Jaarverslag 2013
neder-betuwe
Wilt u meer weten? Contactpersoon ir. T. (Tessa) Stahlie-Biersteker Functie adviseur ruimtelijke kwaliteit/rayonarchitect Telefoon 026 442 17 42 Email
[email protected] Website www.geldersgenootschap.nl
Dit is een uitgave van het Gelders Genootschap ©
neder-betuwe
neder -betuwe!
jaarverslag
Voor een mooi
2013
Welstandscommissie
Adviseren over ruimtelijke kwaliteit Met dit jaarverslag biedt de welstandscommissie inzicht in haar werkwijze en plannen waarover in 2013 is geadviseerd. Dat is niet uitputtend, maar toont wel de breedte van In delijnadvisering: kwaliteit met voorafgaande jaren liepen de ontwikkelingen in de gemeente ook afgelopen terug. Dat doet echter niets af aan het plezier om middels advisering een positieve van bouwplannen, grote jaar ruimtelijke ontwikkebijdrage te leveren aan de ontwikkeling van plannen op welke schaal dan ook.
2013
lingen en gemeentelijk beleid. Advisering vindt
Integendeel, juist in deze tijd is het belangrijk dat de aandacht voor kwaliteit overeind
voor de toekomst. Met de crisis is het besef toegenomen dat de De commissie komt alleeneen inmeerwaarde beeld bijgeeft complexe
economische waarde van een pand afhangt van een zekere basiskwaliteit. Daarbij speelt ook de behoefte aan een goede omgeving, een omgeving die het waard is om te werken en te wonen. Ik probeer daarom altijd met de aanvrager mee te denken, rekening te houden met het programma maar ook met de omgeving. Regelmatig worden plannen
tendens van minder regels en meer ruimte voor Het jaarverslag biedt raadsleden ook een nadere namelijk vanuit de eigen wensen ontwikkeld met minder aandacht voor de invloed is op de omgeving. Onmisbaar daarbij de toelichtingen en demaar betrokken houding van de eigen initiatief, wél met behoud van de karakkennismaking met de commissie. Wij tonenwaren hoe we meewerkende ambtenaren.
de gemeente helpen bij het regisseren van ruim-
teristieken die de gemeente kwaliteit en identiteit
telijke kwaliteit. Het gemeentelijk Stef de Wit beleid is daarbij
geven.
uiteraard de leidraad. Als vaste adviseur kijken
Dit jaarverslag hoopt een impuls te geven om ruim-
we hoe je evenwicht bewaart tussen vrijheid voor
telijke kwaliteit tot een terugkerend onderwerp
burgers en ontwerpers en heldere regie door de
van debat in uw gemeente te maken. Wij nodigen
gemeente. Ruimtelijke kwaliteit ontstaat als gevolg de raadsleden daarom uit om de mandaat- of comvan een wisselwerking tussen betrokkenheid, des-
missievergadering te bezoeken, of om met ons ter
kundigheid én regelgeving. Daarom wordt ingezet
plekke te gaan kijken hoe de borging van ruimte-
op een koers die aansluit bij de maatschappelijke
lijke kwaliteit gestalte krijgt.
Gelders Genootschap
jaarverslag
plannen.
neder-betuwe
vooral plaats door de adviseur ruimtelijke blijft. Mensen nemen nukwaliteit. alleen een beslissing om te bouwen of verbouwen als het
Tolsestraat 35, Opheusden
Buitengebied
Gelders Genootschap
Vergelijkbare serrestal
Afwijking van het welstandsbeleid is op dit punt – op grond van de algemene criteria - dan ook mogelijk geacht. Wel is – in lijn met het beleid – geadviseerd om uit te gaan van een structuur en een gedekte c.q. donkere kleur voor de betonpanelen, in de vorm van antracietkleurig granulaat. Het plan is hierop aangepast.
neder-betuwe
structuur en (bij voorkeur) donkergrijze daken. Dit staltype wijkt vanwege de dakvorm af van het beleid. In deze omgeving wordt de voorgestelde dakconstructie echter wel mogelijk geacht, vanwege de vormverwantschap met de afdekconstructies voor fruitbomen. Een ander voordeel van dergelijke stallen is de beperkte(re) bouwhoogte, waardoor de impact in het landschap minder groot is.
jaarverslag
2013
Voor een agrarisch bedrijf langs de Tolsestraat, in het buitengebied van Opheusden, werd een zogenaamde serrestal voorgesteld. Dit is een stal met een lichte constructie en boogvormige kappen, een vrij nieuw bouwconcept, positief voor het dierenwelzijn. In het beleid wordt uitgegaan van bedrijfsgebouwen met een (flauw) hellend zadeldak, kleuren die zijn afgestemd op het aansluitende landschap, grote vlakken in materiaal met een
Terugblik In Neder-Betuwe wordt over het algemeen waarde gehecht aan een aantrekkelijke, verzorgde leefomgeving. Dit komt met name tot uitdrukking in de woonwijken, in de vorm van vrij traditionele, dorpse bebouwing met aandacht voor authentieke
2013
details. Dit is ook terug te vinden in nieuwbouwKesteren, Herenland in Opheusden of Triangel in jaarverslag
Ochten. Wijken die met zorg ontwikkeld worden, aan de hand van een beeldkwaliteitplan. Aan de hand van dit beleid heb ik één keer in de twee weken overleg met ontwikkelaars, archi-
werkwijze.Op deze manier kunnen snelle en ef-
tecten en bewoners over de beeldkwaliteit van
ficiënte procedures, vermindering van regeldruk en
ontwerpen. In goed overleg wordt gezocht naar
zorg voor ruimtelijke kwaliteit hand in hand gaan!
plannen die passen bij de dorpse karakteristiek en de stedenbouwkundige situatie. Over het algemeen gaat dit op een positieve, opbouwende wijze waarbij gezamenlijk gezocht wordt naar oplossingen. Door het directe overleg met aanvragers, ontwerpers en andere betrokkenen en de oplossingsgerichte houding is sprake van een efficiënte
Gelders Genootschap
Tessa Stahlie-Biersteker
neder-betuwe
wijken als Casterhoven en het Veilingterrein in
Casterhoven fase III, Kesteren
Ook werden er zeer royale dakkapellen aan de voorzijde voorgesteld die zorgden voor een grootschalig effect dat niet paste bij de beoogde dorpse uitstraling. Het plan is aangepast, waarbij er in de as van het plein gedraaide kappen zijn toegepast en de dakkapellen verkleind zijn, zodat ze aansluiten bij de ritmiek van de woningen.
jaarverslag
2013
Voor de wijk Casterhoven zijn meerdere woningontwerpen aan de orde geweest. De starterswoningen voor fase III hebben een compact volume en zijn vormgegeven in een traditionele architectuur die past bij Kesteren. De woningen liggen aan weerszijden van een ‘groen’ plein. In het beeldkwaliteitplan werd een relatie met het plein gevraagd. Hiervan was in eerste instantie onvoldoende sprake.
Schetsontwerp
Ontwerp: Factor architecten
Gelders Genootschap
Definitief ontwerp
neder-betuwe
Nieuwbouwwijk
Gelders Genootschap
neder-betuwe
Woningbouw De Triangel in Ochten
jaarverslag
2013
Draagvlak voor ruimtelijke kwaliteit De tijd dat de inrichting van onze leefomgeving grotendeels in plannen en regels was vastgelegd, ligt achter ons. Deregulering, decentralisatie, eigen verantwoordelijkheid: het zijn begrippen die al vele jaren de toon zetten, ook in het ruimtelijk domein. Tegenwoordig is het een ‘andere overheid’ die de kwaliteit van de leefomgeving regisseert. Dit gebeurt steeds meer samen met burgers. Het besef is doorgedrongen dat ruimtelijke kwaliteit niet louter met regels valt te sturen en dat beleid meer effect heeft als dit gepaard gaat met input vanuit de samenleving. Door burgers meer ruimte te geven voor eigen initiatieven voelen deze zich meer verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun leefomgeving. De overheid kan de aandacht hierdoor verleggen van regels en normen naar regie en stimulering. Zie bijvoorbeeld innovatieve instrumenten als de ‘kookboeken’ voor de leefomgeving. (www.omgevingswet.pleio.nl).
Medel fase 1a
Gelders Genootschap
Impressie nieuw bedrijfspand
zijn en deze passen in feite niet bij het (vlakke) landschap. Ontwerp: architectenbureau ir. C.J.J. Pepers b.v., Helmond
neder-betuwe
2013
Een deel van bedrijventerrein Medel viel tot 2014 onder Neder-Betuwe. Voor dit deel is een nieuw pand aan de orde geweest, gelegen aan de rand. In het oorspronkelijke stedenbouwkundig plan werd uitgegaan van een randzone met kleinschalige bebouwing. Omdat er behoefte is aan grotere kavels is een nieuw stedenbouwkundig plan gemaakt, waarmee grootschalige gebouwen langs de randen mogelijk zijn, ook op deze locatie. Gelet op het nieuwe stedenbouwkundig plan en het beeldkwaliteitsplan is positief geadviseerd. Het plan komt helder en verzorgd over, met een sprekende uitstraling en bijzondere aandacht voor de entree langs de beeld bepalende zone. Er zijn verschillende middelen ingezet om de grootschaligheid van het volume te ‘breken’. De commissie heeft wel haar zorg geuit over de mogelijke grootschalige bouw volumes, tot 30 m. hoog, langs het buitengebied. Een geleidelijke overgang naar het landelijke gebied wordt van groot belang geacht. Het effect van 6 m. hoge aarden wallen langs de randen zal (zeer) beperkt
jaarverslag
Bedrijventerrein
Gelders Genootschap
Daarmee is dit instrument straks hét middel om de ruimtelijke ambities van een gemeente aan te geven en burgers en bestuurders hiermee houvast te geven.
- De procedures voor het opstellen van nieuwe bestemmingsplannen (op termijn ‘omgevingsplannen’) en beeldkwaliteitplannen gelijk laten oplopen. Dit biedt een sterkere basis voor ruimtelijke kwaliteit.
neder-betuwe
jaarverslag
2013
De Omgevingswet komt eraan Naar verwachting treedt in 2018 de Omgevingswet in werking: een integrale wet voor de fysieke leefomgeving. Doel hiervan is onder meer dat gemeentelijke bestuurders een bredere afweging kunnen maken bij het realiseren van ruimtelijke projecten. Niet de regels staan voorop, maar de vraag of een project een bijdrage levert aan een ‘goede ruimtelijke kwaliteit’ en hierdoor ‘meerwaarde’ oplevert. De gemeente is hierbij vooral een uitnodigende regisseur. Voorwaarde om als gemeente regie te voeren op ruimtelijke kwaliteit is dat er een heldere visie met doelstellingen ligt, waarin de kernkwaliteiten van de gemeente zijn verwoord. Dat gebeurt uiteraard in de welstandsnota, maar met de komst van de Omgevingswet wordt een aantal nieuwe instrumenten geïntroduceerd, namelijk het omgevingsplan (verplicht) en de omgevingsvisie (facultatief). In een omgevingsplan worden vooral concrete richtlijnen opgenomen, vergelijkbaar met een bestemmingsplan. Een omgevingsvisie is bedoeld als integrale, strategische visie waarin keuzes worden gemaakt voor de inrichting van de leefomgeving. Aspecten als architectuur, cultuurhistorie, welstand, stedenbouw, landschap, milieu en economie worden in onderlinge samenhang bekeken.
Aanbevelingen: - Het lijkt nog ver weg, maar wij vragen nu alvast aandacht voor het opstellen van - (Nieuwe) raadsleden kunnen voor een een omgevingsvisie. Dit is weliswaar niet nadere oriëntatie terecht bij de adviseur verplicht, maar het is onmisbaar als de ruimtelijke kwaliteit om te kijken hoe de gemeente ruimte wil laten voor initiatieadvisering functioneert. Desgewenst ven en niet alles in regels wil vatten. Ook kunnen hier via het Gelders Genootanticipeert u met een omgevingsvisie op schap ook cursussen voor worden een effectief ruimtelijk kwaliteitsbeleid georganiseerd. als straks de Omgevingswet een feit is.
Silo’s Batterijenweg 17, Kesteren
Gelders Genootschap
jaarverslag
2013
Advies is gevraagd omtrent een beeld kwaliteitplan dat is opgesteld t.b.v. silo’s, tot een hoogte van 40 m. bij een veevoederbedrijf aan de rand van bedrijventerrein ‘t Panhuis. De uitbreiding wordt gezien als een zeer forse ingreep op deze locatie. De impact voor de wijde omgeving zal zeer groot zijn, met name op het landschap. Gelet op dit landschap en de volumes in deze omgeving zijn wij van mening dat een dergelijk volume veeleer passend is op een grootschalig(er) (regionaal) bedrijventerrein. Wanneer het besluit tot realisatie op deze plek vaststaat dan stelt een dergelijk gebouw hoge eisen aan de beeldkwaliteit. De relatie met het landschap en de relatie met andere landmarks in de omgeving is daarbij van groot belang. Aangestuurd is op een aanpassing van het beeldkwaliteitplan zodat er een hoogwaardig ontwerp en een fraai beeld kan ontstaan, in de vorm van een slank c.q. rank landmark, zoals in de stedenbouwkundige randvoorwaarden wordt beoogd. Een bouwmassa met een te massieve, te grootschalige en te industriële uitstraling zou voorkomen moeten worden.
Impressie nieuwe silo’s in context
neder-betuwe
Bedrijventerrein
Gelders Genootschap
Geadviseerd wordt dit wel te doen, zodat de ontwikkeling van ruimtelijke kwaliteit al op planologisch en stedenbouwkundig niveau – op een integrale wijze - mee genomen kan worden. Door lokaal en digitaal te werken en een oplossingsgerichte benadering is er sprake van een efficiënte werkwijze voor de gemeente. Bovendien is dit klantvriendelijk voor burgers.
neder-betuwe
2013
Voortraject én oplossingsgericht Bij de advisering legt de adviseur ruimtelijke kwaliteit de nadruk op het begeleiden van plannen en initiatieven, liefst door vooroverleg in een vroeg stadium van planontwikkeling. Dan bestaat nog volop ruimte voor de initiatiefnemer. In sommige gevallen betrekt de gemeente de adviseur ruimtelijke kwaliteit al in de RO-fase van beleids- en planvorming. Ruimtelijke kwaliteit maakt dan vanaf het begin deel uit van het planologisch en stedenbouwkundig traject. Voorbeelden hiervan zijn advisering over beeldkwaliteitplannen, zoals die voor een nieuwe ontwikkeling langs de Carvonestraat en de Silvanusstraat in Kesteren en die voor nieuwe silo’s (tot een hoogte van 40m.) aan de rand van bedrijventerrein ’t Panhuis in Kesteren. De commissie wordt niet bij alle nieuwe ontwikkelingen (op tijd) betrokken.
jaarverslag
Werkwijze bij de advisering De adviseur ruimtelijke kwaliteit van het Gelders Genootschap is vanuit haar adviesrol het eerste aanspreekpunt voor gemeente en initiatiefnemers. Het merendeel van de plannen wordt tweewekelijks ter plekke bij de gemeente door de adviseur ruimtelijke kwaliteit behandeld. Dit gebeurt onder mandaat van de commissie.
Rol van de commissie De commissie heeft in 2013 driewekelijks vergaderd en zich vooral geconcentreerd op complexe projecten, waarin naast welstand ook aspecten als stedenbouw, landschap, cultuurhistorie of openbare ruimte meespelen. Hiertoe is de commissie samengesteld uit meerdere disciplines. Grotere en complexe plannen kunnen nu adequaat en integraal behandeld worden. Gelders Genootschap
neder-betuwe
Aanbevelingen: - Benoemen van een integrale commissie voor zowel welstand als monumenten. - De commissie bij nieuwe plangebieden structureel betrekken in de RO-/stedenbouwkundige fase, zodat de ontwikkeling van ruimtelijke kwaliteit al in een vroegtijdig stadium meegenomen kan worden.
jaarverslag
2013
Integratie met cultuurhistorie Wijzigingsplannen voor monumenten worden door de adviseur ruimtelijke kwaliteit en een adviseur cultuurhistorie van het Gelders Genootschap in een mandaatcommissie behandeld. Dit maakt een frequente en snelle behandeling van dit soort plannen mogelijk. Overige advisering over cultuurhistorie vindt plaats door de adviseur cultuurhistorie van het Gelders Genootschap. In 2013 zijn de eerste stappen gezet om te komen tot een geïntegreerde welstandsen monumentencommissie zodat over wijzigingensplannen voor monumenten en beleidsstukken integraal geadviseerd kan worden. Dit leidt tot een nog efficiëntere en klantvriendelijke werkwijze. In het verslagjaar is het nog niet gekomen tot een benoeming van de geïntegreerde commissie.
Stationsgebouw Echteld
Gelders Genootschap
Achtergevel nieuw kantoorgebouw
aangesloten bij het functionele karakter. Aandacht is gevraagd voor een versterking van de relatie met het spoor en voor de materialisering en detaillering. Deze zouden enerzijds moeten aansluiten bij het abstracte architectuurbeeld, maar anderzijds ook bij de gedetailleerde architectuur van het stationsgebouw. Een definitief plan is in het verslagjaar niet aan de orde geweest. Ontwerp: H. Buiting, architect
Achtergevel stationsgebouw met uitbreiding
neder-betuwe
2013
Bij wijzigingsplannen voor monumenten is de advisering gericht op behoud en versterking van cultuurhistorische waarden. In geval van nieuwbouw zijn er twee ontwerprichtingen denkbaar: een historiserende en een eigentijdse. Bij het schetsplan voor uitbreiding van het Echteldse stationsgebouw is gekozen voor een eigentijdse benadering. Het gemeentelijk monument zelf is gerestaureerd en in gebruik als woonhuis. De nieuwbouw is qua locatie, maat en hoofdvorm gebaseerd op de oorspronkelijke, gesloopte bebouwing. Door de nieuwbouw en de terreininrichting (met een iets verhoogd plateau, refererend aan een perron) wordt het oorspronkelijke karakter beter herkenbaar en versterkt, en wordt een duurzaam behoud van het monument mogelijk gemaakt. Er ontstaat een bebouwingsensemble dat hoort bij een stationsgebouw(tje). De vormgeving is zorgvuldig. Door de eigentijdse benadering is afleesbaar dat het in deze tijd gebouwd is. Door een zekere soberheid en abstractie zal het oorspronkelijke pand geaccentueerd worden en wordt tevens
jaarverslag
Monumenten
Ambtelijke ondersteuning E. de Veer
neder-betuwe
jaarverslag
2013
Samenstelling commissie Voorzitter F.R. (Free) Hoving Wethouder gemeente Rozendaal Adviseur ruimtelijke kwaliteit/ rayonarchitect Mevr. ir. T. (Tessa) Stahlie-Biersteker Gelders Genootschap Architect ir. J.B. (Jan-Bart) van der Meer Stedenbouwkundige E.D.(Eric) Jongen Adviseur cultuurhistorie Drs. R. (Roger) Crols/ W. (Werner) Weijkamp M.A. Gelders Genootschap
Commissie vlnr: Eric Jongen, Tessa Stahlie, Free Hoving, Jan-Bart van der Meer
De cijfers Afgelopen jaar werden 152 plannen voorgelegd aan de adviseur ruimtelijke kwaliteit en de commissie, deels in aanwezigheid van de aanvrager of ontwerper. Van deze plannen werd 85% ter plekke door de adviseur ruimtelijke kwaliteit van een positief advies voorzien. Voor 12,5 % was een wijziging nodig. De voltallige commissie kreeg in totaal 4 plannen voorgelegd: 3 in vooroverleg Gelders Genootschap
en 1 definitieve aanvraag. Dit betroffen voornamelijk grote ruimtelijke/steden bouwkundige ontwikkelingen. Voor 14 plannen werd een gecombineerd welstands- en monumentenadvies uitgebracht.
Kerkstraat 73b, Dodewaard
Ontwerp: Huibers bouwkundig ontwerp en advies, Dodewaard Gelders Genootschap
jaarverslag
2013
Een groot deel van de bebouwing op achtererven kan vergunningsvrij gerealiseerd worden. Als achtererven zichtbaar zijn vanaf openbaar gebied kan dit leiden tot een sterke verrommeling van het straatbeeld. In sommige gevallen geldt dit ook voor bebouwing waar wel een vergunning voor nodig is, maar niet wordt aangevraagd. Een voorbeeld hiervan is de schuur langs de Kerkstraat in het landelijke gebied van Dodewaard. De gerealiseerde situatie had een zeer samengesteld karakter en sloot onvoldoende aan bij landelijke c.q. agrarische bebouwingskarakteristiek in deze omgeving. Naar aanleiding van het negatieve advies is het plan aangepast in een samenhangende vorm die gerelateerd is aan schuren en stallen in het buitengebied.
Bestaande situatie
Aangepast plan
neder-betuwe
Handhaving
