‐Afrika,  tegen  de  apartheid:     1965:  ICERD/  Rassen/  Anti-­‐discriminatieverdrag  à  Het  eerste  mensenrechtenverdrag  dat  binnen  de   VN  tot  stand  komt.  Dat  is  in  essentie  de  invloed  van  landen  uit  het  globale  zuiden.       1973:  Het  apartheid-­‐verdrag  à  Een  speciaal  verdrag  waarin  apartheid  veroordeeld  wordt.  Waarin   niet  alleen  gezegd  wordt  dat  apartheid  strijdig  is  met  beginselen  in  het  VN  handvest,  maar  ook  dat   apartheid  een  strafbaar  en  crimineel  feit  is.  In  essentie  gericht  tegen  Zuid-­‐Afrika.     Yasmine  Ghys  

27  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

  Wanneer  alle  landen  zich  achter  die  universele  verklaring  hebben  geschaard,  dan  klopt  dat   inderdaad.  Maar  deze  is  niet  bindend.  Sommige  van  die  landen  (Arabische  en  Aziatische  landen)   hebben  op  regionale  fora  een  andere  visie  naar  voren  gebracht.  Dat  is  de  retoriek  van  internationale   geopolitiek.  Op  wereldvlak  gaat  men  “ja”  zeggen  en  de  wereldgemeenschap  volgen,  op  regionaal   vlak  durft  men  daar  een  “ja,  maar…”  van  te  maken.  Dat  is  typisch  voor  internationale  politiek.     Charter-­‐based  organen  en  Treaty-­‐based  organen        ◙    VN-­‐Handvest  +  ECOSOC  &  AV  resoluties:  hun    ◙      Mensenrechtenverdragen  (1  uitzondering4):   oorsprong  kan  teruggebracht  worden  tot  het   hun  oorsprong  kan  teruggebracht  worden  tot   charter  (handvest)  van  de  VN  of  via  resoluties   mensenrechtenverdragen  die  binnen  de  VN  tot   door  organen  die  reeds  gecreëerd  zijn  door  het   stand  gekomen  zijn.   VN-­‐Handvest.              ◙    VN-­‐lidstaten:  alle  lidstaten  kunnen  aan  bod   ◙      Verdragsstaten:  staten  zijn  alleen  gebonden   komen  en  kunnen  worden  opgemeten  of  de   wanneer  zij  dat  verdrag  hebben  aangenomen,   lidstaten  die  rechten  naleven.   ondertekend,  goedgekeurd  en  geratificeerd.              ◙    UVRM  +  Mensenrechtenverdragen  &  IHR  +    ◙      Mensenrechtenverdragen   soft  law:  ze  nemen  de  universele  verklaring  als       meetinstrument,  maar  ook  verdragen  en  soft       law  zoals  aanbevelingen,  guidelines,…  Ook  het     Internationaal  Humanitair  Recht            ◙    Politieke  organen  (1  uitzondering3),  experten:    ◙      Quasi-­‐jurisdictionele  organen,  experten:  alle   Algemene  Vergadering,  Economische  en  Sociale   toezichtsorganen  zijn  onafhankelijke  organen.   Raad,  Veiligheidsraad,  Mensenrechtenraad,…  De   Niet  politiek  samengesteld,  er  zitten  experten  in   Mensenrechtenraad  laat  zich  soms  bijstaan  door   die  onafhankelijk  en  onpartijdig  zijn.  Ook  het   onafhankelijke  experten.  Die  maken  rapporten   CESCR  dat  enkel  toezicht  houdt  op  het  ECOSOC-­‐ die  besproken  worden  bij  de   verdrag,  is  samengesteld  uit  onafhankelijke   Mensenrechtenraad.   experten.          

   

 

                                                                                                                        3  Het  IGH  is  een  jurisdictioneel  orgaan.   4  Het  toezichtmechanisme  in  het  kader  van  het  ECOSOC-­‐verdrag,  dat  gebeurt  door  het  comité  voor   economische,  sociale  en  culturele  rechten.  Dat  is  niet  gecreëerd  door  het  verdrag  zelf,  dit  wel  het   geval  bij  andere  verdagen,  dat  comité  bestond  al  en  is  gecreëerd  door  de  Economische  en  Sociale   Raad  zelf.   Yasmine  Ghys  

28  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Charter-­‐based  organen  en  mechanismen     Hun  oorsprong  kan  teruggebracht  worden  tot  het  charter  (handvest)  van  de  VN.   Algemene  Vergadering  (UNGA)*     • Samenstelling     Politiek  orgaan  met  193  leden,  1  vertegenwoordiger  per  lidstaat.  One  man,  one  vote.       • Bevoegdheden     Tal  van  bevoegdheden  inzake  mensenrechten,  heel  veel  debatten  over  naleving  van  mensenrechten   van  de  staten.  Deze  eindigen  steevast  met  een  resolutie  waarbij  bijvoorbeeld  een  land  wordt   veroordeeld.  Dergelijke  resoluties  zijn  niet  bindend!  Wie  is  er  in  het  verleden  al  op  de  rooster  gelegd?   Vaak  is  dat  Israël,  wegens  zijn  discriminatoire  politiek  en  bebouwingen  van  Palestijns  grondgebied.   Vanaf  de  dekolonisaties  zijn  er  veel  resoluties  waarbij  Zuid-­‐Afrika  werd  veroordeeld.  Ook  het  huidige   Zimbabwe  dat  ook  discriminatoire  praktijken  had.     De  AV  is  zeer  belangrijk  voor  standard-­‐setting.  Resoluties  kunnen  worden  aangenomen  die  oproepen   tot  een  studie.  Die  studie  moet  worden  aangenomen,  vervolgens  volgt  een  oproep  tot  het  aannemen   van  een  verklaring,  vervolgens  misschien  een  verdrag.  Het  laatste  woord  inzake  de  creatie  van   verdragen  ligt  bij  de  Algemene  Vergadering.  Al  die  andere  organen  die  onderhandelen  mee  en   maken  drafts  maar  het  eindproduct  wordt  altijd  aangenomen  door  de  AV.     De  AV  heeft  ook  enkel  nieuwe  bijkomende  organen  gecreëerd.  Zoals  de  Mensenrechtenraad  in  2006.       Dat  lijkt  allemaal  heel  mooi,  maar  de  AV  is  niet  altijd  zeer  consequent  geweest  in  zijn  politiek.  Bv   inzake  samenstelling  van  de  delegatie.  Er  was  heel  veel  kritiek  bv.  Cambodja  dat  op  een  bepaald   moment  geleid  werd  door  de  rode  Khmer,  had  een  communistisch  geïnspireerde  regering  dat  zich   richtte  op  Peking  en  een  genocide  had  aangericht  waarbij  miljoenen  van  de  eigen  bevolking  werden   vermoord.  Cambodjanen  moesten  naar  het  platteland  en  moesten  daar  nutteloze  openbare  werken   verrichten.  Miljoenen  zijn  omgekomen  door  die  slavernij.  De  vertegenwoordiger  van  dat  regime   mocht  dat  regime  blijven  vertegenwoordigen  in  de  AV,  na  het  begaan  van  de  genocide.       Ook  belangrijk  voor  het  verkiezen  van  de  niet-­‐permanente  leden  van  de  Veiligheidsraad,  maar  alsook   de  aanstelling  van  de  Hoge  Commissaris  voor  de  Mensenrechten.  Ook  de  leden  van  ECOSOC  worden   aangewezen  door  de  AV.     Zij  gaan  ook  over  het  budget.  Ook  bepaalde  mensenrechtenbudgetten  komen  aan  bod  in  de   Algemene  Vergadering.   Economische  en  Sociale  Raad  (ECOSOC)*    **     Was  bij  de  creatie  van  de  VN  zeer  belangrijk.  Maar  is  op  termijn  een  beetje  voorbijgestoken  door  ‘het   eigen  kind’,  de  Mensenrechtenraad.     • Samenstelling     Bevat  53  leden,  vertegenwoordigers  van  regeringen.    

Yasmine  Ghys  

29  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

• Bevoegdheden     Kan  allerlei  studies  laten  opmaken,  rapporten,  aanbevelingen  doen  aan  VN  organen,  aan  de   lidstaten,…     Volgens  sommige  rechtsgeleerden  situeert  het  belang  van  de  ECOSOC  zich  vandaag  enkel  nog  in  het   verlenen  van  een  consultatieve  status  aan  sommige  niet-­‐gouvernementele  organisaties.     Inzake  standard-­‐setting:  de  creatie  van  mensenrechteninstrumenten,  het  zetten  van  standaarden.     In  het  verleden  heeft  het  ECOSOC  grote  VN-­‐conferenties  op  poten  gezet  inzake  antiracisme.       De  Raad  is  er  niet  in  geslaagd  om  op  substantiële  manier  om  te  gaan  met  belangrijke   mensenrechtenproblemen.  Ten  tweede  heeft  de  ECOSOC  geen  geïntegreerde  aanpak  kunnen   verwezenlijken  van  mensenrechten  en  andere  sociale  en  economische  vraagstukken.  De  ECOSOC  is   zo  in  de  schaduw  komen  te  staan  van  de  door  hem  gecreëerde,  de  iure  ondergeschikte,   Mensenrechtencommissie.   Veiligheidsraad  (SC)*     • Samenstelling     10  niet  permanente  leden  en  5  permanente  leden  (de  grootmachten:  Frankrijk,  VK,  Rusland,  China  en   de  VS)  met  een  vetorecht.     Er  zijn  enkele  would-­‐be  kandidaten:  Duitsland,  Brazilië,  Zuid-­‐Afrika  en  in  het  verleden:  Ethiopië,   Nigeria,  Japan  &  India.     • Bevoegdheden     Ze  kan  landenresoluties  aannemen  waarbij  ze  zegt  bezorgd  te  zijn.  De  meeste  zachte  vorm  van   resoluties  inzake  mensenrechten  of  in  een  verder  stadium  kan  het  een  land  oproepen  om  de   mensenrechten  te  respecteren.  Of  als  laatste  stap  een  land  veroordelen  wegens  schending  van   mensenrechten.     Ze  kan  ook  thematische  resoluties  aannemen  zoals  1261:  Een  resolutie  inzake  creatie  en  het   oproepen  van  het  gebruik  van  kindsoldaten.  Die  proberen  bepaalde  regels  te  ondersteunen  of   bepaalde  regels  aan  te  vullen.  Thematische  resolutie:  niet-­‐bindend,  maar  kunnen  wel  aanzetten  tot   bepaalde  regels  inzake  mensenrechten  ondersteunen.     Belangrijkste  taak  is  om  wereldwijd  de  vrede  te  handhaven.  Wanneer  de  vrede  in  gevaar  komt  en  bij   agressie,  daar  kan  op  gereageerd  worden  door  de  Veiligheidsraad.  Er  zijn  zachte  en  harde   maatregelen.       Welke  maatregelen  kunnen  genomen  worden?       Ten  goede  bevriezen,  economisch  embargo  opleggen  (dit  kan  ook  een  negatief  effect  hebben),  meest   ingrijpende  maatregel:  een  interventie.  Dat  kan  enkel  in  het  kader  van  ernstige  schendingen  van   mensenrechten.  Veiligheidsraad  kan  ook  internationale  straftribunalen  oprichten.       De  Veiligheidsraad  is  het  orgaan  met  het  grootste  potentieel  inzake  bescherming  van  de   mensenrechten,  maar  dat  het  potentieel  momenteel  nog  niet  echt  gebruikt  wordt.    

Yasmine  Ghys  

30  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Responsability  to  Protect  à  R2P.     De  internationale  gemeenschap  kan  bevolkingen  die  getroffen  worden  door  massale   mensenrechtenschendingen  hulp  aanbieden.     Hoe  is  dat  begrip  er  gekomen?  Er  bestaat  een  Humanitaire  interventie.       Waarom  is  die  commissie  opgericht?  ICISS,  dat  is  een  commissie  van  experten,  die  moest  uitzoeken   of  die  term  wel  juridisch  kon  gerechtvaardigd  worden  en  wat  de  politieke  implicaties  zijn  van  zo  een   interventie.  Deze  term  is  hedendaags  vervangen  door  interventies  gesanctioneerd  onder  het  R2P   principe.       Wat  is  de  redenering?  Soevereiniteit  is  een  begrip  dat  centraal  staat,  staten  steunen  zich  altijd   daarop.  Die  commissie  vertrekt  van  de  idee  van  soevereiniteit.  Dat  geeft  die  commissie  van  experten   een  dubbele  betekenis.  Enerzijds  dat  staten  de  soevereiniteit  van  andere  staten  moeten  respecteren,   maar  dat  impliceert  ook  dat  er  een  respect  moet  zijn  voor  de  mensenrechten,  de  waardigheid  van  de   bevolkingen  van  die  staten  door  diezelfde  staten.  Als  je  die  2  elementen  samenneemt  dan  moet  je   daaruit  concluderen  dat  primordiaal  de  verantwoordelijkheid  bij  de  staten  ligt  om  de  eigen  bevolking   te  beschermen,  maar  lukt  dat  niet,  dan  ligt  er  ook  een  verantwoordelijkheid  bij  de  internationale   gemeenschap.  Dan  is  het  aan  de  internationale  gemeenschap  om  in  te  grijpen.       Die  idee  is  verder  uitgewerkt  in  een  resolutie  van  de  Veiligheidsraad.  Voorafgaand  aan  een  document   dat  duidelijk  definieert  in  welke  situaties  en  vooral  mits  goedkeuring  van  wie  zo’n  interventie  op   basis  van  R2P  effectief  kan  plaatsgrijpen.  Dat  kan  niet  zomaar.  Het  moet  nog  altijd  gebeuren,   toestemming  voor  een  interventie,  via  de  VN-­‐Veiligheidsraad.  Het  is  niet  omdat  er  massieve   schendingen  van  mensenrechten  plaatsvinden  dat  een  interventie  zomaar  kan.  Het  moet  gaan  om   zeer  specifieke  schendingen  namelijk  genociden,  oorlogsmisdrijven,  wanneer  een  bevolking  wordt   verdreven  of  misdaden  tegen  de  mensheid.       “We  [international  community]  are  prepared  to  take  collective  action,  in  a  timely  and  decisive   manner,  through  the  Security  Council,  in  accordance  with  the  Charter,  including  Chapter  VII,  on  a   case-­‐by-­‐case  basis  and  in  cooperation  with  relevant  regional  organisations  as  appropriate,  should   peaceful  means  be  inadequate  and  national  authorities  are  manifestly  failing  to  protect  their   populations  from  genocide,  war  crimes,  ethnic  cleansing  and  crimes  against  humanity”     Er  zijn  intussen  al  een  aantal  interventies  gesanctioneerd  onder  dat  principe.  Enkele  jaren  geleden   door  de  gewelddaden  in  Ivoorkust,  Libië  in  het  verleden,  Zuid-­‐Soedan,  Jemen  en  finaal  ook  in  Mali.   Maar  uiteraard  zien  we  dat  de  internationale  gemeenschap  niet  tot  een  consensus  komt  ,  zeker  niet   in  het  kader  van  de  VN,  om  dergelijke  interventies  te  sanctioneren  in  Irak  of  Syrië.     Internationaal  Hof  van  Justitie  (ICJ)*     Er  is  een  duidelijk  onderscheid  tussen  wat  het  Hof  van  Justitie  kan,  daar  gaat  het  over  individuele   strafrechtelijke  aansprakelijkheid.  Je  kan  dat  onderscheid  doortrekken,  je  hebt  ook  nog  andere   internationale  rechtbanken:  het  EHRM.  Mensenrechtenrechtbanken  zoals  EHRM  of  het  Inter-­‐ Amerikaans  Hof  voor  de  rechten  van  de  mens  die  kunnen  geen  individuen  veroordelen  à   Staatsaansprakelijkheid  voor  schending  van  de  mensenrechten.     Het  is  net  na  WOII  begonnen,  daarna  was  er  een  inactiviteit  na  aanleiding  van  de  Koude  Oorlog.  Na   enkele  gebeurtenissen  zijn  er  nieuwe  straftribunalen  opgericht.    

Yasmine  Ghys  

31  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Het  Hof,  kan  door  opleggen  van  interimmaatregelen,  in  afwachting  van  een  beslissing  ten  gronde,   een  halt  toeroepen  aan  mensenrechtenschendingen.     • Ad  hoc  tribunalen     ICTY,  ICTR:  International  Criminal  Tribunal  for  the  former  Yugoslavia/Rwanda.   Wie  wordt  voor  het  Joegoslavië  tribunaal  terechtgesteld?  Radislav  Rstic,  hij  was  de  leider  van  de   Bosnische  Serviërs.  Het  gaat  onder  meer  over  leiders  van  de  Bosnische  Serviërs,  Kroaten  of  moslims.   Ook  Ratko  Mladic,  die  als  bijnaam  slager  of  slachter  van  de  Balkan  had.     SCSL:  Special  Court  for  Sierra  Leone.   Toenmalige  president  van  Liberië.  Intussen  veroordeeld,  in  hoger  beroep  gegaan  en  opnieuw   veroordeeld.     ECCC  (CT):  Extraordinary  chambers  in  the  courts  of  Cambodja.   Cambodja  tribunaal,  het  gaat  om  feiten  die  vrij  lang  geleden  zijn  gebeurd.  Een  aantal  oude  mannen,   leiders  van  communistische  Rode  Khmer  die  op  Peking  gericht  waren,  die  staan  daarvoor  terecht.   Onder  meer  voor  genocide  aan  te  richten  ten  aanzien  van  de  eigen  bevolking.  Je  werd  achter  gelaten   in  de  stad,  gefolterd,  vermoord.  Je  moet  nutteloze  openbare  werken  verrichten.     Opvallend  is  dat  het  bij  Joegoslavië  om  een  tribunaal  gaat  en  hier  om  ‘chambers  in  the  courts’.       STL:  Special  Tribunal  for  the  Lebanon.   Er  bestaat  voorlopig  geen  duidelijkheid  over  wie  wordt  terechtgesteld.  Het  gaat  over  het  ophelderen   en  het  aanpakken  van  de  personen  die  verantwoordelijk  zijn  voor  de  dodelijke  bomaanslag  op  de   toenmalige  president  van  Libië.  Implicaties  gaan  in  de  richting  van  het  Assad-­‐regime.     Je  kan  rechtbanken  oprichten  naar  aanleiding  van  elk  feit,  maar  dit  kost  enorm  veel  geld  en  is  soms   weinig  efficiënt.  Dus  men  is  daar  op  een  bepaald  ogenblik  op  teruggekomen  en  heeft  men  besloten   om  1  groot  strafhof  op  te  richten  in  den  Haag,  permanent.  Dat  is  dan  het  Internationaal  Strafhof   geworden,  het  ICC.     • Permanent  tribunaal     ICC:  het  internationaal  Strafhof  in  den  Haag.     Voor  wat  soort  mensenschendingen  kan  men  veroordeeld  worden?  Enkel  de  misdaden  in  grote   lijnen.  Genocide5,  misdaden  tegen  mensheid,  oorlogsmisdaden6  en  binnenkort  ook  agressie.  Art  5-­‐8   Statuut  v.  Rome  geeft  duidelijk  aan  wat  voor  soort  misdaden  dit  zijn.     Het  gaat  hier  om  staatsaansprakelijkheid.  Het  gaat  niet  om  strafrechtelijke  aansprakelijkheid,  dus  er   is  geen  openbare  aanklager.  Wie  kan  er  voor  het  ICC  ter  verantwoording  geroepen  worden?  Het  gaat   om  de  ‘big  fishes’.  Er  zijn  voorwaarden  aan  verbonden.  Die  persoon  kan  alleen  ter  verantwoording   worden  geroepen  wanneer  dat  land  het  statuut  van  ICC  heeft  ondertekend,  geratificeerd  en   goedgekeurd.  Zijn  er  veel  landen  die  dat  gedaan  hebben?  Rond  de  123  landen.  Bijna  heel  West-­‐ Europa.  USA  en  Rusland  hebben  het  getekend,  maar  niet  geratificeerd,  USA  probeert  zelfs  zijn   handtekening  in  te  trekken.  Er  is  nog  een  vrij  groot  aantal  landen  die  dat  verdrag  niet  heeft  getekend.                                                                                                                           5  Uitroeien  van  een  bepaalde  ethische  groep.   6  Het  rekruteren  van  kindsoldaten,  het  bombarderen  van  ziekenhuizen,  scholen,…  Schending  van  de   verdragen  van  Genève.   Yasmine  Ghys  

32  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Ze  hebben  het  niet  ondertekend  zodat  eigen  inwoners  niet  voor  dat  Hof  zouden  kunnen  gedaagd   worden.     Er  is  een  uitzondering:  er  zijn  ook  nog  andere  personen  naast  onderdanen  van  de  landen  die  dat   statuut  hebben  onderschreven  die  naar  het  Strafhof  kunnen  worden  gewezen.  In  der  tijd  had  Libië   dat  statuut  nog  niet  onderschreven,  maar  werd  het  alsnog  verwezen.  Wat  kan  de  Veiligheidsraad   toch  doen?  Die  richt  de  tribunalen  op  en  kan  dus  iemand  verwijzen,  ook  al  is  die  iemand  onderdaan   van  een  staat  die  dat  statuut  niet  heeft  onderschreven  en  geratificeerd.  Dat  gebeurt  niet  veel,  bij   zoon  Khadafi7,  vader  Khadafi,  Omar  Al  Bashir8  (president  van  Sudan).     Dan  kan  de  veiligheidsraad  dus  perfect  een  Amerikaan,  een  Rus  of  een  Chinees  voor  het  hof  dagen,   ook  al  hebben  zij  dat  statuut  niet  geratificeerd?  Neen!  Dit  is  nog  niet  gebeurd,  en  zal  waarschijnlijk   ook  nooit  gebeuren.  Die  landen  hebben  een  permanente  zetel  in  de  Veiligheidsraad  met  een   vetorecht.  Die  landen  gaan  elke  keer  hun  vetorecht  stellen.  De  VS  heeft  zelfs  een  wet  aangenomen   die  de  Amerikaanse  President  toelaat,  mocht  er  een  Amerikaan  terechtstaan,  militair  in  te  grijpen  in   Nederland.     Thomas  Lumbaga:  kan  deze  man  voor  het  strafhof  worden  gebracht?  Je  moet  eerst  kijken  of  Syrië   dat  statuut  heeft  onderschreven.  Neen,  kan  hij  door  de  VN-­‐Veiligheidsraad  worden  gewezen?  Ja,  in   theorie  wel,  maar  dit  zal  niet  gebeuren  zolang  China  en  Rusland  hun  veto  blijven  gebruiken.     • Samenstelling,  zetel,  kost,  vertrouwen     Effectiviteit  van  deze  tribunalen?  Zo’n  strafhof  neemt  soms  heel  veel  tijd  om  personen  te   veroordelen.     Samenstelling:  internationale  rechters  die  zetelen  in  het  tribunaal  ver  van  het  land  waar  de  feiten   zich  hebben  voorgedaan.  Dit  heeft  geleid  tot  een  soort  vertrouwenscrisis  in  die  internationale   tribunaal.  De  bevolking  die  het  slachtoffer  is  geweest  van  leiders  die  ter  verantwoording  worden   geroepen  voelen  zich  minder  betrokken  als  dat  tribunaal  niet  in  dat  land  zelf  is.       Een  bevolking  heeft  ook  weinig  vertrouwen  in  zo  een  internationaal  tribunaal  dat  enkel  uit   internationale  rechters  bestaan.  Men  heeft  daar  aan  te  moet  willen  komen  door  later  opgerichte   tribunalen  zoals  Sierra  Leone  en  Cambodja  te  laten  zetelen  in  de  hoofdstad  van  het  land  waar  de   feiten  zich  hebben  voorgedaan.       Er  zijn  wel  uitzonderingen:  ook  het  Sierra  Leone  tribunaal  is  gaan  zetelen  in  Den  Haag  uit  vrees  dat   een  persoon  die  terechtstond  (Charles  Taylor)  nog  te  veel  aanhangers  zou  hebben  in  het  land  en  de   buurlanden.  Ze  waren  bang  dat  ze  hem  gingen  bevrijden  tijdens  de  procedure.  Bij  het  Cambodja   tribunaal  zit  dat  zelfs  in  de  naam,  het  gaat  niet  om  een  puur  internationaal  tribunaal  maar  om   strafkamers  die  daarover  oordelen.  Het  is  geen  afzonderlijke  entiteit  en  ook  de  samenstelling  is   gemengd.  In  het  Cambodja  tribunaal  zijn  de  meerderheid  van  de  rechters  Cambodjanen:  een  gemend   tribunaal,  men  noemt  dat  een  hybride  tribunaal.  Beide  Sierra  Leone  en  Cambodja  bestaan  dus  niet                                                                                                                           7  Hij  staat  niet  terecht  voor  dat  Hof  want  de  Libiërs  houden  vast  dat  zij  hem  zelf  willen  berechten.   Het  Hof  kan  daar  op  ingaan.  Maar  niet  enkel  de  voorwaarde  dat  een  staat  ‘willing’  is,  maar  hij  moet   ook  ‘able’  zijn.  Hij  moet  in  staat  zijn  iemand  te  berechten.  De  staat  moet  kunnen  garanderen  in  staat   te  zijn  een  eerlijk  proces  te  garanderen.  Daar  wringt  het  schoentje  bij  zoon  Khadafi.     8  Eerste  die  ooit  verwezen  is  naar  het  Strafhof,  hij  staat  ook  niet  terecht.  Hij  is  niet  iemand  die  veel   gaat  rondreizen  want  als  hij  gaat  reizen  naar  een  land  die  het  Statuut  wel  heeft  onderschreven,  kan   hij  wel  gearresteerd  worden.  Afrikaanse  leiders  hebben  besloten  hem  nooit  te  arresteren  en  hem   dus  ook  niet  over  te  leveren.   Yasmine  Ghys  

33  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

uit  internationale  rechters,  maar  ook  uit  plaatselijke  rechters.  Bovendien  ingeplant  in  het  land  waar   de  feiten  zich  hebben  voorgedaan.  Dit  voor  het  vertrouwen  van  de  bevolking.  Voor  het  Libanon   tribunaal  ging  dat  niet,  omdat  je  in  de  huidige  explosieve  situatie  dat  niet  kan  permitteren.       Aan  zo  een  tribunaal  hangt  een  zeer  grote  kost  en  finaal  zijn  het  enkel  de  grote  leiders  die  worden   veroordeeld.  Is  dit  het  allemaal  wel  waard,  is  het  niet  wat  te  duur?  Het  Cambodja  Tribunaal  kon  op   een  bepaald  moment  zijn  activiteiten  niet  verderzetten  omdat  het  niet  genoeg  geld  had.   Secretaris-­‐Generaal  (SG)*     • Samenstelling     Huidige  Secretaris-­‐Generaal  is  Ban  Ki-­‐Moon.     • Bevoegdheden     Benoemen  van  de  Hoge  Commissaris  voor  Mensenrechten.  Hij  kan  ook  speciale  vertegenwoordigers   aanstellen  met  het  oog  op  het  onderzoeken  van  specifieke  problemen  op  het  gebied  van   mensenrechten.   (voormalige)  Commissie  voor  de  Mensenrechten**  (CHR)  à  Mensenrechtenraad  (HRC)**     • Samenstelling     Die  commissie  is  opgeheven  en  vervangen  door  de  Mensenrechtenraad.  Het  is  een  politieke   samenstelling,  vertegenwoordigers  van  de  lidstaten  van  de  VN,  53  leden.  Opgericht  als  subsidiair   orgaan  van  de  AV.     • Bevoegdheden     Vrij  ruime  bevoegdheid  maar  voornamelijk  discussiëren  over  de  stand  van  de  mensenrechten   wereldwijd.       Het  is  de  opsteller  geweest  van  de  UVRM,  het  speelde  dus  een  rol  in  de  standard-­‐setting.  (de  9   drafters,  zie  eerder)     Het  was  voornamelijk  toezicht  op  de  naleving  van  mensenrechten,  ongeacht  of  deze  partij  zijn  bij   bepaalde  mensenrechtenverdragen.  Het  is  voornamelijk  op  deze  functie  dat  er  kritiek  is  gekomen.     • Kritiek     Die  kritiek  is  door  een  commissie  bevestigd  in  een  rapport.  “In  larger  freedom”-­‐rapport  Annan.       De  kritiek  was  zeer  uitgebreid.  De  commissie  was  niet  onafhankelijk.  Het  is  moeilijk  voor  een  politiek   orgaan  om  onafhankelijk  te  zijn.  Het  is  niet  objectief,  het  is  een  relatieve  kritiek  maar  je  zag  wel  dat   die  toezichtfunctie  heel  erg  gepolitiseerd  raakt.       Zimbabwe:  de  president  heeft  een  deel  van  zijn  bevolking  slecht  behandeld.  Het  zag  er  economisch   niet  goed  uit  en  hij  heeft  de  blanken  hun  land  gewoon  afgenomen.  Als  zwarten  behoorden  tot  de   politieke  oppositie,  dan  heeft  hij  deze  ook  slecht  behandeld.  Hij  heeft  ooit  eens  een  operatie  laten   uitvoeren  in  de  hoofdstad.  “operatie  opruiming”:  hij  vond  dat  de  stad  er  niet  proper  uitzag,  dus  heeft   hij  bepaalde  mensen  in  sloppenwijken  de  opdracht  gegeven  om  te  verhuizen.  Ze  kregen  hier  

Yasmine  Ghys  

34  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

tientallen  uren  voor,  waarheen  was  ook  totaal  niet  duidelijk.  Hij  had  ook  enkel  de  sloppenwijken   gekozen  die  toevallig  voor  de  zwarte  politieke  oppositie  waren.  De  commissie  is  hier  nooit   opgetreden,  misschien  wel  omdat  Zimbabwe  lid  was  van  deze  commissie.       De  enige  landen  die  ooit  echt  zijn  veroordeeld  waren  Zuid-­‐Afrika  en  Israël.  Jaar  op  jaar  werd  een   resolutie  aangenomen  waarin  Israël  werd  veroordeeld.  Het  puur  veroordelen  van  landen,  is  dit   efficiënt?  Veroordelen  is  1  element,  als  je  naast  die  veroordeling  ook  landen  zou  kunnen  aanzetten   of  advies  geven  over  hoe  een  land  te  goed  kan  komen  aan  de  wensen  van  de   mensenrechtencommissie.     Te  veel  aandacht  voor  veroordelen,  te  weinig  aandacht  voor  het  suggereren  van  oplossingen.  Te  veel   nadruk  op  de  eerstegeneratierechten.  1  van  de  grootste  kritieken  betrof  het  lidmaatschap.  Er  zaten   vaak  landen  in  die  het  niet  zo  nauw  namen  (à  persistent  violator).  Dergelijke  landen  probeerden   zich  te  laten  verkiezen  en  eenmaal  ze  daar  zaten  waren  ze  relatief  veilig.  Ze  konden  zich  verschuilen   in  die  commissie  en  zelfs  mee  gaan  veroordelen  over  andere  landen.     Naar  aanleiding  van  dat  rapport  is  er  een  discussie  geweest  in  de  Algemene  Vergadering.  Die  heeft   daarop  besloten  kom  af  te  maken  met  de  commissie.  Er  is  een  nieuw  politiek  orgaan  gecreëerd:  de   Mensenrechtenraad.  Is  er  op  dit  orgaan  geen  kritiek?  Dit  orgaan  probeert  wel,  maar  de  impact  is  niet   altijd  even  groot.       Commissie  voor  de  Mensenrechten   Mensenrechtenraad   -­‐  53  leden,  opgedeeld  in  blokken.  Ieder  blok   -­‐  47  leden,  het  aantal  landen  is  teruggebracht   heeft  recht  op  een  bepaald  aantal  leden.  Er   maar  het  blijft  een  praatbarak.  Er  waren  een   wordt  vaak  in  blok  gestemd,  ze  stemden  dus   aantal  critici  die  vonden  dat  het  aantal  landen   samen:  soms  tegen  elkaar.  In  theorie  konden   beperkt  moest  zijn  zodat  je  makkelijker  tot   Westerse  landen  samen  met  Latijns-­‐Amerika  een   beslissing  zou  komen.  Azië  en  Afrika  hebben  nu   meerderheid  hebben.   de  meerderheid  als  zij  samenspannen  in  de   (LAC  11;  WEOC  10,  Asia-­‐Pacific  12;  Africa  15;  CEE   mensenrechtenraad.  Het  systeem  van  block-­‐ 5)   voting  bestaat  nog  altijd.     (LAC  8;  WEOC  7;  Asia-­‐Pacific  13;  Africa  13;  CEE  6)       -­‐  Werden  verkozen  door  ecosoc,  omdat  deze  de   -­‐  Je  wordt  gekozen  door  de  Algemene   commissie  had  opgericht.  Je  moest  de  helft  van   Vergadering.  Als  lid  van  de  mensenrechtenraad   de  stemmen  +1  behalen  om  verkozen  te   kan  je  niet  meer  onbeperkt  in  de  raad  blijven   worden.  Er  zat  geen  beperking  op  het  aantal   zetelen.  2  mandaten,  daarna  moet  je  ontluizen.   mandaten.  Je  kon  je  decennia  na  elkaar  laten   Het  systeem  van  blok-­‐kandidaten  bestaat  nog   herverkiezen  en  je  op  die  manier  ook   steeds.     verschuilen.  Er  is  ook  een  sprake  van  blok-­‐   kandidaten.  1  Afrikaans  land  moet  vervangen     worden,  alle  Afrikaanse  landen  komen  samen  en     stellen  1  bepaald  land  voor.  West-­‐Europese     landen  deden  dit  ook,  en  doen  dit  eigenlijk  nog     altijd.  Ze  beloven  dat  ze  niet  gaan  doen  maar  ze     doen  dit  wel.         -­‐  Geen  criteria  voor  lidmaatschap,  persistent   -­‐  Je  moet  als  kandidaat-­‐lidstaat  je  goed   violators  konden  en  werden  lid.     gedragen,  maar  dit  is  zeer  vaag.  Het  is  niet     duidelijk  wat  dat  precies  inhoudt.         Ze  moeten  wel  bepaalde  beloftes  afleggen.    

Yasmine  Ghys  

35  

2015  

 

                                              -­‐  Je  kon  nooit  geschorst  worden.                 -­‐  Ze  kwamen  vrij  kort  samen:  1  jaarlijkse  sessie   van  6  weken.  Als  er  zich  feiten  voordeden  na  die   periode  dan  was  het  al  moeilijker  om  die  raad   opnieuw  samen  te  roepen.     -­‐  Speciale  sessie  door  meerderheidsbeslissing.  

 

Gesloten  boek  

Bv.  als  België  zou  willen  toetreden  dan  zou   België  de  belofte  kunnen  doen  een  nationaal   mensenrechteninstituut  op  te  richten,  wij   hebben  dat  tot  op  heden  niet.       Je  moet  je  onderwerpen  aan  de  UPR:  Universal   Periodic  Review.       Verdere  ideeën:   Als  je  het  voorwerp  bent  als  land  van   strafmaatregelen  van  de  VN,  dan  zou  je  eigenlijk   geen  kandidaat  kunnen  zijn  om  in  de  raad  te   zetelen.  Dit  Amerikaans  idee  heeft  het  niet   gehaald.  Een  ander  idee  is  dat  je  als  land  ook  alle   verdragen  inzake  mensenrechten  moet   ondertekenen  en  ratificeren.  De  Amerikanen   keurden  dit  ook  af.  Zij  hebben  heel  weinig   mensenrechtenverdragen  geratificeerd,  eentje   ervan  is  het  VN-­‐verdrag  tegen  foltering.  Als  je   weet  dat  er  9  ‘core’  mensenrechtenverdragen   zijn  en  de  VS  heeft  er  maar  2  van  geratificeerd,   dan  tonen  ze  geen  mooi  voorbeeld.     -­‐  Vandaag  kan  je  geschorst  worden,  dat  is  ook   gebeurd  met  betrekking  tot  Libië.  Ze  kunnen   geschorst  worden  als  er  wordt  aangetoond  dat   zij  grove  systematische  schendingen  hebben   begaan  of  dat  zij  zich  niet  onderwerpen  aan  de   UPR.     -­‐  Vandaag  zijn  er  meer  sessies:  minimum  3   sessies  per  jaar,  niet  minder  dan  10  weken.         -­‐  Speciale  sessie  mogelijk  als  je  1/3  van  de  leden   achter  je  krijgt.  

Leden  Mensenrechtenraad     Opgedeeld  in  blokken,  sommigen  zitten  er  nog  steeds  onterecht  in.  Ze  begaan  nog  steeds   schendingen  van  mensenrechten.  Wat  wel  opvallen  is,  is  dat  de  5  permanente  leden  van  de   Veiligheidsraad  er  tegenwoordig  inzitten,  maar  na  2  termijnen  moeten  ze  er  ook  uit.     AFRICAN  STATES  (13)         Ghana     Algerije     Botswana         Sierra  Leone     Namibia           Gabon    

Yasmine  Ghys  

36  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Nigeria:  het  Nigeriaanse  leger  begaat  schendingen  van  mensenrechten       Kenia     Ivoorkust           Zuid-­‐Afrika     DRCongo     Marokko     Ethiopia:  qua  vrijemeningsuiting  een  totaal  fiasco                 LATIN-­‐AMERICAN  &  CARIBBEAN  STATES  (8)       Bolivia         Argentinië     Cuba:  verdwijningen,  drugsbaronnen…         Brazilië     Paraguay       Mexico   El  Salvador       Venezuela       ASIA-­‐PACIFIC  STATES  (13)         Indonesië         Kazachstan   Japan             India     China             Bangladesh   Pakistan         Saudi-­‐Arabië     Malediven           Zuid-­‐Korea     Qatar         Vietnam   VA  Emiraten                                                   WESTERN-­‐EUROPEAN  &  OTHER  STATES  (7)         Duitsland             Ierland     Portugal         Nederland   Frankrijk           Verenigde  Staten:  behoort  hier  niet  zolang  ze  Guantánamo  Bay  openhouden.   Verenigd  Koninkrijk       CENTRAL/EAST.-­‐EUROPEAN  STATES  (6)       Estland       Rusland   Montenegro       Letland   Macedonië  en  Albanië   Yasmine  Ghys  

37  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Resultaat  Monitoring     ‘Resolutions’  [à  ‘country  resolutions’]       Mensenrechtenraad  debatteert  vaak,  ze  nemen  vaak   à  °inquiry  commission                     beslissingen  in  de  vorm  van  resoluties,  landenresoluties   à  °fact-­‐finding  mission   waar  ze  die  landen  beoordeeld  en  desgevallend   veroordeeld.     De  MR  stuurt  vaak  onafhankelijke  onderzoekscommissies   (fact-­‐finding  mission)  om  in  conflictgebieden,  of  waar  er   conflicten  geweest  zijn  de  feiten  vast  te  stellen.  Die   bestaan  uit  onafhankelijke  academici,  experten.     Wat  is  hier  het  nut  van?  Omdat  je  op  deze  wijze  de  feiten   kunt  gebruiken  tegen  de  leiders.  De  rapporten  die   gemaakt  worden,  dat  vormt  de  basis  voor  latere   vervolgingen.  Dit  kan  wel  lang  duren.     ‘Decisions’   ‘Recommendations’   Niet  te  kennen   ‘Conclusions’   ‘Presidential  statements’   ‘Annual  Report  to  UNGA’   v Mensenrechtencommissie     Res  75  (V),  1947  à  Toen  die  commissie  net  was  opgericht  door  de  ECOSOC,  was  de  algemene   stelling  dat  als  deze  commissie  kennis  mocht  nemen  van  klachten.  Dan  zouden  die  klachten  niet   worden  in  acht  genomen.  Er  mocht  niks  gebeuren,  klachten  werden  ingediend  en  de  commissie   mocht  geen  actie  ondernemen.     Res  728(f),  1959  à  Er  mocht  al  iets  gebeuren,  de  klachten  mochten  worden  in  een  lijst  opgenomen   maar  deze  lijst  mocht  niet  bekend  gemaakt  worden  noch  behandeld  worden.  Welk  principe  ligt  hier   aan  de  grondslag?  Het  principe  van  nationale  soevereiniteit.  Ook  al  stond  de  bescherming  van   mensenrechten  in  het  Handvest  van  de  VN,  actie  ondernemen  was  uit  de  boze.     Res  1235,  1967  à  Onderzoek  grove  mensenrechtenschendingen  =  creatie  van  ‘publieke  procedure’.   Deze  zijn  publiek  toegankelijk.  De  commissie  gaat  op  basis  van  vaststellingen  of  vernemen   aantijgingen  van  grove  mensenrechtenschendingen  bepaalde  onderzoeken  kon  instellen.       +  speciale  procedures:  eerste  werd  gecreëerd  naar  aanleiding  van  de  gebeurtenissen  in  Chili:   tegenstanders  werden  opgepakt  en  verdwenen,  ze  werden  gemarteld  en  gefolterd.   Oppositieleden  werden  eerst  gemarteld,  er  werd  dan  een  blok  steen  aan  hun  voet   vastgemaakt  en  boven  de  Atlantische  Oceaan  werden  ze  uit  een  vliegtuig  gegooid.     Res  1503,  1970  (!)  à  onderzoek  klachten  die  consistent  patroon  van  grove  schendingen  aantonen  =   ‘confidentiële  procedure’.  Deze  procedure  is  overgenomen  door  de  Mensenrechtenraad  maar  deze  is   confidentieel  dus  we  weten  niet  wat  er  zich  daar  afspeelt.   v Mensenrechtenraad     Klachtprocedure     ‘consistent  pattern  of  gross  violations’    =  confidentiële  procedure  

Yasmine  Ghys  

38  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Special  procedures  (SP)     Wat  zijn  speciale  procedures?     Procedures  die  bestaan  in  het  kader  van  de  Mensenrechtenraad.  Terwijl  de  charter-­‐based  in  principe   politiek  zijn.  We  zien  dat  deze  procedures  worden  uitgeoefend  door  onafhankelijke  experten  of   werkgroepen.  Men  noemt  ze  ook  speciale  rapporteurs.  Zij  zijn  onafhankelijk.       Al  die  experten  samen  noemt  men  “de  speciale  procedures  binnen  de  Mensenrechtenraad”.  Het  zijn   vaak  professoren,  of  personen  die  zeer  actief  waren  in  NGO’s.  Die  krijgen  zo  een  mandaat   toegewezen.  Onafhankelijk  betekent  ook  dat  je  geen  band  hebt  met  een  regering,  je  moet  die   regering  juist  op  de  rooster  leggen.  Je  hebt  bijvoorbeeld  een  expert  inzake  foltering,  extreme   armoede,…  Je  hebt  dus  een  vrij  groot  aantal  van  die  experten.  Als  het  over  een  bepaald  thema  gaat,   noemt  men  deze  thematische  mandaathouders.  Er  zijn  er  momenteel  38.  Sommige  mandaathouders   zijn  landenmandaathouders,  dat  betekent  dat  bepaalde  landen  door  de  VN-­‐MR  onder  specifiek   toezicht  van  die  mandaathouders  worden  geplaatst.  Landen  zoals  Noord-­‐Korea,  Haïti,  Sudan,   Congo,…  Er  zijn  zo  14  landen  die  onder  een  mandaathouder  staan.  Die  persoon  gaat  het  hele  gamma   van  mensenrechten  beoordelen  in  dat  land.  Als  het  over  een  thema  gaat,  dan  gaat  die   mandaathouder  zich  enkel  op  dat  thema  focussen.  Hij  gaat  dit  wel  beoordelen  in  functie  van  alle   lidstaten  van  de  VN.     Ze  zijn  onafhankelijk  en  dat  vormt  dus  een  probleem  om  ze  te  rekruteren.  Ze  krijgen  geen  loon  of   salaris.  Hun  vluchten  en  hotels  worden  wel  terugbetaald.  Het  zijn  vaak  professoren  die  ook  tijd   moeten  maken.       Wat  zijn  de  beoordelingsmaatstaven?       Op  basis  van  wat  gaan  ze  beoordelen  of  de  landen  de  maatregelen  handhaven?  Aan  de  hand  van  het   VN-­‐Handvest,  UVRM,  mensenrechtenverdragen,  humanitair  recht,  soft  law.     Wat  doen  zij  nu  concreet?     Ze  onderzoeken  de  “communications”.  Dat  zijn  brieven  die  zij  krijgen  van  NGO’s  of  individuen.  Als  dat   een  dringende  zaak  is,  dan  kan  die  een  “urgent  appeal”  doen  om  onmiddellijk  maatregelen  te   nemen.  Het  vermijden  van  onherstelbare  schade  aan  mensenrechten.  Het  is  dan  aan  de  staat  om   daarop  te  reageren.  Als  het  minder  dringende  zaken  zijn  dan  doet  men  dat  via  “Letters  of  Allegation”.   Hun  idee  is  eenvoudig  weg  de  staten  aan  te  spreken  en  ze  aan  te  zetten  tot  ondernemen  van  actie,   niet  om  ze  te  veroordelen,  aan  te  klagen  of  te  beschuldigen.  Het  is  een  zachte  vorm  van  dwang   zetten.       Hoe  zet  je  aan  tot  deze  actie?     Dit  gebeurt  via  landenbezoeken.  Speciale  mandaathouders  reizen  rond,  naast  hun  gewone  werk.  De   Oostenrijke  professor  Manfred  Nowak  was  een  rapporteur  inzake  foltering.  Je  bent  niet  altijd   welkom  in  elk  land.  Je  hebt  geen  recht  op  toegang  tot  een  land,  het  is  steeds  aan  een  land  om  je  toe   te  laten  of  niet.  Hij  werd  uitgenodigd  door  de  eerste  minister  van  Zimbabwe,  maar  eens  aangekomen   werd  hij  direct  op  het  vliegtuig  gezet  naar  huis.  De  eerste  minister  behoorde  tot  een  bepaalde   politieke  groep  die  anders  was  dan  de  politieke  groep  van  de  president.  Hij  mocht  dus  niet  binnen.       Je  kan  vooraf  onderhandelen  met  landen  zodat  de  regeringen  zich  niet  gaan  moeien  eens  zij  in  het   land  zijn,  met  wie  en  over  wie  ze  mogen  spreken.  Als  een  land  bezocht  is,  dan  wordt  daarover  een   rapport  gemaakt  en  voorgelegd  aan  de  globale  mensenrechtenraad.  Dan  volgt  er  een  plenaire  zitting   Yasmine  Ghys  

39  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

die  aan  het  land  de  mogelijkheid  geeft  om  op  de  aantijgingen  te  reageren.  Het  is  een  zachte  vorm   van  dwang  waarbij  aanbevelingen  worden  gericht  tot  die  landen.  Zowel  door  een  speciale  rapporteur   als  door  de  leden  van  mensenrechtenraad  zelf.  Er  is  een  jaarlijks  rapport.     Die  mandaathouders  gebruiken  1  van  de  maatstaven  om  te  beoordelen  of  die  landen  hun   mensenrechten  naleven  of  niet.  Dat  kan  soft  law  zijn;  verklaringen,  guidelines…  Die  speciale   mandaathouders  kunnen  naar  aanleiding  van  de  werkzaamheden  ook  guidelines  opstellen.  De   mandaathouder  van  vluchtelingen  heeft  er  ook  een  paar  opgesteld.  De  guidelines  zijn  gericht  tot   IDPs,  voor  vluchtelingen  bestaat  er  het  VN-­‐verdrag  dat  vluchtelingen  bepaalde  rechten  geeft.  IDPs   zijn  niet  zo  goed  beschermd  dus  die  hebben  guidelines9.       Zij  gaan  niet  veroordelen,  zij  gaan  in  dialoog  gaan  met  landen.  Ze  gaan  niet  in  conflict,  ze  gaan   proberen  op  een  diplomatische  manier  de  landen  aan  te  zetten  tot  actie.  De  VN  heeft  globaal  weinig   geld  besteed  aan  mensenrechten.  Zij  krijgen  al  geen  loon,  sommige  mandaathouders  betalen  zelf   bepaalde  vliegtuigtickets.  De  ondersteuning  is  minimaal  vanwege  de  Hoge  Commissaris  voor  de   mensenrechten.  Toch  proberen  zij  hun  werk  te  doen.  Eenmaal  zij  een  rapport  opstellen,  wordt  het   besproken  in  de  Mensenrechtenraad,  die  dan  vaak  een  landenresolutie  aanneemt.  Weinig  follow-­‐up,   want  er  is  weinig  geld  voor  handen.       “Russia  seeks  to  suppress  UN  secret  prisons  report”   Speciale  mandaathouders  kunnen  niet  altijd  op  applaus  rekenen  van  staten.  Toen  een  speciale   werkgroep  inzake  gedwongen  verdwijningen  een  rapport  heeft  opgemaakt  over  de  Russische   praktijken  in  Tsjetsjenië,  heeft  de  Russische  ambassadeur  er  bij  de  VN  op  aangedrongen  dat  dat   rapport  nooit  publiek  gemaakt  zou  worden.  De  voorzitter  van  die  commissie  zei  dat  dit  niet  kan!       Universal  Periodic  Review  (UPR)     Gecreëerd  door  de  nieuwe  Mensenrechtenraad  in  2006.  De  bedoeling  is  te  beoordelen  of  dat  landen   zich  houden  aan  de  mensenrechten.  1  van  de  kritieken  op  de  mensenrechtencommissie  was  dat  die   beoordeling  van  de  commissie  enorm  selectief  was,  enorm  gepolitiseerd.  Bepaalde  landen  werden   getarget,  niet  alle  landen  werden  beoordeeld.       In  het  kader  van  de  UPR  wou  men  daar  komaf  mee  maken.  In  principe  zou  ieder  land,  iedere  lidstaat   om  de  4,5  jaar  worden  beoordeeld.  De  VN-­‐Mensenrechtenraad  beoordeelt  dit.  Men  wou  alle  landen   gelijk  behandelen.     Doelstelling:  ieder  land  wordt  op  een  objectieve,  niet  gekwalificeerde  beoordeeld.     à  Verbeteren  mensenrechten  (VN-­‐Ch,  UVRM,  MR-­‐verdragen,  vrijwillige  engagementen,  IHR)   à  Beoordeling  positieve  evoluties  en  uitdagingen  in  landen   à  Verbetering  capaciteit/technische  assistentie  van  landen   à  Delen  ‘best  practices’  tussen  landen   à  Ondersteunen  samenwerking  in  promotie  en  bescherming  MR   à  Aansporen  tot  samenwerking  met  MR-­‐Raad  en  andere  organen     Werkwijze:  een  land  moet  beoordeeld  worden  in  de  volgende  sessie  van  de  UPR.  Dat  land  moet   voorafgaand  aan  die  beoordeling  een  rapport  indienen.  Dit  rapport  mag  maximum  20  pagina’s  tellen.                                                                                                                           9  Vluchtelingen:  mensen  die  hun  land  ontvluchten  om  specifieke  redenen.  Ze  overschrijden  de  grens   tussen  hun  land  en  de  rest  van  de  wereld.   Internally  Displaced  Persons:  zij  blijven  in  het  land,  maar  je  zou  ze  als  vluchtelingen  kunnen   beschouwen  omdat  zij  hun  ook  verplaatsen.  Ze  moeten  hun  haven  en  goed  ook  verlaten,  maar  gaan   geen  grens  over.   Yasmine  Ghys  

40  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Dat  land  moet  een  objectief  overzicht  geven  in  20  pagina’s  over  zijn  mensenrechtenbeleid.  Vaak   wordt  aangegeven  welke  positieve  maatregelen  overheden  hebben  genomen.  NGO’s  worden   geconsulteerd  voor  het  rapport  wordt  opgesteld.  Zodanig  dat  deze  een  deftige  input  kunnen  geven.   Belangrijke  mensenrechten  NGO’s  worden  hierbij  betrokken.     Een  compilatie  van  informatie  vanwege  de  Hoge  Commissaris  voor  de  Mensenrechten,  maximum  10   pagina’s.  Hier  staat  ook  informatie  in  die  vergaard  is  door  de  speciale  mandaathouders  zoals  situatie   in  gevangenissen,…     Informatie  aangeleverd  door  derden,  door  andere  belanghebbenden.  Als  burger  kan  je  dit  doen,   universiteiten  doen  dit  ook.  NGO’s  doen  dit  in  schaduwrapporten/alternatieve  rapporten.  Dat   geheel  gaat  beoordeeld  worden  door  een  werkgroep  binnen  de  Mensenrechtenraad.       De  hele  zaak  wordt  voorbereid  door  een  groep  van  3  landen,  de  ‘troika’.  Dan  start  een  interactieve   dialoog  tussen  werkgroep  en  het  betrokken  land.  Die  dialoog  duurt  3,5  uur.       Vervolgens  gaat  die  werkgroep  een  ontwerp  van  rapport  opstellen  met  aanbevelingen  en  kan  het   betrokken  land  daar  al  op  reageren.  Dit  proces  duurt  anderhalf  uur.       Dan  wordt  er  een  ‘outcome  report’  opgesteld  in  een  halfuur  en  wordt  de  hele  zaak  naar  de  plenaire   Mensenrechtenraad  getransfereerd.  Er  is  opnieuw  een  debat  waarbij  hier  ook  de  NGO’s  actief   kunnen  tussenkomen.  Er  worden  dan  aanbevelingen  gericht  tot  de  staat  en  die  gaat  deze  proberen   opvolgen.  Die  interactieve  dialoog  is  vrij  diplomatisch  maar  sommige  staten  kunnen  vrij  hard  uit  de   hoek  komen10.  Er  komt  daarna  een  tussentijdse  opvolging  van  deze  status  en  een  nieuwe  cyclus.   Hoge  Commissaris  voor  de  Mensenrechten  (UNHCHR  -­‐  OHCHR)**     • Creatie     Deze  bestaat  niet  sinds  het  ontstaan  van  de  VN,  er  was  wel  een  Hoge  Commissaris  voor  de   vluchtelingen.  Mensenrechten  mochten  niet  te  hoog  op  de  agenda  staan,  er  bestond  geen  consensus   bij  de  grootmachten  om  mensenrechten  op  de  kaart  te  plaatsen.  Men  wou  het  niet  een  al  te  grote   rol  geven  binnen  de  VN.  De  Hoge  Commissaris  is  een  onafhankelijk  orgaan.     Vanaf  de  jaren  ’90  is  de  discussie  weer  opgelaaid,  onder  groot  lobbywerk  van  NGO’s.  Amnesty   International  heeft  tijdens  de  wereldconferentie  van  1993  in  Wenen  een  grote  rol  gespeeld.  Er  was   grote  discussie  of  alsnog  zo  een  commissaris  moet  worden  gecreëerd.  Een  heel  blok  van  Aziatische   staten  waren  daar  tegen.  Er  is  alsnog  een  resolutie  aangenomen  om  dit  orgaan  te  creëren,  waarbij   zelfs  de  Aziatische  staten  zich  hebben  aangesloten.  In  1993,  het  is  dus  nog  vrij  recent.  De  idee   daarachter  was  een  grotere  prominentere  rol  te  geven  aan  organen  inzake  mensenrechten  binnen   de  VN.  Een  experten  orgaan  dat  onafhankelijk  moet  zijn.       Hij  krijgt  meteen  de  titel  van  Ondersecretaris-­‐Generaal  van  de  VN  om  aan  te  tonen  dat   mensenrechten  net  een  trapje  hoger  staat.  Het  is  een  hogere  rangorde.     • Samenstelling     Hij  heeft  een  bepaald  ambtenarenapparaat  onder  zich  en  die  zetelt  in  Genève.  De  huidige  is  een   Jordaanse  diplomaat  Al-­‐Hussein.  Er  zit  een  rotatiesysteem  in.  Je  wordt  aangesteld  voor  4  jaar,  en  dit                                                                                                                           10  Het  VK  had  wetgeving  aangenomen  dat  verdachten  van  terrorisme  vrij  lang  konden  worden   vastgehouden  zonder  voor  de  rechter  gebracht  te  worden.  Tijdens  de  UPR  kwam  hier  veel  kritiek  op.   Yasmine  Ghys  

41  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

kan  eenmalig  verlengd  worden.  Hij  is  vorig  jaar  nog  maar  aangesteld,  hij  volgt  een  Afrikaanse  dame   op.  Ze  had  haar  sporen  in  de  strijd  tegen  de  apartheid  verdiend,  Al-­‐Hussein  heeft  zijn  sporen   verdiend  als  diplomaat  bij  het  helpen  creëren  van  het  internationaal  Strafhof.  Hij  doet  zijn  werk  niet   alleen,  heeft  zijn  hoofdkwartier  in  Genève.  Daar  werken  ongeveer  een  500tal  personen.  De  meeste   ambtenaren  die  werken  in  field  offices  die  verspreid  zijn  over  landen  wereldwijd.  De  landen  zelf   vragen  om  een  ‘field  office’,  de  VN  legt  deze  niet  zelf  op.  De  meeste  mensen  die  hier  werken  zijn   juristen.     • Bevoegdheden     Hij  is  president/voorzitter  van  de  Mensenrechtenraad,  een  politiek  orgaan.  Hij  is  commissaris  voor  de   mensenrechten  en  zijn  office.  Die  hebben  vooral  een  ondersteunende  taak,  zij  moeten  andere   organen  bij  de  VN  moeten  ondersteunen.  Ze  moeten  input  geven  en  beslissingen  proberen  voor  te   bereiden.       De  echte  en  belangrijkste  taak  is  de  promotie  en  bescherming  van  alle  mensenrechten  voor   iedereen.  Want  dit  was  ook  de  kritiek  tot  de  jaren  ’90.  Dat  deze  beperkt  werden  tot  de  promotie  en   bescherming  van  de  eerstegeneratierechten.  De  taak  van  de  commissaris  is  juist  om  meer  aandacht   te  besteden  aan  de  tweedegeneratierechten  en  derdegeneratierechten.  Hij  kan  ondersteunende   initiatieven  nemen,  hij  kan  aanbevelingen  richten  tot  alle  organen  binnen  de  VN.  Aanbevelingen  en   ook  op  deze  wijze  mee  helpen  mainstreamen,  namelijk  ingang  doen  vinden  van  mensenrechten  in   het  beleid  van  alle  organen.  Technische  assistentie  wordt  gedaan  door  die  field  offices.     Ecuador  zat  met  een  probleem.  Het  heeft  een  vrij  grote  gemengde  bevolking  maar  ook  een  beperkt   aantal  inheemse  volkeren  met  een  eigen  rechtssysteem.  Dat  betekent  dat  als  iemand  iets  steelt  uit   de  inheemse  groep  dat  die  ter  verantwoording  geroep  wordt  voor  de  sjamaan.  Heeft  die  persoon   een  recht  op  een  eerlijk  proces?  Dit  is  niet  voor  een  onafhankelijk  en  onpartijdige  rechter,  er  is  ook   geen  advocaat.  Nochtans  garandeert  de  Ecuadorse  grondwet  dit  en  heeft  het  internationale   verdragen  getekend  die  dit  ook  garanderen.  De  inheemse  bevolking  heeft  ook  een  ander  idee  over   straffen,  onder  andere  lijfstraffen11.  Die  field  offices  moeten  een  wetsvoorstel  uitschrijven  die  de   verhouding  tussen  het  officiële  en  inheemse  systeem  op  punt  moeten  zetten.  Wat  is  in  strijd  met  de   mensenrechten  en  wat  niet?  à  Dit  is  een  vorm  van  technische  assistentie.     Globaal  heeft  deze  commissaris  een  ruim  mandaat  en  hij  mag  zijn  eigen  prioriteiten  stellen.  Hij  moet   wel  werken  in  een  vrij  politieke  context.  Binnen  de  VN  vormen  alle  landen  een  “blok12”  van  landen.   Je  hebt  een  aantal  blokken  die  hun  eigen  belangen  te  verdedigen  hebben,  hun  eigen  prioriteiten.   Afrika  wil  meer  aandacht  voor  tweede-­‐  en  derdegeneratierechten  en  Europe  meer  voor   eerstegeneratierechten.       Hij  kan  geen  jurisdictionele  uitspraken  doen.  Hij  kan  geen  onderzoeken  doen.  Hij  heeft  geen   dwingende  macht.  Hij  is  noch  rechter,  noch  ombudsman.     • Groeiende  invloed     We  zien  dat  door  de  jaren  heen  de  meeste  commissarissen  een  aanzien  hadden  opgebouwd  in   mensenrechten  voor  zij  werden  aangesteld  als  commissaris.  De  eerste  commissarissen  waren  vrij   diplomatisch,  gereserveerd  in  de  tussenkomst.  Op  een  bepaald  ogenblik  zien  we  dat  commissarissen   veel  activistischer  zijn  geworden.  Ze  durven  veel  meer  zeggen  dat  hun  voorgangers.  De  laatste  3                                                                                                                           11  Inwrijven  met  brandnetels,…   12  Bv.  West-­‐Europese  en  andere  landen   Yasmine  Ghys  

42  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

commissarissen  hebben  meer  kritiek  gegeven  op  staten.  Er  is  dus  sprake  van  een  activistischere  visie   en  een  groeiende  invloed  van  de  commissarissen.     • Financiële  middelen     Ongeveer  een  300  miljoen  dollar  gaat  per  jaar  naar  de  mensenrechten  binnen  de  VN.  De  helft  komt   uit  het  reguliere  budget,  de  andere  helft  komt  van  giften.  Daar  knelt  een  beetje  het  schoentje,   aaangezien  je  afhankelijk  bent  van  vrijwillige  giften.  Als  België  een  gift  zou  doen  aan  de  commissaris   en  zegt  “dat  geld  moet  geïnvesteerd  worden  in  het  lokale  field  office  in  Congo.”  Dan  is  er  een   probleem  want  de  commissaris  moet  zelf  zijn  prioriteiten  kunnen  stellen  en  het  geld  gebruiken  voor   wat  hij  denkt  dat  belangrijk  is.  De  commissaris  moet  uiterst  diplomatisch  zijn.  Hij  steekt  daar  samen   met  zijn  office  veel  tijd  en  werk  in  om  zijn  eigen  prioriteiten  te  blijven  doordrukken  ten  nadele  van   die  donorstaten.       1)  Heel  veel  tijd  in  het  bekomen  van  geld   2)  Je  moet  maken  dat  je  eigen  beleid  niet  onder  druk  komt  te  staan  

Treaty-­‐based  organen  en  mechanismen     Hun  oorsprong  kan  teruggebracht  worden  tot  mensenrechtenverdragen.  Dit  zijn  de  toezichtsorganen   die  gaan  kijken  of  staten  aan  hun  mensenrechtenverplichtingen  voldoen.  Er  zijn  in  totaal  9  ‘core’   verdragen.  Dit  zijn  de  belangrijkste  mensenrechtenverdragen  die  onder  de  VN  tot  stand  zijn   gekomen.     Antiracismeconventie  1965  -­‐  BUPO  verdrag  1966  -­‐  ECOSOC  Verdrag  1966    -­‐ Vrouwenrechtenconventie  1979  -­‐  Antifolterverdrag  1984  -­‐  Kinderrechtenverdrag  1989  -­‐   Migrantenverdrag  1990  -­‐  Verdrag  om  verdwijningen  tegen  te  gaan  2006  -­‐  Verdragen  voor  mensen   met  een  beperking  2006     Aan  de  verdragen  worden  vaak  optionele  protocollen  toegevoegd.  Deze  voegen  nieuwe  rechten  toe,   of  een  toezichtmechanisme.  Ieder  verdrag  heeft  zijn  eigen  toezichtsorgaan.  9  treaty  bodies  +  1.  In   het  antifolterverdrag  is  er  via  een  optioneel  protocol  nog  een  subcommissie  aan  toegevoegd.       Deze  verdragen  zijn  allemaal  op  een  verschillend  tijdstip  tot  stand  gekomen.  Sommige  tijdens  de   Koude  Oorlog,  aantal  naar  het  einde  toe.    

Yasmine  Ghys  

43  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

 

  Bij  bepaalde  verdragen  kunnen  ook  niet-­‐lidstaten  toetreden,  zoals  het  Vaticaan.  Als  land  zijn  wij  in   eerste  instantie  gebonden  door  al  die  rechten  die  in  die  verdragen  zijn  gegarandeerd.  Er  zijn   onvoldoende  verklaringen  bij  het  ICMW  voordat  het  klachtenwerking  in  werking  zou  treden.  Er  zijn   er  minstens  10  of  12  nodig.   Functies     • Rapportage     Er  is  een  rapportageprocedure  bij  elk  toezichtmechanisme.  Dat  is  automatisch,  van  zodra  je  dat   verdrag  ratificeert  moet  je  op  geëigende  tijdstippen  gaan  rapporteren  als  staat.     Kenmerken:  elk  land  dat  een  verdrag  heeft  geratificeerd,  moet  rapporteren.  Het  wordt  beoordeeld   door  een  treaty  body,  die  gaat  in  constructieve  dialoog  met  de  staat.  Het  is  een  periodiek  systeem.   Rapportage  à  beoordeling  à  follow-­‐up  à  ….  Er  moet  gerapporteerd  worden  over  alle  rechten  in   dat  verdrag.       Procedure:  er  wordt  ongeveer  hetzelfde  systeem  als  bij  de  UPR  gebruikt.  Er  is  soms  een  pre-­‐sessie,   NGO’s  kunnen  ook  informeel  worden  geconsulteerd.  Bij  deze  meeting  is  er  geen  tijdslimiet.  Dit  kan  3   uur  duren,  1  uur,…  Het  eindigt  met  concluding  observations  waarin  enerzijds  de  positieve  elementen   aan  bod  komen,  vervolgens  de  ‘concerns;,  de  problemen.  Het  wordt  afgesloten  met  een  aantal   aanbevelingen.       Resultaat:  ‘concluding  observations’:  die  aanbevelingen  zijn  gericht  tot  1  bepaalde  staat.   ‘general  comments13’:  codificatie  van  de  praktijk  van  de  verschillende  treaty  bodies  in  het  kader  van   hun  toezicht.  Deze  zijn  gericht  tot  alle  lidstaten  die  dat  verdrag  hebben  geratificeerd,  terwijl                                                                                                                           13  Bv.  door  het  VN-­‐kinderrechtencomité  naar  aanleiding  van  vele  rapporten  die  het  gelezen  en   becommentarieerd  heeft  en  als  gevolg  van  een  aantal  klachten  die  zijn  ingediend.  Het  heeft  een   Yasmine  Ghys  

44  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

concluding  observations  het  eindproduct  zijn  van  rapportage  ten  aanzien  van  1  lidstaat  en  een  aantal   aanbevelingen  bevatten.  Het  ene  heeft  een  algemene  impact,  het  andere  is  gericht  tot  1  bepaalde   staat.     Deze  aanbevelingen  zijn  aangenomen  door  de  Treaty  Bodies,  dit  zijn  geen  rechters.  Hun  beslissingen   zijn  dus  niet  bindend,  maar  ze  hebben  wel  een  zekere  autoritaire  waarde.      

Procedures  om  op  te   volgen  of  de  staat  zich   aan  deze   aanbevelingen  houdt  

Treaty  body  stelt   concluding  observa}ons   op  van  het  rapport,   inclusief  aanbevelingen  

Er  vindt  een   construc}eve   dialoog  plaats   tussen  het  comité   en  de  lidstaat   •

Lidstaat   stuurt  zijn   rapport  

Treaty  body  presenteert  de   lidstaat  een  lijst  met  problemen  en   vragen  gebaseerd  op   bezorgdheden  die  uit  het  verdrag   voortvloeien  

De  lidstaat  kan   antwoorden  op   deze  lijst  met   problemen  en   vragen  

Klachten/’communications’  

 

  Niet  onder  ieder  verdrag  bestaat  er  een  vorm  van  klachtenrecht.  Je  kan  als  individu  niet  klagen  in  het   kader  van  bepaalde  verdragen.  Het  klachtenrecht  is  in  het  verdrag  opgenomen.  Dit  klachtrecht  is  niet   automatisch.  Daarvoor  moet  vaak  nog  een  afzonderlijke  verklaring  worden  afgelegd  door  de  staat.   Ofwel  is  dit  klachtenrecht  helemaal  niet  opgenomen  in  het  verdrag,  maar  wel  in  een  optioneel   protocol.  Ook  staten  kunnen  in  het  kader  van  die  treaty  bodies  klachten  indienen  tegen  andere   staten.  Dit  wordt  nauwelijks  gebruikt.  Dit  om  diplomatieke  rellen  te  voorkomen.  De  andere  staat  zou   je  dat  ook  eens  kunnen  ‘lappen’.  In  quasi  alle  verdragen  bestaat  het  klachtrecht,  je  moet  wel  gaan   controleren  of  een  staat  een  verklaring  heeft  afgelegd  vooraleer  je  een  klacht  kan  indienen.     Kenmerken:  dit  is  optioneel  en  dus  niet  verplicht.  Vaak  moet  er  een  afzonderlijke  verklaring  worden   afgelegd  of  een  optioneel  protocol  worden  geratificeerd  voor  dit  kan  worden  uitgeoefend.  De  treaty   bodies  bestaan  uit  onafhankelijke  experten  in  tegenstelling  tot  de  meeste  charter-­‐based.  Ze  acteren   alsof  ze  rechter  zijn,  maar  dit  zijn  ze  niet.  Ze  zijn  quasi-­‐jurisdictioneel.  De  uitkomst  is  dus  niet   bindend.     Ontvankelijkheid:  er  wordt  eerst  gekeken  of  aan  bepaalde  voorwaarden  voldaan  zijn.   Is  de  klacht  op  tijd  ingediend?   Zijn  de  interne  rechtsmiddelen  uitgeput?     Is  de  klacht  niet  anoniem  ingediend?   Is  deze  niet  ongegrond?                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       comment  aangenomen  waarin  duidelijk  staat  dat  lijfstraffen  in  strijd  zijn  met  het   kinderrechtenverdrag.  Dus  ook  de  ‘pedagogische  tik’  is  in  strijd.     Yasmine  Ghys  

45  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Procedure:  de  klacht  wordt  ingediend.  Vooraleer  die  klacht  op  zijn  ontvankelijkheid  en  gegrondheid   wordt  beoordeeld,  kunnen  er  al  jaren  verstreken  zijn.  Is  het  instellen  van  een  klacht  dan  wel  efficiënt,   als  je  toch  pas  jaren  later  een  uitspraak  krijgt.  Die  treaty-­‐bodies  kunnen  als  het  dringende  zaken   betreft14,  in  dergelijke  urgente  zaken,  wanneer  er  een  gevaar  bestaat  voor  onherstelbare  schade  van   een  basisrecht  die  in  een  verdrag  wordt  gegarandeerd.  Dan  kunnen  zij  voorlopige  maatregelen   nemen.  Je  moet  kunnen  aantonen  dat  1)  een  zeer  belangrijk  recht  dreigt  geschonden  te  worden,   recht  op  leven  of  de  fysieke  integriteit  2)  dat  er  onherstelbare  schade  aan  u  zou  worden  berokkend   als  dergelijk  feit  zich  voordoet.  Deze  voorlopige  maatregel  wordt  altijd  met  spoed  genomen.  De  staat   wordt  gevraagd  om  u  voorlopig  niet  uit  te  wijzen,  in  afwachting  van  uw  zaak.  Opgelet!  Ook   voorlopige  maatregelen  vallen  onder  het  systeem  dat  alle  uitspraken  van  treaty-­‐bodies  niet  bindend   zijn.  Bepaalde  staten  volgen  dit  wel  op.  De  staat  kan  een  reactie  geven,  de  ontvankelijkheid  en   gegrondheid  worden  beoordeeld  dan  komt  er  een  uitspraak  en  de  nodige  follow-­‐up.     Resultaat:  view/opinie/decision/rapport       • Onderzoeken     Onderzoeken  waarbij  het  comité  zelf  het  land  gaat  bezoeken  en  daar  met  allerlei  actoren  gaat   praten.       Kenmerken:  optioneel,  niet  in  alle  verdragen  bestaat  deze  optie.  Staten  moeten  vaak  een  verklaring   afleggen  voor  zo  een  treaty  body  een  bezoek  kan  afleggen  aan  de  staat.  Die  bezoeken  en  de  dialoog   die  met  een  staat  wordt  gevoerd  zijn  vertrouwelijk.  De  idee  is  om  samen  te  werken  met  een  staat  om   naar  oplossingen  te  zoeken  voor  problemen  waarmee  die  staat  wordt  geconfronteerd.     Procedure:  niet  te  kennen  

Uitdagingen  VN  Treaty-­‐based  System     Staten  rapportage     Sommige  landen  rapporteren  helemaal  niet,  ondanks  dat  zij  verplicht  zijn  te  rapporteren.  Die  landen   komen  er  niet  noodzakelijk  makkelijk  vanaf.  Dit  systeem  werkt  enkel  optimaal  als  een  staat  ook  actief   meewerkt.     Heel  veel  rapporten  worden  te  laat  ingediend  (‘reporting  burden’),  als  een  staat  al  die  verdragen   ratificeert,  en  al  die  rapporten  moet  indienen  bij  het  betrokken  toezichtorgaan.  Dat  vergt  een  grote   inspanning,  landen  uit  het  globale  zuiden  hebben  hier  problemen  mee.  Die  te  late  indiening  is   voornamelijk  het  geval  in  het  kader  van  dat  treaty-­‐bodysysteem  en  niet  in  het  kader  van  de  UPR.   Blijkbaar  kunnen  alle  landen  wereldwijd  op  tijd  hun  rapport  indienen  in  het  kader  van  de  UPR.  Als  ze   dat  kunnen  in  het  kader  van  de  UPR,  waarom  dan  niet  in  het  kader  van  de  treaty-­‐bodies?     Er  is  vaak  een  duplicatie,  dit  is  niet  altijd  slecht.  Een  staat  kan  als  gevolg  van  die  duplicatie  niet   gewoon  stil  blijven  zitten,  maar  moet  blijven  ageren  op  nationaal  vlak  om  die  mensenrechten  te   blijven  verbeteren  en  actief  ingrijpen  via  wetswijzigingen,  wijzigingen  in  de  rechtspraktijk.  Ze  worden   op  zeer  geregelde  tijdstippen  op  de  rooster  gelegd.                                                                                                                                   14  Als  u  op  het  punt  staat  uitgeleverd  te  worden,  als  u  de  doodstraf  bent  opgelegd…   Yasmine  Ghys  

46  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

individuele  klachten     Als  zij  al  die  klachten  moeten  beoordelen,  dan  komt  er  een  achterstand.  Het  duurt  vaak  jaren   vooraleer  zij  een  rapport  kunnen  beoordelen.  Die  treaty  bodies  zijn  geen  permanente  organen,  die   worden  ad  hoc  samengesteld  en  kunnen  dus  geen  oneindig  aantal  van  die  rapporten  beoordelen.  Er   zijn  onvoldoende  financiële  middelen  ter  beschikking  om  meer  samen  te  komen.       Je  kan  achterstand  inhalen  door  het  meer  perfectioneren  van  de  procedures,  extra  tijd  besteden  aan   de  treaty  bodies.     Waarom  worden  er  relatief  weinig  klachten  ingediend?  Omdat  advocaten  niet  vertrouwd  zijn  met   het  feit  dat  er  zoiets  bestaat  als  een  individueel  klachtensysteem  dat  bij  deze  treaty  bodies  kan   worden  ingediend.  Als  ze  dan  zien  dat  er  een  klacht  kan  ingediend  worden  door  de  politie,  dan  gaan   advocaten  hun  zaak  eerst  aanbrengen  bij  het  EHRM  want  dat  is  een  rechterlijk  orgaan  met  bindende   uitspraak.  Mocht  een  advocaat  alsnog  geen  gelijk  krijgen  dan  kan  hij  nog  klacht  indienen  bij  een   treaty  body.  Maar  bij  welk  treaty  body  dan?  Er  is  vaak  een  overlapping…  Het  is  het  interessantst  om   rechtspraak  van  alle  treaty  bodies  te  kennen/bekijken,  of  experten  te  gaan  raadplegen  om  te  weten   welke  het  gunstigst  is  voor  de  cliënt.     Oplossing       Als  je  bij  ieder  verdrag  een  treaty  body  hebt,  is  dat  wel  efficiënt?  Zou  je  niet  beter  1  treaty  body   hebben  dat  toezicht  houdt  op  alle  VN-­‐verdragen.  Dat  zou  betekenen  dat  in  het  kader  van  de   rapportageplicht  een  staat  maar  1  rapportage  moet  indienen.  Dit  heeft  ook  nadelen:  wanneer  een   staat  een  rapport  heeft  ingediend  wordt  het  niet  meer  opgejaagd  maatregelen  te  nemen.  De  treaty   body  zou  een  grote  samenstelling  moeten  hebben  en  er  zou  geen  specialisatie  meer  zijn  zoals  nu.   Het  zou  globaal  gezien  geen  slechte  evolutie  zijn  in  die  richting  te  evolueren  op  voorwaarde  dat  je   een  brede  groep  van  experten  kunt  inschakelen.  Zou  je  niet  beter  gaan  voor  een  Wereldhof  voor  de   mensenrechten?  Er  is  toch  ook  een  internationaal  Hof  van  Justitie  en  een  internationaal  Strafhof…   Dit  zou  een  optie  kunnen  zijn.  

Uitdagingen  VN  Charter-­‐based  system     De  mensenrechtenraad  bestaat  nog  deels  uit  persistent  violators  die  eruit  zouden  moeten.       In  het  kader  van  de  UPR  zien  we  dat  critici  zeggen  dat  die  beoordeling  niet  kritisch  genoeg  is,   vrienden  van  landen  die  onder  toezicht  staan  en  worden  beoordeeld    gaan  hun  kritiek  vaak   diplomatisch  en  zacht  formuleren.  Andere  landen  kunnen  wel  vrij  hard  zijn.  Het  UPR  mechanisme  is   gebaseerd  op  het  feit  dat  landen  zullen  en  wensen  mee  te  werken,  tot  nu  toe  is  dat  vrij  goed   verlopen.  Alle  landen  dienen  op  tijd  hun  rapport  in,  ze  worden  op  tijd  beoordeeld.  Israël  heeft  in  het   verleden  al  eens  geweigerd  mee  te  werken,  maar  is  daar  op  teruggekomen  en  heeft  besloten  verder   mee  te  werken.     Treaty  bodies  doen  vaak  beroep  op  informatie  aangeleverd  door  de  Hoge  Commissaris.  De   samenwerking  tussen  de  verschillende  toezichtsystemen  kan  nog  altijd  verbeteren.  NGO’s  zouden   nog  meer  betrokken  kunnen  worden  in  het  kader  van  de  follow-­‐up.  Input  van  nationale   mensenrechteninstituten  en  van  de  VN-­‐familie  zou  nog  groter  kunnen  zijn.    

Yasmine  Ghys  

 

47  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Regionale  mensenrechtenbescherming     Bijna  iedereen  continent  heeft  zijn  grote  regionale  organisatie,  sommigen  hebben  naast  die  grote   ook  sub-­‐regionale  organisaties.  In  tegenstelling  tot  het  wereldvlak  waar  we  de  VN  hebben  en  de   afwezigheid  van  een  Wereldhof  inzake  mensenrechten,  is  er  op  regionaal  vlak  wel  een  aantal   internationale  tribunalen  inzake  mensenrechten.  De  bescherming  op  regionaal  vlak  is  beter  geregeld   en  groter  dan  die  op  globaal  vlak.  

Regionale  organisatie  in  de  Amerika’s  &  Mensenrechten   Organisatie  van  Amerikaanse  Staten     Alle  landen  van  de  Amerika’s  zijn  lid  van  deze  organisatie.  Hoofdkwartier  Washington  DC.  2   belangrijke  instrumenten  zijn  ooit  tot  stand  gekomen  binnen  deze  organisatie.     • Amerikaanse  verklaring  van  de  Rechten  en  Plichten  van  de  Mens  (°1948)     Bevat  eerste  als  tweedegeneratierechten.       Toezichtmechanisme:  Inter-­‐Amerikaanse  Commissie  voor  de  Rechten  van  de  Mens.  Alle  35  lidstaten   zijn  onderworpen  aan  het  toezicht,  dus  inclusief  de  VS  en  inclusief  Canada.  De  commissie  gaat  vaak   bezoeken  afleggen  om  ter  plaatse  de  situatie  te  beoordelen  inzake  mensenrechten.  Ze  maakt   rapporten  op  naar  aanleiding  van  die  bezoeken.  Hierin  wordt  de  situatie  van  de  mensenrechten   uiteengezet.  Dit  is  een  zachte  manier,  een  andere  manier  is  dat  individuen  een  klacht  kunnen   indienen  bij  de  commissie  tegen  hun  staat.       Dit  toezichtmechanisme  is  quasi-­‐jurisdictioneel.  Het  bestaat  uit  experten  en  niet  uit  rechters.  Als  zij   rapporten  maken  waarin  ze  een  staat  veroordelen,  naar  aanleiding  van  een  bezoek  of  klacht,  dan  zijn   deze  niet  bindend.  De  commissie  kan  zeer  kritisch  zijn.  Landen  in  de  Amerika’s  zijn  zeer  gevoelig  aan   kritiek  en  ze  zeggen  dat  die  commissie  zich  te  ver  waagt  in  haar  kritiek.  De  commissie  staat  onder   druk  van  de  staten.  Ze  vinden  dat  die  commissie  het  instrument  is  in  de  handen  van  de  VS,  dit  is   incorrect.  Die  commissie  is  samengesteld  uit  experten  in  mensenrechten  die  uit  de  Caraïben  en   Latijns-­‐Amerika  komen,  dus  het  zijn  zeker  geen  marionetten  van  de  VS.  Ze  zijn  ook  heel  kritisch   geweest  inzake  Guantánamo  Bay.     • Amerikaanse  Conventie  voor  de  Rechten  van  de  Mens  (°1969  à  EIF  1979)     Amerikaanse  tegenhanger  van  het  EVRM.  Er  zijn  slechts  23  van  de  35  landen  aangesloten.  Deze   conventie  is  bindend  dus  van  zodra  een  staat  zich  aansluit  is  hij  gebonden.  Je  kan  die  conventie  voor   nationale  rechters  in  de  aangesloten  staten  inroepen.       Toezichtmechanisme:  de  conventie  heeft  een  functie  gegeven  aan  de  Inter-­‐Amerikaanse  Commissie   voor  de  Rechten  van  de  Mens.  (Deze  heeft  dus  een  dubbele  functie.)  Dit  gebeurt  aan  de  hand  van   een  individuele  klachten  van  individuen  tegen  een  staat.  De  VS  en  Canada  zitten  hier  niet  in.  Het   Inter-­‐Amerikaans  Hof  voor  de  Rechten  van  de  Mens,  een  jurisdictioneel  orgaan  dat  zich  kan   uitspreken  over  de  klachten  die  eerst  de  commissie  zijn  gepasseerd  en  waarover  de  commissie  de   klacht  verwijst  naar  een  inter-­‐Amerikaans  Hof.  Niet  alle  landen  van  de  23  kunnen  hun  klachten  aan   het  Hof  voorleggen.  Er  is  een  soort  filter  ingebouwd  zodat  het  hof  zich  kan  uitspreken  over  een   klacht.  Daarvoor  moet  een  staat  die  het  verdrag  heeft  geratificeerd  een  extra  verklaring  afleggen.   Slechts  20  landen  van  de  23  hebben  dit  gedaan.  Het  Hof  heeft  slechts  een  beperkte  rechtsmacht.  Het   Amerikaans  Hof  kan  ook  adviezen  geven  aan  nationale  staten.  

Yasmine  Ghys  

48  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

(Sub-­‐)Regionale  organisatie(s)  in  Afrika  &  Mensenrechten   Afrikaanse  Unie       Alle  staten  uit  Afrika  behalve  Marokko  zijn  lid  van  deze  unie.  De  Afrikaanse  landen  zijn  niet  tevreden   met  de  rol  van  Marokko  als  bezettende  staat  in  de  Westerse  Sahara.     • Afrikaans  Charter  voor  de  Rechten  van  de  Mens  en  van  de  Volkeren  (°1981  à  EIF  1986)     54  lidstaten  aangesloten.  Dit  is  een  bindend  verdrag  voor  de  staten  die  dit  verdrag  hebben   geratificeerd.  Er  bestaat  een  Afrikaanse  Commissie  voor  de  Rechten  van  de  Mens  en  van  de   Volkeren.  Een  onafhankelijk  orgaan  dat  bestaat  uit  experten.  Wat  deze  commissie  beslist  van   rapporten  zijn  juridisch  niet  bindend  maar  hebben  een  zekere  autoritaire  waarde.  Die  commissie  kan   bezoeken  afleggen  aan  staten,  kan  op  basis  daarvan  rapporten  opstellen  om  te  kijken  of  het  beleid   van  staten  mensenrechten  naleven.  Ze  kunnen  het  Afrikaans  Charter  ook  promoten.     Er  is  een  landenrapportagesysteem.  Landen  moeten  rapporten  indienen  bij  de  commissie  en  de   commissie  gaat  die  dan  beoordelen.  Individuele  klachten  kunnen  worden  ingediend  bij  de  commissie   en  deze  beoordeeld  dan  of  ze  gegrond  zijn  of  niet.       Bestaat  er  zoiets  als  een  Afrikaans  Hof  voor  de  Rechten  van  de  Mens?   Tot  voor  kort  niet,  dat  handvest  creëerde  geen  hof.  Op  dat  moment  was  er  geen  meerderheid  van   staten.  De  jonge  leiders  na  de  kolonisatie  zijn  opgevolgd  en  die  waren  gehecht  aan  nationale   soevereiniteit.  Het  laatste  wat  zij  wouden  was  een  onafhankelijk  hof  dat  hun  acties  zou  beoordelen.       Onlangs  is  er  wel  een  optioneel  protocol  aangenomen  bij  het  handvest  dat  zo  een  hof  opricht.   Protocol  is  in  1998  aangenomen.  Dat  hof  bestaat  nog  maar  sinds  2006.  We  zien  dat  de  leden  van  dat   Hof  vooral  belang  hechten  aan  het  promoten  van  dat  hof  en  niet  aan  het  adequaat  beoordelen  van   klachten  die  aan  hun  worden  gegeven.  Ze  zijn  wat  lui,  ze  doen  momenteel  niet  waarvoor  ze  zijn   aangesteld,  het  beoordelen  van  klachten.  Die  klachten  kunnen  worden  doorgestuurd  door  de   Afrikaanse  Commissie  of  de  staten,  individuen  hebben  geen  toegang  tot  dat  Hof.  Individuen  kunnen   klachten  indienen  bij  de  commissie,  maar  het  is  aan  die  commissie  om  te  beslissen  of  ze  de  klacht   indienen  bij  het  Hof.     In  dat  optioneel  protocol  dat  het  Hof  heeft  gecreëerd,  voorziet  het  in  de  mogelijkheid  om  individuen   rechtstreeks  zaken  te  laten  voorleggen  aan  het  Hof.  Dit  aan  de  hand  van  een  afzonderlijke  verklaring   van  staten.  Slechts  7  staten  hebben  zo  een  verklaring  afgelegd.  Er  zijn  momenteel  maar  26  staten  die   het  optioneel  protocol  hebben  geratificeerd.  Dat  hof  kan  ook  adviezen  geven.     • Economic  Community  of  West  African  States  (ECOWAS)         ECOWAS  Hof  van  Justitie   Sommigen  hebben     een  mensenrechten-­‐ • Southerm  African  Development  Community  (SADC)   mandaat,  ze  hebben     een  aantal  zaken   SADC  Tribunaal  à  afgeschaft   inzake  mensenrechten     beslist.  Sommige   • East  African  Community  (EAC)   staten  waren  het  niet     eens  met  deze  zaken.   Oost-­‐Afrikaans  Hof  van  justitie  

Yasmine  Ghys  

49  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Sub-­‐Regionale  organisatie  in  Azië  &  Mensenrechten     Geen  grote  regionale,  maar  wel  1  sub-­‐regionale  inzake  mensenrechten.  Azië  is  cultureel,  religieus,   geopolitiek  zeer  divers.  China,  Japan,  India,  Indonesië,…  de  belangrijke  landen  raken  het  moeilijk   eens  om  1  grote  organisatie  te  regelen.     Associatie  van  Zuidoost-­‐Aziatische  naties       Deze  organisatie  bestaat  sinds  1967.     In  2009  creëren  ze  pas  een  soort  intergouvernementele  commissie  voor  de  rechten  van  de  mens.   Deze  commissie  is  niet  onafhankelijk  of  onpartijdig.  Ze  is  samengesteld  uit  vertegenwoordigers,   ambassadeurs  van  de  verschillende  lidstaten.  Lidstaten  zijn  bang  en  wensen  niet  dat  burgers  zich  tot   een  onafhankelijke  commissie  kunnen  richten.  Deze  commissie  heeft  dus  niet  echt  bevoegdheden   gekregen.  Ze  promoten  en  respecteren  de  mensenrechten.  Ze  houden  zich  voornamelijk  bezig  met   het  promoten.     Tot  2012  was  er  geen  enkel  mensenrechteninstrument  dat  is  aangenomen  binnen  Azië.     In  2012  kwam  er  een  verklaring:     • Asean  Verklaring  van  de  Mensenrechten       Deze  bevat  eerste,  tweede  en  derdegeneratierechten.  De  commissie  heeft  geen  bevoegdheid  om   klachten  van  individuen  te  beoordelen.  

Regionale  organisatie(s)  in  Arabische  wereld  &  Mensenrechten   Liga  van  Arabische  Staten     • (Herzien)  Arabisch  Charter  voor  de  Mensenrechten  (°1994/°2004  à  2008)     Redelijk  wat  landen  die  zijn  aangesloten  bij  de  Liga,  hebben  dit  verdrag  geratificeerd  (zelfs  Syrië).  Er   is  heel  veel  kritiek  op  de  inhoud  omdat  er  een  aantal  clausules  instaan  die  strijdig  zijn  met  universele   mensenrechtenverdragen.  Gelijkheid  man/vrouw,  vrijheid  van  religie  zit  er  wel  in  maar  je  mag  niet   veranderen  van  religie,  en  alles  moet  geïnterpreteerd  worden  in  het  kader  van  de  Sharia.     Toezichtmechanisme:  Arabisch  Mensenrechtencomité.  Het  bestaat  uit  onafhankelijke  experten.  Het   enige  wat  zij  kunnen  doen  is  rapporten  beoordelen.  Er  bestaat  een  rapportageprocedure,  landen   moeten  rapporten  indienen  en  die  worden  beoordeeld  door  die  experten.  Er  is  geen  informatie  over   die  rapporten  beschikbaar,  het  is  allemaal  ontransparant.  Onder  druk  van  de  pers  is  er  een  Arabisch   Hof  voor  de  Mensenrechten  opgericht.  Die  beslissing  is  genomen  maar  nog  niet  ten  uitvoer  gelegd.   Dat  Hof  zal  enkel  klachten  van  staten  kunnen  beoordelen.  Staten  dienen  quasi  nooit  klachten  in   tegen  andere  staten  dus  dat  zou  geen  nut  hebben.  2de  optie  is  wel  dat  NGO’s  klachten  kunnen   indienen  maar  er  moet  een  aparte  toelating  zijn  van  de  staat  tegen  wie  de  klacht  zou  worden   ingediend.   Organisatie  van  Islamitische  samenwerking  (°1969)     Ook  hier  is  er  veel  kritiek,  het  zou  niet  compatibel  zijn  met  wat  er  in  Universele  instrumenten  zou   staan.  Er  staan  enkele  rechten  in  die  wel  toegekend  worden  aan  iedereen,  sommige  niet  aan   iedereen  en  de  maatstaf  is  opnieuw  de  Sharia.      

Yasmine  Ghys  

50  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

• Cairo  Verklaring  van  de  Rechten  van  de  Mens  in  Islam     Dit  is  minder  bekritiseerd  omdat  het  compatibel  is  met  universele  mensenrechtenverdragen.  Het   islamitisch  recht  speelt  een  rol  in  de  naleving.  Onafhankelijke  Permanente  Mensenrechtencommissie   met  zeer  beperkte  taak:  promotie  van  mensenrechten.     • Covenant  inzake  de  Rechten  van  het  Kind  in  Islam     Islamitisch  Comité  inzake  Kinderrechten.  De  toezichthouder  functioneert  niet,  is  nog  niet  opgericht.   Dit  zal  uit  vertegenwoordigers  van  lidstaten  bestaan,  die  zal  niet  op  onafhankelijke  of  onpartijdige   wijze  kunnen  bekijken  of  de  rechten  uit  dat  kinderrechtenverdrag  worden  nageleefd.  

Regionale  organisatie(s)  in  Europa  &  Mensenrechten     Na  WOII  :  angst  voor  fascisme  +  nazisme  +  ‘nooit  meer  oorlog’  +  sterke  internationale  rechter  nodig   die  nationale  rechters  overstijgt  à  internationale  rechtbank.     Het  fascisme  was  nog  niet  verdwenen  in  Europa.  Francisco  Franco  was  een  dictator,  de  president  van   Spanje  en  aan  de  macht  gekomen  met  de  hulp  van  Hitler  en  Mussolini.  Bij  zijn  dood  is  het  land   teruggekeerd  naar  de  democratie.  Salazar  was  ook  een  dictator.  Europa  was  dan  wel  Hitler  kwijt,   maar  het  fascisme  was  er  nog  steeds.     In  de  Sovjet-­‐Unie  was  Stalin  aan  de  macht,  bekend  vanwege  zijn  zuiveringsoperaties.  Je  zou  kunnen   zeggen  ‘dit-­‐is-­‐een-­‐ver-­‐van-­‐mijn-­‐bed-­‐show’  voor  Europa,  maar  dit  was  het  niet.  Er  was  de  vrees  dat  de   Sovjet-­‐Unie  West-­‐Europa  ging  overspoelen.     à  Dit  zijn  de  motieven  om  iets  te  doen  om  een  Europese  integratie  tot  stand  te  brengen.     Winston  Churchill:  oorlogspremier  VK,  staat  aan  mee  aan  de  wieg  van  een  aantal  Europese   organisaties.  Hij  is  vooral  bekend  voor  zijn  toespraken  tijdens  en  na  WOII.  Hij  had  het  voor  het  eerst   over  Europa  ombouwen  tot  soort  Verenigde  Staten  van  Europa  met  een  hoog  gerechtshof  (dat   toezicht  moet  houden  met  de  mensenrechten)  en  een  Europees  leger  soort  dat  charter  vd   mensenrechten  en  de  uitspraken  ervan  zou  afdwingen,  desnoods  manu  militare  =>  idee  van   paneuropese  organisatie.       Al  deze  ideeën  worden  later  opgepikt  door  NGO’s  à  Congres  van  Europa  in  den  Haag   (Scheveningen).  Iedereen  had  een  private  hoedanigheid,  ook  al  waren  er  journalisten,  politici,…     Ondertussen  kwam  de  Koude  Oorlog  eraan  en  de  idee  van  een  Pan-­‐Europese  organisatie  werd   utopisch.  1  jaar  later  kwam  er  wel  de  Raad  van  Europa.     Raad  van  Europa  (1949)     De  regeringen  richten  een  intergouvernementele  organisatie  op.  De  idee  is  dat   de  regeringen  gaan  samen  werken  met  het  oog  op  het  realiseren  van   bestaande  doelstellingen,  zonder  dat  de  staten  die  samenwerken   soevereiniteit  zouden  moeten  afstaan.       Europese  Unie  is  een  supranationale  organisatie,  waar  staten  dus  wel  bevoegdheden  opdragen  aan   de  organisatie.  De  Raad  van  Europa  kan  gezien  worden  als  het  begin.   Houdt  zich  bezig  met  mensenrechten,  het  garanderen  van  een  pluralistische  parlementaire   democratie  en  het  garanderen  van  de  rechtstaat.  

Yasmine  Ghys  

51  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

  47  leden,  waaronder  dus  alle  lidstaten  van  de  EU.  Ook  Rusland  en  Turkije  zitten  hierbij.       Voorwaarden  om  lid  te  worden:     • Europees  land  zijn  (geografisch  zeer  ruim  bekeken)   • Je  moet  de  minderheden  beschermen,  ook  dit  wordt  ruim  geïnterpreteerd   • Er  moet  een  pluralistische  parlementaire  democratie  zijn   • Je  moet  het  EVRM  ondertekenen  en  ratificeren,  dus  ook  de  rechten  daarin  implementeren   en  handhaven     Wit-­‐Rusland  en  Vaticaan  zijn  geen  lid  van  de  Raad  van  Europa.  Beide  zijn  geen  parlementaire   democratie  :  dictators.  Je  moet  op  zekere  korte  tijd  het  EVRM  ratificeren.  Vaticaan  zal  nooit  art.  12   (recht  om  te  huwen  en  kinderen  te  krijgen),  art.  14  (gelijkheidsbeginsel  man/vrouw)  EVRM  en  art.  3   van  het  eerste  protocol  garanderen  (recht  op  vrije  verkiezingen).     De  Raad  van  Europa  beheerst  als  internationale  organisatie  al  meer  dan  60  jaar  het   mensenrechtengebeuren  op  het  Europese  continent  en  is  de  drijvende  kracht  achter  de   totstandkoming  van  tal  van  mensenrechtenverdragen.   Europese  Unie  (1951-­‐2009)     De  Europese  Unie  is  supranationaal,  en  meer  economisch  gericht.  Later  heeft  het  een  aantal   initiatieven  inzake  mensenrechten  genomen.     28  leden,  voor  je  lid  kan  worden  moet  je  eerst  lid  worden  van  de  Raad  van  Europa.   OVSE  à  Organisatie  voor  veiligheid  en  samenwerking  in  Europa  (1975-­‐1994)     Houdt  zich  meer  bezig  met  veiligheid  en  samenwerking  in   Europa.  Heeft  waarnemers  in  Ukraine.  Waarnemersmissie  à   doel  is  veiligheid,  stabiliteit  te  garanderen.       Daarbinnen  bestaat  ook  een  component  gebaseerd  op  de  slotakte  van  Helsinki,  waarin  een  aantal   verplichtingen  werden  opgenomen  door  de  toenmalige  Sovjet-­‐Unie  en  zijn  satellietstaten.  Dat  zij   meer  rekening  gingen  houden  met  mensenrechten.  Er  zijn  ook  een  aantal  politieke   toezichtmechanismen  tot  stand  gekomen.     56  lidstaten,  waaronder  alle  lidstaten  van  de  Raad  van  Europa.  Ook  Canada,  de  VS  en  Aziatische   staten  zitten  hier  in.  

Yasmine  Ghys  

52  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Toezicht  in  Europa   A.  Treaty-­‐based  toezichtmechanismen    

    Er  zijn  meer  dan  200  verdragen  tot  stand  gekomen.  Niet  enkel  met  betrekking  tot  mensenrechten,   maar  ook  tot  strafrecht,…  Er  zijn  4  kernverdragen  rond  mensenrechten.       ECHR:  EVRM   ESC(H):  Sociaal  Handvest   ECPT:  Europees  Verdrag  tegen  foltering   FCNM:  Europees  minderhedenverdrag  à  maar  39  landen  zijn  aangesloten,  nog  zeer  gevoelig  thema   binnen  Europa.     België  heeft  de  eerste  3  verdragen  geratificeerd,  het  laatste  enkel  getekend.     Er  zijn  een  aantal  bijkomende  verdragen  die  voornamelijk  te  maken  hebben  met  bescherming  van   rechten  voor  kinderen.  Kinderrechtenverdrag  van  de  VN  beschermt  wel  nog  altijd  best.     à  Op  VN-­‐vlak:  geen  minderhedenverdrag     Toezicht   à  EVRM:  jurisdictioneel,  dit  bestaat  niet  op  VN-­‐vlak.   à  In  het  kader  van  de  andere  verdragen  is  er  geen  jurisdictioneel  orgaan.   à  Het  toezicht  in  het  kader  van  het  Europees  Sociaal  Handvest  is  een  gedeelde   verantwoordelijkheid.  Het  zit  enerzijds  bij  de  quasi-­‐jurisdictionele  organen  à  het  Comité  voor  Sociale   Rechten,  maar  het  laatste  woord  ligt  bij  een  politiek  orgaan  à  het  Comité  van  Ministers  van  de  Raad   van  Europa15  (ßà  Raad  van  ministers  binnen  de  EU).     à  Antifolterverdrag:  quasi-­‐jurisdictioneel  orgaan,  onafhankelijk  comité  van  experten.  Het  comité  van   minister  speelt  hier  geen  rol.   à  Minderhedenverdrag:  adviescomité,  een  comité  van  onafhankelijke  experten,  maar  ook  hier  heeft   het  comité  van  ministers  het  laatste  woord.                                                                                                                             15  De  ministers  van  buitenlandse  zaken  van  de  lidstaten  van  de  Raad  van  Europa     Yasmine  Ghys  

53  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Wijze  waarop  naleving  wordt  beoordeeld   à  EVRM:  individueel  klachtrecht  en  statenklachtrecht.  Het  individueel  klachtrecht  wordt  overmatig   gebruikt.   à  ESH:  geen  individueel  klachtrecht,  wel  collectief  klachtrecht.  Maar  door  beperkt  aantal  entiteiten   +  klachtrecht  moet  afzonderlijk  erkend  worden  door  de  staten.  Momenteel  zijn  er  maar  15  staten  die   dit  hebben  erkend.  Zo  zie  je  nog  steeds  de  gevoeligheid  met  betrekking  tot  naleving   sociaaleconomische  rechten.     à  Geen  klachtrecht  in  het  kader  van  de  2  andere  verdragen,  wel  kan  het  Europees  hof  adviezen   geven:  advisory  opinions.     Rapportagesysteem:   Landen  dienen  nationale  rapporten  in.     -­‐  In  het  kader  van  het  EVRM  is  dit  niet  belangrijk  en  wordt  het  amper  gebruikt.     -­‐  In  het  kader  van  het  Sociaal  Handvest  is  dit  1  van  de  voornaamste  middelen  om  de  naleving  te   beoordelen.  Staten  moeten  om  de  zoveel  tijd  rapporteren.     Onderzoek  ter  plaatse:   Enige  vorm  van  toezicht  in  het  kader  van  het  Europees  Antifolterverdrag,  daarom  is  het  verdrag  ook   tot  stand  gekomen.  EHRM  kan  in  principe  ook  een  delegatie  van  het  Hof  afvaardigen  naar  landen,   wanneer  er  een  zaak  aanhangig  is  gemaakt,  om  die  feiten  in  die  zaak  te  onderzoeken.  In  het  kader   van  het  Sociaal  Handvest  bestaat  er  geen  onderzoeksmogelijkheid,  dat  comité  gaat  niet   onderzoeken.  Het  comité  dat  toezicht  houdt  in  het  kader  van  het  minderhedenverdrag  kan  dit  wel.     Het  zijn  de  kernverdragen  in  het  kader  van  de  Raad  van  Europa.     EVRM  à  burgerlijk,  politieke  rechten   Sociaal  Handvest  à  Sociaal,  economische  rechten   Europees  verdrag  inzake  foltering  à  geen  enkel  recht,  dit  verdrag  is  complementair  met  het  EVRM.     Minderhedenverdrag  à  burgerlijke,  politieke,  sociale,  economische  en  culturele  rechten   B.  Charter-­‐based  toezichtmechanisme    

  Comité  van  Ministers  +  Parlementaire  Vergadering  van  de  Raad  van  Europa.  1  van  de  hoofdorganen   van  de  Raad  van  Europa.  Bestaat  uit  parlementsleden,  die  niet  rechtstreeks  verkozen  zijn.  Deze   worden  afgevaardigd  door  de  nationale  parlementen  van  de  lidstaten.  (≠  Europees  Parlement:  die  is   in  het  kader  van  het  EU  actief)     Commissaris  Mensenrechten  (≠  VN-­‐Hoge  Commissaris  voor  de  Mensenrechten),  orgaan  van  de  Raad   van  Europa.  Het  is  een  onafhankelijke  instantie,  ook  al  is  het  charter-­‐based.  Je  kan  hier  geen  klacht   gaan  indienen.  Beoordelen  van  klachten  behoort  niet  tot  zijn  bevoegdheid.  Hij  gaat  bezoeken   afleggen  aan  staten,  advies  geven.  Hij  gaat  in  dialoog  treden  met  staten  om  problemen  aan  te   pakken,  dit  is  de  zachte  aanpak.  Hij  kan  tussenkomen  in  een  procedure  voor  het  Hof,  om  zijn  mening   te  geven.  Hij  probeert  ook  goede  contacten  te  houden  met  nationale  mensenrechteninstituties  en  

Yasmine  Ghys  

54  

 

2015  

 

 

Gesloten  boek  

hun  wat  te  ondersteunen  in  hun  werk.  Hij  kan  interessante  rapporten  opstellen  over  een  bepaald   thema.     Het  Comité  houdt  toezicht  op  de  uitvoering  van  arresten  die  geveld  zijn  door  het  Hof.  Ze  beslist  niet   mee  of  er  een  schending  is  van  de  mensenrechten.  Het  Hof  bepaalt  autonoom  of  er  een  schending  is   begaan.  Het  is  aan  het  Comité  van  Ministers  om  vervolgens  te  maken  dat  die  arresten  ten  uitvoer   worden  gelegd.  De  PV  kan  ook  adviezen  geven  aan  de  lidstaten,  en  informeel  mee  toezicht  houden   op  de  implementatie  van  arresten  van  het  Hof.  Dit  staat  nergens  zo  in  het  EVRM  dat  de  PV  toezicht   houdt  op  de  naleving.  In  het  EVRM  zal  je  enkel  een  bepaling  vinden  die  de  bevoegdheid  om  toezicht   te  houden  op  de  uitvoering  van  arresten  toekent  aan  het  Comité  van  Ministers,  in  de  praktijk  is  dit   dus  anders.     Raad  van  Europa:  er  bestaat  een  agentschap  voor  de  grondrechten  met  als  doelstelling  om  allerlei   informatie  over  (gebrek  aan)  naleving  binnen  de  EU  op  de  kaart  te  zetten.     Europees  Verdrag  voor  de  Rechten  van  de  Mens     Beperkt  aantal  rechten:     • Art.  2:  Leven,  ook  recht  op  dood  maar  de  doodstraf  blijft  bestaan.  Rechters  kunnen  die   opleggen  en  ten  uitvoer  brengen.   • Art  3:  Verbod  van  foltering   • Art  4:  Slavernij  en  dwangarbeid   • Art  5:  Recht  op  persoonlijke  vrijheid  en  veiligheid   • Art  6:  Recht  op  eerlijk  proces,  behandeling  van  je  zaak  door  onafhankelijke  en  onpartijdige   rechter   • Art  7:  Verbod  van  non-­‐retroactiviteit  strafwet   • Art  8:  Privéleven,  gezinsleven,  woning  en  briefwisseling   • Art  9:  Gedachte,  geweten  &  godsdienst   • Art  10:  Vrijheid  van  meningsuiting  en  informatie   • Art  11:  Vrijheid  van  vereniging  en  vergadering   • Art  12:  Recht  op  huwelijk  en  stichten  gezin       • Art  13:  Toegang  tot  een  effectief  rechtsmiddel  (t.a.v.  voormelde  rechten)   • Non-­‐discriminatie  (t.a.v.  voormelde  rechten)   à  Die  rechten  kunnen  niet  autonoom  worden  ingeroepen.  Je  kan  als  klager  niet  art.  13  inroepen   tegenover  een  staat.  Je  moet  die  rechten  steeds  inroepen  in  samenhang  met  minstens  1  ander   recht.       Rechten  art  1-­‐12:  stand-­‐alone  rights,  die  kunnen  autonoom  worden  ingeroepen.       Door  de  decennia  heen  zijn  een  aantal  protocollen  aangenomen  waarbij  bijkomende  rechten  worden   toegekend.   Protocol  Nr.  1  (1952):   Eigendom,  zwaar  bekritiseerd  door  Marckx   Vrije  verkiezingen   Onderwijs   Protocol  Nr.  4  (1963):   Niet  in  de  gevangenis  opgesloten  te  worden  louter  en  alleen  omdat  je  een  schuld  hebt,  dat  slaat  niet   op  onderhoudsgelden.  

Yasmine  Ghys  

55  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Verplaatsing  +  vrije  woonplaats  te  kiezen   Uitwijzing/toegang  staatsburgers   Collectieve  uitwijzing  vreemdelingen   Protocol  Nr.  6  (1983):   Afschaffing  van  de  doodstraf  in  vredestijd   Protocol  Nr.  7  (1984):   Bijkomende  procedurerechten  voor  vreemdelingen   Hoger  beroep  in  strafzaken   Compensatie   Non  bis  in  idem   Gelijkheid  man-­‐vrouw   Protocol  Nr.  12  (2000):   Non-­‐discriminatie  (algemeen)     à  Nog  altijd  inroepen  met  een  recht,  maar  dit  hoeft  geen  recht  uit  het  EVRM  te  zijn.  Het  kan  ook   over  een  wet  in  nationale  wetgeving  gaan.   à  België  heeft  dit  protocol  niet  geratificeerd.   Protocol  Nr.  13  (2002):   Afschaffing  van  de  doodstraf  in  oorlogstijd     Het  EVRM  bevat  in  essentie  burgerlijke  en  politieke  rechten,  geen  sociale  en  economische  rechten   (Pancenko)  op  een  paar  uitzonderingen  na:     • Eigendom  (art.  1  Protocol  No.  1)   • Onderwijs  (art.  2  Protocol  No.  1)   • Vrijheid  van  vakvereniging  (art.  11  EVRM)   “Sociaal-­‐economische  implicaties”  (Airey)   • Recht  op  gezond  leefmilieu?       Wie  zijn  de  dragers  van  de  rechten  uit  het  EVRM?   Art.  1  EVRM  à  Iedereen  die  zich  onder  de  rechtsmacht  van  een  staat  bevindt,  kan  tegen  die  staat  de   rechten  en  vrijheden  in  het  EVRM  inroepen.  Dus  zowel  eigen  onderdanen  als  onderdanen  van  andere   EVRM  lidstaten,  en  zelfs  onderdanen  van  niet  EVRM  lidstaten.  De  voorwaarde  is  wel  dat  ze  die   inroepen  met  betrekking  tot  feiten  die  zich  hebben  afgespeeld  wanneer  de  klager  onder  de   jurisdictie  van  het  betrokken  EVRM  land  behoorde.   à  Natuurlijke  personen,  dus  nationaliteit  en  status  zijn  onbelangrijk.  Als  student  kan  je  die  rechten   inroepen,  als  docent,  militair,  ambtenaar,  criminelen,  terroristen,  …  kunnen  dit  ook  allemaal.     Een  aantal  bepalingen  in  het  verdrag  zijn  specifiek  niet  van  toepassing  op  vreemdelingen.  bv  art.  5   EVRM,  lid  1:  vrijheid  afnemen  met  oog  op  deportatie,  uitwisseling…  art.  16EVRM  :  politieke  activiteit   van  vreemdelingen  kan  beperkt  worden.     Het  Hof  zegt  dat  er  geen  duidelijk  waterdicht  schot  tussen  de  eerste  en  tweedegeneratierechten,  je   moet  alle  generaties  als  1  onlosmakelijk  geheel  beschouwen.     Naast  natuurlijke  personen,  kunnen  deze  rechten  ook  worden  ingeroepen  door  (privé-­‐)organisaties,   ook  commerciële  ondernemingen.  Uiteraard  spreekt  het  voor  zich  dat  je  als  onderneming  niet  het   verbod  van  foltering  of  het  recht  op  leven  kunt  inroepen.  Maar  het  recht  op  privacy  of  een  recht  op   een  eerlijk  proces  dan  weer  wel.    

Yasmine  Ghys  

56  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

De  regel  is  dat  alle  rechten  in  principe  door  iedereen  kunnen  worden  ingeroepen.     Zijn  daarvan  uitgesloten:  staten!!     Hebben  rechten  directe  werking?     Ø Monistische  systeem:  Er  is  maar  1  rechtsorde  met  instrumenten  uit  interne  rechtsorde  en   instrumenten  uit  de  internationale  rechtsorde.  Deze  beide  behoren  tot  dezelfde  rechtsorde   van  zodra  een  verdrag  geratificeerd  en  ondertekend  is.  Het  verdrag  moet  bovendien   voldoende  duidelijk  geformuleerd  zijn  opdat  daaraan  rechtsgevolgen  gekoppeld  kunnen   worden.  Deze  rechten  kunnen  direct  ingeroepen  worden  voor  nationale  rechters.  Dit  geldt   dus  voor  alle  rechten  uit  het  EVRM.     Ø Dualistisch  systeem:  Er  is  nog  een  speciale  ingreep  nodig  van  de  wetgever.  Het  verdrag   moet  geratificeerd  zijn,  maar  de  wetgever  moet  ook  een  specifieke  wet  aannemen  die  dat   verdrag  incorporeert  in  het  interne  nationale  rechtssysteem.  Er  zijn  dus  2  rechtsorden.   Opdat  de  rechten  dus  direct  zouden  kunnen  ingeroepen  worden  voor  nationale  rechters,   moet  dat  verdrag  geïncorporeerd  worden  in  het  nationale  rechtssysteem.  Human  Rights  Act:   speciale  wetgeving  rond  EVRM.     Ø Conclusie:  in  monistische  landen  kunnen  rechten  rechtstreeks  ingeroepen  worden.  In   dualistische  in  principe  niet  tenzij  ze  geïncorporeerd  zijn.        

Yasmine  Ghys  

57  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Toezichtmechanisme      

Rapportagestelsel  waarbij  de  Secretaris-­‐Generaal  van  de  Raad  van  Europa  een  rapport  opvraagt  bij   een  land  over  de  situatie  van  de  mensenrechten  in  dat  land.  Die  kan  dat  rapport  dan  bekijken  en   doorsturen  naar  een  comité  van  ministers.  Ministers  van  buitenlandse  zaken  en  ze  kunnen  zo   beoordelen  of  een  staat  zijn  verplichtingen  nakomt.  (niet  te  kennen)     Individuele  en  zeer  weinig  statenklachten:  de  meeste  klachten  zijn  individuele  klachten  en  die   worden  rechtstreeks  bij  het  Hof  ingediend.       De  Europese  Commissie  voor  de  Rechten  van  de  Mens  was  oorspronkelijk  opgericht  als  een  soort   filter  vooraleer  zaken  naar  het  Hof  konden  gaan.  In  der  tijd  moest  je  je  klacht  hier  indienen,  je  kon   niet  rechtstreeks  naar  het  Hof.  De  Commissie  is  afgeschaft  in  1998,  maar  de  rechtspraak  is  nu  nog   relevant  en  belangrijk  voor  het  Hof.  De  Commissie  kon  uitspraken  doen  als  quasi-­‐jurisdictioneel   onafhankelijk  orgaan  in  de  vorm  van  rapporten,  waarin  het  al  dan  niet  een  schending  vaststelde  van   het  EVRM  begaan  door  een  lidstaat.  Zo’n  rapport  was  niet  bindend,  later  ging  de  zaak  dan  naar  het   Hof  en  werd  de  uitspraak  wel  bindend.  Over  bepaalde  thema’s  heeft  het  Hof  nog  nooit  uitspraak   moeten  doen  en  dan  grijpt  het  terug  naar  die  rechtspraak.       Uitspraken  van  het  Hof  zijn  bindend,  eenmaal  er  een  uitspraak  is  gebeurd  gaat  het  Comité  van   Ministers  toezicht  uitoefenen  op  de  naleving  van  die  uitspraak.  Het  Comité  kan  een  advies  vragen   aan  het  Hof  over  procedurele  kwesties  in  verband  met  het  EVRM,  niet  over  substantiële  rechten.   Recentelijk  is  er  een  nieuw  additioneel  protocol  tot  stand  gekomen,  dit  keer  niet  met  bijkomende   rechten.  Maar  1  dat  toelaat  aan  de  hoogste  nationale  rechters  om  advies  te  vragen  aan  het  Hof  over   substantiële  rechten.   Europees  Sociaal  Handvest     Bevat  economische  en  sociale  rechten,  er  zit  hier  een  speciaal  facet  aan.  Als  een  staat  een   mensenrechtenverdrag  aanneemt,  tekent  en  ratificeert  dan  is  een  staat  gebonden  door  alle  rechten   en  vrijheden  in  dat  verdrag.  Het  kan  wel  via  een  voorbehoud  of  een  reserve  zeggen  dat  een  bepaald   recht  niet  van  toepassing  is  op  een  specifieke  in  die  reserve  vermelde  situatie  in  een  verdrag.  Een   voorbehoud  of  reserve  beperkt  restrictief  toepassingsgebied  die  bescherming  die  geboden  wordt   door  alle  rechten  in  het  verdrag.       In  het  ESH  staan  veel  rechten,  maar  staten  kunnen  à  la  carte  gaan  kiezen  welke  rechten  ze  willen.  Ze   moeten  slechts  een  beperkt  aantal  rechten  dat  hierin  staan  aanvaarden.  Ze  moeten  minimum  6  van   de  9  kernrechten  aanvaarden.  Ze  hoeven  dus  niet  alle  9  ze  te  aanvaarden.  In  dat  verdrag  staan  ook   nog  bijkomende  rechten  die  niet  tot  de  kernrechten  behoren.  De  staat  moet  in  totaal  16  rechten   aanvaarden.  Ze  kunnen  kiezen  welke  rechten,  dit  is  een  uitzondering  op  alle  

Yasmine  Ghys  

58  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

mensenrechtenverdragen.  Het  is  het  enige  verdrag  dat  toelaat  rechten  te  kiezen  die  ze  gaan   garanderen  ten  aanzien  van  de  rechtsonderhorige  en  welke  niet.     Kernrechten:       • recht  op  arbeid  (art.  1)   • recht  op  organisatie  (5)   • vrijheid  van  collectief  onderhandelen  (6)   • recht  van  kinderen  en  jeugdige  personen  op  bescherming  (7)     • recht  op  sociale  zekerheid  (12)   • recht  op  sociale  en  geneeskundige  bijstand  (13)   • recht  van  migrerende  werknemers  en  hun  gezinnen  op  bescherming  en  bijstand  (19)   • recht  van  het  gezin  op  sociale,  wettelijke  en  economische  bescherming  (16)   • recht  op  gelijke  kansen  en  gelijke  behandeling  ten  aanzien  van  werkgelegenheid  en   beroepsuitoefening  zonder  discriminatie  naar  geslacht  (20)     Directe  werking?  Het  hangt  er  van  af,  veel  hangt  af  van  de  nationale  hoven  en  rechtbanken.  In  België   wordt  slechts  een  beperkt  aantal  van  die  sociaal-­‐economische  rechten  erkend  door  rechters  als   hebbende  een  directe  werking.      

    Statenrapportage  aan  het  Europees  Comité  voor  Sociale  Rechten.  Staten  moeten  ieder  jaar  een   rapport  indienen  over  de  voortgang  van  bepaalde  rechten.  Het  Comité  gaat  oordelen  of  een  staat  die   rechten  naleeft,  en  gaat  zijn  rapport  overmaken  aan  een  politiek  orgaan:  het  Gouvernementeel   Comité.  Dat  bestaat  uit  hoge  ambtenaren  uit  alle  lidstaten.  Dat  gaat  een  aantal  aspecten  uit  het   rapport  van  het  comité  selecteren  en  voorleggen  aan  het  Comité  van  Ministers  van  de  Raad  van   Europa,  ook  een  politiek  orgaan.  Dat  orgaan  gaat  finaal  oordelen  of  staten  hun  verplichtingen   nakomen  in  het  kader  van  statenrapportage.  Rapporten  of  beslissingen  in  de  vorm  van   aanbevelingen  in  het  kader  van  het  Comité  van  Ministers  zijn  niet  bindend.  Staten  gaan  meer  en   meer  die  aanbevelingen  gaan  omzetten  en  naleven,  maar  strikt  juridisch  gezien  zijn  zij  er  niet  aan   gehouden.     Collectief  klachtenrecht  bestaat  nog  maar  sinds  1998.  Slechts  15  staten  hebben  het  toegelaten.  Wie   mag  zo’n  klacht  indienen?  Niet  particulieren,  maar  enkel  bepaalde  entiteiten.  Dus  vooral  sociale   partners,  in  concreto  gaat  het  over  vakbonden  en  werkgeversorganisaties.  Die  kunnen  klacht   indienen  in  het  kader  van  het  collectieve  klachtenrecht.  Kunnen  alle  vakbonden  en   werkgeversorganisaties  klachten  indienen?  Neen!  Enkel:     • Koepelorganisaties  op  Europees  vlak.  Er  zijn  er  maar  een  drietal  op  Europees  vlak.  

Yasmine  Ghys  

59  

2015  

 

 

•

•

•

Gesloten  boek  

Nationale  vakbonden  en  werkgeversorganisaties  op  voorwaarde  dat  ze  representatief  zijn.   Wanneer  is  zo’n  vakbond  of  werkgeversorganisaties  representatief?  Wanneer  ze  actief   betrokken  worden  bij  het  zogenaamde  sociale  overleg.  Kleine  vakbonden  die  zijn  niet   representatief.     Internationale  NGO’s  die  een  raadgevende  of  een  consultatieve  status  hebben  binnen  de   Raad  van  Europa.  Dat  betekent  dat  zij  een  bepaald  statuut  krijgen  en  erkend  zijn  binnen  de   Raad  van  Europa.   Nationale  NGO’s,  die  kunnen  klachten  indienen  maar  dan  moet  een  staat  dat  specifiek   erkennen.  België  heeft  dat  niet  gedaan!  Voorlopig  heeft  enkel  Finland  dit  gedaan.  

  Er  worden  meer  en  meer  klachten  ingediend  in  het  kader  van  de  collectieve  klachten.  Als  je  klachten   indient  bij  internationale  quasi-­‐jurisdictionele  organen  is  1  van  de  ontvankelijkheidseisen  dat  je  alle   nationale  rechtsmiddelen  moet  uitputten.  Waarom?  Het  subsidiariteitsbeginsel!  De  staat  moet  in   eerste  instantie  rechten  en  vrijheden  garanderen.  Pas  in  ondergeschikte  en  2de  orde  kunnen  klagers   wanneer  nationale  staten  de  rechten  en  vrijheden  niet  garanderen  naar  een  internationaal  orgaan   stappen.  De  verplichting  van  uitputting  van  de  nationale  rechtsmiddelen  is  een  veruitwendiging  van   het  subsidiariteitsbeginsel  dat  zegt,  dat  jij  als  potentiele  klager  aan  je  nationale  autoriteiten  incl.   hoven  en  rechtbanken  de  mogelijkheid  moet  geven  om  eventuele  schending  te  remediëren.  Dat  is  de   algemene  regel,  maar  die  regel  geldt  niet  voor  het  collectieve  klachtenrecht  voor  het  Europees   Comité  voor  Sociale  Rechten.  Je  kan  als  entiteit  klachten  indienen  zonder  dat  de  nationale   rechtsmiddelen  worden  uitgeput.  Dat  Europees  Comité  krijgt  uw  klacht  binnen  en  gaat  een  rapport   opmaken.  Het  gaat  oordelen  of  een  staat  rechten  schendt  en  dat  rapport  wordt  overgeleverd  aan  het   Comité  van  Ministers  die  finaal  gaan  oordelen  of  er  een  schending  heeft  plaatsgevonden.     Europees  Minderhedenverdrag     Gamma  aan  eerste-­‐  en  tweedegeneratierechten.  Zeer  gevoelig!  Bepaalde  partijen  in  België  kunnen   zich  niet  vinden  in  bepaalde  rechten.  Taalkundige  rechten  aan  minderheden  toekennen  en  onderwijs   in  de  eigen  taal  van  de  minderheid.  Vlaamse  partijen  stellen  zich  zeer  terughoudend  en  dat  verdrag   niet  willen  ratificeren.       Art  10,  lid  2:  “In  areas  inhabited  by  persons  belonging  to  national  minorities  traditionally  or  in   substantial  numbers,  if  those  persons  so  request  and  where  such  a  request  corresponds  to  a  real   need,  the  Parties  shall  endeavour  to  ensure,  as  far  as  possible,  the  conditions  which  would  make  it   possible  to  use  the  minority  language  in  relations  between  those  persons  and  the  administrative   authorities.”   à    Recht  om  antwoord  te  krijgen,  om  entiteiten  te  contacteren  in  de  eigen  taal.       Wat  is  een  minderheid?  Het  verdrag  geeft  daar  geen  eenduidig  antwoord  op,  het  heeft  geen  definitie   daarover.  Het  laat  het  aan  de  staat  over  daarover  te  beslissen.       Het  verdrag  stelt  wel  een  aantal  criteria  voorop  waaraan  aan  minderheid  vastgelegd  kan  worden.  Het   is  aan  de  nationale  staten  om  te  oordelen  wat  zij  als  minderheid  zouden  erkennen.  Waalse  partijen   en  Vlaamse  partijen  waren  het  niet  eens  over  welke  groepen  ze  als  minderheid  zouden  erkennen.     Zijn  de  rechten  hierin  wel  echt  rechten?  Of  zijn  het  eerder  collectieve  doelstellingen  die  de  overheid   probeert  na  te  streven.  Die  rechten  als  dusdanig  hebben  geen  directe  werking.  Hier  in  België  zeker   niet,  want  België  heeft  het  niet  geratificeerd.  Rechtbank  zou  het  wel  directe  werking  kunnen   toekennen.    

Yasmine  Ghys  

60  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

  Europees  Verdrag  tegen  Foltering    

  Europees  Comité  ter  Preventie  van  Foltering:     • art.  3  EVRM  als  toetsingsmaatstaf     • bezoeken  van  detentiefaciliteiten     • comité  heeft  heel  ruime  samenstelling  :  psychologen,  criminologen,  juristen…     • 47  leden,  met  ruime  ervaring     • mogen  overal  binnen  en  gelijk  wie  ondervragen,  staten  moeten  hen  toelating  geven   • periodieke  bezoeken  of  ad  hoc  bezoeken     • moeten  binnen  5  à  10  minuten  binnen  gelaten  worden     • opgesplitst  bij  bezoek  :  een  groep  bij  gedetineerden,  andere  bekijkt  gevangenisadministratie   • dringende  zaken  die  actie  door  de  staat  behoeven  (urgent  action)   • dialoog  tussen  comité  en  staten     • guidelines  op  basis  van  al  z’n  ervaringen  :  soft  law  (niet  bindend)  :  duidelijke  normen   waarvan  comité  verwacht  dat  staten  ze  naleven  (procedureel)   • ook  aanbevelingen  van  het  comité  zijn  niet  bindend  (procedureel  en  materieel)   • materieel:  bv:  bepaalde  min  oppervlakte  per  persoon    

Yasmine  Ghys  

61  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Conclusies    

    Toezicht  deels  politiek:  vaak  laatste  woord  aan  politieke  organen  (bv  comité  van  ministers)    

    Toegang  voor  individuen  tot  toezichtorganen  vaak  onbestaand  of  beperkt  (soms  bestaat  er  zelfs  geen   toezichtorgaan)  vaak  via  commissie  naar  jurisdictioneel  orgaan,  niet  rechtstreeks.    

     

Yasmine  Ghys  

 

62  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Europees  Hof  voor  de  Rechten  van  de  Mens   Bevoegdheid     Het  EHRM  is  belast  met  het  toezicht  op  de  nakoming  van  de  verplichtingen  die  de  verdragsstaten  in   het  EVRM  en  de  aanvullende  protocollen  op  zich  hebben  genomen  (art.  19  EVRM).  De  rechtsmacht   van  het  Hof,  d.i.  de  macht  om  zich  uit  te  spreken  in  het  kader  van  de  hem  toevertrouwde  taak,  strekt   zich  met  name  uit  tot  alle  vragen  die  betrekking  hebben  op  de  interpretatie  en  de  toepassing  van  het   Verdrag  en  de  protocollen  die  aan  het  Hof  worden  voorgelegd  als  gevolg  van  klachten  van   privépersonen  tegen  verdragsstaten  en  klachten  van  verdragsstaten  tegen  andere  verdragsstaten,   alsook  als  gevolg  van  verzoeken  om  advies  vanwege  het  Comité  van  Ministers.     Bij  de  behandeling  van  de  klachten  vervult  het  Europees  Hof  meerdere  functies.  Het  Hof  onderzoekt   het  verzoekschrift  op  zijn  ontvankelijkheid,  stelt  de  feiten  vast,  probeert  vervolgens  een  minnelijke   schikking  tot  stand  te  brengen  en  doet  ten  slotte  een  uitspraak  over  de  grond  van  de  zaak,  waarbij   het,  ingeval  het  een  schending  van  1  of  meerdere  verdragsbepalingen  vaststelt,  desgevallend  het   slachtoffer  een  billijke  genoegdoening  toekent.  In  de  loop  van  de  procedure  kan  het  Hof  een   bindende  voorlopige  maatregel  aanduiden.  Het  gros  van  de  door  het  Europees  Hof  behandelende   zaken  betreft  particuliere  klachten,  zodat  de  statenklachten  een  heel  kleine  minderheid  vormen.  De   rechtsmacht  of  jurisdictie  van  het  Europees  Hof  met  betrekking  tot  de  particuliere  klachten  en   statenklachten  is  dwingend  of  obligatoir.  De  enkele  toetreding  van  een  Staat  tot  het  EVRM  leidt  dus   voor  een  Staat  tot  de  automatische  erkenning  van  de  rechtsmacht  van  het  Hof.  

Rechten,  plichten,  horizontale  werking     • Rechten     Niet  alle  rechten  zijn  duidelijk  geformuleerd.  Sommige  zijn  expliciet  op  directe  wijze  geformuleerd   maar  bepaalde  rechten  zijn  door  het  Hof  naast  die  bestaande  expliciete  en  uit  die  expliciete  rechten   afgeleid.  Impliciete  rechten:       Art.  6  à  Recht  op  een  eerlijk  proces         §1:  Recht  op  handeling  van  uw  zaak  voor  een  onpartijdige  rechter       Wat  daar  niet  in  staat:  het  recht  op  toegang  tot  de  rechter         §2:  Iedereen  is  schuldig  tot  bewijs  van  het  tegendeel       Wat  daar  niet  in  staat:  het  recht  om  te  zwijgen,  “the  right  to  remain  silent”       §3:  Recht  op  een  advocaat,  tolk,…       Wat  daar  niet  in  staat:  het  recht  op  toegang  tot  relevante  stukken  uit  uw  strafdossier     U  moet  voorbij  de  bestaande  tekst  van  het  EVRM  gaan  lezen,  om  effectief  de  rechten  af  te  leiden.  Je   moet  een  stapje  verder  gaan.     Rechten  en  vrijheden  zijn  voor  een  stuk  absoluut,  de  meeste  zijn  relatief.  Er  kunnen  beperkingen   worden  opgelegd  wanneer  deze  voorzien  zijn  bij  wet  en  noodzakelijk  zijn  in  een  samenleving.     (Niet)-­‐notstandfeste  rechten,  de  meeste  rechten  kunnen  worden  opgeschort.  In  tijde  van  oorlog  of   algemene  noodtoestand.     • Plichten    

Yasmine  Ghys  

63  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Rechten  brengen  ook  verplichtingen  met  zich  mee.  Verplichtingen  voor  staten  om  zich  te  onthouden   van  het  schenden  van  rechten  (bv.  folterverbod).  Het  feit  dat  u  mishandeld  bent  in  handen  van  de   overheid  is  niet  altijd  gemakkelijk  aan  te  tonen.  Dus  het  Hof  is  2  soorten  positieve  verplichtingen   gaan  afdwingen:     o Substantiële/materiële  verplichting     Als  u  effectief  het  verbod  van  foltering  wil  garanderen,  dan  volstaat  dat  niet  met  een  louter   folterverbod.  Daar  waar  nodig  moet  de  overheid  maatregelen  nemen.  De  overheid  moet   bescherming  voorzien  door  ambtenaren,  politie,…  om  dat  recht  te  garanderen.     o Procedurele  verplichting     Als  dat  niet  volstaat,  dan  rust  er  op  de  overheid  ook  een  procedurele  verplichting  om  waar  nodig   toegang  te  verlenen  door  rechtsonderhorigen  aan  een  rechterlijke  instantie  die  moet  opsporen,   vervolgen  en  bestraffen.  De  procedurele  verplichting  is  er  gekomen  aangezien  het  moeilijk  was  voor   klagers  om  aan  te  tonen  dat  zij  mishandeld  waren  of  dat  de  overheid  hun  genoeg  materiële   bescherming  had  geboden.     • Horizontale  werking     o Voor  Europees  Hof     U  als  arme  burger  klaagt  de  almachtige  overheid  aan  à  verticale  werking   Burger  A  tegen  burger  B  à  Horizontale  werking/  derdenwerking     Kan  je,  als  burger,  een  klacht  indienen  in  Straatsburg  tegen  je  buurman?  NEEN!   Je  kan  enkel  klachten  indienen  tegen  staten.  à  Directe  derdenwerking  is  dus  uitgesloten,  zo  een   zaken  worden  onontvankelijk  verklaard  door  het  EHRM?     Bestaat  er  dan  geen  enkele  mogelijkheid  om  zaken  aan  te  brengen  in  Straatsburg  waarbij   privépersonen  uw  rechten  hebben  geschonden?  Dat  kan!  Maar  dan  moet  u  proberen  aan  te  tonen   dat  de  schuld  eigenlijk  bij  de  staat  ligt.  à  Indirecte  derdenwerking,  er  kan  via  de  staat  toch  een   schending  worden  vastgesteld.  De  eigen  aansprakelijke  is  wel  de  staat,  want  u  gaat  proberen  aan  te   tonen  dat  de  staat  onvoldoende  aan  haar  positieve  verplichting  heeft  voldaan.  Zo  komen  we  terug  in   een  verticale  relatie.  U  gaat  als  klager  feiten  aanbrengen  die  wel  begaan  zijn  door  uw  buurman  maar   de  staat  had  moeten  voorkomen  dat  dat  recht  geschonden  werd.  Hetzij  via  handelingen  dat  de  staat   onvoldoende  positieve  handelingen  heeft  genomen  of  omdat  de  rechter  onvoldoende  bescherming   heeft  geboden.     Moreno  Gomez  v.  Spanje  (art.  8  EVRM)   Spanje  is  verantwoordelijk  gesteld  omdat  de  Spaanse  overheid  onvoldoende  maatregelen  had   genomen  om  nachtlawaai  bij  een  discotheek  te  voorkomen.     o Voor  nationale  rechter     Er  is  een  duidelijke  evolutie  waarbij  zowel  rechtsleer  als  hoven  en  rechtbanken  de  directe  en   indirecte  derdenwerking  erkennen.     Vrederechter  Tubeke  (art.3  EVRM)   Een  vrouw  dreigt  haar  huis  uitgezet  te  worden  door  de  verhuurder.  Hij  wou  zelf  de  woning   betrekken.  Die  vrouw  zei  “Als  ik  hieruit  word  gezet,  dan  is  dat  een  schending  van  art.  3”.  De  rechter   Yasmine  Ghys  

64  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

had  hier  oor  naar  omdat  de  winter  in  zicht  was  en  ze  weinig  geld  had.  De  rechter  vond  dat  het   vernederend  ging  zijn  moest  ze  uit  haar  huis  gezet  worden.  

Toezichtmechanisme     Het  Europees  Hof  is  een  supranationaal  rechtscollege  en  is  of  neigt  naar  een  ‘constitutioneel   (mensenrechten)hof’  voor  Europa.  Het  bestaat  uit  47  rechters,  1  per  lidstaat.  Hierdoor  is  het  het   grootste  bestaande  internationale  rechtscollege.       Er  waren  tot  voor  kort  onderhandelingen  om  een  48ste  lid  toe  te  laten:  de  EU.  De  Raad  van  de   Europa  en  de  EU  waren  tot  een  akkoord  gekomen,  de  handtekeningen  moeten  nog  gezet  worden,   het  moet  geratificeerd  worden.  Er  moest  ook  nog  een  advies  gevraagd  worden  aan  het  HvJ  en  die   heeft  een  negatief  advies  gegeven  met  als  gevolg  dat  die  onderhandeling  is  stopgezet.     Een  rechter  wordt  uit  een  door  de  lidstaat  opgemaakte  lijst  van  3  kandidaten  door  de  Plenaire   Parlementaire  Vergadering  van  de  Raad  van  Europa  met  een  absolute  meerderheid  van  de   uitgebrachte  stemmen  verkozen,  nadat  de  kandidaten  voorafgaand  door  een  speciaal,  permanent   subcomité  van  de  Commissie  voor  Juridische  Zaken  en  Mensenrechten  van  de  Parlementaire   Assemblée  zijn  gehoord  en  gescreend.       Een  rechter  zit  een  eenmalige  termijn  van  9  jaar  in  het  Hof.  Het  is  dan  aan  de  parlementaire   assemblee  om  de  rechter  te  kiezen.  Eenmaal  je  verkozen  bent  dan  start  je  vanaf  0,  je  bent  vanaf  dan   een  onpartijdige  en  onafhankelijke  rechter.  Als  rechter  ben  je  niet  meer  afhankelijk  van  de  staat  om   opnieuw  verkozen  te  worden  dus  alle  banden  met  de  staat  worden  verbroken.     Een  nationale  rechter  die  onmogelijkheid  verkeert  om  te  zetelen,  zich  terugtrekt  of  wordt  gewraakt   (en  hetzelfde  geldt  indien  er  (nog)  geen  nationale  rechter  is),  wordt  vervangen  door  een  door  de   betrokken  verdragsstaat  binnen  de  30  aangewezen  andere  gekozen  rechter,  tenzij  de  betrokken   staat  geopteerd  heeft  voor  een  aangestelde  derde,  een  zgn.  ad  hoc-­‐rechter.  Ingeval  een  staat  voor   de  laatste  hypothese  heeft  geopteerd,  kiest  de  Kamervoorzitter  een  rechter  uit  een  voorafgaandelijk   door  de  Verdragsluitende  Partij  neergelegde  lijst  met  de  namen  van  3  tot  5  personen,  die  door  de   Staat  als  kandidaat  ad  hoc-­‐rechters  vereiste  professionele  criteria.  Een  Partij  wordt  verondersteld  in   bepaalde  gevallen  zijn  recht  op  aanstelling  te  hebben  verbeurd.     De  Belgische  rechter  is  momenteel  Paul  Lemmens.  Hoe  word  je  rechter?  Juridische  achtergrond  is   nodig,  staten  kiezen  er  momenteel  voor  rechters  te  verkiezen  die  eigenlijk  niet  te  hard  zijn  voor  het   beleid  van  de  staat.       Wie  bekijkt  je  klacht  als  die  toekomt?  Niet  de  rechters,  die  komen  pas  in  2de  instantie  er  aan  te  pas.   Dit  wordt  gedaan  door  de  griffie  (700tal  mensen:  juristen,  tolken,  administratief  personeel  &   ondersteunend  personeel)  die  bestaat  uit  zeer  capabele  juristen.       De  griffie  heeft  dus  een  belangrijkere  rol  dan  die  in  België.  Zij  beslissen  mee  over  uw  zaak,  de   rechters  zetten  er  vaak  gewoon  een  stempel  onder.  Finaal  zijn  het  wel  de  rechters  die  moeten   beslissen.  De  voorzitter  van  het  Hof  verdeelt  de  rechters  over  de  secties.     Het  Hof  functioneert  als  1  enkel  jurisdictioneel  orgaan  dat  op  permanente  basis  zetelt  en   administratief  is  ingedeeld  in  5  secties.  Per  sectie  zijn  er  meerdere  alleenzetelende  rechters,  Comités   en  Kamers.  Daarnaast  is  er  een  Grote  Kamer  en  een  plenair  of  voltallig  Hof.  Er  is  ook  een  filtersectie,   die  houdt  zich  bezig  met  de  5  landen  waartegen  de  meeste  klachten  worden  ingediend.    

Yasmine  Ghys  

65  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Het  Europees  Hof  behandelt  de  klachten  en  geeft  advies  in  verschillende  samenstellingen  of   formaties.  De  rechtsmacht  of  jurisdictie  (waarvan  sprake  is  in  art.  32  EVRM)  wordt  m.a.w.  verdeeld   over  de  alleenzetelende  rechters  (jurisdictionele  bevoegdheid),  de  Comités  van  3  rechters   (jurisdictionele  bevoegdheid),  de  Kamers  van  7  rechters  (jurisdictionele  bevoegdheid)  en  de  Grote   Kamer  van  17  rechters  (jurisdictionele  en  adviserende  bevoegdheid)(art.  26  en  31  EVRM).    

EHRM   Sec}e  I   Sec}e  II   Sec}e  III   Sec}e  IV   Sec}e  V  

Alleen-­‐ zetelend   rechter  

Comité   van  3  

Filter-­‐ sec}e  

Grote  Kamer  van   17  rechters  

Kamer   van  7  

  De  zaak  wordt  toegedeeld  aan  bv  sectie  I.  Gaat  het  om  flutzaken,  manifest  onontvankelijke  zaken?   Die  worden  onmiddellijk  toegedeeld  aan  een  alleenzetelend  rechter  die  uw  zaak  onontvankelijk  kan   verklaren.  Als  een  alleenzetelend  een  uitspraak  doet,  dan  gebeurt  dat  in  de  vorm  van  een  beslissing.   Deze  beslissingen  gaan  altijd  over  ontvankelijkheidsverklaring.  Andere  beslissingen  kunnen  zij  niet   maken.  Ze  kunnen  niet  zeggen  dat  een  zaak  ontvankelijk  is,  ze  kunnen  enkel  bij  twijfel  doorverwijzen   naar  het  comité.       Hij  neemt  daarmee  de  primaire  filterfunctie  over  van  het  Comité  van  3  rechters.   Er  zijn  superveel  zo’n  zaken  omdat  advocaten  naar  het  Hof  stappen  zonder  na  te  denken  over  de   bestaande  rechtspraak  van  het  Hof.  Je  kan  niet  in  hoger  beroep  gaan  tegen  de  beslissing  van  een   alleenzetelend  rechter,  einde  procedure.     Als  een  alleenzetelende  rechter  twijfelt  over  de  grond  van  de  zaak,  dan  verwijst  hij  de  zaak  door  naar   een  comité  van  3  rechters.  Het  kan  ook  dat  de  griffie  en  de  sectie  zeggen  dat  een  bepaalde  zaak   direct  naar  het  comité  moet  zonder  eerst  voorbij  de  alleenzetelende  rechter  te  gaan.  Dat  comité  kan   de  zaak  nog  steeds  onontvankelijk  verklaren  en  dan  is  de  procedure  ook  voorbij.  Er  is  geen  hoger   beroep  mogelijk.  Wanneer  de  zaak  van  bij  het  begin  gegrond  is,  kan  het  comité  de  zaak  ontvankelijk   en  gegrond  verklaren.  Het  kan  dat  het  comité  niet  enkel  over  de  ontvankelijkheid  een  uitspraak  doet,   maar  ook  over  de  gegrondheid.  Deze  uitspraak  gebeurt  door  middel  van  een  arrest16.  In  beide   gevallen  is  de  procedure  daarna  voorbij.  Die  3  rechters  moeten  een  beslissingen  nemen  bij   unanimiteit.  Wanneer  1  van  de  rechters  twijfelt  over  ontvankelijkheid  of  gegrondheid  dan  gaat  de   zaak  naar  de  Kamer  van  7  rechters.     De  kamer  van  7  rechters  kan  nog  steeds  de  zaak  ontvankelijk  verklaren  (in  de  vorm  van  een   beslissing),  dan  is  de  procedure  voorbij,  geen  recht  op  hoger  beroep.  De  zaak  kan  ook  ontvankelijk   worden  verklaard,  en  daarna  on(gegrond).  Dit  wordt  genomen  met  een  gewone  meerderheid.   Hiertegen  kan  wel  hoger  beroep  worden  ingesteld.  Tegen  een  beslissing  is  dus  geen  hoger  beroep   mogelijk,  bij  een  arrest  hangt  het  er  van  af.  Je  kan  niet  in  hoger  beroep  gaan  tegen  een  arrest  van  het                                                                                                                           16  Beslissingen:  enkel  over  ontvankelijkheid   Arresten:  enkel  over  gegrondheid  OF  gegrondheid  +  ontvankelijkheid   Yasmine  Ghys  

66  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

comité  van  3  rechters,  maar  wel  tegen  een  arrest  van  de  Kamer  van  7  rechters.  Dit  wordt  ingesteld   bij  de  Grote  Kamer  van  17  rechters.       Dat  beroep  is  niet  automatisch.  Het  is  een  Panel  van  5  rechters  uit  de  Grote  Kamer  dat  eerst   toestemming  moet  geven.  Als  dat  Panel  “nee”  zegt,  dan  is  dat  arrest  van  de  Kamer  definitief  en  is  uw   proces  voorbij.  Als  uw  beroep  wel  wordt  toegelaten  dan  is  het  aan  de  Grote  Kamer  van  17  rechters.     Het  College  van  5  rechters  uit  de  Grote  Kamer  bestaat  uit:     (1)  de  President  van  het  Hof,  als  de  President  van  het  Hof  verhinderd  is  te  zetelen,  wordt  hij   vervangen  door  de  Vice-­‐President  van  het  Hof.   (2)  2  Sectiepresidenten  die  via  rotatie  zijn  aangeduid.  Als  de  Sectiepresidenten  zijn  verhinderd  te   zetelen,  worden  zij  vervangen  door  de  respectievelijke  Vice-­‐Sectiepresidenten.   (3)  2  rechters  aangewezen  via  rotatie  tussen  de  rechters  verkozen  binnen  de  overige  Secties  om  te   zetelen  in  het  Panel  voor  een  periode  van  6  maanden.     De  Grote  Kamer  van  17  rechters  is  samengesteld  uit  17  rechters  en  minstens  3  plaatsvervangers.   Eenmaal  zij  uitspraak  (a.d.h.v.  gewone  meerderheid)  heeft  gedaan,  is  uw  zaak  voorbij.     De  kamer  van  7  rechters  kan,  wanneer  een  zaak  gevoelig  is,  afstand  doen  van  rechtsmacht  ten   voordele  van  de  Grote  Kamer.  In  dat  geval  neemt  de  Grote  Kamer  volledig  de  zaak  over  zonder  dat   het  Panel  toestemming  hiervoor  moet  geven.  Klagers  (of  de  staat  tegen  wie  de  klacht  is  ingediend)   hebben  een  veto  bij  afstand  van  rechtsmacht.  Dit  is  omdat  de  klager  wil  dat  de  Kamer  van  7  zich   uitspreekt  zodat  de  klager  nog  altijd  hoger  beroep  zou  mogen  aantekenen  bij  de  Grote  Kamer,  in  de   hoop  dat  het  Panel  dat  zou  toelaten.  Hoger  beroepen  worden  tot  op  vandaag  weinig  toegelaten.       Er  worden  per  jaar  65.000  zaken  ingediend  bij  het  Hof.  Het  duurt  wel  jaren  vooraleer  het  Hof   uitspraak  doet  over  je  klacht.  Momenteel  zijn  er  ongeveer  70.000  zaken  hangende.       Wie  zijn  de  grote  boosdoeners?  Welke  staten  worden  het  meest  veroordeeld?  Rusland17,  Turkije,   Italië18,  Frankrijk,  deze  landen  staan  in  voor  meer  dan  50%  van  de  schendingen  per  jaar.  

Procedure  voor  Europees  Hof   Rechtsbijstand?     In  tegenstelling  tot  het  merendeel  van  de  jurisdictionele  procedures  voor  nationale  hoven  en   rechtbanken,  is  de  procedure  voor  het  Europees  Hof  voor  de  Rechten  van  de  Mens  gratis.  Verzoekers   hoeven  geen  zegelrechten  of  rolrechten  te  betalen  om  een  klacht  bij  het  Straatburgse  Hof  in  te   dienen  of  in  te  leiden.  De  kosten  van  de  procedure  worden  volledig  gedragen  door  de  Raad  van   Europa.     Kunt  u  beroep  doen  op  rechtsbijstand?  Neen.  U  kunt  dan  wel  een  klacht  indienen  maar  als  u  al   beroep  op  rechtsbijstand  wenst  dan  moet  dat  gebeuren  conform  en  in  overeenkomst  met  wat   mogelijk  is  op  nationaal  vlak.  Hier  gelden  bijgevolg  de  gemeenrechtelijke  regels.    

                                                                                                                        17  Uitspraken  worden  niet  ten  uitvoer  gelegd.   18  Justitie  in  Italië  werkt  niet  optimaal.  Ze  zijn  tot  de  conclusie  gekomen  dat  een  hervorming  van   justitie  niet  hoog  op  de  agenda  staat.  Het  is  goedkoper  voor  de  Italiaanse  staat  om  klagers  naar  het   EHRM  te  laten  gaan,  dat  komt  goedkoper  uit  voor  Italië.   Yasmine  Ghys  

67  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Eenmaal  uw  zaak  is  ingediend  en  de  zaak  in  een  verdere  procedure  is  beland,  dan  bestaat  er  een   beperkte  vorm  van  rechtsbijstand.  De  President  van  de  Kamer  kan  de  rechtsbijstand  pas  toekennen   in  de  volgende  stadia  van  de  procedure:     1. De  zaak  is  ter  kennis  overgemaakt  aan  de  verwerende  Staat,  die  om  schriftelijke   bemerkingen  is  gevraagd  (d.w.z.  dat  de  zaak  voldoende  interessant  of  complex  wordt  geacht   om  de  bemerkingen  van  de  Staat  te  noodzaken)  en     a. De  verwerende  Staat  heeft  zijn  schriftelijke  bemerkingen  over  de  ontvankelijkheid   van  de  klacht  overgemaakt  aan  de  Kamer     b. De  termijn  waarbinnen  de  verwerende  Staat  zijn  bemerkingen  over  de   ontvankelijkheid  van  de  klacht  aan  de  Kamer  diende  te  maken,  is  verlopen     2. De  klacht  is  ontvankelijk  verklaard.     Het  is  onmogelijk  rechtsbijstand  te  verkrijgen  als  de  zaak  onontvankelijk  is.  De  toekenning  van  gratis   rechtsbijstand  is  onderworpen  aan  2  cumulatieve  voorwaarden:     1. De  bijstand  moet  noodzakelijk  zijn  voor  de  behoorlijke  behandeling  van  de  zaak  voor  de   Kamer.   2. De  klager  zelf  dient  over  onvoldoende  financiële  middelen  te  beschikken  om  tegemoet  te   komen  aan  alle  of  een  deel  van  de  kosten.     De  rechtsbijstand  heeft  betrekking  op  handelingen  gesteld  in  verband  met  de  procedure  voor  het   Straatburgse  Hof.  De  rechtsbijstand  slaat  in  eerste  instantie  op  het  ereloon  van  de  advocaat  of  van   een  andere  persoon  die  de  verzoeker  vertegenwoordigt.  Rechtsbijstand  wordt,  in  de  regel  weliswaar   slechts  toegekend  voor  1  vertegenwoordiger  en  uitzonderlijk,  mits  specifieke  motivering,  voor  meer   dan  1  advocaat  of  vertegenwoordiger.  Een  verzoeker  die  zichzelf  vertegenwoordigt  en  aan  wie   rechtsbijstand  wordt  toegekend,  zal  een  vergoeding  voor  redelijke  uitgaven  ontvangen,  maar  kan   geenszins  rekenen  op  een  equivalente  uitkering  overeenstemmend  met  een  honorarium  voor   geleverde  prestaties.       De  reiskosten  en  (toelage  voor)  de  verblijfskosten,  als  ook  andere  noodzakelijke  kosten  zoals  bv.   kopie-­‐,  vertaal-­‐,  telefoon-­‐  en  faxkosten,  van  zowel  de  klager  als  diens  advocaat  of  derde-­‐ vertegenwoordiger  vallen  eveneens  onder  de  rechtsbijstand.  Hierbij  dient  in  acht  genomen  te   worden  dat  alleen  de  reis-­‐  en  verblijfskosten  met  het  oog  op  het  bijwonen  van  een  hoorzitting   (waarop  de  aanwezigheid  van  de  partijen  is  vereist)  kunnen  worden  vergoed.  De  kosten  om  aanwezig   te  kunnen  zijn  op  een  zitting  waarop  de  uitspraak  wordt  voorgelezen,  komen  dus  niet  in  aanmerking   voor  rechtsbijstand.  Indien  rechtsbijstand  voor  reis-­‐  en  verblijfskosten  wordt  toegekend,  heeft  men   recht  op  vergoeding  van  een  tweedeklastreinticket  of  een  economy  class  vliegtuigticket,  evenals  een   vaste  geldsom  voor  levensonderhoud.       Specifieke  bijkomende  kosten  zoals  uitgaven  voor  het  verkrijgen  van  afschriften,  vertaalkosten,   kosten  verbonden  aan  de  opmaak  van  een  deskundigenverslag,  dienen  voorafgaandelijk  door   Straatsburg  te  worden  goedgekeurd.   Taal?     Bij  de  aanvang  van  de  procedure  mag  u  1  van  de  officiële  talen  van  de  lidstaten  gebruiken  om  uw   communicatie  tot  het  Hof  te  richten.  Onder  communicatie  verstaan  we  verzoekschrift,  schriftelijke   commentaren  en  bemerkingen.  Daar  is  het  Hof  soepel.  Eenmaal  de  zaak  ontvankelijk  is  verklaard  of   wanneer  een  hoorzitting  wordt  georganiseerd  eist  het  Hof  dat  de  zaak  wordt  voortgezet  in  het  Frans   of  het  Engels.  

Yasmine  Ghys  

68  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Vertegenwoordiging/document?       Moet  u  verplicht  bijstand  hebben  van  een  advocaat?  Neen!  Maar  als  een  klager  op  eigen  houtje  naar   het  Hof  trekt  dan  is  het  risico  dat  een  klacht  waarbij  de  procedure  niet  mooi  gevolgd  is  of  dat  er  niet   voldaan  is  aan  1  van  de  ontvankelijkheidsvoorwaarden  direct  onontvankelijk  wordt  verklaard  door   een  alleenzetelende  rechter,  en  dan  is  het  voorbij.     Eenmaal  de  zaak  verder  gaat,  kan  het  Hof  je  verplichten  een  advocaat  onder  de  arm  te  nemen.  Als  u   een  advocaat  onder  de  arm  neemt  moet  u  een  lastgevingsformulier  indienen.     Een  vertegenwoordiger  moet  een  volmachtformulier  of  een  ander  geschreven  document  kunnen   voorleggen  waarin  hem  opdracht  wordt  gegeven  om  op  te  treden.     Je  hoeft  geen  advocaat  onder  de  arm  te  nemen  als  de  Kamerpresident  toestemt  dat  de  verzoeker  zijn   zaak  zelf  in  handen  houdt  tijdens  de  procedure.  Het  gebeurt  niet  vaak  dat  een  verzoeker   toestemming  krijgt  om  zelf  zijn  zaak  te  pleiten,  zij  het  dat  daartoe  meer  mogelijkheid  bestaat   wanneer  het  een  kloonzaak19  betreft.     De  advocaat,  de  derde-­‐vertegenwoordiger  of  de  verzoeker  die  zelf  zijn  eigen  zaak  voor  het  Hof  wil   pleiten,  moet  beschikken  over  een  adequate  kennis  van  het  Frans  of  Engels.     Indien  een  vertegenwoordiger  van  een  geschilpartij  beledigende,  frivole,  ergerlijke,  misleidende  of   langdradige  bemerkingen  neerlegt,  kan  de  Kamerpresident  de  vertegenwoordiger  uit  de  procedure   voor  het  Hof  weren,  weigeren  diens  bemerkingen  geheel  of  ten  dele  in  ontvangst  te  nemen  of  iedere   andere  verordening  uitvaardigen  die  hij  passend  acht,  zonder  dat  afbreuk  wordt  gedaan  aan  de   mogelijkheid  voor  het  Hof  om  een  klacht  onontvankelijk  te  verklaren  wegens  misbruik  van  het   klachtrecht  overeenkomstig  artikel  35(3)  EVRM.   Wie?     Wie  kan  er  een  klacht  indienen?  Art.  33-­‐34  EVRM.  Het  Hof  mag  verzoekschriften  ontvangen  van   iedere  persoon,  een  NGO,  of  een  groep  van  natuurlijke  personen.  Ook  van  verdragsstaten  tegen   andere  verdragsstaten.   Hoe?       Hoe  wordt  een  klacht  ingediend?  U  moet  uw  klacht  indienen  binnen  de  6  maanden  nadat  de   definitieve  beslissing  op  nationaal  vlak  is  genomen.  Het  Hof  heeft  onlangs  zijn  praktijk  verstrengd.     De  procedure  van  het  indienen  van  een  individuele  klacht  bij  het  Europees  Hof  (art.  34  EVRM)  wordt   geregeld  door  het  Procedurereglement,  aangevuld  door  een  Practice  Direction  uitgevaardigd  door  de   President  van  het  Hof.     Vroeger  was  het  zo  dat  je  een  simpel  briefje  kon  indienen  met  de  feiten,  de  schendingen  en  wat   bewijzen.  Vanaf  dan  werd  de  klacht  als  ingediend  beschouwd.  Vanaf  dat  dat  briefje  was  ingediend   werd  die  6  maanden  termijn  stopgezet.                                                                                                                             19  Een  zaak  waarin  de  probleempunten  reeds  in  eerdere,  vergelijkbare  gevallen  door  het  Hof  zijn   beslecht  en  waar  derhalve  weinig  of  geen  nieuwe  juridische  argumenten  naar  voren  gebracht   moeten  worden.   Yasmine  Ghys  

69  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Nu  geldt  die  6  maanden  termijn  nog  steeds,  maar  je  moet  meer  doen  dan  een  gewoon  briefje  te   sturen.  Je  moet  een  verzoekschriftformulier  van  de  website  van  het  EHRM  gaan  downloaden  en   invullen  conform  de  regels.  Dit  moet  via  de  post  of  fax  maar  niet  via  e-­‐mail  of  telefoon.  Als  het  Hof   dat  verzoekschriftformulier  heeft  ontvangen,  wordt  de  termijn  stopgezet.     Uw  zaak  wordt  dan  gealloceerd  aan  1  van  de  secties,  en  daarbinnen  wordt  die  gealloceerd  aan  een   alleenzetelende  rechter,  een  comité  van  3  of  een  kamer  van  7.  Dan  wordt  de  zaak  gecommuniceerd   aan  de  staat.  Deze  krijgt  dan  een  bepaalde  termijn  om  op  de  argumentatie  van  de  klager  te   antwoorden.  Daarna  wordt  de  zaak  doorgestuurd  naar  de  klager  zodat  hij  ook  nog  kan  antwoorden   op  de  tegenargumenten.  De  staat  kan  argumenteren  (men  doet  dat  in  de  vorm  van  preliminaire   excepties)  dat  de  klager  1  van  de  ontvankelijksheidsvoorwaarden  niet  heeft  nageleefd.  Het  is  dan  aan   het  Hof  om  te  oordelen  of  er  een  probleem  is.       Eenmaal  die  zaak  voorbij  is,  moet  het  Hof  uitspraak  doen  over  de  ontvankelijkheid,  de  grond  van  de   zaak.  Als  er  schending  wordt  vastgelegd  wordt  er  een  billijke  genoegdoening  toegekend.  Dat  zal  een   financiële  genoegdoening  zijn  aan  de  slachtoffer(s).  Wanneer  het  Hof  uitspraak  doet,  zitten  niet  alle   rechters  steeds  op  dezelfde  lijn.  Het  kan  zijn  dat  1  of  meerdere  rechters  het  totaal  niet  eens  is  met  de   uitspraak  in  die  zaak.  Dan  kunnen  zij  een  separate  opinion  schrijven.         Concurring  Opinion   Dissenting  opinion   De  rechter  is  het  eens  met  de  uitspraak,  maar   De  rechter  is  het  totaal  niet  eens.   omwille  van  andere  redenen,  een  andere       motivering.     Zo’n  separate  opinions  zijn  interessant  om  uw  argumenten  aan  te  passen  omdat  u  de   tegenargumenten  vindt  die  uw  dossier  wel  kan  ondersteunen.     Het  staat  een  verzoeker  volgens  het  Procedurereglement,  aangevuld  door  een  Practice  Direction,  vrij   het  Europees  Hof  te  vragen  om  zijn  identiteit  geheim  te  houden  voor  het  publiek,  hetzij  in  de  eerste   communicatie  en  ten  laatste  in  het  verzoekschriftformulier.       De  verzoeker  dient  de  redenen  aan  te  geven  die  een  afwijking  van  de  principiële  openbaarheid  van   informatie  inzake  de  procedure  voor  het  Hof  rechtvaardigen.  De  Kamerpresident  kan  het  verzoek  van   de  klager  om  anoniem  te  blijven  in  uitzonderlijke  en  behoorlijk  gerechtvaardigde  gevallen  toestaan   en  ook  ambtshalve  bevelen.  In  dat  geval  wordt  de  naam  van  de  verzoeker  in  de  beslissingen  en/of   arresten  van  het  Hof  vervangen  door  zijn  initialen  of  door  1  enkele  letter.       Dergelijke  anonimisering  gebeurt  vaak  in  zaken  in  verband  met  seksueel  misbruik  en  kinderen  en  het   hoederecht  over  kinderen  en  in  echtscheidingszaken.  De  eigenlijke  naam  wordt  dan  alleen  onthuld   aan  de  verwerende  Staat  en  aan  derde-­‐Staten  toegestuurd.   Prioriteit     Het  Hof  krijgt  dringende  of  minder  dringende  zaken  binnen.  Zelfs  bij  dringende  zaken  kan  het  jaren   duren  voor  je  een  uitspraak  krijgt,  typisch  voorbeeld  is  de  zaak  Pretty.  Sommige  zaken  zijn  nog   dringender  en  vereisen  bijna  een  onmiddellijke  uitspraak.  Bv.  zaken  over  uitwijzing  of  uitkering.  Het   louter  indienen  van  een  verzoekschrift  heeft  geen  opschortend  karakter  van  de  handeling  die  je   wenst  aan  te  vechten.  Je  kan  wel  een  voorlopige  maatregel  vragen  aan  het  Hof.  

Yasmine  Ghys  

70  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Voorlopige  maatregel     Die  worden  vaak  opgelegd  in  zeer  dringende  omstandigheden.  Het  moet  een  dringend  of  imminent   karakter  hebben  en  het  moet  uitzonderlijk  zijn.  Het  wordt  ook  opgelegd  om  onherstelbare  schade  te   voorkomen  aan  1  van  de  rechten  van  het  EVRM.  Als  aan  deze  vereisten  voldaan  is,  dan  kan  het  Hof   een  voorlopige  maatregel  opleggen.  Vooral  art.  2-­‐8.  Die  voorlopige  maatregel  legt  de  staat  op  om  al   het  nodige  te  doen.  Het  zijn  zeer  gerichte  maatregelen.  Zo  een  maatregel  is  voorlopig,  en  wordt   genomen  in  de  vorm  van  een  beslissing.  Die  beslissing  is  bindend  voor  de  staat.     In  uitleverings-­‐  en  uitwijzingszaken  kan  pas  een  voorlopige  maatregel  worden  opgelegd  wanneer  er   geen  automatisch  opschortend  beroep  meer  mogelijk  is  in  het  land  dat  gaat  uitwijzen.   Fact-­‐finding-­‐missie     Wanneer  de  partijen  hun  feiten  elkaar  tegenspreken  kan  het  Hof  een  fact-­‐finding-­‐missie  uitvoeren.   De  staat  moet  dan  die  missie  aanvaarden  die  uit  een  aantal  rechters  en  juristen  bestaan.  Ze  gaan  in   het  land  interviews  afleggen  en  rapporteren  dat  aan  het  Hof.  Deze  missies  zijn  uiterst  zeldzaam   omdat  het  Hof  hier  geen  tijd  voor  heeft.   Hoorzitting  &  openbaarheid?     De  hoorzitting  is  openbaar.  Je  kan  zelfs  de  dossiers  inkijken  in  zaken  die  hangende  zijn  voor  het  Hof.       De  bij  het  Hof  door  de  partijen  of  door  derden  in  verband  met  een  verzoekschrift  neergelegde   documenten  en  stukken  zijn,  met  uitzondering  van  de  documenten  die  betrekking  hebben  op  de   totstandkoming  van  een  minnelijke  schikking  en  de  schriftelijke  neerslag  van  de  deliberaties  van  het   Hof,  toegankelijk  en  consulteerbaar  door  het  publiek,  ook  al  worden  zij  niet  gepubliceerd.  Tenzij  het   gaat  om  zedenzaken,  of  zaken  i.v.m.  met  minderjarigen.     Alle  informatie  die  is  neergelegd  met  betrekking  tot  een  verzoekschrift  in  zowel  de  schriftelijke  als  de   eventuele  mondelinge  fase  van  de  procedure,  inclusief  informatie  over  de  verzoeker  en   tussenkomende  derden,  zijn  derhalve  toegankelijk  voor  het  publiek.     De  Statement  of  facts  (‘het  feitenrelaas’),  de  arresten  van  de  Kamers  en  van  de  Grote  Kamer  worden   gepubliceerd  op  de  website  van  het  Europees  Hof  en  hetzelfde  geldt  voor  de  arresten  van  de   Comités.  De  beslissingen  van  de  Kamers  en  van  de  Grote  Kamer  zijn  eveneens  consulteerbaar.       Op  geregelde  tijdstippen  wordt  algemene  informatie  bekendgemaakt  omtrent  beslissingen  van  de   Comités  en  beslissingen  van  alleenzetelende  rechters.  Daarnaast  wordt  een  selectie  van  de   beslissingen  en  arresten  van  de  Kamers  (en  alle  beslissingen  en  arresten  van  de  Grote  Kamer)   gepubliceerd  in  de  officiële  serie  van  het  Europees  Hof.   Tussenkomst  door  derden     Het  is  mogelijk  dat  derden  tussenkomen.  Wie  zijn  die  derden?  Dat  kunnen  staten  zijn,  NGO’s,  ook  de   Commissaris  voor  de  Mensenrechten.  Als  universiteit  kan  je  ook  tussenkomen.       Het  Hof  beschouwt  je  dan  als  een  amicus  curiae:  vriend  van  het  Hof.  Je  gaat  een  amicus  brief   indienen  waar  je  het  Hof  bijstaat  in  hangende  zaken.  Het  Hof  hoeft  daar  niet  op  in  te  gaan,  maar  ze   doet  het  wel  vaak.  

Yasmine  Ghys  

71  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Minnelijke  schikking     U  kan  tot  een  minnelijke  schikking  komen  met  de  staat.  U  gaat  samenzitten  met  de  staat  en  tot  een   oplossing  proberen  komen.  De  beide  partijen  moeten  hier  voordeel  uithalen.  De  staat  wil  voorkomen   dat  hij  veroordeeld  wordt.  Dus  het  cadeau  voor  de  staat  is  dat  deze  niet  moet  erkennen  een   schending  te  hebben  begaan.  Dat  staat  ook  zo  in  de  schikking  “Wij  erkennen  niet  dat  wij  een   schending  hebben  begaan.”  De  klager  moet  er  ook  voordeel  uithalen,  dus  die  gaat  wel  akkoord  maar   krijgt  dan  meestal  een  financiële  vergoeding/tegemoetkoming.  Iemand  die  op  het  punt  staat   uitgewezen  te  worden  kan  overeenkomen  een  verblijfsvergunning  te  krijgen.   Eenzijdige  verklaring     Bepaalde  klagers  zijn  niet  uit  op  geld,  zij  willen  vaak  gewoon  dat  staten  worden  veroordeeld.  Dan  kan   de  staat  als  alternatief  een  eenzijdige/unilaterale  verklaring  afleggen.  Waarbij  de  staat  erkent  een   schending  te  zijn  begaan  en  anderzijds  voorstelt  om  die  schending  adequaat  te  remediëren.  Dit  is   tegen  de  wil  in  van  de  klager.  Het  Hof  moet  oordelen  of  deze  adequaat  is,  als  het  Hof  zegt  dat  de   schikking  in  orde  is,  dan  wordt  de  zaak  van  de  rol  geschrapt.  Bij  een  eenzijdige  verklaring  gaat  het  Hof   kijken  of  de  remedie  adequaat  is,  als  het  Hof  dat  vindt  wordt  ook  daar  de  zaak  van  de  rol  geschrapt,   vaak  tegen  de  wil  van  de  klager  in.  Dit  is  puur  om  het  werk  van  het  Hof  wat  te  verlichten,  want  het   heeft  al  een  serieuze  achterstand.   Kwalificatie     Het  Hof  kan  feiten  herkwalificeren.  Het  kan  zeggen  “enkel  dit  artikel  is  een  probleem,  niet  de  artikels   die  u  opnoemde.”  Het  Hof  kan  nog  altijd  oordelen  dat  eigenlijk  vermeende  schending  over  totaal   andere  artikelen  gaan,  dit  gebeurt  ook  regelmatig.  Dit  door  gebrek  van  kennis  van  de  advocaten.     Eenmaal  het  Hof  uitspraak  gedaan  heeft  is  hoger  beroep  mogelijk,  moeilijk  maar  mogelijk,  men   noemt  dit  heronderzoek.  Eenmaal  er  dan  een  definitieve  uitspraak  is  moet  dat  ten  uitvoering  gelegd   worden  en  dat  is  in  handen  van  het  comité  van  ministers  en  tot  op  zekere  hoogte  de  parlementaire   vergadering  van  de  Raad  van  Europa.  

Interpretatiebeginselen     •

Internationaal  Recht  

  Het  EVRM  is  onderhevig  aan  de  interpretatietechnieken  die  gebruikt  worden  in  het  volkenrecht.  Het   Weens  Verdragenverdrag  (1969)  zegt  ons  hoe  we  dat  verdrag  moeten  interpreteren.  Dit  kan  op  de   letterlijke  interpretatie,  de  teleologische,…  Het  EVRM  is  een  verdrag  sui  generis,  en  het  verdrag  van   Wenen  laat  toe  dat  dergelijke  verdragen  dat  in  het  kader  van  regionale  of  internationale  context  tot   stand  komen,  dat  er  in  het  kader  daarvan  additionele  interpretatietechnieken  kunnen  worden   toegepast.     • Subsidiariteitsbeginsel     Dit  staat  niet  letterlijk  in  het  EVRM,  maar  er  staan  een  aantal  artikels  in  die  duidelijk  erop  wijzen.  Het   is  in  de  eerste  instantie  aan  de  staten  om  de  rechten  en  vrijheden  te  garanderen.  Als  de  staten  dat   niet  doen,  dan  kan  het  Europees  Hof  in  subsidiaire  orde  worden  aangesproken.  U  moet  ook  alle   interne  rechtsmiddelen  uitputten,  pas  daarna  kan  je  naar  het  EHRM  gaan.      

Yasmine  Ghys  

72  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

• Effectiviteitsbeginsel     De  rechten  en  de  vrijheden  moeten  op  een  zodanige  wijze  worden  geïnterpreteerd  dat  ze  een   effectief  recht  garanderen  aan  eenieder.  Pas  dan  heeft  zo  een  mensenrechtenverdrag  een  nut.  De   positieve  verplichtingen  zijn  hieruit  voortgevloeid.  Ook  de  impliciete  rechten  die  uit  expliciete   worden  afgeleid,  die  vloeien  daaruit  voort.  Het  Hof  gebruikt  vaak  deze  terminologie:  “not   theoretically  and  illusory,  but  practical  and  effective”.  Dan  gaat  het  verder  in  zijn  redenering.     • Autonomie  interpretatie     Dat  impliceert  dat  alle  bepalingen  in  het  EVRM  een  eigen  Europese  Straatburgse  betekenis  hebben.   Het  is  niet  omdat  er  in  het  EVRM  staat  “iedereen  heeft  recht  op  privacy”  dat  “privacy”  moet  worden   geïnterpreteerd  zoals  op  nationaal  vlak.  Het  EHRM  gaat  een  eigen  op  autonome  wijze  betekenis   toekennen  aan  ieder  begrip.  De  facto  zien  we  dat  we  tot  een  zekere  harmonisatie  komen  op   Europees  vlak,  dit  is  volgens  sommigen  ook  de  bedoeling.       • Evolutieve  interpretatie     Het  Hof  start  meestal  met  interpreteren  vanuit  nationaal  niveau  en  gaat  dan  veel  ruimer  gaan   interpreteren,  op  evolutieve  wijze.  Waarom?  Omdat  het  Hof  de  mening  is  toegedaan  dat  de  ideeën   in  een  maatschappij  evolueren  en  dat  het  Hof  in  zijn  interpretatie  rekening  moet  houden  met  de   samenleving.       Bv.  Irak  vs.  Britse  leger  en  een  aantal  royalistische  aan  de  Britse  staat  gelieerde  paramilitaire   organisaties.  De  Britten  wilden  via  geheime  diensten  die  Iranen  opsporen  en  vastzetten.  Via   ondervragingen  bij  vastgezette  personen  liep  het  regelmatig  eens  uit  de  hand.  5  technieken:  wall   standing,  dat  is  gedurende  lange  tijd  op  de  toppen  van  je  tenen  tegen  de  muur  gaan  staan,   gecombineerd  met  het  blinddoeken  van  personen,  een  vuile  zak  doordrenkt  door  vuile  substantie  op   het  hoofd.  Blootstellen  van  ondervraagden  aan  harde  geluiden,  het  niet  geven  van  voedsel,…  die   technieken  samen  zijn  aangeklaagd  bij  de  Europese  Commissie  en  later  ook  bij  het  Hof.  Die   Commissie  vond  die  technieken  geïsoleerd  geen  vorm  van  foltering,  maar  wel  in  combinatie.  Het  Hof   was  het  hier  niet  mee  eens.  Dat  is  een  vorm  van  vernederende  behandeling,  wel  schending  van  art.  3   maar  niet  in  de  mate  als  de  commissie  had  aangegeven.       De  gedachten  over  wat  onmenselijk,  vernederend  en  folterend  is,  zijn  vandaag  anders  dan  in  de  jaren   ’70.  Het  Hof  heeft  aangegeven  dat  zijn  ideeën  over  wat  foltering  is,  geëvolueerd  zijn.  Het  EVRM  is   een  “levend”  instrument  dat  naar  hedendaagse  normen  moet  geïnterpreteerd  worden.     Er  is  ook  kritiek,  een  minderheid  vindt  dat  het  Hof  veel  meer  moet  teruggrijpen  naar  wat  de   opstellers  van  het  verdrag  oorspronkelijk  voor  ogen  hadden.  à  de  originalisten.       Je  moet  opletten  dat  je  niet  aan  rechtsschepping  doet,  maar  je  beperkt  tot  een  evolutieve   interpretatie.     • Proportionaliteit  en  Margin  of  Appreciation     Het  gaat  niet  zo  zeer  om  interpretatiebeginselen,  maar  om  toepassingsbeginselen.  Het  Hof  gaat  een   evenredigheidsbeoordeling  uitvoeren.  Enerzijds  heb  je  het  recht  dat  wordt  ingeroepen,  anderzijds   heb  je  de  beperking  die  wordt  opgelegd  door  de  overheid.  Daartussen  moet  het  Hof  een  evenwicht   vinden.  Om  zo  een  beoordeling  te  kunnen  uitvoeren  gaat  het  Hof  kijken  of  de  motieven  en  de   maatregelen  die  de  Staat  inroept  pertinent  zijn,  zijn  ze  wel  nuttig?  Het  Hof  gaat  ook  kijken  of  er  wel  

Yasmine  Ghys  

73  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

voldoende  toezicht  wordt  gehouden.  Is  er  voldoende  controle  mogelijk?  Heeft  de  overheid  wanneer   het  een  bepaald  recht  moet  inperken,  de  maatregel  genomen  die  het  minst  inclusief  is  voor  het   ingeroepen  recht.       Als  de  overheid  beperkingsmaatregel  A  oplegt,  kan  het  Hof  kijken  of  er  geen  ander  minder   verregaande  maatregel  was.     Theorie  van  de  staten  appreciatie  marge.  Het  Hof  laat  aan  de  staat  een  zekere  discretie  over  om  het   recht  te  moduleren  en  in  te  perken.  Het  Hof  gaat  dat  eerste  algemene  beginsel   subsidiariteitsbeginsel  in  hoofd  houden.  Als  de  staat  binnen  die  marge  blijft,  dan  gaat  het  Hof  die   staat  niet  veroordelen.  Gaat  de  staat  buiten  de  marge,  dan  komt  er  wel  een  veroordeling.       In  wat  voor  soort  feitelijke  zaken  gaat  het  Hof  gebruik  maken  van  de  statelijke  appreciatiemarge?  In   het  kader  van  absolute  rechten  is  er  geen  appreciatiemarge.  Wanneer  het  gaat  om  relatieve  rechten   laat  het  Hof  wel  een  marge  toe.  Staten  mogen  dus  op  zekere  hoogte  relatieve  rechten  beperken,   maar  de  beperkingen  moeten  nog  steeds  proportioneel  zijn.  Bij  vage  termen,  zoals  openbare  orde,   goede  zeden,…  laat  het  Hof  ook  een  bepaalde  en  vaak  ruimere  appreciatiemarge  toe.  Art.  5-­‐6  EVRM.   Hier  gaat  het  Hof  zeer  weinig  appreciatiemarge  overlaten  aan  de  staten.     Wat  zijn  de  factoren  van  de  appreciatiemarge?  Het  consensusbeginsel,  een  marge  kan  verschuiven   naarmate  er  zich  een  consensus  ontwikkelt  binnen  de  lidstaten  van  het  EVRM.  Karakter  van  het   recht,  activiteiten  van  de  verzoeker,  karakter  van  doelstelling/beleid.     Bv.  Inzake  eigendomsrecht:  het  Hof  laat  een  ruime  appreciatiemarge  over  aan  de  staten,  maar  het   Hof  gaat  kijken  naar  de  doelstelling.  Als  de  staat  grond  wil  afpakken  voor  economische  doelstellingen   dan  gaat  het  Hof  die  marge  beperken,  heeft  het  eerder  sociale  doelstellingen  zoals  een   natuurgebied,  of  de  bouw  van  sociale  woningen,  dan  gaat  het  Hof  wel  een  ruime  marge  geven.  

Billijke  genoegdoening     à  Art.  41  EVRM.     “Indien  het  Hof  vaststelt  dat  er  een  schending  van  het  Verdrag  of  van  de  Protocollen  daarbij  heeft   plaatsgevonden  en  indien  het  nationale  recht  van  de  betrokken  Hoge  Verdragsluitende  Partij  slechts   gedeeltelijk  rechtsherstel  toelaat,  kent  het  Hof,  indien  nodig,  een  billijke  genoegdoening  toe  aan  de   benadeelde.”     Er  zitten  enkele  voorwaarden  aan,  het  is  niet  zo  dat  u  wanneer  het  Hof  vaststelt  in  uw  hoofde  van  1   van  de  rechten,  dat  u  automatisch  recht  hebt  op  een  billijke  genoegdoening.  Ook  niet  als  u  daarom   vraagt.     Voorwaarden:     • Er  moet  een  schending  zijn  van  het  verdrag   • Op  nationaal  vlak  zou  u  geen  of  gedeeltelijk  rechtsherstel  genieten   • Het  Hof  beslist  autonoom  of  u  recht  heeft  op  een  vergoeding   • Er  moet  een  causaal  verband  zijn  tussen  enerzijds  schending  en  anderzijds  schade  die  u  hebt   geleden       U  krijgt  geen  volledige  compensatie.  Als  u  een  billijke  genoegdoening  wenst,  dan  moet  u  daar   expliciet  om  vragen.  Het  gaat  over  een  “billijke”  genoegdoening,  het  Hof  is  dus  vrij  om  een  lagere  

Yasmine  Ghys  

74  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

genoegdoening  te  geven.  Uw  genoegdoening  komt  niet  automatisch  overeen  met  uw  geleden   schade.       De  vergoeding  is  financieel.  Je  kan  een  vergoeding  bekomen  voor:     • Materiële  schade   • Morele  schade   • Kosten  en  uitgaven  die  je  hebt  gedaan  door  naar  Straatsburg  te  stappen     Het  is  niet  omdat  het  Hof  een  schending  vaststelt,  dat  het  Hof  je  een  grote  genoegdoening  gaat   geven.  Het  Hof  gaat  vaak  als  je  een  eigendomszaak  hebt  ingeleid,  de  staat  veroordelen  tot  een  grote   vorm  van  schadevergoeding,  terwijl  wanneer  u  als  klager  het  recht  op  leven  inroept  u  slechts  een   beperkte  billijke  genoegdoening  krijgt.  à  Eigendom  >  leven     Het  Hof  kent  geen  “punitive  damages”  toe!  D.i.  het  bedrijf  straffen  voor  nalatigheid  met  betrekking   tot  de  kwaliteit  van  zijn  producten.  Typisch  fenomeen  voor  Angelsaksische  landen.  Het  Hof  zegt  dat   het  niet  de  bedoeling  is  dat  mensen  zich  gaan  verrijken  naar  aanleiding  van  een  schending.  Het  Hof   houdt  ook  rekening  met  wie  zijn  leven  is  ontnomen,  bij  terroristen  zal  het  bv.  geen  billijke   genoegdoening  toekennen.     Waaruit  bestaat  plicht?     1. Einde  schending   2. Restitutio  in  integrum   3. Geen  herhaling       Hoe?     • Individuele  maatregelen     Gaat  het  bv.  om  een  veroordeling  van  België  omdat  deze  het  recht  op  een  eerlijk  proces  heeft   geschonden,  dan  kan  het  een  nieuw  proces  garanderen  à  “heropening”.  Heropening  van  processen,   nationale  wetgeving  laat  dit  niet  altijd  toe.  Wél  bij  strafproceszaken,  niet  bij  burgerlijke  processen,…     • Algemene  maatregelen     Om  tegen  te  gaan  dat  dezelfde  schendingen  opnieuw  worden  begaan,  moet  een  structurele   maatregel  worden  genomen.  Dat  impliceert  vaak  een  aanpassing  van  wetgeving,  van  regelgeving,   waar  nodig  zelfs  een  aanpassing  van  de  Grondwet.  Ook  een  aantal  praktijken  moeten  structureel   worden  aangepakt.       Bv.  u  wordt  opgepakt  naar  aanleiding  van  een  betoging  en  u  komt  in  een  politiecel  terecht.  U  vindt   het  zo  erg  in  die  cel,  dat  u  naar  de  rechter  stapt.  Op  nationaal  vlak  is  er  geen  oor  naar,  maar  in   Straatsburg  krijgt  u  gelijk.  Waaruit  zou  de  structurele  maatregel  moeten  bestaan?  De  cellen  moeten   worden  heringericht,  zodanig  dat  mensen  er  nachten  kunnen  doorbrengen.    

Arresten  en  hun  impact     Als  we  geconfronteerd  worden  met  arresten  van  het  Hof,  dan  hebben  deze  een  dubbele  impact.  Ze   hebben  een  impact  op  de  gedingvoerende  partijen.  Maar  arresten  van  het  Hof,  en  daar  ligt  het   belang,  kennen  een  impact  die  het  individuele  geval  overschrijdt.  Arresten  worden  vaak  ingeroepen   in  individuele  zaken  voor  nationale  rechters.  De  meeste  advocaten  gaan  geen  zaken  inleiden  in   Yasmine  Ghys  

75  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Straatsburg,  wat  wel  mogelijk  is  dat  je  als  advocaat  de  arresten  van  het  Hof  gaat  inroepen  in   nationale  zaken.  Daar  ligt  vaak  het  belang  voor  arresten  van  het  Europees  Hof.     In  het  kader  van  de  individuele  zaak,  moet  de  veroordeelde  staat  dat  arrest  ten  uitvoer  leggen.  Dat  is   de  grote  plicht  tot  uitvoering  van  definitieve  arresten.  Arresten  zijn  juridisch  bindend,  ze  zijn  ook   declaratoir  maar  helaas  niet-­‐uitvoerbaar.  Dit  betekent  dus  dat  arresten  bindend  zijn  en  ten  uitvoer   gelegd  moeten  worden.  De  staat  is  enkel  gebonden  door  het  dispositief  van  het  arrest,  enkel  wat   daarin  staat  moet  de  staat  ten  uitvoer  leggen,  rekening  houdend  met  de  argumenten  in  het  arrest.       Waar  moet  een  staat  dan  geen  uitvoering  aan  geven?  Het  omni  term  dicta,  de  bedenkingen  van  het   Hof.  Die  zijn  misschien  wel  interessant  maar  die  ondersteunen  het  dictum  niet.       Arresten  zijn  essentieel  declaratoir,  het  Hof  zegt  gewoon  ‘er  is  een  schending  vastgesteld’,  het  Hof   verklaart,  declareert,  of  er  een  schending  is  en  waarom.  Het  zegt  niet  wat  de  staten  nu  precies   moeten  doen.  Het  is  aan  de  staten  om  daar  uitvoering  aan  te  verlenen,  staten  zijn  hierin  vrij.  Het  Hof   gaat  geen  bevelen  geven  aan  de  staten,  het  kan  dat  ook  niet.  Dat  is  in  laatste  jaren  een  beetje   theorie  geworden,  omdat  het  Hof  meer  en  meer  in  zijn  arresten  duidelijke  aanwijzingen  gaan  geven   aan  staten  hoe  ze  best  hun  schending  gaan  remediëren.       Het  Hof  vaardigt  ook  “pilootarresten”  uit.  Het  Hof  wordt  overspoeld  door  zaken,  vaak  zijn  dat   gelijkaardige  klachten.  Men  noemt  dat  kloonzaken.  1  bepaald  probleem  duikt  op  in  een  bepaald  land,   en  onmiddellijk  daarna  zijn  duizenden  gelijkaardige  klachten  mogelijk.  Het  Hof  moet  ook  nog  andere   zaken  kunnen  behandelen.  Het  gaat  dus  1  zaak  eruit  halen,  gaat  vermoedelijk  een  schending   vaststellen  en  duidelijk  aanwijzen  aan  de  staat  waar  het  probleem  ligt.  Intussen  gaan  alle  andere   zaken  tijdelijk  in  de  “ijskast”.  Eenmaal  het  Hof  dat  pilootarrest  uitspreekt  en  aangeeft  aan  de  staat   waaruit  de  oplossing  zou  moeten  komen,  gaat  het  die  andere  gelijkaardige  zaken  niet  meer   behandelen.  Meestal  is  die  oplossing  tweeledig,  zowel  individuele  als  structurele  maatregelen.  Op   die  manier  komt  een  oplossing  van  1  zaak.  Zo’n  pilootarresten  hebben  alleen  nut  als  de  staat  die   wordt  veroordeeld  bereid  is  om  structureel  een  oplossing  te  bieden  aan  een  bepaald  probleem.     Daarnaast  moeten  de  2  partijen  in  het  geding  zich  ook  houden  aan  het  gezag  voor  gewijsde.  Wat  een   rechter  zegt,  moet  voor  waar  worden  aangenomen.  Dit  heeft  tot  gevolg  dat  eens  het  Hof  uitspraak   heeft  gedaan,  dan  kan  datzelfde  geschil  niet  nog  eens  worden  gebracht  voor  het  Hof.     Relatief  gezag  van  gewijsde  à  enkel  tussen  partijen     Plicht  tot  uitvoering  van  definitieve  arresten  à  art.  46  EVRM     Arresten  van  het  Hof  hebben  een  ruimere  impact,  een  impact  die  eigenlijk  veel  verder  gaat  dan  het   individuele  arrest  dat  is  uitgesproken  door  het  Hof  naar  aanleiding  van  een  geschil.     Hoe  noemt  men  die  impact?  Het  interpretatief  gezag  van  gewijsde  à  ruimer  gezag     Wanneer  het  Hof  geconfronteerd  wordt  met  een  individueel  geval  dan  gaat  het  Hof  dat  recht   interpreteren,  op  abstracte  wijze.  Die  interpretatie  die  het  Hof  in  het  arrest  geeft  gaat  zich  verbinden   met  het  geschonden  recht.  Gevolg?  De  arresten  krijgen  ook  directe  werking,  niet  enkel  de  rechten.        

Yasmine  Ghys  

76  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Nationale  instituten  voor  de  rechten  van  de  mens   Een  Nationaal  Instituut  voor  de  Rechten  van  de  Mens  (NIRM)     Instituut  kan  van  alles  zijn:  een  ombudsman,  een  mensenrechtencentrum,  zelfs  een  rechter  zou  een   instituut  kunnen  zijn.     In  de  jaren  ’70  kwamen  vele  instituten  op  en  men  was  op  zoek  naar  verschillende  manieren  om  te   zorgen  dat  hetgeen  dat  op  internationaal  niveau  werd  afgesproken  op  nationaal  vlak  ook  echt  tot  zijn   recht  kwam.     Paris  Principles  ’93:  opgesteld  in  de  VN,  aangenomen  bij  een  resolutie  van  de  Algemene  Vergadering.   (zie  infra)     Hierin  werd  het  belang  erkend  van  effectieve  implementatie  op  nationaal  niveau  en  de  rol  die   nationale  instituten  daarbij  zouden  kunnen  spelen.  Er  zijn  diverse  criteria  in  opgenomen,  die   vastleggen  wat  een  nationaal  instituut  is,  en  wanneer  jouw  instituut  nu  “het”  nationaal  instituut  is,   en  niet  “een”  nationaal  instituut.     De  VN  ondersteunt  landen  die  een  nationaal  instituut  willen  oprichten.       De  Raad  van  Europa  volgde  in  1997,  het  Comité  van  Ministers  nam  een  resolutie  aan,  en  die  riepen   ook  staten  op  om  een  nationaal  instituut  voor  de  rechten  van  de  mens  op  te  richten.  Voornamelijk   omdat  individuele  burgers  zich  beter  bewust  zouden  zijn  van  hun  mensenrechten.  In  de  Raad  zijn  ze   niet  nieuwe  criteria  gaan  bedenken,  ze  hebben  verwezen  naar  het  belang  van  de  Paris  Principles  die   in  de  VN  zijn  vastgesteld.  

Nationale  implementatie     Alle  mensenrechtenverdragen  bevatten  een  algemene  bepaling  waarin  staat  hoe  belangrijk  het  is  dat   alle  rechten  die  in  zo’n  verdrag  staan  opgesomd,  op  nationaal  niveau  worden  nageleefd.  Dit  is   zichtbaar  in  alle  mensenrechtenverdragen.     Bijvoorbeeld:   • Art.  2  IVBPR:  verzeker  alle  verdragsrechten  en  neem  alle  maatregelen  die  nodig  zijn  om   rechten  tot  gelding  te  brengen   • Art.  1  EVRM:  verzeker  alle  rechten     Dat  drukt  ook  uit  dat  het  internationale  toezicht  bij  verdragen  (bij  comités,  rapportageprocedures,   klachtenprocedures,…)  belangrijk  is  om  op  internationaal  niveau  toezicht  te  houden,  op  de  manier   waarop  en  de  mate  waarin  de  staat  zijn  verplichtingen  naleeft.  Dit  is  altijd  subsidiair.     HCHR:  Navi  Pillay:  “NIRM  is  hoeksteen  van  een  sterk  systeem  van  nationale  bescherming.”  Omdat   dat  de  beste  mechanismen  zijn  op  nationaal  niveau  om  te  verzekeren  dat  internationale  normen   daadwerkelijk  worden  toegepast.     Het  is  niet  verplicht  een  nationaal  instituut  op  te  richten,  maar  we  zien  wel  in  allerlei  internationale   teksten  aansporingen  en  aanmoedigen  om  staten  over  te  halen,  het  te  gaan  doen.   We  zien  wel  dat  in  een  aantal  van  de  meest  recente  verdragen  de  mogelijkheid,  de  aansporing  voor   staten  om  een  nationaal  preventief  mechanisme  op  te  richten.  Dat  verdrag  schrijft  niet  voor  hoe  dat  

Yasmine  Ghys  

77  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

moet,  staten  mogen  ook  bestaande  mechanismen  (zoals  klachtencommissies)  aanwijzen  om  een   nationaal  preventief  mechanisme  te  zijn.   à  Bv.  art.  18  (4)  OPCAT  en  art.  33  (2)  CRPD  

Paris  Principles     Het  is  geen  verdrag,  het  is  een  resolutie  en  dus  niet  bindend.  Het  is  wel  gezaghebbend  en  in  de   praktijk  wordt  er  zodanig  veel  naar  verwezen  dat  ze  toch  een  bepaalde  status  hebben  verworven.     Ze  zeggen  dat  je  een  instituut,  “het”  instituut  mag  noemen  als  je  aan  deze  voorwaarden  voldoet:     § Beschermen  en  bevorderen  mensenrechten:  een  instituut  mag  klachten  ontvangen,  mag   onderzoeken  doen,  toezicht  houden  op  de  naleving,  bevorderen,  …   § Je  moet  een  breed  mandaat  in  de  wet  hebben:  dit  is  de  reden  waarom  het  Centrum  voor   Gelijke  Kansen  geen  nationaal  mensenrechteninstituut  is,  dit  heeft  een  beperkt  mandaat.   § Bevorderen  van  mensenrechten  op  nationaal  niveau:  dit  kan  via  verschillende  soorten   instituten;  collegiaal,  commissie,  3  mensen,  9  mensen,  6578  mensen,  ombudsman,…  Je  bent   hier  vrij  in.   § Bevoegdheid  aanbevelingen  te  doen  aan  ministeries,  het  kabinet,  ze  moeten  die  overheid   kunnen  bereiken.   § Autonoom     § Onafhankelijkheid  in  de  wet:  vooral  ten  aanzien  van  de  overheid.  Een  overheid  mag  wel   vragen  naar  een  onderzoek,  maar  het  NIRM  moet  zelf  beslissen  wat  er  op  de  agenda  komen.   § Pluriforme  samenstelling:  niet  enkel  linke  opgeleide  juristen,  de  diversiteit  van  de  bevolking   moet  afgespiegeld  zijn.   § Benoeming  moet  officieel,  en  voor  bepaalde  termijn   § Voldoende  middelen,  eigen  staf  en  huisvesting:  hier  is  veel  kritiek  op.  het  is  vaag,  wat  zijn   voldoende  middelen?     § Individuele  klachten:  geen  voorwaarde  om  aan  PP  te  voldoen,  dit  is  slechts  een  wens.  

Status  NIRM     De  Mensenrechtenraad  en  de  AV  erkennen  elk  jaar  het  belang  van  nationale  instituten,  het  belang   van  input  op  nationaal  niveau.  Zo’n  nationaal  instituut  heeft  toegang  tot  de  Mensenrechtenraad,  tot   de  AV  en  kan  daar  de  kwesties  die  op  nationaal  niveau  leven  inbrengen  op  internationaal  niveau.     Het  kan  in  sommige  landen  een  probleem  zijn,  als  de  mensen  van  hun  NIRM  kritisch  zijn  naar  hun   eigen  overheid.  Ze  kunnen  zo  in  de  problemen  komen,  ze  worden  gearresteerd,…  De  resoluties  van   de  Mensenrechtenraad  en  de  AV  vragen  dus  altijd  om  bescherming  voor  de  personen  die  voor  een   NIRM  werken.     De  activiteiten  van  die  instituten,  de  kritiek  die  ze  uiten,  mogen  nooit  een  reden  zijn  voor   inperkingen  van  het  budget.  De  resolutie  richt  zich  ook  tot  nationale  mensenrechtensinstituten  en   sporen  ze  aan  om  staten  te  helpen,  te  adviseren  en  in  overleg  te  treden  met  de  staat  om   mensenrechtenschendingen  te  voorkomen,  ratificatie  van  verdragen  te  bevorderen  en  juridische  en   procedurele  hervormingen  te  bevorderen.     Er  is  een  hele  belangrijke  ontwikkeling  geweest  sinds  de  oprichting  van  de  Mensenrechtenraad.   Nationale  instituten  hebben  toegang  tot  de  MR,  tot  2011  werden  ze  op  een  zelfde  positie  gezet  als   NGO’s.  Als  de  UPR  aan  de  orde  was,  dan  mochten  NIRM  wel  rapporten  indienen,  maar  de  HCHR  ging   die  info  samenvatten  en  vervolgens  aan  de  MR  voorleggen.  In  de  resolutie  die  hierover  ging  stond   dat  die  informatie  enkel  mocht  worden  meegenomen  als  het  credible  en  reliable  was.  NIRM’s  

Yasmine  Ghys  

78  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

vonden  dit  nogal  beledigend.  Ze  vonden  van  zichzelf  dat  ze  niet  bij  een  NGO  passen,  ze  zijn  veel   gezaghebbender.  Het  zou  niet  aan  de  HCHR  moeten  zijn  om  te  beoordelen  of  informatie  credible  en   reliable  is.  Daar  is  gehoor  aan  gegeven.  Nu  is  dat  wat  verder  van  elkaar  losgekoppeld,  informatie  die   ze  nu  indienen  bij  de  VN  wordt  direct  doorgezonden  naar  de  MR.     Wie  bepaalt  nu  of  een  nationaal  instituut  aan  de  criteria  voldoet?  Het  is  niet  voor  de  hand  liggend   dat  staten  gaan  beoordelen,  dus  dat  gebeurt  door  de  nationale  instituten  zelf.  Met  ondersteuning   van  de  HCHR  is  er  een  vereniging  opgericht  van  de  nationale  instituten  en  die  hebben  een  subcomité.   Dat  subcomité  komt  elk  jaar  bijeen  en  net  opgerichte  nationale  instituten  kunnen  bij  dat  subcomité   een  aanvraag  doen  voor  erkenning  à  International  Coordinating  Committee  of  National  Institutions   for  the  Promotion  and  Protection  of  Human  Rights     Dat  subcomité  heeft  3  rangen  opgericht.  Je  kan  als  nationaal  instituut  de  A,B  of  C  status  krijgen:     A-­‐Status:  een  instituut  voldoet  aan  alle  criteria,  je  bent  een  echt  nationaal  instituut  volgens  de  PP   B-­‐Status:  je  bent  waarnemer,  dit  is  omdat  je  bv.  rond  1  thema  werkt.  Verschillende  ombudsmannen   hebben  vaak  de  B-­‐Status.   C-­‐Status:  geen  lid,  ze  mogen  niet  stemmen.     In  totaal  zijn  er  nu  106  instituten.  (A+B+C)  maakt  het  uit  of  je  a,  b  of  c  bent?  Ja!  Als  je  A-­‐Status  hebt,   betekent  dat  dat  je  spreektijd  krijgt  op  conferenties.  Als  je  documentatie  inlevert,  dan  wordt  het   vertaald.  Als  je  als  nationaal  instituut  officiële  spreektijd  hebt,  dan  wordt  je  uitgesproken  tekst  ook   vertaald.  Je  mag  bij  de  zittingen  van  de  Mensenrechtenraad  ook  in  de  zaal  zitten.  Dit  klinkt  nogal   triviaal,  maar  dat  maakt  uit  omdat  je  dan  beter  toegang  hebt  tot  overheden,  andere  internationale   organisaties,  andere  organisaties,…  Het  maakt  je  werk  heel  veel  gemakkelijker  als  je  A-­‐Status  hebt.   Als  je  B-­‐  of  C-­‐Status  hebt,  kan  dit  allemaal  niet.     De  verdragscomités  spreken  zich  uit  over  de  nationale  instituten,  er  zijn  op  die  nationale  instituten   geen  nationale  toezichthouders.  Die  comités  beoordelen  wat  overheden  doen,  niet  wat  NIRM’s   doen.  Je  ziet  in  het  werk  van  die  comités  wel  dat  ze  die  NIRM’s  steunen  en  wijzen  op  hoe  belangrijk   het  is  dat  er  1  is.  Ze  doen  dan  aanbevelingen  aan  de  overheden.  (Bv.  over  het  budget,   afhankelijkheid,  samenstelling,…)  Wat  de  verdragscomités  ook  doen,  is  kijken  of  er  wel  voldoende   aandacht  is  bij  nationale  instituten  voor  hun  verdrag.    

College  voor  de  Rechten  van  de  Mens     à  Naam  was  wens  van  1  van  de  vorige  ministers  van  Justitie.  “Commissie”  was  te  losjes,  te   informeel.  Dit  zorgde  direct  voor  een  probleem,  hoe  vertaal  je  college  in  het  Engels?  “College”  is   precies  alsof  het  een  onderwijsinstelling  is.  Er  is  er  dan  voor  gekozen  het  “The  Netherlands  Institute   For  Human  Rights”  te  noemen.  Het  studie-­‐  en  informatiecentrum  voor  mensenrechten  heet  het   “Netherlands  Insitute  Of  Human  Rights”.  Opgelet,  er  is  dus  een  woordje  verschil.       Er  is  eindeloos  gepraat  of  er  een  nationaal  instituut  voor  mensenrechten  nodig  was  in  Nederland.  Er   is  enorm  lang  gezegd  dat  (i)  er  geen  mensenrechtenschendingen  zijn,  (ii)  waarom  zou  dat  er  dan   moeten  zijn,  er  is  toch  al  een  ombudsman,  een  juridisch  loket,…  Toch  werden  er  conferenties  over   georganiseerd,  commissies  opgericht…  Er  is,  ook  in  Nederland,  de  behoefte  een  nationaal   mensenrechteninstituut  op  te  richten.     Wat  voegt  het  toe?  Het  gaat  om  het  hebben  van  expertise,  en  deze  te  bundelen  op  een  centraal   punt.  Hoe  vertaal  je  die  internationale  verplichtingen,  hoe  zorg  je  ervoor  dat  de  gewone  burger  daar   ook  effectief  iets  aan  heeft.    

Yasmine  Ghys  

79  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Geschiedenis   Het  was  in  Nederland  een  initiatief  van  een  aantal  mensenrechten  NGO’s,  een  van  de  motors   erachter  was  het  Nederlands  Juristencomité  voor  de  Mensenrechten.  Ze  organiseren  jaarlijks   conferenties  en  1  jaar  was  het  thema  “nationale  instituten”  (begin  2000)  om  het  onder  de  aandacht   te  brengen.  Nederland  wou  als  1  van  de  eerste  landen  in  de  VN-­‐Mensenrechtenraad,  maar  1  van  de   eisen  om  je  kandidaat  te  stellen  is  dat  je  een  nationaal  mensenrechteninstituut  hebt.  Nederland   heeft  toen  een  pledge  gestuurd  (dit  is  een  plechtige  belofte)  “wij  hebben  nog  geen  nationaal   mensenrechteninstituut,  maar  we  gaan  er  wél  1  oprichten”.       Dit  was  de  eerste  keer  dat  er  namens  het  kabinet,  het  was  dus  geen  initiatief  van  een  willekeurige   ambtenaar,  duidelijk  werd  uitgesproken  dat  er  een  nationaal  mensenrechteninstituut  ging  komen.   (2006)     In  2011  heeft  het  Nederlands  Parlement  de  Wet  tot  Oprichting  van  het  College  voor  de  Rechten  van   de  Mens  goedgekeurd.  Op  1  oktober  2012  werd  het  opgericht  en  in  mei  2014  verkregen  ze  de  A-­‐ status.  Je  moet  eerst  een  jaar  al  het  werk  doen;  rapporteren  hoe  je  invulling  doet  aan  de  criteria,  de   wettelijke  garanties  alleen  zijn  niet  voldoende,  je  moet  dit  effectief  laten  zien  en  dan  pas  kan  je  de   erkenning  krijgen.     Sinds  mei  2014  zijn  ze  onafhankelijk,  dit  staat  in  de  wet.  Ze  zijn  wel  een  overheidsinstelling,  maar  de   rijksoverheid  heeft  geen  invloed  in  wat  ze  op  het  werk  doen.       Ze  krijgen  middelen  van  5  verschillende  ministeries:   • Veiligheid  en  Justitie   • Onderwijs,  Cultuur  en  Wetenschappen   • Volksgezondheid,  Welzijn  en  Sport   • Binnenlandse  Zaken  en  Koninkrijksaangelegenheden   • Sociale  Zaken  en  Werkgelegenheid     Ze  hebben  mandaat  over  alle  mensenrechten  in  Nederland  voor  de  hele  bevolking.  Alle  mensen  en   dus  niet  alle  Nederlanders,  aangezien  ze  ook  uitspraken  mogen  doen  over  mensen  die  de   Nederlandse  nationaliteit  niet  bezitten  en  zelfs  over  personen  die  zonder  geldige  papieren  in   Nederland  verblijven.  Ze  hebben  ook  het  mandaat  over  Caribisch  Nederland.     Als  we  kijken  naar  de  garanties  voor  onafhankelijkheid:     Artikel  4  Wet  op  het  College  voor  de  Rechten  van  de  Mens:     “Het  College  vervult  zijn  taak  in  onafhankelijkheid.”     De  leden  worden  wél  benoemd  door  de  minister  van  Justitie  bij  KB,  na  advies  van  Raad  van  Advies.   De  minister  heeft  geen  invloed  op  de  keuze,  voordracht  van  de  betrokken  persoon.  Het  College  stelt   zijn  eigen  jaarplan  op.     Ze  hebben  de  bevoegdheid  dat  als  zij  aangeven  dat  zij  een  instantie  willen  bezoeken,  ze  dit  ook   effectief  mogen  doen.  Ze  vragen  eerst  of  ze  bv.  een  verpleeghuis  mogen  bezoeken  en  als  deze  “nee”   zeggen,  gebruiken  ze  deze  bevoegdheid  om  toch  onderzoek  ter  plaatse  te  doen  à  OTP-­‐ bevoegdheid.  

Structuur  College     Er  zijn  nu  nog  maar  9  leden,  het  is  voortgekomen  uit  de  Commissie  Gelijke  Behandeling  die  ook  uit  9   leden  bestond.  Die  Commissie  is  omgevormd  tot  het  College.  Toen  zijn  er  3  mensen  met  bredere   Yasmine  Ghys  

80  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

mensenrechten  in  expertise  toegevoegd  aan  die  Commissie,  dus  waren  ze  even  met  12,  maar   ondertussen  zijn  ze  terug  met  9.  Dit  heeft  o.a.  te  maken  met  geld.       De  collegeleden  werken  niet  allemaal  fulltime,  er  zijn  er  5  die  fulltime  zijn,  de  rest  zijn  parttimers.    

Dé  baas  is  de  voorzitter  van  het  college,  dat  college  wordt  ondersteund  door  het  Bureau,  daarvan  is   de  baas  de  directeur.  Daaronder  zijn  er  3  secties.     Frontoffice  &  oordelen:  enkel  als  mensen  klagen  over  de  wet  gelijke  behandeling   Onderzoek  &  advies   Bedrijfsvoering:  die  zorgt  ervoor  dat  het  personeel  ook  daadwerkelijk  kan  doen.     In  het  totaal  werken  er  55  personen.     Daarnaast  is  er  ook  een  Raad  van  Advies.  Bij  wet  is  vastgesteld  wie  daarin  zit,  o.a.  de  nationale   ombudsman,  de  voorzitter  van  het  college  bescherming  persoonsgegevens,    de  voorzitter  van  de   raad  van  de  rechtspraak,  min.  4  en  max.  8  personen  afkomstig  van  maatschappelijke  organisaties  die   zich  de  bescherming  aantrekken  van  1  of  meer  rechten  van  de  mens,  werkgevers-­‐  en   werknemersorganisaties  en  uit  de  kringen  van  de  wetenschap.       De  Raad  van  Advies  heeft  ook  verschillende  bevoegdheden:  ze  kijken  naar  het  jaarplan  en  geven  er   ook  advies  over.  Ze  doen  ook  inhoudelijk  werk,  ze  zijn  betrokken  bij  de  sollicitatieprocedures.      

 

  Yasmine  Ghys  

81  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Elk  eiland  heeft  zijn  eigen  problemen,  alle  eilanden  zijn  ook  ver  uit  elkaar  gelegen.  Op  Saba  is  er  bv.   geen  gevangenis,  dus  gedetineerden  moeten  afgevoerd  worden  naar  een  ander  eiland,  huishoudelijk   geweld  is  ook  veelvoorkomend,…  Het  College  streeft  er  naar  elk  jaar  een  bezoek  te  brengen  aan  de   eilanden.  

Missie       Het  College  voor  de  Rechten  van  de  Mens  belicht,  bewaakt  en  beschermt  mensenrechten,  bevordert   de  naleving  van  mensenrechten  (inclusief  gelijke  behandeling)  in  praktijk,  beleid  en  wetgeving,  en   vergroot  het  bewustzijn  van  mensenrechten  in  Nederland.       Hoe  doen  zij  dit?  Ze  streven  er  naar  dat  naleving  van  mensenrechten  verzekerd  is  in  Nederland.  Wat   doen  we  met  de  verantwoordelijkheid  van  Nederlands  bedrijven  in  het  buitenland?  Heeft  Nederland   daar  invloed  op?  Zo  ja,  hoever?  Zo  niet,  zou  Nederland  daar  invloed  op  moeten  hebben?  Dit  is  een   hele  discussie  binnen  zo’n  college,  uiteindelijk  is  de  conclusie  ‘ja’  geworden.     1  van  de  belangrijkste  onderdelen  van  de  commissie  is  dat  ze  proberen  bij  te  dragen  aan  een  cultuur   vol  respect  voor  mensenrechten  waaraan  iedereen  vrij  en  in  waardigheid  kan  deelnemer,  niet   gehinderd  door  vooroordelen  en  discriminatie.       Als  strategische  doelen  hebben  ze  dat  mensenrechten  zijn  geborgd  in  beleid  en  wetgeving  en  dat  ze   de  overheid  willen  aanspreken  om  schendingen  te  voorkomen  of  te  corrigeren.  Heel  belangrijk   aspect:  de  bewustwording  van  mensenrechten  onder  burgers.  De  overheid  moet  hiervoor  haar   verantwoordelijkheid  opnemen.  

Strategische  agenda     Het  is  belangrijk  dat  je  steeds  in  verbinding  staat  met  (wat  er  leeft  in)  de  maatschappij.  Het  is  ook   belangrijk  dat  er  wat  grotere  thema’s  waren  gekozen,  die  wat  langer  op  de  agenda  konden  staan  en   waar  ze  ook  proactief  mee  konden  bezig  zijn.  Er  werd  een  uitgebreide  stakeholdersconsultatie   gehouden,  die  gaf  aanleiding  tot  een  longlist  die  aangaf  wat  het  college  zou  kunnen  doen:     Ouderenzorg:  dit  kwam  echt  uit  de  samenleving,  dit  is  nu  1  van  de  grootste  projecten   Mensenrechteneducatie  en  Training:  dit  is  een  wettelijke  taak   Migratie  en  mensenrechten   Toegang  tot  de  arbeidsmarkt   Bevorderen  ratificatie  Verdrag  voor  mensen  met  een  handicap  

Taken  College     1  van  de  belangrijkste  taken  van  die  nationale  instituten  moet  zijn  het  zijn  van  de  schakel  tussen   internationaal  niveau  en  nationaal  niveau.  Ze  hebben  een  hele  brede  taak  om  te  adviseren.  Zowel   gevraagd  als  ongevraagd,  als  zij  het  bijvoorbeeld  nodig  achten.       Er  wordt  heel  vlug  over  schendingen  gepraat  als  het  over  mensenrechten  gaat,  maar  ze  hebben  het   ook  over  het  verbeteren,  het  beschermen  van  mensenrechten  en  niet  enkel  het  opzoeken  van   schendingen.       Altijd  als  er  een  nieuw  verdrag  is,  maken  ze  een  advies  over  de  ratificatie  van  zo’n  verdrag.       Het  Europees  Comité  voor  Sociale  rechten  heeft  een  uitspraak  tegen  Nederland  gedaan.  Het  heeft   gezegd  dat  Nederland  met  de  opvang  van  uitgeprocedeerde  asielzoekers  het  Europees  Sociaal  

Yasmine  Ghys  

82  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Handvest  schendt.  Nederland  was  hier  vrij  gechoqueerd  over.  Er  was  dus  een  klacht  ingediend,  dit   verdrag  kent  een  collectieve  klachtenprocedure,  en  heeft  een  voorlopige  maatregel  afgekondigd  dat   Nederland  moet  zorgen  voor  noodopvang  voor  deze  mensen.  Ze  hebben  de  vluchtgarage  bezocht  via   hun  OTP-­‐bevoegdheid.     Op  welke  manier  heb  je  het  meeste  effect?  De  stille  diplomatische  manier,  of  de  grote  manier  met   publicaties  in  de  media?  Hier  is  ervoor  besloten  om  er  vol  in  te  gaan,  ze  hebben  de  pers  bezocht  en   de  term  “mensonwaardige  behandeling  in  een  vluchtgarage”  gebruikt.  Dit  probleem  is  tot  op  heden   niet  opgelost.       Naast  deze  specifieke  situatie  speelt  ook  de  EU-­‐top,  die  heeft  meegekregen  dat  er  een  grote   discussie  is  over  de  drama’s  die  er  met  de  boten  gebeuren.  

Front  Office     Dat  is  de  eerste  lijn  met  de  buitenwereld,  in  maart  is  het  jaarverslag  van  het  hele  College  verschenen.   In  het  jaar  ’14  zijn  ze  door  meer  dan  2.600  mensen  benaderd,  dit  kan  zijn  omwille  van  een  vraag,  een   klacht,  een  mededeling.       Er  gaan  er  meer  dan  1.600  over  discriminatie  en  gelijke  behandeling,  veel  over  ras  (de  hele  zwarte   piet  discussie).  Ook  veel  over  geslacht,  1  van  de  redenen  daarvoor  is  omdat  zij  veel   zwangerschapdiscriminatiecampagnes  hebben  gevoerd.  Het  komt  veel  voor  dat  vrouwen  niet   worden  aangenomen  omwille  van  hun  zwangerschap,  of  juist  worden  ontslagen.  Heel  veel  vrouwen   weten  niet  dat  dit  niet  mag.     Het  thema  handicap  en  chronische  ziekte,  bv.  personen  die  de  bus  niet  in  kunnen  aangezien  de   buschauffeur  hun  niet  willen  helpen.     De  belangrijkste  thema’s  op  mensenrechtengebied  zijn  privacy,  gezinsleven  en  levensstandaard.    

Gelijke  behandelingszaken:  oordelen     Aangezien  het  College  voortkomt  uit  de  Commissie  Gelijke  Behandelingen  gaan  we  hier  ook  nog  even   op  in.  Wat  interessant  is,  is  dat  er  een  soort  omgekeerde  bewijslast  is.  Het  is  een  heel  laagdrempelige   klachtprocedure  als  bv.  een  vrouw  aannemelijk  maakt  dat  zij  is  ontslagen  vanwege  een   zwangerschap.  De  werkgever  moet  bewijzen  dat  dit  niet  zo  is.  Als  hij  daar  niet  in  slaagt,  als  hij  niet   kan  aantonen  dat  mevrouw  al  lang  niet  meer  goed  functioneerde,  dan  kan  geconcludeerd  worden   dat  het  discriminatie  is.   De  oordelen  van  het  College  zijn  niet  bindend.  Als  er  discriminatie  is  vastgesteld  nemen  ze  na   verloop  van  tijd  contact  op  met  de  verweerder,  om  te  horen  of  er  al  verandering  is.     70%  van  de  oordelen  wordt  nageleefd,  gebeurt  dit  niet,  dan  kunnen  ze  alsnog  naar  de  gewone   rechter.  De  gewone  rechter  volgt  dan  meestal  inhoudelijk  het  oordeel,  niet  altijd.  

Mensenrechteneducatie    

Yasmine  Ghys  

83  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

  Vrijheid  van  onderwijs,  dus  vooral  op  het   ministerie  van  justitie  is  men  huiverig  om   scholen  ertoe  te  verplichte   mensenrechteneducatie  in  het   onderwijsprogramma  op  te  nemen.     Het  College  heeft  de  taak   mensenrechteneducatie  te  bevorderen.     Waarom  is  mensenrechteneducatie  dan  zo   specifiek  belangrijk?  Het  gaat  om  het   overbrengen  van  fundamentele  beginselen.     Uit  een  enquête  blijkt  dat  het  dramatisch   slecht  gesteld  is  met  de  kennis  over   mensenrechten  in  Nederland.                           Het  College  maakt  ook  jaarlijks   een  rapportage.  Ze  houden   een  grote  consultatie  onder   het  volk,  waar  iedereen  kan   aangeven  wat  ze  een  ‘issue’   vonden.  Ze  nodigen   stakeholders  (ombudsman,…)   uit  om  informatie  te  leveren.                

Yasmine  Ghys  

84  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

  Inhoudstafel  met  de  thematische  indeling,  gebaseerd  op  de  grootste  mensenrechtenverdragen   waarbij  ze  de  belangrijkste  eruit  hebben  gehaald  om  informatie  te  kunnen  zoeken  en  onder  te   brengen.  

Bevorderen  ratificaties     Ze  doen  er  alles  aan  om  ervoor  te  zorgen  dat  Nederland  alle  verdragen  ratificeert.  Nederland  moet   eerst  alle  nationale  wetgeving  aanpassen,  en  dan  pas  gaan  ze  het  ratificeren.  Anders  hebben  ze   dingen  die  in  strijd  zijn  met  een  verdrag.     Inmiddels  hebben  er  152  landen  het  VN-­‐verdrag  voor  mensen  met  een  handicap  geratificeerd   hebben  en  Nederland  niet.  België  heeft  het  al  in  2009  geratificeerd.  Het  verdrag  zal  geratificeerd   worden.       Kennis  over  mensenrechten  bij  gemeenten  is  treurig,  dus  ze  hebben  de  gemeenten  opgezocht  om  te   praten.  Voor  dit  project  hebben  ze  samengewerkt  met  de  Vereniging  van  Nederlandse  Gemeenten.   De  gemeenten  zijn  er  zich  van  bewust  dat  ze  niet  zoveel  van  mensenrechten  weten  maar  ze  willen   wel  alles  erover  weten.  Hoe  leg  je  nu  uit  dat  het  over  mensenrechten  gaat?  Ze  zijn  opzoek  gegaan   naar  hoe  gemeenten  begrip  krijgen  over  mensenrechten.  Het  4A-­‐schema:  Available,  Acceptable,   Adaptable  en  Accesible.  Hier  hanteert  men  het  ‘BAAT’  als  handvat:  beschikbaar,  aanvaardbaarheid,   aanpasbaarheid,  toegankelijkheid.  Dit  is  tot  nu  toe  1  van  hun  succesvolste  projecten.  

Rol  College  bij  internationaal  toezicht     Als  er  internationale  toezichthouders  naar  Nederland  komen,  worden  ze  gevraagd  de  persoon  te   ontvangen  en  ze  kunnen  ook  verder  helpen  bij  het  corrigeren  van  het  onderzoek.  Zo’n  bezoek   vermelden  ze  op  de  website  om  het  onder  de  aandacht  te  brengen.     Yasmine  Ghys  

85  

2015  

 

 

Gesloten  boek  

Ze  organiseren  over  symposia  en  allerlei  bijeenkomsten  en  ze  maken  hun  eigen  rapportages  voor   verdragscomités.  Als  een  rapport  door  1  van  de  VN-­‐Comités  wordt  besproken,  komt  er  een   schaduwrapport  bij.  Wat  je  nu  in  Nederland  ziet  is  dat  er  wordt  samengewerkt  met  verschillende   NGO’s.  Die  werken  samen  om  1  schaduwrapport  te  maken.  Ze  zijn  niet  enkel  onafhankelijk  van  de   overheid,  maar  ook  van  andere  NGO’s.  Ze  weten  wat  ze  doen  dus  punten  die  NGO’s  doen,   behandelen  het  College  niet.  Of  juist  wel  als  ze  het  extra  onder  de  aandacht  willen  brengen.  Tijdens   de  zitting  spreken  ze  af  wie  op  welk  moment  het  woord  neemt.  Uit  zo’n  zitting  komen  aanbevelingen   die  ze  dan  weer  in  Nederland  proberen  onder  de  aandacht  te  brengen.       Ze  zijn  vrij  actief  geweest  rond  de  bespreking  van  het  Nederlandse  rapport  bij  het  Comité  tegen   foltering.  Daar  waren  hele  kritische  uitspraken  van  de  VN.  Ze  hebben  dan  een  bijeenkomst   georganiseerd  met  o.a.  psychiatrisch  verpleegkundigen.     Ze  proberen  er  ook  voor  te  zorgen  dat  de  aanbevelingen  worden  vertaald  en  dat  ze  worden   nageleefd.       Gaat  België  ooit  een  nationaal  mensenrechteninstituut  kennen?  In  ieder  regeerakkoord  wordt  dit  wel   vermeld.  Het  ziet  er  op  het  eerste  zich  niet  uit  dat  dit  zou  komen  maar  er  blijkt  wat  hoop  aan  de   horizon.  Toen  Nederland  lid  wou  worden  van  de  Mensenrechtenraad  was  er  kritiek  dat  Nederland   geen  nationaal  mensenrechteninstituut  had,  en  toen  hebben  zij  een  pledge  gedaan.  Nu  blijkt  dat   België  ook  de  ambitie  heeft  om  lid  te  worden  van  de  Mensenrechtenraad,  dus  de  vraag  blijft  of  onze   regering  ook  zo’n  pledge  gaat  doen.  

Yasmine  Ghys  

86  

2015