Nederland Waterland Basisonderwijs
Introductie Nederland is een land vol met water. Water in rivieren en meren. De zee klotst tegen onze duinen. En de zachte bodem van Nederland zit ook vol met water. In de les hebben jullie kunnen zien dat water niet altijd voor plezier en verfrissing zorgt. Op vier manieren veroorzaakt water ook problemen; de vier V’s. Vervuiling maakt het water ondrinkbaar en is slecht voor de natuur. Verzilting zorgt voor zouter worden van het grondwater, zodat dit niet meer te gebruiken is voor drinkwater. ‘Verdrinking’ kan voorkomen als water ons overspoelt tijdens overstromingen. We moeten ons dus beschermen met dammen en dijken. Tenslotte wordt verdroging veroorzaakt door het wegpompen van water uit polders, met als gevolg dat de bodem inklinkt (daalt) en de natuur verarmt. In de zaal waterland kun je de vragen in dit boekje maken. De nummering van de vragen komt overeen met de nummers op de panelen en apparaten. Maak de vragen in willekeurige volgorde. Veel succes!
1 Belangen Schoon en voldoende water is voor iedereen belangrijk, maar niet iedereen wil altijd precies hetzelfde. Daarom zijn er soms tegenstrijdige belangen. Druk op START en luister naar de waterdrinker. Maak dan de vragen. Je kunt er achter komen welk probleem de boer en de natuurbeheerder hebben met het waterpeil. Dit komt omdat ze tegenstrijdige belangen hebben en het water op een verschillende manier gebruiken. Laat hen een paar keer op elkaar reageren en luister goed wat ze te vertellen hebben. De boer wil twee dingen, namelijk: (kruis de twee juiste antwoorden aan) 0 In het voorjaar en winter het waterpeil lager om het land makkelijk met de tractor te berijden. 0 In najaar en winter het waterpeil hoger om het land makkelijk met de tractor te berijden. 0 In de zomer mag het waterpeil wat hoger staan zodat de koeien makkelijk uit de sloten kunnen drinken. 0 In de zomer moet het waterpeil lager staan zodat koeien makkelijk uit de sloten kunnen drinken. De natuurbeheerder wil ook twee dingen, namelijk (kruis de twee juiste antwoorden aan) 0 Het hele jaar een hoge waterstand 0 Het hele jaar een lage waterstand 0 Goede waterkwaliteit 0 Slechte waterkwaliteit
3 Waarnemen Lees de tekst op paneel 3. Welke grote rivieren stromen ons land binnen? 1. ………….. 2. ………….. De volgende vraag kun je oplossen met het filmpje over de milieupolitie. (Let maar op: ze doen iets met water in flesjes) Wat is een watermonster? a) een eng beest dat in het water leeft b) een beetje water om in een laboratorium te onderzoeken
c) een overstroming Het goede antwoord staat achter letter …
4 Laagland aan rivieren en zee Lees de tekst ‘Transport van zand en slib’. Waarom kunnen de rivieren bijna niet meer overstromen? 0 Er valt te weinig regen 0 Water wordt weggepompt 0 We hebben dijken langs de rivieren aangelegd Op de vloer waar je nu staat zie je het gevolg daarvan bij de Maas, de Waal en de Nederrijn. De rivieren liggen hoger / lager dan het land achter de dijken (omcirkel het juiste antwoord)
5. Waterbeheer Stuwen in de grote rivieren regelen de afvoer van rivierwater. Dat is belangrijk, omdat de hoeveelheid water die ons land binnenkomt steeds verandert. Door stuwen in de rivier wordt tijdens droogte het water zo lang mogelijk vastgehouden. Op die manier kan het gestuurd worden naar andere delen van Nederland, bijvoorbeeld naar het IJsselmeer. De maquette bij 5 geeft een vertakking in de Nederrijn weer. Zoek links op de vloer hoe de zijtak zonder stuw heet en schrijf de naam in de tekening. [plaatje 5] Druk de knop in die nog niet knippert. Kijk wat er gebeurt en kijk ook naar de waterpeilstokken. Omcirkel dan de juiste antwoorden. Bij hoog water stroomopwaarts (de bolle kant van de stuw) gaat de stuw open / dicht. Het water stroomafwaarts (de holle kant van de stuw) mag namelijk niet te hoog / laag komen te staan. Bij laag water stroomopwaarts (de bolle kant van de stuw) gaat de stuw open / dicht. Het water stroomafwaarts (de holle kant van de stuw) mag namelijk niet te hoog / laag komen te staan. Naast de stuw ligt een schutsluis. Waarom zou die daar zijn aangelegd? …………………………………
6 Grondwater Water vinden we niet alleen in de zee, de rivieren, meren of beken, maar het zit ook in de grond. Als je een gat in de grond graaft, kom je grondwater tegen. Op sommige plaatsen staat het grondwater zo hoog dat er moerassen, meren of beken voorkomen. De maquette bij 6 stelt een doorsnede van de bodem van Nederland voor. Vul op de juiste plaats in de tekening hieronder in: rivier, duin, Veluwe [plaatje 6] Is het water in de duinen zoet of zout? …………………………..
Druk op de knop aan de rechter zijkant. Je ziet dat de blauwe plaat naar beneden zakt. Wat betekent dit? (maak de zinnen af) 1. Het grondwaterpeil ……… 2. De beek ………………….. Wat is het gevolg van deze verdroging voor de planten, bloemen en bomen? …………………………………………… Lees de tekst ‘natte natuurgebieden’. Welke oplossing is volgens jou het beste om het water in beken langer vast te houden en zo verdroging in dit gebied tegen te gaan? 0 Veel meer vissen in de beken laten zwemmen 0 alle bomen op de Veluwe omzagen 0 Stuwen in de beek plaatsen zodat het water minder snel stroomt 0 De waterplanten uit de beek halen
10 Muskusrat Waarom is de muskusrat een bedreiging? 0 Hij rookt te veel. 0 Ze eten de oogst uit de polders op. 0 Ze planten zich snel voort en brengen enge ziektes over. 0 Ze graven de dijken kapot en kunnen zo overstromingen veroorzaken.
11 Polderbeheer A Hoe heet de polder van meubel 11? Tip: kijk op de vloer waar je staat! Het is de ……………………………………polder B Om de polder droog te houden moet… 0 het water uit de ringvaart de polder in worden gepompt. 0 de polder worden opgehoogd met zand 0 het water moet met 4 gemalen uit de polder in de ringvaart gepompt worden. C De polder wordt gebruikt voor nog meer dingen dan landbouw en veeteelt.. Tussen de weilanden en akkers in meubel 11 vind je drie grijze gekleurde gebieden. Hoe heet het gedeelte met de lange grijze stroken? …………………………………………………
12 Fotopaneel Draai het paneel totdat je de foto’s van ‘noord Nederland’ ziet. Lees de tekst en bekijk de tweede foto van boven. Welke 2 vormen van waterbeheer zie je hier? 0 windmolen 0 sluis 0 gemaal 0 zuiveringsinstallatie
13 Zandsuppletie
De Nederlandse kust met duinen en zeedijken is belangrijk bij de bescherming tegen de zee. Lees de tekst op meubel 13 en druk op de knop, maak dan de vraag. Waartegen bescherm je de kust met een zandsuppletie?
Zandsuppletie = zand opspuiten Erosie = afslijten
…………………………………………………
15 Bedreigingen Wat betekenen de letters N.A.P.? N ………………………A………………………… P………………………… dit staat voor de gemiddelde hoogte van …………………………………………………
Heeft de zeespiegel altijd dezelfde hoogte gehad als nu? 0 ja, we hoeven ons dus nergens zorgen om te maken 0 nee, de zeespiegel stijgt. 0 ja, alleen bij eb. Het land achter de duinen bestaat uit klei en veen. Wij pompen hier al eeuwen lang water weg. Het gevolg is dat veen en klei in elkaar zakken. We noemen dat inklinking. Hierdoor liggen grote delen van west Nederland nu onder NAP. Vul in de tekening hieronder op de juiste plaats in; zeewater, veen en klei, zandgrond. [figuur 15]
17 Schoon water Wat is een alg? 0 een plantje dat in het water leeft 0 een vissoort uit Algerije 0 een ander diertje dat in het water leeft Welke kleur zou een alg hebben? …………………………………………………
18 Zeeland, een kwetsbare kust Na de watersnoodramp van 1953 zijn de meeste zeegaten in Zeeland met vaste dammen afgesloten. In dit meubel zie je in het klein de Oosterscheldekering met beweegbare schuiven. Druk op de knop, kijk wat er gebeurt en maak de vragen.
Wanneer gaan de schuiven in de Oosterschelde dicht? 0 als er teveel vaarverkeer is in de Oosterschelde en er kans is op filevorming? 0 bij zware storm, als er hoge golven op zee zijn. 0 bij rustig weer als er kleine golven zijn.
[figuur 18] Vergelijk het hier bovenstaande kaartje met de vloer. Welke bouwwerken staan wel op het kaartje en niet op de vloer? 1. …………………………………………………
2. …………………………………………………
Wat zou jij als waterbeheerder van Zeeland doen om slachtoffers te voorkomen? 0 de mensen op de eilanden adviseren om in oost Nederland te gaan wonen. 0 hopen dat er nooit meer springvloed met zware storm komt. 0 dammen bouwen in de zeegaten zodat het hoge water kan worden tegen gehouden.
Extra pagina achteraan met links en informatie Links en informatie Op deze pagina vind je allerlei links en informatie over Nederland en water en de bedreigingen, nu en in de toekomst. Kijk maar eens rond en misschien kun je de informatie eens gebruiken als je met een werkstuk bezig bent over Nederland, water en klimaat. Nederlandse landschappen en water Deltawateren http://www.delta-wateren.nl/ Onderzoek aan de Nederlandse kust http://natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i004346.html Nederland leeft met water http://www.nederlandleeftmetwater.nl/ Geografie en water: http://geografie-water.startpagina.nl/ Drinkwater Duinwaterbedrijf Zuid-Holland http://www.dzh.nl/ Informatie over de rioolwaterzuivering en slibverwerking http://www.wgs.nl/rondleiding Water als bedreiging KNMI dossiers: Watersnoodramp http://www.knmi.nl/VinkCMS/dossiers.jsp Deltawerken http://www.deltawerken.com/ Klimaatsveranderingen Climate hot map (Engels) http://www.climatehotmap.org/ KNMI dossiers: Klimaatsveranderingen http://www.knmi.nl/VinkCMS/dossiers.jsp De natuurkalender
http://www.natuurkalender.nl/ Ga verder op zoek naar informatie en themakaarten, bijvoorbeeld via Google en Google Earth!
