Jaarverslag 2013
Culemborg
Wilt u meer weten? Contactpersoon ir. T. (Tessa) Stahlie-Biersteker Functie adviseur ruimtelijke kwaliteit/rayonarchitect Telefoon 026 442 17 42 Email
[email protected] Website www.geldersgenootschap.nl
Dit is een uitgave van het Gelders Genootschap ©
Culemborg
Culemborg!
jaarverslag
Voor een mooi
2013
Welstandscommissie
Adviseren over ruimtelijke kwaliteit Met dit jaarverslag biedt de Welstandscommissie inzicht in haar werkwijze en plannen waarover in 2013 is geadviseerd. Dat is niet uitputtend, maar toont wel de breedte van de advisering: kwaliteit van bouwplannen, grote ruimtelijke ontwikke-
2013
lingen en gemeentelijk beleid. Advisering vindt
plannen. Nieuwbouw Achter de Poort
Het jaarverslag biedt raadsleden ook een nadere
tendens van minder regels en meer ruimte voor
kennismaking met de commissie. Wij tonen hoe we
eigen initiatief, maar wél met behoud van de karak-
de gemeente helpen bij het regisseren van ruim-
teristieken die de gemeente kwaliteit en identiteit
telijke kwaliteit. Het gemeentelijk beleid is daarbij
geven.
uiteraard de leidraad. Als vaste adviseur kijken
Dit jaarverslag hoopt een impuls te geven om ruim-
we hoe je evenwicht bewaart tussen vrijheid voor
telijke kwaliteit tot een terugkerend onderwerp
burgers en ontwerpers en heldere regie door de
van debat in uw gemeente te maken. Wij nodigen
gemeente. Ruimtelijke kwaliteit ontstaat als gevolg de raadsleden daarom uit om de mandaat- of comvan een wisselwerking tussen betrokkenheid, des-
missievergadering te bezoeken, of om met ons ter
kundigheid én regelgeving. Daarom wordt ingezet
plekke te gaan kijken hoe de borging van ruimte-
op een koers die aansluit bij de maatschappelijke
lijke kwaliteit gestalte krijgt.
Gelders Genootschap
jaarverslag
De commissie komt alleen in beeld bij complexe
Culemborg
vooral plaats door de adviseur ruimtelijke kwaliteit.
Uitbreidingswijk Parijsch-Zuid
nieuwbouw multi-woningen Ontwerp: Inbo Rijswijk
Gelders Genootschap
Eerste plan
Aangepast plan
Culemborg
re ‘buitengevels’. Geadviseerd is de entreegevel meer af te stemmen op de architectuur van de andere gevels, de entree beter herkenbaar te laten zijn en de bergingen (naast de entree) minder prominent over te laten komen. Bij het aangepaste ontwerp is ingespeeld op dit advies door het entreevolume naar voren te halen, in een gevelarchitectuur die aansluit bij de overige ‘buitengevels’.
jaarverslag
2013
Aan het begin van het jaar is het plan besprokenvoor de bouw van 40 apparte menten en zogenaamde multiwoningen voor het centrumgebied van Parijsch in Culemborg. Het plan is helder en zorg vuldig ontworpen, en sluit goed aan bij de bebouwingskarakteristiek in deze omgeving. Aandacht is gevraagd voor de entreegevel. Deze gevel heeft een te afwijkend beeld ten opzichte van de ande
Terugblik In Culemborg wordt over het algemeen waarde gehecht aan een aantrekkelijke, verzorgde leefomgeving. Dit komt vooral tot uitdrukking in de historische binnenstad, het buitengebied en in de woonwijken. Culemborg heeft een rijke geschiedenis en
2013
bijzondere, karakteristieke bebouwing, die zorgen
zijn gevoelig voor de kwaliteit van hun woon- en
Nieuwbouw Parijsch-Zuid
werkomgeving. De combinatie van architectoni-
naar beelden die passen bij de bestaande karakte-
sche kwaliteit, aandacht voor de openbare ruimte,
ristiek en de stedenbouwkundige situatie. Over het
groenonderhoud, beperking van reclame-uitingen,
algemeen gaat dit op een positieve, opbouwende
etc., kan leiden tot een prettiger (leef)omgeving, tot wijze waarbij gezamenlijk gezocht wordt naar opeen betere sociale veiligheid, tot meer duurzaam-
lossingen. Door het directe overleg met aanvragers,
heid en ook een hogere economische waarde. Een
ontwerpers en andere betrokkenen en de oplos-
aantrekkelijke omgeving is van groot belang voor
singsgerichte houding is sprake van een efficiënte
onze economie en vergroot de WOZ-waarde van
werkwijze.Op deze manier kunnen snelle en ef-
ons vastgoed. Eén keer in de twee weken heb ik
ficiënte procedures, vermindering van regeldruk en
op het gemeentehuis overleg met ontwikkelaars,
zorg voor ruimtelijke kwaliteit hand in hand gaan!
architecten en bewoners over de beeldkwaliteit van ontwerpen. In goed overleg wordt gezocht
Gelders Genootschap
Tessa Stahlie-Biersteker
jaarverslag
voor inwoners, maar ook voor toeristen. Mensen
Culemborg
voor eigenheid en identiteit. Dit is aantrekkelijk
Chopinplein
jaarverslag
2013
In 2012 is geadviseerd over het steden bouwkundig plan en het beeldkwaliteitplan voor de herontwikkeling van het winkel centrum bij het Chopinplein. De vernieuw de stedenbouwkundige opzet en beoogde beeldkwaliteit zijn in principe positief ont vangen, omdat ze zullen leiden tot een duidelijke verbetering van de ruimtelijke kwaliteit van deze omgeving. Naar aan leiding van ons advies is het beeldkwali teitplan aangescherpt, zodat het (meer) richtinggevend is, in ieder geval voor wat betreft architectuur, materiaal en kleur (passend bij de bebouwing in de omge ving). Verder is aandacht gevraagd voor de inrichting van de openbare ruimte. Zo is geadviseerd meer bomen op het parkeer terrein te plaatsen, niet alleen rondom het terrein, maar er ook op. Herontwikkeling Chopinplein
Ontwerp: Mies Architectuur, Ede Gelders Genootschap
Culemborg
Herontwikkeling
jaarverslag
2013
Het bouwplan dat in 2013 is behandeld, was grotendeels in lijn met het beeld kwaliteitplan uitgewerkt. Geadviseerd is nog wel te komen tot een kleurafstem ming van de gevelsteen met de nieuwe bestrating.
Gelders Genootschap
Culemborg
Verder is aandacht gevraagd voor de uit straling van het platte dak van de winkels, vanwege het zicht vanuit de flats hierop. Dit kan aantrekkelijker vormgegeven worden, bijvoorbeeld door toepassing van een sedumdak (‘groendak’). Daarbij is ook aandacht gevraagd voor mogelijke (koel)installaties op dit dak.
en is weinig stimulerend van opzet. Het is te overwegen om een meer inspirerende en gebruiksvriendelijke nota op te stellen, die tevens als digitale webapplicatie kan worden gebruikt.
Aanbeveling: - De welstandsnota van Culemborg is van 2004 en voldoet op een aantal punten niet aan de huidige regelgeving. De nota bevat bovendien vooral regels
Gelders Genootschap
Culemborg
de samenleving. Door burgers meer ruimte te geven voor eigen initiatieven voelen deze zich meer verantwoordelijk voor de kwa liteit van hun leefomgeving. De overheid kan de aandacht hierdoor verleggen van regels en normen naar regie en stimulering. Zie bijvoorbeeld innovatieve instrumenten als de ‘kookboeken’ voor de leefomgeving (www.omgevingswet.pleio.nl).
jaarverslag
2013
Draagvlak voor ruimtelijke kwaliteit De tijd dat de inrichting van onze leefomge ving grotendeels in plannen en regels was vastgelegd, ligt achter ons. Deregulering, decentralisatie, eigen verantwoordelijk heid: het zijn begrippen die al vele jaren de toon zetten, ook in het ruimtelijk domein. Tegenwoordig is het een ‘andere overheid’ die de kwaliteit van de leefomgeving regis seert. Dit gebeurt steeds meer samen met burgers. Het besef is doorgedrongen dat ruimtelijke kwaliteit niet louter met regels valt te sturen en dat beleid meer effect heeft als dit gepaard gaat met input vanuit
Gelders Genootschap
Culemborg
Julianaschool
jaarverslag
2013
De Omgevingswet komt eraan Naar verwachting treedt in 2018 de Omge vingswet in werking: een integrale wet voor de fysieke leefomgeving. Doel hiervan is onder meer dat gemeentelijke bestuurders een bredere afweging kunnen maken bij het realiseren van ruimtelijke projecten. Niet de regels staan voorop, maar de vraag of een project een bijdrage levert aan een ‘goede ruimtelijke kwaliteit’ en hierdoor ‘meerwaarde’ oplevert. De gemeente is hierbij vooral een uitnodigende regisseur. Voorwaarde om als gemeente regie te voeren op ruimtelijke kwaliteit is dat er een heldere visie met doelstellingen ligt, waarin de kernkwaliteiten van de gemeente zijn verwoord. Dat gebeurt uiteraard in de welstandsnota, maar met de komst van de Omgevingswet wordt een aantal nieuwe instrumenten geïntroduceerd, namelijk het omgevingsplan (verplicht) en de omgevingsvisie (facultatief). In een omgevingsplan worden vooral concrete richtlijnen opgenomen, vergelijkbaar met een bestemmingsplan. Een omgevings visie is bedoeld als integrale, strategische visie waarin keuzes worden gemaakt voor de inrichting van de leefomgeving. Aspecten als architectuur, cultuurhistorie, welstand, stedenbouw, landschap, milieu en economie worden in onderlinge samen
straks de Omgevingswet een feit is. hang bekeken. Daarmee is dit instrument straks hét middel om de ruimtelijke ambities - De procedures voor het opstellen van nieuwe bestemmingsplannen van een gemeente aan te geven en burgers en bestuurders hiermee houvast te geven. (op termijn ‘omgevingsplannen’) en beeldkwaliteitplannen gelijk laten Aanbevelingen: oplopen. Dit biedt een sterkere basis - Het lijkt nog ver weg, maar wij vragen nu voor ruimtelijke kwaliteit. alvast aandacht voor het opstellen van - (Nieuwe) raadsleden kunnen voor een omgevingsvisie. Dit is weliswaar niet een nadere oriëntatie terecht bij de verplicht, maar het is onmisbaar als de adviseur ruimtelijke kwaliteit om te gemeente ruimte wil laten voor initiatie kijken hoe de advisering functioneert. ven en niet alles in regels wil vatten. Ook Desgewenst kunnen hier via het GG anticipeert u met een omgevingsvisie op ook cursussen voor worden georgani een effectief ruimtelijk kwaliteitsbeleid als seerd.
Herbestemming en uitbreiding Julianaschool
Gelders Genootschap
jaarverslag
2013
In 2013 is meermalen gesproken over het plan voor herbestemming en uitbreiding van de Julianaschool, langs de Wilhel minadreef. Omdat dit een gemeentelijk monument betreft, is hierover gezamenlijk met de monumentencommissie geadvi seerd. Het beschermde deel betreft de oorspronkelijke villa Sprokkelenburg en de conciërgewoning. Uitgegaan wordt van 15 (luxe, levensloopbestendige) apparte menten, waarvan 8 appartementen in de villa met conciërgewoning en een nieuw uitbreidingsvolume erachter. De voorgevel van de villa zal aangepast worden conform de oorspronkelijke gevel van 1910. Verder wordt een tweede fase voorgesteld waar bij de bestaande twee-onder-één-kapwoningen langs de Burg. Van Hoijtema laan vervangen worden door nieuwbouw voor 7 appartementen. Er zijn meerdere ontwerpen besproken. Het eerste stuitte op bezwaren. Dit had te maken met het gecompliceerde beeld en het volumineuze karakter van de nieuw bouw, waardoor deze ten koste ging van de herkenbaarheid van de villa en de uit breiding te nadrukkelijk overkwam.
Culemborg
Cultuurhistorie
Eerste schetsontwerp
De architectonische uitwerking sloot bovendien onvoldoende aan bij de villa, door het utilitaire karakter en de relatief grove en opvallend overkomende raster
structuur. De zonnepanelen op het dak versterkten het gecompliceerde beeld. Het vrijstaande volume was beduidend groter dan de bestaande en toekomstige
villa’s in de omgeving. Het grootschalige effect werd nog eens versterkt door de combinatie met de nieuwbouw achter de villa, in eenzelfde architectuurstijl. Er ontstond een wandwerking, waarmee de opzet te ver afstond van de bestaande bebouwingskarakteristiek in deze omge ving en het groene, parkachtige karakter van de Volencampen te zeer werd aange tast.
Definitief schetsontwerp, voorgevel en achtergevel
Ontwerp: SYNarchi, Roosendaal Gelders Genootschap
Culemborg
jaarverslag
2013
Aan de hand van verschillende schets ontwerpen is gezocht naar een pas sende oplossing, waarbij de nieuwbouw bescheidener overkomt en beter aansluit bij de karakteristiek van de villa, voor wat betreft volume, maat en schaal, architectuur, materiaal en kleur. Daarbij is ook aandacht gevraagd voor een passende terrein richting en een goede aansluiting op de toekomstige nieuwe wijk Sprokkelenburg, onder meer met het oog op de half onder grondse parkeerlaag aan deze zijde en de bijbehorende verlichting.
Gelders Genootschap
Integratie met cultuurhistorie De meeste wijzigingsplannen voor of bij monumenten of voor bebouwing in het Beschermd Stadsgezicht worden door de adviseur ruimtelijke kwaliteit en een gemandateerd lid van de monu
mentencommissie in een geïntegreerde mandaatcommissie behandeld. Dit maakt een frequente en snelle behandeling van dit soort plannen mogelijk. De advisering over complexere wijzigingsplannen en over andere cultuurhistorische aspecten vindt plaats bij de gemeentelijke monu mentencommissie, waarbij ook de voorzit ter en de adviseur ruimtelijke kwaliteit van de welstandscommissie aanwezig zijn, zodat beide adviezen op elkaar afgestemd worden.
Culemborg
Voortraject én oplossingsgericht Bij de advisering legt de adviseur ruimtelijke kwaliteit de nadruk op het begeleiden van plannen en initiatieven, liefst door voorover leg in een vroeg stadium van planontwikke ling. Dan bestaat nog volop ruimte voor de initiatiefnemer. In een aantal gevallen betrekt de gemeente de commissie al in de RO-fase van beleidsen planvorming. Ruimtelijke kwaliteit maakt dan vanaf het begin deel uit van het plano logisch en stedenbouwkundig traject. Een voorbeeld hiervan is de advisering over ste denbouwkundige plannen en beeldkwali teitplannen, zoals die voor het Chopinplein en voor Spoorzone West.
Door lokaal en digitaal te werken is deze werkwijze efficiënt en kostenbesparend voor de gemeente. Bovendien is dit klant vriendelijk richting burgers.
jaarverslag
2013
Werkwijze bij de advisering De adviseur ruimtelijke kwaliteit van het Gelders Genootschap is vanuit haar adviesrol het eerste aanspreekpunt voor gemeente en initiatiefnemers. Zij advi seert het college van B&W over het brede spectrum van ruimtelijke kwaliteit, zowel plannen, beleid als grote ruimtelijke ont wikkelingen. Het merendeel van de plannen wordt tweewekelijks ter plekke bij de gemeente door de adviseur ruimtelijke kwaliteit behandeld. Dit gebeurt onder mandaat van de commissie.
Gelders Genootschap
Culemborg
2013
Aanbeveling: - De commissie wordt niet bij alle nieuwe ontwikkelingen in de RO-/stedenbouw kundige fase van de planvorming betrok ken. Aanbevolen wordt dit wel te doen, omdat hierdoor al in een vroeg stadium meegedacht kan worden over ruimtelijke kwaliteit, hetgeen niet alleen de kwaliteit maar ook de efficiëntie van het planpro ces ten goede kan komen.
jaarverslag
Rol van de commissie De commissie heeft in 2013 driewekelijks vergaderd en zich vooral geconcentreerd op complexe projecten, waarin naast welstand ook aspecten als stedenbouw, landschap, cultuurhistorie of openbare ruimte meespelen. Hiertoe is de commissie samengesteld uit meerdere disciplines.
Renovatie 62 woningen Achter de Poort, Hoge Akker e.o.
Gelders Genootschap
jaarverslag
2013
In navolging op de nieuwbouw in deze wijk, is een plan ingediend voor renovatie van 62 (huur)woningen, langs de Hoge Akker, de Vicarystraat en de Vaartstraat. De ingreep bestaat onder meer uit het isoleren van de kappen, vervanging van de kozijnen en het aanbrengen van nieu we gevelinvullingen. In de bestaande situatie zijn er verschillende geveluit werkingen per rij. Kenmerkend voor een aantal blokken zijn de verticale stroken met woonkamer- en slaapkamerraam, die tussen gemetselde, iets vooruitste kende penanten geplaatst zijn. De nieu we gevelinvullingen bij deze types wor den voorgesteld in keramische tegels in verschillende kleuren. Per rij is maar één kleur mogelijk; het dessin kan per woning variëren, afhankelijk van de keuze van de bewoners. Bij andere woningtypes wordt voorgesteld iets vooruitstekende kaders rondom de entree en de grote raamkozijnen te plaatsen. Het plaatmate riaal tussen de kozijnen wordt vervangen door geëmailleerd glas. Gelet op het welstandsbeleid is inge stemd met het plan.
Culemborg
Herontwikkeling
Voorbeelden vernieuwde gevels
De voorgestelde invullingen sluiten aan bij de gevelarchitectuur van de wonin gen. De uitwerking en het kleurgebruik varieert (iets) per cluster (rij woningen).
De wijzigingen zullen leiden tot een opwaardering, niet alleen van het woon comfort, maar ook van de beeldkwaliteit van de wijk.
jaarverslag
Ambtelijke ondersteuning Mevr. K.M. (Karin) van Dillen-Vos Mevr. W.M. (Esther) Leenheer-Wessel
Commissie vlnr: Eric Jongen, Tessa Stahlie, Free Hoving, Jan-Bart van der Meer
De cijfers Afgelopen jaar werden 133 plannen voorgelegd aan de adviseur ruimtelijke kwaliteit, deels in aanwezigheid van de aanvrager of ontwerper. Van deze plan nen werd 62% ter plekke door de advi seur ruimtelijke kwaliteit van een positief advies voorzien. Voor 30% was een wijziging nodig. De voltallige commis sie kreeg in totaal 10 plannen (oftewel Gelders Genootschap
8%) voorgelegd: 9 in vooroverleg en 1 definitieve aanvraag. Dit betroffen voornamelijk grote ruimtelijke /steden bouwkundige ontwikkelingen.
Culemborg
2013
Samenstelling commissie Voorzitter F.R. (Free) Hoving Wethouder gemeente Rozendaal Adviseur ruimtelijke kwaliteit/ rayonarchitect Mevr. ir. T. (Tessa) Stahlie-Biersteker Gelders Genootschap Architect ir. J.B. (Jan-Bart) van der Meer Stedenbouwkundige E.D.( Eric) Jongen
Plangebied Spoorzone West
Nieuwe ontwikkeling
Vlekkenplan nieuwe stedenbouwkundige opzet
Gelders Genootschap
Verder is ook aandacht gevraagd voor een fraaie beëindiging van het plein, langs de Parallelweg West, waarbij gedacht kan worden aan een fraaie, kwalitatief hoog waardige uitstraling van het busstation en/of de realisatie van begroeiing.
Tot slot zijn nog opmerkingen gemaakt over de uitgangspunten voor de gevel uitstraling van de supermarkt en die voor de materialisatie en het kleurgebruik. Geadviseerd is (meer) in te gaan op de gewenste (kwalitatieve) uitstraling hier van.
Culemborg
De opmerkingen zijn meegenomen in het definitieve beeldkwaliteitplan. jaarverslag
2013
Aan het einde van het verslagjaar is het beeldkwaliteitplan voor het plangebied Spoorzone West besproken. Het steden bouwkundig plan en de uitgangspunten voor de beeldkwaliteit zijn in grote lijnen positief ontvangen. Waardering is er voor het hoge ambitieniveau, zowel op steden bouwkundig als op architectonisch niveau. Bij onderdelen zijn opmerkingen en kant tekeningen geplaatst. Zo is aandacht gevraagd voor de uitstraling van het talud (van het parkeerterrein) langs het spoor. Dit talud maakt deel uit van de begeleiding van het plein en daarmee van de pleinwand. Er zijn hier echter geen kwa litatieve uitgangspunten voor opgenomen. Geadviseerd is dit wel te doen.
