Voorpublicatie Internet voor Juristen

Voorpublicatie Internet voor Juristen 2005

1

1


2

Voorwoord Juristen begonnen gebruik te maken van het web toen rond 1998 de eerste echte verzamelingen juridische informatie op het internet verschenen: Rechtspraak.nl voor jurisprudentie en Overheid.nl voor officiële overheidspublicaties, bijvoorbeeld. Er zijn sinds die tijd meer en meer bruikbare en betrouwbare elektronische bronnen voor juristen bijgekomen, waardoor het internet een steeds groter potentieel krijgt. Potentieel. Want dezelfde ontwikkelingen hebben gezorgd voor een dusdanige toename van beschikbare informatie dat de gemiddelde jurist moeite heeft met het zoeken en vinden van bruikbaar materiaal. Als het internet vergeleken wordt met een (enorme) bibliotheek, dan moet helaas geconstateerd worden dat het vooralsnog een bibliotheek met beperkingen betreft. Van een bibliotheek wordt bijvoorbeeld verwacht dat aankopen niet lukraak gedaan worden, maar dat collecties doelgericht en professioneel samengesteld worden door vakreferenten. Een bibliotheek heeft daarnaast catalogi, helpdesks, een logische structuur en duidelijke bewegwijzering. Voor wie weet waar hij/zij moet zoeken, kan het internet echter weldegelijk beschouwd worden als volwaardige bron van (juridische) informatie. En als we mogen afgaan op het tempo van ontwikkeling van de afgelopen vijf jaar, dan wordt het alleen maar beter. Het boek Internet voor Juristen biedt u dan ook een overzicht van wat er voor u (kosteloos!) aan juridische informatie op het web te halen valt. U zult na het lezen van het boek uw abonnementen op commerciële juridische databanken nog nét niet kunnen opzeggen, maar er is online zeker meer waardevolle praktijkinformatie te vinden dan u wellicht denkt. Mr Leo van der Wees, Ing.Wijnand Renden en Drs. Maurits Hertzberger1 zullen u rondleiden over het internet, waarbij onder andere aandacht zal worden besteed aan de fijne kneepjes van het zoeken met zoekmachines, tientallen juridische websites de revue zullen passeren en uitgelegd zal worden hoe u de ‘gevaren’ van het web (virussen e.d.) het hoofd kunt bieden. Dit praktische boek biedt u met andere woorden in nog geen 150 pagina’s een complete handleiding waarmee u het internet zult kunnen gaan gebruiken als volwaardig juridisch informatiemedium. Op de bij het boek uitgegeven (aanvullende) website <www.internetvoorjuristen.nl> vindt u bovendien alle sites en onderwerpen die besproken worden, overzichtelijk op een rij. In deze voorpublicatie zijn enkele stukken uit het boek te lezen. Op die manier kunt u een indruk krijgen van de inhoud. Vanaf augustus 2004 ligt de nieuwe (zesde) editie van Internet voor Juristen in de winkel!

1 Mr. Leo van der Wees is o.a. redacteur voor een aantal periodieken op computerrechtelijk gebied. Drs. Maurits Hertzberger studeerde bibliotheekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Samen richtten zij Recht.nl (hét internetportaal voor juristen) op. Ing. Wijnand Renden is docent informatica aan de Haagse Hogeschool.

2


3

Systematisch zoeken Uit: Hoofdstuk 2 In dit hoofdstuk staat de systematiek van zoeken op het internet centraal. Net als in een reguliere bibliotheek loont het zich om niet lukraak, maar om met enige achtergrondkennis over het systeem van opslag en ontsluiting van informatie te gaan zoeken. In een ideale wereld zouden zoekmachines precies begrijpen wat uw bedoeling is en ondanks uw (imperfecte) zoekvragen tóch met de juiste informatie terugkomen. Maar helaas, machines zijn dom en begrijpen u niet. Om optimaal gebruik te kunnen maken van zoekmachines helpt het dus om iets van de machines te weten. 2.1 Wat is het internet? Het internet is een wereldwijd netwerk van computernetwerken. Communicatie tussen deze duizenden netwerken en miljoenen computers is mogelijk als gevolg van een serie technische afspraken over de data-uitwisseling. Op die manier spreken alle computers ‘dezelfde taal’ en is gegevensuitwisseling mogelijk. In 1992 werd het World Wide Web 'uitgevonden' door Tim Berners-Lee, werkzaam bij het CERN (Europese organisatie voor nucleair onderzoek) in Genève. Tot op dat moment bestond het internet nog slechts uit de mogelijkheid berichten te versturen en die berichten beschikbaar te maken door ze op te slaan. Tim Berners-Lee bedacht echter de hyperlink. Of beter gezegd: het systeem van hypertext. Berners-Lee schreef het protocol voor hypertext, het HyperText Transfer Protocol, kortweg HTTP. Met hypertext wordt het mogelijk teksten aan elkaar te koppelen. Op die manier wordt het internet niet langer een verzameling van losse stukjes informatie, maar kan al die informatie aan elkaar gekoppeld worden: het wordt een web. Het web was in aanvang echter niet gebruikersvriendelijk (je moest behoorlijk wat van de programmeerkaas gegeten hebben om te kunnen surfen) en vooral heel saai: er was op het web uitsluitend tekst te vinden. In 1993 veranderde dat door de uitvinding van de eerste grafische web-browser: Mosaic (de voorloper van Netscape). Hierdoor werd het World Wide Web getransformeerd van een tekstsysteem in een systeem dat afbeeldingen kon bevatten, dat eenvoudig pagina’s kon weergeven en dat daarmee gebruikt kon gaan worden door mensen die weinig meer van computers hoefden te begrijpen. Vanaf 1993 (en vooral na 1996, toen Microsoft Internet Explorer introduceerde) toog de halve wereld aan het werk om diensten en producten op het internet aan te bieden. En niet zonder resultaat. Onderzoekers van de Universiteit van Berkeley, Californië (VS) becijferden onlangs dat het web 170 terabyte aan opgeslagen gegevens herbergt; ongeveer 17 keer de omvang van de grootste papieren bibliotheek ter wereld (de Amerikaanse Library of Congress). Om nu het zoeken in deze berg informatie mogelijk te maken bestaan er twee soorten verwijzende websites: zoekmachines en startpagina’s (portaalsites). Deze zoekdiensten ontsluiten de enorme verzameling inhoudelijke websites.

3


4

Het gaat er bij het zoeken naar informatie om met de hulp van verwijzende sites de inhoudelijke sites te vinden waarop de informatie staat die u zoekt. Het kennen van de fijne kneepjes van verwijzende sites (en in het bijzonder van zoekmachines) is dus onontbeerlijk bij efficiënt en effectief internetgebruik. 2.2 Wat zoekt u eigenlijk? Zoeken naar informatie (of dat nu offline of online gebeurt), begint bij het formuleren van uw informatievraag: Wat zoekt u eigenlijk? De aard van de gezochte informatie bepaalt namelijk grotendeels waar u het beste kunt beginnen met zoeken. Dat werkt in de materiële wereld niet anders dan op het web. Als u een telefoonnummer nodig heeft, dan haast u zich immers niet naar de bibliotheek, maar dan pakt u het telefoonboek. Online is dat precies zo. Om de definitie van een woord te achterhalen is Google niet de eerst aangewezen website: <www.vandale.nl> helpt u in dat geval beter! Door vóór het zoeken te bedenken wát u eigenlijk gaat zoeken, kunt u de plaats waar u gaat zoeken bepalen. Zoekt u bestuursrechtelijke jurisprudentie? Dan loont het zich om eerst te bedenken welke instanties zich daarmee bezighouden. Tien tegen één dat de websites van die instanties u van dienst kunnen zijn. In het geval van bestuursrechtspraak ligt zoeken op de website van de Raad van State bijvoorbeeld voor de hand. Webadressen van instanties liggen meestal voor de hand. Waar anders is de Raad van State online te vinden dan via <www.raadvanstate.nl>? Zoekt u een Algemeen Plaatselijke Verordening van de gemeente Rotterdam? Als die via <www.rotterdam.nl> niet te vinden is, dan vindt u ‘m waarschijnlijk nergens! Maar wanneer kunt u dan het beste beginnen met zoeken middels een zoekmachine of startpagina? Verwijzende websites komen eigenlijk pas in beeld als u niet weet waar u moet beginnen, of als u een algemene zoekvraag heeft; een zoekvraag waar niet één, eenduidig antwoord op bestaat, maar waarbij het samenrapen van informatie noodzakelijk is. Iedereen die het internet meer dan eens gebruikt heeft, kent natuurlijk het verschijnsel van de zoekmachine [en in de volgende paragrafen zal worden uitgelegd hoe zoekmachines werken].

4


5

Wettensites Uit: Hoofdstuk 5 Wat betreft wetteksten zou ik vandaag de dag kunnen volstaan met een enkele verwijzing naar <www.wetten.nl>. Al weer ruim een jaar is het via deze site namelijk mogelijk zo goed als alle teksten van Nederlandse weten regelgeving te raadplegen. Toch wil ik beginnen met de fase die volgt op het vorenstaande over wetsvoorstellen; de publicatie in het Staatsblad. Daarna komt Wetten.nl aan de orde gevolgd door korte opmerkingen over directe verwijzingen naar wetten op Recht.nl en over wetteksten op sites van organisaties. 5.1 Wetten in het Staatsblad, Overheid.nl Het Staatsblad vindt u op de al eerder genoemde afdeling van Overheid.nl: Officiele Publicaties. In de linker rij van beschikbare documenten treft u ook het Staatsblad aan. Het Staatsblad bevat wetten (in formele zin), algemene maatregelen van bestuur en koninklijke besluiten waarbij algemeen verbindende voorschriften worden vastgelegd. Daarnaast worden hier bijvoorbeeld beschikkingen tot tekstplaatsing en schorsings- of vernietigingsbesluiten van de Kroon gepubliceerd. U kunt de vana 1995 verschenen Staatsbladen inzien, waarbij ook hier geldt dat het wel handig is als u bijvoorbeeld een publicatienummer heeft. Daarnaast gelden dezelfde bezwaren die hiervoor al zijn beschreven. U kunt niet door pagina’s met Staatsbladen grasduinen zoals in een bibliotheek. U kunt alleen zoeken naar dat ene Staatsblad en als u die gevonden heeft kunt u deze niet toevoegen aan uw Favorieten omdat uw poging een Staatsblad te vinden tijdens een unieke sessie gebeurde waarbij het gevonden Staatsblad een eenmalig toegekend adres heeft gekregen dat u niet kunt hergebruiken. 5.2 Wet- en regelgeving, Overheid.nl De afdeling Wet- en regelgeving van Overheid.nl (weer die site) kunt u bereiken door op de thuispagina van Overheid.nl op de gelijknamige rubriek te klikken. U komt er direct als u <www.wetten.nl> ingeeft in de adresregel van uw internetbladeraar (browser). Met het wettenbestand dat de overheid via deze site beschikbaar stelt geeft zij invulling aan haar wens om wetgeving via internet voor iedereen behoorlijk raadpleegbaar te maken. Lange tijd was het niet goed mogelijk om gratis volledige wetteksten te raadplegen. Op deze site kan dit wel. Het gaat hierbij om de teksten van geldende weten regelgeving vanaf 1 mei 2002 en de weten regelgeving die na deze datum is vervallen. Bij ministeriële regelingen gaat het om de teksten vanaf 1 mei 2003. De komende jaren zal deze site bovendien verder worden uitgebreid met beleidsregels (circulaires), en regelgeving van Zelfstandige BestuursOrganisaties (ZBO's) en de Publiekrechtelijke BedrijfsOrganisatie (PBO) waarmee deze wel zeer compleet wordt. Wetten.nl biedt u de mogelijkheid de volledige teksten van weten regelgeving te raadplegen. Doet u dat vandaag dan krijgt u de tekst te zien zoals die vandaag geldig is. Wilt u evenwel de geldende tekst inzien van een regeling op een door u gekozen datum dan kan dat ook. Hiernaast zijn er uitgebreide zoekmogelijkheden waarmee u zowel in de tekst zelf, als in de bijbehorende wetstechnische informatie kunt zoeken. De wetstechnische informatie bestaat onder meer uit een bronnenoverzicht met betrekking tot de publicatie en inwerkingtreding alsmede uit verwijzingen naar relevante Kamerstukken. Met deze zoekfunctionaliteit kunt u

5


6

zoeken in alle versies (vanaf 1 mei 2002) van weten regelgeving en in alle versies van ministeriële regelingen vanaf 1 mei 2003. U vindt de wetstechnische informatie door, als u de wet of het besluit op het scherm hebt staan, op het knopje met de ‘i’ te klikken. U vindt deze knop links bijna bovenaan op het scherm. De publicaties met nieuwe teksten en wijzigingen worden bij minimaal 95% van de gevallen binnen 2 werkdagen na publicatiedatum in Wetten.nl verwerkt. Voor maximaal 5% van de publicaties vindt verwerking binnen 5 werkdagen plaats. Er zitten een paar kleine nadelen aan Wetten.nl. Zo kunt u een gevonden regeling niet zo maar even toevoegen aan uw Favorieten. De enige wijze om dat te kunnen doen is een door Overheid.nl aangegeven webadres2 te kopieren en daarachter de citeertitel van de regeling te plaatsen die u wilt toevoegen. Hierbij stuit u op twee hindernissen: wat is de citeertitel en wat te doen met spaties, dubbele punten of liggende streepjes die in sommige titels voorkomen? Beide problemen zijn niet onoverkomenlijk maar het vergt toch enige moeite alvorens het adres samengesteld te hebben dat u kunt toevoegen aan uw Favorieten. Indien u een regeling gevonden heeft dan wordt deze met de citeertitel in de resultatenlijst getoond. De titel is dus snel gevonden. In het geval er spaties, dubbele punten of liggende streepjes voorkomen in een titel dient u deze te vervangen door respectievelijk %20, %3A of %2D. Vervolgens kunt u het samengestelde adres toevoegen aan uw Favorieten.

Heeft u om wat voor reden dan ook geen tijd of zin om een webadres van een regeling samen te stellen dan kunt u ook naar de afdeling Wetten (<wetten.recht.nl>) van Recht.nl surfen. Om hun bezoekers van dienst te zijn heeft de redactie van deze webstek de zogenaamde dieplinks naar de 400 belangrijkste wetten en regelingen van Overheid.nl op hun site geplaatst. Het betreft een enorme lijst op een enkele pagina, maar binnen die pagina kunt u eenvoudig zoeken naar een regelen door middel van de toetscombinatie ‘ctrl-f’. Overigens gaat het zoeken naar regelingen dus ook via de citeertitels hetgeen betekent dat u de exacte titel moet weten alvorens gebruik te kunnen maken van de optie Volledige titel of afkorting in het zoekscherm. Stel u geeft in ‘Auteurswet’ en vinkt daarbij de voornoemde optie aan dan zal het systeem melden dat het niets gevonden heeft. De exacte citeertitel is namelijk Auteurswet 1912. Geeft u dat in dat zult u wel deze wet op uw scherm krijgen. Het is 2

Dit adres is

6


7

daarom beter de andere optie Woord(en) uit de titel te gebruiken. Deze optie is standaard, is dus geactiveerd als u <wetten.overheid.nl> oproept. Dat is dus makkelijk. Het voordeel van het gebruik van deze optie is bovendien dat de gezochte regeling meestal gevonden wordt, en dat daarbij tevens verwante regelingen in de resultatenlijst verschijnen. Ander nadeel van de afdeling Wet- en regelgeving – en trouwens ook van de afdeling Officiele Publicaties – is dat u de knop Vorige van u internetbladeraar niet kunt gebruiken. Althans, het gebruik van die knop brengt u niet terug bij de vorige pagina, maar resulteert in pagina’s met foutboodschappen als ‘Waarschuwing: de pagina is verlopen’. U dient binnen de genoemde afdelingen te navigeren via wat men noemt de broodkruimels. U vindt deze bovenaan het scherm. Dus als u een wet heeft gezocht en gevonden en vervolgens naar de wetstechnische informatie (‘i’) bent gegaan, dan treft u bovenaan de pagina de volgende broodkruimels aan Home < Zoeken < Zoekresultaten < Regeling < Wetstechnische Informatie. Indien u in zo’n geval terug wilt naar de gevonden regeling dient u op Regeling klikken in plaats van op de knop Vorige van uw browser om naar de vorige pagina terug te gaan. 5.3 Overige wettensites Met het vorenstaande weet u zo goed als alles wat u wilt weten over weten regelgeving op internet. Toch wil ik er nog een paar noemen alvorens over te gaan naar rechtspraak. De belangrijkste site die nog niet genoemd is, is die van de Eerste Kamer. Op de thuispagina van deze Kamer (<www.eerstekamer.nl>) staat een aantal rubrieken waarvan Kamerstukken voor dit stuk het meest relevant is. In deze rubriek treft u informatie aan over wetsvoorstellen en aanverwante documenten zoals schriftelijke vragen, moties en brieven. Alle wetsvoorstellen die sinds 1995 bij de Eerste Kamer aanhangig zijn of waren, zijn op deze site opgenomen. Van de wetsvoorstellen uit de periode 1995-1997 is alleen een korte samenvatting opgenomen. Sinds 1999 zijn tevens de bij een wetsvoorstel behorende (EersteKamer)documenten opgenomen. Op de webstek van de Tweede Kamer (<www.tweedekamer.nl>) een overzicht van alle aanhangige wetsvoorstellen. Klik rechtsboven op ‘Organisatie’, vervolgens in de linker marge op ‘Griffie’ en u vindt alle op dit moment bij het parlement aanhangige wetgeving. De Algemene Raad van de Orde van Advocaten wordt met enige regelmaat door tal van (overheids-)lichamen om advies gevraagd over ontwerp weten regelgeving. Deze adviezen zijn, gerangschikt naar onderwerp, raadpleegbaar via de site van de Orde. U vindt de wetgevingsadviezen onder de gelijknamige rubriek op <www.advocatenorde.nl>. Daarnaast publiceert de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR) wetgevingsadviezen op zijn website.3 Deze adviezen hebben betrekking op wetsvoorstellen en beleidsvoornemens van de Minister van Justitie en soms ook op die van andere departementen of instellingen. De site bevat adviezen die vanaf begin 2000 zijn uitgebracht door de Wetenschappelijke Commissie van de NVvR. U kunt desgewenst de adviezen downloaden en (in Microsoft Word) printen. Tot slot zijn op de website van de Raad van State diens adviezen te vinden [en dit hoofdstuk eindigt dan ook met een uitgebreide bespreking van de website van de Raad van State].

3

Het adres van de adviezenpagina van de NVvR is <www.verenigingvoorrechtspraak.nl/weco.htm>.

7


8

Veilig het web op Uit: Hoofdstuk 11 De kans dat derden uw bericht aftappen is reëel. De enige manier om u hiertegen te wapenen is het versleutelen van uw berichtenverkeer. Hiervoor zijn een aantal acties nodig van uw systeembeheerder. Vervolgens heeft u er zelf geen omkijken meer naar en wordt uw communicatie onleesbaar voor derden. 11.1 Versleuteling Het is mogelijk om berichten te versleutelen, waardoor alleen de vooraf geselecteerde geadresseerde in staat kan zijn om het bericht onversleuteld te lezen. Dit vergt wel enige afstemming en organisatie. De ontvanger moet namelijk ook gebruik maken van het versleutelingssysteem om het te kunnen ontcijferen. Als u uw belangrijke e-mail voortaan versleuteld verstuurt, is echter de kans op succesvol ontcijferen door derden nihil geworden. Een versleutelprogramma als PGP (Pretty Good Privacy) heeft versies voor Windows en MacOS en voor mailpakketten als Outlook, Outlook Express, Eudora en Entourage. Hiermee kan, na installatie door een professional, uw berichtenverkeer voortaan veilig over het internet uitgewisseld worden. Zowel uw e-mail als bijgevoegde bestanden worden hiermee versleuteld. 11.2 Anonimiteit Het is vrijwel onmogelijk om anoniem op het internet te werken. Al het internetverkeer wordt voorzien van twee adressen: dat van de verzender en dat van de ontvanger. Zonder adressering is verkeer tussen twee machines niet mogelijk. Berichten kunnen dus wel versleuteld worden, maar bevatten nog steeds uw IP-adres: het adres waarmee uw computer op het internet bekend is. Vergelijk dit laatste met een telefoonnummer. Om enigszins anoniem te werken kan iemand gebruik maken van een proxy server. Dat is een machine bij de internetprovider waarmee uw machine communiceert. Deze gaat vervolgens met uw verzoeken het internet op. Als afzender wordt dan niet uw IP adres verstuurd, maar dat van de proxy server. Er zijn bedrijven die dit commercieel aanbieden, zogenaamde anonymizers. Voor de ontvanger van uw berichten bent u dan minder eenvoudig te traceren, maar een speurende overheid heeft nog steeds het recht om bij de provider gegevens over de gebruiker van de proxy server op te vragen. Voor een afperser van Campina is het op die manier toch slecht afgelopen4. 11.3 Computercriminaliteit Onder de noemer computercriminaliteit vallen verschillende lastige en voor bedrijven gevaarlijke zaken. Als eerste en meest bekende noemen we de virussen, maar ook inbraken door hackers vallen onder deze noemer. Tevens wil ik hier gerichte aanvallen noemen die tot doel hebben uw bedrijf schade toe te richten, zoals DDOS aanvallen.

4

http://www.netkwesties.nl/editie67/artikel1.php

8


9

11.4 Spam “D.o you w.ant a larger and firmer P@*is hisajlyz” “Cheapest Via(gra, Phentermine, Levit#ra, Soma, etc” Penisvergroting en medicijnen zonder recept. Dit zijn slechts twee van de aanbiedingen die de laatste dagen ongevraagd in mijn mailbox zijn beland. U hebt deze of soortgelijke berichten zelf ook ongetwijfeld langs zien komen. We zijn inmiddels zover dat er evenveel of meer spam wordt verstuurd dan gewone mail5. Spam vormt een steeds groter probleem, waardoor de populariteit van e-mail op den duur terug kan lopen. Brits onderzoek heeft aangetoond dat een werknemer nu al per dag een uur bezig is om elektronische post te verwijderen6. Als je alle websites van productaanbieders gaat bestuderen zal dat zeker het geval zijn. Voor het simpel verwijderen van de post lijkt me dat een beetje aan de hoge kant. Maar we kunnen niet ontkennen dat het een echt probleem aan het worden is. Naast de verloren tijd die als een verliespost voor de bedrijven kan worden berekend is het ook een belasting voor de netwerken en servers. Klagende PC gebruikers over de traagheid van het netwerk zullen hierdoor ook steeds meer voorkomen. Een ICT-afdeling die apparatuur heeft aangeschaft op basis van een berekende groei van het netwerkverkeer wordt door de spam-explosie geconfronteerd met een behoefte aan versnelde aanschaf van machines en apparatuur met een grotere capaciteit. Ook dat is in geld uit te drukken. Spam is dus zeker niet zo onschuldig als het lijkt. 11.5 Wat kunt u zelf tegen spam doen? [dat kunt u lezen in de nieuwe editie van Internet voor Juristen!]

Internet voor Juristen wordt uitgegeven door Kluwer. De nieuwe (zesde) editie ligt vanaf augustus 2004 in de winkel. U kunt het boek tevens online bestellen, via www.shopkluwerjuridisch.nl/juridisch/.

Surft u naar www.internetvoorjuristen.nl, dan treft u een overzicht aan van alle websites die in het boek aan bod komen, alsmede aanvullende informatie over zoeken (en vinden!) op het web.

5 6

http://www.webwereld.nl/nieuws/17140.phtml http://www.webwereld.nl/nieuws/17289.phtml

9

Voorpublicatie Internet voor Juristen

Recommend Documents