mei 2004 I Natuur & Milieu info
Natuur&Milieu info
Dossier Van Nature... een Monument
I
Domein in de kijker: De Kemmelberg
I
Groene voeten in de Westhoek
I
Gemeenten ondersteunen MOS
I
I N H O U D S TA F E L
M O N U M E N TA L E N AT U U R E N N AT U U R L I J K E M O N U M E N T E N
I
Voorwoord
2
I
Dossier Van Nature... een Monument
3
I
Domein in de kijker: De Kemmelberg
8
I
Groene voeten in de Westhoek
10
I
Kalender wandelingen provinciedomeinen
12
I
Zomer in de Franse duinen
13
I
101 ideeën voor natuur- en milieutrips
Wie werd nog niet ontroerd door de pracht van de natuur? Sommige natuurverschijnselen zijn zelfs zo esthetisch, monumentaal of surrealistisch, dat ze gerust het etiket 'kunst' verdienen. Over wat 'kunst' precies is, kan men uren discussiëren. Hoe dan ook, de grens met cultuur is meestal niet veraf.
Op zondag 12 september 2004 wordt in heel Vlaanderen de 16e editie Open Monumentendag Vlaanderen (OMD) georga-
aan zee
14
I
Verpakkingen: laat je niet inpakken!
15
I
Met Belgerinkel naar de Winkel
18
I
Gemeenten ondersteunen MOS
19
I
Aandacht voor het milieu bij de
niseerd. Het jaarthema is dit keer 'Van nature... een monument'. Ook in West-Vlaanderen zijn er heel wat voorbeelden van gebieden of verhalen waar natuur, monument en landschap nauw verweven zijn. In ons dossier kunt u zich vergapen aan al dit moois.
jeugdvereniging
20
I
Achter de schermen: interne milieuzorg
21
I
Vluggertjes
22
I
Herbruikbare bekers
24
Verder bezoeken we in onze rubriek 'Domein in de kijker' ditmaal de prachtige streek van de Kemmelberg en omgeving, waar sport en natuur dan weer een hechte relatie hebben. Ook het nieuwe provinciedomein 'Baliekouter' verdient uw aandacht, net als de talrijke activiteiten in onze 'Wandelkalender'.
En er beweegt nog meer in de Westhoek: onlangs werd het project 'Groene Voeten' succesvol afgerond. Wat met deze bizarre titel bedoeld wordt, leest u verder in dit nummer. Uit onze interne milieuzorgkeuken plukken we dit keer onze campagne 'De laatste doet het licht uit'. De artikels 'Met belgerinkel naar de winkel', 'NME aan Zee', 'MOS' en 'Aandacht voor milieu bij de jeugdvereniging' vervolledigen deze editie.
Hopelijk biedt ook deze NM-info u opnieuw voldoende stof voor boeiend leesplezier!
Jan Durnez, Gedeputeerde voor Leefmilieu
2
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
m e i
2 0 0 4
Dossier
Van Nature... een Monument Op zondag 12 september 2004 wordt in heel Vlaanderen de 16e editie Open Monumentendag Vlaanderen (OMD) georganiseerd. Het jaarthema is dit keer 'Van Nature... een Monument'.
Forten en verdedigingwerken I Wie aan de Zwinstreek, het Oost-Vlaamse krekengebied en het Waasland denkt, heeft niet onmiddellijk forten, verdedigingswerken en oorlogsgeweld voor ogen.
Zoals steeds staat het bouwkundig erfgoed centraal op Open Monumentendag. Maar monumenten hebben een context in ruimte en tijd. Natuur is heel vaak een belangrijk deel van die context, zeker in ons kleine en drukke landje waar natuur ook altijd cultuur is. Vlaanderen bezit immers nauwelijks ongerepte natuur. We
Het natuurgebied het Zwin, de Boerekreek, de kanalen, de dijken en de pittoreske polderdorpjes tonen zich nu immers als een groene en rustige omgeving om te recreëren en te ontspannen. Toch was het ooit anders. De streek vormde in de 16e, de 17e
vinden er uitsluitend cultuurlandschappen. Dit betekent dat
en de 18e eeuw het strijdtoneel voor de heerschappij van de
de mens overal ingreep in het landschap, waarbij nu eens de
Lage Landen. De zwingeul en de vele zijtakken waren gedu-
mens en dan weer de natuur de bovenhand haalde.
rende de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) en de Spaanse Successieoorlog (1702-1718) het front tussen de Staatse en de
Onze leefomgeving is in de loop der eeuwen grondig gewij-
Spaanse troepen.
zigd, zowel door landschappelijke als architecturale ingrepen
Beide partijen legden toen heuse forten en verdedigingslinies
en evolueert ook verder in de toekomst.
aan. Ook steden werden versterkt. Tussen Brugge, Knokke en
Historische landbouwlandschappen, groen in de stad, sporen
Antwerpen richtte men in het grensgebied ruim 150 verdedi-
van historische teelten, kasteeltuinen, decoratieve elemen-
gingspunten op. Bij de Vrede van Münster in 1648 werd de grens
ten in interieurs, begroeiing op kerkhoven enz., het past alle-
bepaald tussen de vrijgevochten Lage Landen en het Spaanse
maal binnen het thema 'Van Nature… een Monument'.
rijk. Na enkele aanpassingen werd die ook de huidige grens tussen Nederland en Vlaanderen.
Stof genoeg om een dossier in NM-Info aan te wijden dus. In dit dossier vindt u een aantal West-Vlaamse voorbeelden van gebieden of verhalen waar natuur, monument en land-
Westtoer, het autonoom provinciebedrijf voor toerisme, bracht in opdracht van de Provincies Oost- en West-Vlaanderen de
schap nauw verweven zijn.
relicten uit deze periode in kaart. Een uitgebreide inventaris beschrijft enerzijds de historische context waarbinnen elk van die forten werd aangelegd. Anderzijds worden ook de actuele erfgoedwaarde en de natuurwaarden van die elementen 't Fort van Beieren Foto: Henderyckx, Izegem
besproken. De bedoeling van de inventaris is om deze verborgen elementen weer op de kaart te zetten en een beleid daar rond te ontwikkelen. Ook grensoverschrijdende samenwerking met de Provincie Zeeland ligt in het verschiet. Ook de Nederlandse collega’s beschikken nu over een inventaris en een visie op deze elementen. Dit studieproject is dus een aanzet om deze sites grensoverschrijdend te benaderen op het vlak van bewaring en hoe er mee om te gaan. De recreatieve ontsluiting voor een
3
Stadswallen van Damme Foto: Westtoer
De hopteelt groeide gestaag. Of hoe een eenvoudige wilde plant promoveerde tot industrieel gewas… De teelt van hop verspreidde zich vanaf de 15e en 16e eeuw bijna over het hele land. Overal waar men bier brouwde, trof men in de nabijheid hoptuinen (of hoplochtingen) aan. Dit gebruik verdween toen men zich in bepaalde streken sterk ging toeleggen op de teelt. De hopregio’s bij uitstek waren de Denderstreek enerzijds en natuurlijk ook de Westhoek.
breed geïnteresseerd publiek en het bevorderen van de her-
Tot op het einde van de 18e eeuw was Vlaanderen (samen met
kenbaarheid, staan daarbij voorop. Op die manier komt een
het aanpalende Henegouwen) zowat de hoptuin van West-
bewogen en bijna-vergeten geschiedenis van de streek
Europa. Van al die vroegere glorie blijft bitter weinig over. De
opnieuw in de kijker, een geschiedenis die mee de identiteit
sterke buitenlandse concurrentie zorgde vanaf de tweede helft
van dit gebied uitmaakt.
van de 20e eeuw voor een sterke achteruitgang van deze eeuwenoude arbeidsintensieve en veeleisende bedrijvigheid.
Het studierapport is beschikbaar op cd-rom. U kunt het bestel-
De streek rond Poperinge is nu ongetwijfeld de belangrijkste
len via het Provinciaal Infocentrum Tolhuis. Het kost 3 euro.
hopstreek: de hop, ook hommel genoemd, is er nog steeds uitdrukkelijk aanwezig. Niet voor niets is in Poperinge zelf het Nationaal Museum van de Hopindustrie gevestigd. In dit muse-
De hoppeteelt I
um krijgt de bezoeker een goed beeld van de geschiedenis van
Oude teelten hebben in West-Vlaanderen nog bestaansrecht,
Van de eens zo roemrijke teelt in de Denderstreek met als ker-
maar dit voortbestaan is niet meer vanzelfsprekend.
nen Aalst en Asse rest daarentegen bedroevend weinig.
de industriële hopteelt in de 19e en 20e eeuw.
Historische teelten zoals hop, hennep, tabak, cichorei en vlas zijn al jaren op hun retour. Deze teelten hadden een niet-verwaarloosbare invloed op het landschap en kunnen nog heel wat boeiende verhalen opleveren.
Hoogstamhop wordt tegenwoordig minder geteeld wegens te arbeidsintensief. Men experimenteert met laagstamhop die volledig mechanisch kan geoogst worden. De typische landschappen van velden met hoppestaken en hopasten (inrichtingen voor het drogen van hop) zijn dus
Hop: de smaakmaker, geschapen voor het bier
bedreigd.
Samen met de Stad Poperinge zoekt de Provincie naar nieuwe Hop kennen we nu nog als een van de essentiële grondstoffen van de bierbereiding.
impulsen voor deze teelt. Vanuit het Provinciaal Centrum voor Land- en Tuinbouw wordt gezocht naar betere teelttechnieken en afzetmogelijkheden. In het kader van het Europees
In de 8e en 9e eeuw vond men dit gewas van eigen bodem al terug in de kloostertuinen. Hop was in die tijd een geneesmiddel en werd mogelijk ook gegeten (eetbare hopscheuten: de zogenaamde hoppekeesten).
Of bier toen al bereid werd met hop is niet zo zeker. Dit weten we pas met zekerheid vanaf de 11e eeuw.Hopbier zou evenwel nog een jarenlange strijd moeten leveren met bier dat gemaakt werd met gruit, een mengsel van kruiden met als belangrijkste grondstof de plant gagel. Het duurde tot het laatste kwart van de 14e eeuw voor het echt de bovenhand kreeg in Vlaan4
deren. Want hop was niet alleen een middel om het bier te kruiden, het was bovendien een uitstekend bewaarmiddel.
programma 5B Phasing Out is een door de Stad Poperinge
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
m e i
ingediend project voor de herwaardering van het Hopmuseum
Het deel op Belgisch grondgebied wordt opgedeeld in:
goedgekeurd. Dit wordt intens ondersteund vanuit de dienst
I De Binnenmoeren: het gebied tussen het Ringslot en de Bel-
Cultuur en Westtoer. De gebiedswerking Landbouw werkt verder aan een netwerk van hopboeren die dit thema toeristischeducatief wenst uit te werken. De stad Poperinge, het Regio-
2 0 0 4
gisch-Franse grens I De Buitenmoeren: het gebied tussen het Ringslot enerzijds en de Bergenvaart en de A18 anderzijds
naal Landschap West-Vlaamse Heuvels en de gebiedswerking Westhoek hebben gezamenlijk een toeristisch-recreatief plan Leve(nd) Hoppeland opgezet, dat voor goedkeuring voorligt bij Toerisme Vlaanderen en 5 B Phasing Out. Het is onderdeel van een globaal impulsprogramma, waarbij gezocht wordt om gelijktijdig projecten op te zetten die streven naar meer zorg
Historiek van het gebied De Moeren waren een lager gelegen gebied dat nooit dichtslibde doordat de invloed van de zee werd afgeweerd door de duinengordel. Dit resulteerde in het ontstaan van een belang-
voor Natuur, Landschap en Erfgoed en een grotere leefbaar-
rijke waterplas.
heid van het Hoppeland.
Vanaf 1616 zou de mens door droogmakingen hier drastisch ingrijpen in het landschap.
In Poperinge wordt het einde van de oogst al sinds 1956 gevierd met een Hoppestoet.
Begin 17e eeuw bestonden de Moeren uit twee grote moeras-
Deze 3-jaarlijkse internationale gebeurtenis kunt u weer bij-
sen (in totaal zo’n 3000 ha) en één kleiner moeras (ca 200 ha).
wonen in september 2005.
Het gebied behoorde tot de Spaanse Nederlanden, bestuurd door de aartshertogen Albrecht en Isabella. Om hygiënische
Bron: Sporen van teelten: een zoektocht naar bedreigde, minder gekende of vergeten industriële teelten (Paul Van Den Bremt)
redenen (moeraskoorts) en omdat de plassen weinig opbrachten, besloten de bestuurders de moerassen te laten droogleggen. In 1616 werd begonnen met de aanleg van een verhoogde Ring-
De Moeren I
vaart (het huidige Ringslot) waarin het water door middel van windmolens werd opgevijzeld.
Zeker in West-Vlaanderen is het gevecht tegen het water van
Het gebied werd drooggelegd en verdeeld in rechthoekige stuk-
groot belang geweest.
ken, omringd door grachten die het water afvoerden.
We richten onze zoeker op het gebied De Moeren.
Diverse malen (in 1646, 1796 en 1944) werden om strategische redenen de sluizen van Dunkerque opengezet en verdwenen de Moeren onder (zee)water. In WO II zetten de Duitsers in het
Situering van het gebied
kader van hun Atlantikwal op 26 december 1944 de sluizen in Dunkerque open en het water steeg tot in de Buitenmoeren.
De Moeren bestaan uit de Grote en de Kleine Moere, gesitueerd in de kustvlakte aan weerszijden van de Frans-Belgische
Na zo’n inundatie (= het onder water zetten van een gebied) moest er telkens opnieuw gestart worden met de drooglegging.
grens, tussen de steden Veurne, Dunkerque en Bergues.
Huidige situatie Het gebied vormt een zeer open landschap waarin slechts hier Sint-Karelsmolen: deze poldermolen met
en daar een bomenrij voorkomt. Het wordt gekenmerkt door
vijzel is een beschermd monument
rechtlijnigheid in het tracé van kanalen en wegen.
Foto: VLM
Er wordt grootschalige landbouw bedreven, voornamelijk akkerbouw.
Het waterpeil wordt beheerd m.b.v. pompgemalen. De laatste jaren voert men een waterbeheer gericht op het tegengaan van verdroging in de Binnenmoeren. Via terugslag-
5
kleppen wordt (gebiedsvreemd) water vanuit de Bergenvaart ingelaten als het water van het Ringslot daalt. Hierdoor kan in
Kasteeltuinen en -parken I
droogteperiodes bevloeiing van de Binnenmoeren gebeuren.
Tuinen en parken in historisch perspectief In het gebied komen interessante planten zoals aarvederkruid, tenger fonteinkruid, geel walstro, gewone agrimonie enz. voor.
Veranderende inzichten en zienswijzen leidden eeuw na eeuw
Daarnaast vormen De Moeren een pleisterplaats voor trekvo-
tot nieuwe -soms haaks op elkaar staande- definities van
gels. In de zomermaanden vindt u er waadvogels zoals oever-
natuur, landschap en kunst.
loper, witgatje, watersnip, bokje, regenwulp enz.
In de geometrische tuinen van de 16e, 17e en 18e eeuw speel-
In het voorjaar zijn zangvogels zoals onder meer tuinfluiter,
de niet de natuur de hoofdrol, maar wél de vormgeving die de
goudhaantje, braamsluiper, wielewaal van de partij.
natuur aan de regels van de kunst onderwierp. De hedendaagse visie op natuur ontstond pas in de late 18e
Qua recreatie is het gebied vooral geliefd bij fietstoeristen en
eeuw en introduceerde begrippen als natuurlijkheid, schilder-
ruiters.
achtigheid, vrijheid en onregelmatigheid. In die visie werd natuur in eerste instantie geassocieerd met water, aarde, bomen en planten, met het landschap dus. Het gaat dan niet zozeer over het ongerepte landschap, maar
Bron: Eindvoorstel Inrichtingsplan De Moeren Vlaamse Landmaatschappij, juni 2001 Auteurs: Ewout Zwaenepoel, Wim Van Isacker
wel het landschap zoals het door de eeuwen heen onder invloed van de menselijke activiteit geëvolueerd was.
Provinciedomeinen In een aantal (provincie)domeinen vinden we nog een kasteel met bijbehorend park. We vertellen hier wat meer over domein d’Aertrycke en provinciedomein Bulskampveld.
D’Aertrycke is een typisch 19e eeuws landgoed met het neogotisch kasteel als centrale blikvanger. Provinciedomein Bulskampveld
Auguste de Maere werd in 1865 eigenaar van 98 ha bos, veld en akkerland en stelde architect Schadde aan om een nieuw kasteel te bouwen. Louis Fuchs , een van de bekendste Belgische tuinarchitecten uit die tijd, ontwierp het kasteelpark. Hij tekende een ontwerp waarin waterpartijen, open ruimtes en boomgroepen elkaar op harmonische wijze aanvullen. De strakke drevenstructuur van het ontgonnen veld werd door vloeiende lijnen doorbroken. Diverse merkwaardige boomsoorten werden in het geheel geïntegreerd. In het kasteelpark stonden een vijftal merkwaardige gebouwtjes, waarvan er nu nog twee resten: het zogenaamde badhuis en het 'schutekot' dat op een Griekse tempel lijkt.
Bulskampveld werd in 1904 verkocht aan de familie Lippens. 6
De Brusselaar Galopin werd als landschapsarchitect aange-
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
m e i
2 0 0 4
trokken om het kasteelpark te ontwerpen. De uitvoering van het landschapsplan omvatte de volledige heraanleg van de ruimte voor en naast het kasteel alsook de aanleg van een driedubbele toegangsdreef. De ongeveer 1 ha grote vijver werd in zwaan-vorm uitgegraven en op het terrein werden de nodige niveauverschillen aangebracht. Een park in Engelse landschapstijl doorbrak het stramien van de rechtlijnige dreven. Het beplantingsplan voorzag een open ruimte met grillige randen. De randbeplantingen bestonden uit diverse boomsoorten en cultuurvariëteiten, zoals de groep tulpenbomen (Liriodendron tulipifera) tegen de vijver. De struikbeplanting is vnl. opgebouwd uit azalea’s en rododendrons. In de vroegere moestuin van het kasteel is er nu de unieke kruidentuin. Hierin zijn zowel keukenkruiden, medicinale planten, technische gewassen, verfplanten, orangerieplanten enz. terug te vinden. Open Monumentendag: ontdekken en genieten.
Bronnen: Tuinen en parken in historisch perspectief (Herman van den Bossche), Wandelgidsen Domein d’Aertrycke en Provinciedomein LippensgoedBulskampveld (Provincie West-Vlaanderen)
Open Monumentendag I Op zondag 12 september vindt in
Het Monumentenmagazine kunt u ophalen bij uw gemeente-
heel Vlaanderen Open Monu-
lijke bibliotheek, in het Provinciaal Informatiecentrum Tolhuis,
mentendag plaats.
bij de toeristische dienst, in de NMBS-stations enz.
Dit is een initiatief van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, de Vlaamse Provincies en de steden en gemeenten. Het evenement wordt georganiseerd door lokale comités en gecoördineerd door Erfgoed Vlaanderen i.s.m. Toerisme Vlaanderen, Monumentenwacht Vlaanderen, VCM-Contactforum voor Erfgoedverenigingen, Erfgoeddag, de Vlaamse Confederatie Bouw, De Lijn, TV 1, Radio 1 en de NMBS.
Lokale besturen, verenigingen en particulieren uit WestVlaanderen kunnen voor informatie en advies terecht bij: Dienst voor Cultuur Mariëtte Jacobs Provinciehuis Boeverbos Koning Leopold III-laan 41, 8200 Brugge T 050 44 34 44 F 050 33 33 33
[email protected]
Dit jaar wordt n.a.v. het thema 'Van Nature… een Monument' samengewerkt met de Regionale Landschappen en Natuurpunt.
Dit dossier kwam tot stand met de inbreng van: Provinciale Dienst Cultuur (Mariette Jacobs,
Wenst u meer info?
Hans Vandecapelle), Coördinatiecentrum OMD, VLM West-Vlaanderen (Herlinde Jacobs,
Vanaf eind juli kunt u terecht op www.monument.vlaanderen.be (doorklikken op het icoontje OMD) voor een overzicht van de te bezoeken sites.
Wim Van Isacker, Ewout Zwaenepoel) Provinciale Dienst Mirona (Filip Boury, Jef Deruyter, Marie De Winter, Katrien Hindryckx, Johan Mahieu, Tom Vermeersch), Regionaal Landschap West-Vlaamse
Vanaf half augustus is ook het Monumentenmagazine (een overzicht van alle te bezoeken sites 'op papier') beschikbaar.
Heuvels (Dirk Cuvelier, Ann Vansteenhuyse).
7
Domein in de kijker:
De Kemmelberg Een te duchten kuitenbijter I
Deze nieuwe wandeling, die op 9 mei 2004 officieel openge-
De Kemmelberg is, als we geen rekening houden met de Voer-
harde wegen die veelal tot het provinciaal patrimonium beho-
streek, met zijn 156 meter de hoogste top van Vlaanderen.
ren. Een ongekend scala van vergezichten en panorama’s
Menig Flandrien en andere renners hebben hun tanden stuk-
begeleiden de wandelende recreant op dit unieke parcours tus-
gereden op deze taaie helling tijdens bekende wielerklassie-
sen bossen, weiden, akkers, boomgaarden, kabbelende beek-
kers als Gent-Wevelgem en de Driedaagse van De Panne–Kok-
jes en zelfs een wijngaard.
steld wordt, leidt hoofdzakelijk over halfverharde en niet ver-
sijde. De smalle, en soms met “kinderkoppen” aangelegde wegen, maken het een nóg hachelijker onderneming om de
dens een hectische etappe van de Driedaagse in 2003 in guur
Evolutie I
regenweer niet over de berg durfde en deze letterlijk links liet
Na de verwoede strijd tussen Duitsers en Fransen tijdens de
liggen.
Eerste Wereldoorlog was het verwoeste Kemmel en de Kem-
berg per fiets te bedwingen, in zoverre zelfs dat het peloton tij-
melberg al even desolaat als de hele frontlinie. Het dorp moest na de oorlog volledig heropgebouwd worden en de Kemmel-
Nieuwe wandeling I
berg werd opnieuw bebost. Het huidige bomenbestand is dus niet ouder dan 80 jaar.
De Kemmelberg heeft recreatief echter nog heel wat meer te bieden dan in de wielersporen van bekende coureurs te fiet-
In de jaren ’70 werd meer aan parkrecreatie gedaan: domei-
sen. De Kemmelberg was de laatste jaren één van de vlugste
nen met strak afgelijnde vormen en grotendeels verharde
groeiers onder de provinciedomeinen. In 1995 begon het met
paden. De Palingbeek is daar nog steeds een mooi voorbeeld
21 ha, nu is het reeds 94 ha groot. Doordat er verspreid gron-
van. De aanwezigheid van een cafetaria maakt het een ideaal
den werden aangekocht zowel op de noord-, oost- als op de
plaatsje voor zogenaamde salonrecreanten: het nuttigen van
zuidflank van de Kemmel- en Monteberg, ontstond de moge-
een pot gerstenat wordt door hen minstens even belangrijk
lijkheid om een betere Kemmelbergwandeling aan te leggen.
geacht. Vanaf de jaren ’90 werden de domeinen langzaam maar zeker uitgebreid en werden nieuwe bossen aangeplant. De domeinen werden meer afwisselend aangelegd: ook sportieve stappers vinden er hun gading. Sommige stukken zijn onverhard en hoogtegradiënten zorgen voor een stevige uitdaging.
De Kemmelberg kan op een zonnige dag mooie vergezichten opleveren.
De laatste jaren werden, onder impuls van liefhebber Wim Marichal, ook heel wat nieuwe poelen aangelegd. Deze poelen hebben een dubbele functie: enerzijds watervoorziening voor het vee en anderzijds een biotoop voor amfibieën en andere dieren. Vooral in West-Vlaanderen blijken de amfibieën sterk achteruit te gaan. Op dertig jaar tijd is de populatie van de WestVlaamse amfibieën gehalveerd, vooral de groene kikker en kleine watersalamander. Het aanleggen van poelen in geschikte biotopen kan deze negatieve tendens weer ombuigen.
8
N AT U U R
&
M I L I E U
De Kemmelberg, een stevige kuitenbijter
I N F O
I
m e i
2 0 0 4
De Baliekouter, een nieuw provinciedomein
Foto: Marc De Schuyter
Foto: Marc De Schuyter
Teamwork I
de moeite. De Kemmelberg is dan ook een zeer populaire trek-
Brigadier Paul Wittevronghel, een kwieke vijftiger, staat in voor
nabijgelegen Jeugdverblijfcentrum ‘De Lork’ het hoogste aan-
de praktische kant van het beheer in de provinciedomeinen in
tal overnachtingen in Vlaanderen.”
pleister. Ik kan het iedereen aanraden! Niet voor niets telt het
de Westhoek. Samen met zijn team neemt hij dagelijks de Kemmelberg, de Gasthuisbossen en de Palingbeek onder handen.
Björn De Grande
Paul: “We zijn als het ware de armen en de benen van de admi-
Johan Mahieu
nistratie en het beleid. En daar komt toch heel wat bij kijken:
Met dank aan: Wim Marichal & Paul Wittevronghel.
maaien, wieden, kappen, dunningen, aanbrengen van signalisatie, toezicht, … . Het is maar een greep uit onze bezigheden.”
Nieuw provinciedomein: de Baliekouter I
“We werken ook nauw samen met boeren en fruittelers. Op de Kemmelberg bv. is er een wijngaard en wordt er biologisch fruitsap geproduceerd door een fruitteler. Er kan ook heel wat afgevogeld worden in onze domeinen: de groene specht, de buizerd, de Vlaamse gaai en de sperwer bv. zijn vaak geziene gasten. Her en der in het landschap vind je nog sporen terug van de Eerste Wereldoorlog. Het recreatie-aanbod is dus heel afwisselend en boeit ook mij nog steeds mateloos.”
Op 24 april werd een nieuw provinciedomein opengesteld voor de recreant. Het betreft het domein “Baliekouter” te Wakken-Dentergem. In 1993 kocht de Provincie hier 24 ha grond, die in de volgende winter gedeeltelijk bebost werden. Op de hooggelegen, droge akkers werden diverse loofbossen aangeplant. De weiden en hooilanden langs de Mandel bleven open. Het landschap werd er verrijkt met
'M'n heuvelachtige land' I
knotwilgen, hoogstammige fruitbomen, eiken, essen, populieren en poelen.
Paul steekt de liefde voor 'zijn' domeinen niet onder stoelen of
Na negen jaar groei heeft het bos voldoende te bieden om
banken: “Ik vind deze streek zowat het mooiste stukje Vlaan-
het open te stellen. Ook de knotwilgenrijen zijn reeds half-
deren. Vooral de Kemmelberg biedt prachtige vergezichten. Bij
volwassen. Via de aangelegde wegen kan men er al wan-
mooi weer kun je zelfs de bergen terril van de koolmijnen in
delend genieten van diverse open en gesloten landschap-
Noord-Frankrijk zien liggen. Ook het uitzicht op Ieper en
pen.
Dranouter, gaststad van het beroemde Folkfestival, zijn zeer
9
Groene voeten
in de Westhoek
Het project ‘Groene Voeten’ in de Westhoek, mede op poten
TABEL 1
gezet en gefinancierd door de Provincie West-Vlaanderen, werd onlangs succesvol afgerond.
Categorieën naar
Besparing op
% van totale
‘Groene Voeten’ werd uitgevoerd onder leiding van Ecolife vzw
besparing
Ecologische
besparingen
voetafdruk in m2
in nauwe samenwerking met het Innovatiesteunpunt voor landbouw en platteland en een reeks andere partners.
Verwarming
25.399
31%
Mobiliteit
20.893
25%
Voeding
12.302
15%
Papier en afval
10.872
13%
Elektriciteit
5.503
7%
Warm water
5.467
7%
Keuken
1.745
2%
82.180
100%
100 gezinnen, waarvan 10 landbouwgezinnen, hebben gedurende drie maanden inspanningen gedaan om milieuvriendelijker te leven. Daarbij konden ze acties uitvoeren rond energie, afval, mobiliteit, en voeding. Het effect van deze acties is telkens omgerekend in vierkante meter ‘Ecologische Voetafdruk’. De ecologische voetafdruk brengt de oppervlakte in kaart die nodig is om zich te voeden, te wonen, te verwarmen, te verplaatsen, afval kwijt te kunnen enz.
De gemiddelde Ecologische Voetafdruk van de Belg is op dit ogenblik 6,72 hectaren. Bij de start van het project bleek dat de deelnemende gezinnen een voetafdruk hadden van 5,5 hectaren en dat dit op het einde van het project nog verminderd is
TOTAAL GEMETEN TOTAAL
147.562
tot 5,3 hectaren. De gezinnen van Groene Voeten leven op deze manier met een milieu-impact die 21% kleiner is dan die van
Uit tabel 2 blijkt hoeveel gezinnen welke categorieën tips heb-
de gemiddelde Belg. ben toegepast. Dat minder gezinnen de tips voor papier en afval Tegelijk is gebleken dat een goede band tussen landbouwers en consumenten ook een positieve zaak is voor het milieu. Door
hebben toegepast heeft te maken met het feit dat er minder tips werden aangeboden en dat de meeste deelnemers reeds
te kiezen voor streekproducten, seizoensgroenten en aankoop
goed sorteren. Tevens blijkt dat heel veel gezinnen verschil-
op de boerderij zelf is er heel wat milieuwinst mogelijk. Dit wil
lende acties uit alle categorieën hebben uitgeprobeerd.
zeggen minder verpakking, minder transport, minder energiegebruik enz. TABEL 2
Overzicht van de concrete resultaten en cijfers I
Hoeveel gezinnen pasten tips toe van de categorie: Categorie
Aantal gezinnen
% van gezinnen
Verwarming
67
89%
Elektriciteit
62
83%
Warm water
55
73%
Keuken
52
69%
Voeding
51
68%
Mobiliteit
50
67%
Papier en afval
30
40%
100 gezinnen vulden de startmeting in. De meeste deelnemende gezinnen kwamen uit Diksmuide, Veurne, Poperinge en Ieper. Alles samen gaat het over 368 gezinsleden.
In tabel 1 zijn de resultaten van de acties weergegeven met daarbij het totaal aantal vierkante meter Ecologische Voetafdruk besparing en percentage van de totale besparing. Dit toont aan dat de meeste besparingen gerealiseerd zijn bij verwar10
ming en mobiliteit, de twee domeinen die tevens het meeste CO2 uitstoot veroorzaken.
N AT U U R
In tabel 3 wordt ook duidelijk welke tips het meest zijn toege-
&
M I L I E U
I N F O
I
m e i
past. Het is meteen duidelijk dat milieuvriendelijker leven
Andere resultaten van het project I
begint met het veranderen van kleine gewoontes en niet
Het hele project kon via een speciale website (www.groene-
meteen grote investeringen of verandering vraagt.
voeten.be) gevolgd worden. Daaruit blijkt dat er in totaal ruim
2 0 0 4
7000 bezoekers de site hebben bekeken. Daarvan waren er 2960 ‘unieke’ bezoekers uit 42 landen.
TABEL 3 Top 10 der tips
Aantal gezinnen dat die tip toepaste
% van gezinnen
Verwarming vroeger uit
48
64%
Graadje lager
47
63%
Stand-by TV uit
37
49%
Douche i.p.v. bad
35
47%
mening over het project kunnen geven en zullen de resultaten
Lichten uit
35
47%
verder geanalyseerd en aangevuld worden.
Seizoensgebonden groenten en fruit
33
44%
Kortere douche
32
43%
Wasmachine 60 i.p.v. 90°c
31
41%
Minder ruimte verwarmen
29
39%
Deksel op de pot
28
37%
De test om de voetafdruk te berekenen is door 331 mensen uitgeprobeerd. Er zijn een 40-tal e-cards verstuurd. Op het forum zijn er 39 berichten geplaatst die gelezen zijn door gemiddeld een veertigtal mensen. Daar zijn ook een aantal interessante nieuwe tips voorgesteld.
De volgende weken zullen de deelnemers via een enquête hun
Wil je ook op groene(re) voeten leven? Surf dan naar www.groenevoeten.be/wh/. Daar vind je o.a. tal van tips.
Bron: nieuwsbrief Ecolife (maart 2004)
Aangezien een van de doelstelling van het project was om de band tussen consument en producent (land- en tuinbouwers) te versterken zijn er heel verschillende tips opgenomen om dit mogelijk te maken. Uit tabel 4 blijkt dat ook heel wat gezinnen gebruik gemaakt hebben van deze mogelijkheid. Vers streekeigen fruit en groenten: lekker ecologisch Foto: Westtoer-Brugge
TABEL 4 Voeding / landbouwtips
Aantal gezinnen dat die tip toepaste
% van gezinnen
Seizoen i.p.v. warme serre
33
44%
Lokale groenten en fruit i.p.v. ingevoerd
27
36%
Bewust met vlees en vis
26
35%
Vers i.p.v. diepvries
22
29%
Koop recht bij de boer
17
23%
Bio-melk
13
17%
Bio-varkensvlees
8
11%
Bio-rundsvlees
8
11%
NATUUR- EN MILIEUEDUCATIEVE ACTIVITEITEN IN DE PROVINCIEDOMEINEN Deze activiteiten worden georganiseerd door de provinciedienst NME i.s.m. de provinciedienst domeinen, regionale vereniging Houtlandse milieugroep, Regionaal Landschap West-Vlaamse Heuvels, Natuurpunt Westland, CVN Roeselare, Natuurpunt Middenkust, Natuurpunt Beernem, AMINAL Afdeling Natuur, Horizon Educatief, gemeente Ardooie, stad Izegem, Natuurpunt InZicht, Vleermuizenwerkgroep, Regionaal Landschap Houtland, Werkgroep Natuurgidsen Oostkamp, De Torenvalk.
D'AERTRYCKE – afspraak aan de parking, Zeeweg (Torhout) Zondag 30 mei
Parkgeheimen (Georganiseerd n.a.v. de Dag van het Park)
(14.30-16.30 uur)
DE KEMMELBERG – afspraak op Den Dries (dorpsplein Kemmel) Zondag 29 augustus
Waterleven op de Kemmelberg
(14.00 uur)
DE PALINGBEEK / GASTHUISBOSSEN – (Ieper-Zillebeke) Zaterdag 26 juni
(20.00 uur) De duisternis valt in de Gasthuisbossen Afspraak aan de Schuur AMINAL, Kranenburgstraat 4 in 8980 Zandvoorde (bij Zonnebeke)
Zondag 12 september
Speurneuzen in de Palingbeek (14.00 uur) Afspraak aan de infoluifel parking cafetaria, Palingbeekstraat 18 in Zillebeke
HET STERREBOS – afspraak op de parking Sterrebosdreef, Rumbeke Zondag 23 mei Zondag 18 juli
Plantenwandeling (Onder)waterwereld
(09.30-11.30 uur) (10.00-12.00 uur)
LIPPENSGOED-BULSKAMPVELD – afspraak parking 'Drie Koningen' (cafetaria), Bulskampveld 10 in Beernem (behalve op 20 juni) Zondag 16 mei Zondag 20 juni
Daar zijn de kriebelbeestjes Doorzichtig water
(14.30-16.30 uur)
Zondag 18 juli
Vlinders (en andere insecten) in de buik
(14.30-16.30 uur)
Zondag 15 augustus
Op bezoek bij de vleermuis
(21.00-23.00 uur)
(14.30-16.30 uur) Afspraak aan de parking het Aanwijs, Reigerlostraat Beernem
RAVERSIJDE – afspraak aan het bezoekerscentrum, Nieuwpoortsesteenweg 636 in Oostende Zondag 16 mei Zondag 20 juni Zondag 18 juli Zondag 15 augustus
Vogels zonder ei in mei Water- en moerasplanten Insecten op het menu Wateronderzoek
(10.00-12.00 uur) (10.00-12.00 uur) (10.00-12.00 uur) (10.00-12.00 uur)
TILLEGEMBOS – afspraak op de parking Torhoutse Steenweg in Brugge (Sint-Michiels) Zondag 30 mei Zaterdag 4 september
Parkgeheimen (Georganiseerd n.a.v. de Dag van het Park) Nachtvlinders belicht
(14.30-16.30 uur) (21.00-23.00 uur)
'T VELD – afspraak op de parking 't Veld, Bloemgatstraat in Ardooie (behalve op 11 juli) Zaterdag 12 juni Zondag 11 juli
Koningen van de nacht Dagvlinders
(21.00 uur-23.00 uur) (14.30 uur-16.30 uur)
Afspraak cafetaria 'De Keunepupe'
12
Zaterdag 7 augustus
Vleermuizen
(21.00 uur-23.00 uur)
Zondag 12 september
Van Nature... een Monument
(14.30 uur-16.30 uur)
Georganiseerd n.a.v. Open Monumentendag
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
m e i
2 0 0 4
WALLEMOTE-WOLVENHOF – afspraak op de parking Kokelarestraat, Izegem Toppers van bomen Domeinbeheer
Zondag 4 juli Zondag 12 september
(14.30-16.30 uur) (14.30-16.30 uur)
Georganiseerd n.a.v. Open Monumentendag
VOOR UP-TO-DATE INFO: www.west-vlaanderen.be/leefomgeving/domeinen/activiteiten.htm Of contacteer: Dienst Natuur- en Milieueducatie - Christine Van Rie T 050 40 32 51 -
[email protected] Vraag de brochure 'Ontdek de natuur in de provinciedomeinen' met alle activiteiten in de provinciedomeinen aan bij: Provinciaal Informatiecentrum Tolhuis Jan Van Eyckplein 1-2, 8000 Brugge T 050 40 74 74 - F 050 40 74 75
[email protected]
ZOMER IN DE FRANSE DUINEN Wilt u deze zomer eens over de 'schreve' gaan? Tjiftjaf, het grensoverschrijdende natuur- en milieueducatief project organiseert 5 begeleide natuurwandelingen in Noord-Franse duingebieden (op max. 20 km van De Panne).
13
De wandelingen zijn GRATIS en duren ongeveer
Sinds 7 jaar wordt er niet meer machinaal gereinigd
2 uur (behalve op 3 juli)
voor de Dune du Perroquet. Het is de ideale plaats om duinvorming te bewonderen.
DE PANNE-GHYVELDE
Grensoverschrijdende dagwandeling
Zaterdag 3 juli
Plaats van afspraak: Parking De Nachtegaal, Olmendreef 2 te De Panne
Zondag 18 juli
Plaats van afspraak: Kerk te Ghyvelde
GHYVELDE ZUYDCOOTE
Dune Fossile
Plaats van afspraak: Centrale Parking Zuydcoote
Zaterdag 4 augustus
Plaats van afspraak: Oostdijk te Bray-Dunes
Maandag 9 augustus
Plaats van afspraak: Parking la Ferme Nord, Zuydcoote
ZUYDCOOTE
(10.00 uur)
Dune Marchand
Zaterdag 24 juli
BRAY-DUNES
(09.00-17.00 uur)
(14.30 uur)
Dune du Perroquet (14.30 uur)
Dune Dewulf (14.30 uur)
MEER INFO: Claude Willaert, Steunpunt NME Kust - Esenkasteel Woumenweg 100, 8600 Diksmuide T 051 51 93 46 - F 051 51 93 51
[email protected]
13
101 ideeën voor natuur- en milieutrips aan zee en andere overheden, en vooral de honderden vrijwilligers die gaan voor meer natuur en een beter milieu aan onze kust.
Maar bij één ‘Week van de Zee’ kon het niet blijven. Uiteraard kunt u het hele jaar door de natuur aan de kust exploreren. Vandaar de kleurrijke brochure ‘NME aan Zee, natuur- en milieueducatie aan onze kust’ met een overzicht van het NMEaanbod in onze 10 kustgemeenten. Ze presenteert tal van activiteiten: fietstochten, wandelingen, workshops, cursussen, enz. Ze wijst de weg naar organisaties en openbare besturen, naar natuurgebieden en bezoekerscentra, infopunten en nog veel meer. Het is een gids en een werkboek en daardoor blijft veel informatie ook de komende jaren bruikbaar. 'NME aan Zee' wil iedereen die naar zee komt op een fascinerende manier kennis laten maken met deze unieke plaats.
Deze nieuwe brochure is gratis te verkrijgen bij het Provinciaal Van de zee, met haar strand en duinen gaat een bijzondere
Informatiecentrum Tolhuis.
aantrekkingskracht uit. Ze oogt kalm, maar kan furieus tekeer gaan. U kunt er lekker liggen nietsdoen, maar u kunt u er ook meten met de elementen. Het lijkt een woestijn, maar het krioelt er van leven. Er heerst een enorme dynamiek en toch lijkt alles hetzelfde. De zee geeft rust, maar kan u ook bedreigen. Met andere woorden: het is een natuur die altijd fascineert.
Het hoeft niet te verwonderen dat de Provincie West-Vlaanderen acht jaar geleden natuur- en milieueducatie aan onze kust in een hogere versnelling bracht. Onze kust lag er zieltogend bij. Wat begonnen was als een speelse ontdekking door de eerste vakantiegangers, had plaats gemaakt voor de verstikkende druk van het massatoerisme. De troeven van de kust waren in sneltempo aan het verdwijnen.
Hoog tijd om het tij te keren en een ‘Week van’, juist ‘de Zee’ te organiseren. Jaarlijks trekken tijdens die week duizenden kinderen van het basisonderwijs naar zee. Ze ontdekken en beleven opnieuw dat fascinerende van het kustgebeuren. De Week van de Zee is de gangmaker geweest, de sleepboot van dienst, om natuur- en milieueducatie aan onze kust op de 14
agenda te krijgen. Dit was enkel mogelijk dankzij de niet aflatende inzet van natuur- en milieuverenigingen, gemeentebesturen
Meer info vindt u ook op www.weekvandezee.be
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
m e i
2 0 0 4
Verpakkingen: laat je niet inpakken! Een wereld vol verpakkingen I
Recyclage: we zijn 'goe bezig' I
Overal in onze omgeving worden we geconfronteerd met ver-
Veel verpakkingen kunnen we gelukkig recycleren, denk maar
pakkingen. Bijna al onze inkopen zijn verpakt. Verpakkingen
aan PMD. PMD staat voor Plastic flessen en flacons, Metalen
zijn uiteraard nuttig: zij maken vervoer en bewaring van het
verpakkingen en Drankkartons. Deze fractie wordt sedert 1995
product mogelijk. Denk maar aan aardbeien of champignons:
via de blauwe zak van Fost Plus ingezameld. Een belangrijk
mochten we die niet in bakjes vervoeren, dan zou een groot
percentage wordt gerecycleerd: zo wordt 2/3 van het totale
deel ervan rijp zijn voor de vuilnisbak nog voor we er eentje van
volume aan drankkartons en plastic flessen die op de markt
hebben geproefd. Of een stuk camembert-met-haar-op dat u
gebracht worden, daadwerkelijk gerecycleerd. Voor metalen is
met de vuilniszak moet meegeven: daar hebt u toch ook spijt
dat nagenoeg de totaliteit. En mocht iedereen nóg beter mee-
van? Hoe beter en langer etenswaren houdbaar blijven, hoe
werken, dan zou dat nóg meer kunnen zijn. Want van al de PMD-
minder kans dat we ze ongebruikt met de vuilniszak moeten
verpakkingen die u met de blauwe zak meegeeft, gaat er niks
meegeven. Ook dát is een aspect van afvalpreventie.
verloren. Sorteren en recycleren is dus wel degelijk zinvol.
Wist je dat... naast de plastic flessen en flacons van dranken, ook die van onderhouds- en verzorgingsproducten (afwasmiddel, wasproducten, douchegel enz.) met de PMD-fractie aangeboden mogen worden? Zelfs lege spuitbussen van voedingsmiddelen (slagroom enz.) of cosmetica (haarlak, scheerschuim, deodorant enz.) horen bij deze fractie, net als aluminium schotels, bakjes en schaaltjes. Aluminiumfolie daarentegen moet in de restafvalzak, alsook botervlootjes, yoghurtpotjes en aardbeien-, champignon- en plantenbakjes. Verpakkingen die gevaarlijke producten hebben bevat (ontstopper, motorolie, frituurolie enz.) en spuitbussen van gevaarlijke producten Heel wat zaken, zoals bv. het schriftje rechts, zijn echt
(pesticiden, boenmiddel, verf, olie enz.) horen bij het KGA.
wel overbodig verpakt. Kies voor alternatieven!
Verpakkingen bevatten ook heel wat informatie en maken een product aantrekkelijk. Ze zijn tenslotte ook meestal bedoeld om de klant te verleiden. Maar laat u op dat punt niet te gemakkelijk inpakken. Sommige verpakkingen zijn écht overbodig of te overdadig. Dergelijke verspillingen
Wil u meer weten over selectief inzamelen,
moeten we zeker vermijden, want nadien moeten we ze
sorteren en recycleren, neem dan contact op met:
kwijt: ze zorgen voor overvolle vuilniszakken. En die kos-
FOST Plus vzw en bel 0800 126 90
ten ook geld natuurlijk.
of surf naar www.fostplus.be.
15
Alles kan beter I De discussie over de milieueffecten van drankverpakkingen
Als u toch regelmatig met een leeg voertuig naar de winkel
heeft de voorbije jaren al vele tongen beroerd en al ettelijke
rijdt, geef dan de voorkeur aan flessen met statiegeld. Let wel:
liters inkt doen vloeien. Toch is iedereen het eens over de vol-
wegwerp glazen flessen vormen zeker geen milieuvriendelij-
gende hiërarchie, gebaseerd op de principes van de Ladder van
ker alternatief voor PMD-verpakkingen.
Lansink: Er zijn nog tal van andere mogelijkheden om allerhande ver1. probeer waar mogelijk verpakkingen te voorkomen;
pakkingen te vermijden of te beperken:
2. verkies hergebruik; I Koop bij voorkeur niet-verpakte producten of producten met 3. lukt dit niet, vergeet dan zeker niet te sorteren met het oog op recyclage; 4. wegwerpverpakkingen die gestort of verbrand worden, moeten zeker vermeden worden.
zo weinig mogelijk verpakking (zie voorbeelden hiernaast). Zo kunt u heel wat afval vermijden. Losse, verse producten (zoals groenten en fruit) geven niet alleen minder afval, maar zijn bovendien vaak gezonder. Hebt u al eens een (bio)groentepakket overwogen: verser en goedkoper kan het niet! Info op www.biodichtbijhuis.be of tel. 03 281 74 75.
I Leidingwater is nog steeds het milieuvriendelijkste verpakte drinkwater. Bovendien moet de kwaliteit van leidingwater niet onderdoen voor die van flessenwater! U kunt het desgewenst nog altijd nafilteren: daarvoor zijn speciale filterkannen met eenvoudig te vervangen filterpatroon op de markt.
I Opteer zoveel mogelijk voor verpakkingen op maat van het gezin. Vooral de eenpersoonsverpakkingen jagen de afvalberg snel de hoogte in.
Glazen of PET-retourverpakkingen vormen een zeer milieuvriendelijke oplossing zelfs al houden we rekening met de milieunadelen van spoelen en vervoeren.
I Kies bij voorkeur voor navulbare verpakkingen: een navulbare zeepdispenser met een handpompje of een deo-roller zijn beter dan hun soortgenoten in een wegwerpspuitbus met drijfgas.
I Koop geconcentreerde wasproducten. De verpakking ervan is veel kleiner.
I Neem een drinkbus of thermos mee op uitstap, naar de sporthal of naar het werk. Geef ook uw kinderen een drinkKijk uit naar deze logo's: ze geven aan dat u de lege verpakking (meestal flessen) naar de winkel mag
bus of mee naar school. Liever dat dan een blikje of drank in wegwerpplastic- of brikverpakking.
terugbrengen, zodat ze hergebruikt kan worden. De prijs bij aankoop voor de (lege) fles krijgt u zo in de 16
vorm van statiegeld terugbetaald.
I Sommige aluminium, plastic of kartonnen doosjes kunt u hergebruiken als opbergdoosje, om voedsel in te vriezen of te bewaren.
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
m e i
2 0 0 4
Enkele concrete voorbeelden om verpakkingen te vermijden of beperken:
Te vermijden
Beter
Om met een ander tv-cliché te besluiten: op het gebied van verpakkingen betekent een kleine moeite soms een wereld van verschil.
Voor verdere vragen kunt u steeds terecht bij: Björn De Grande T 050 40 34 91 Apart in plastic verpakte sponsen
Verpakt per twee met kartonnetje
Verpakt fruit (of groenten)
Bulk fruit (of groenten)
Voedsel in plastic verpakking met kartonnetje rond
bjö
[email protected]
Minder verpakt voedsel
Aanvraagformulier V R A A G U W G R AT I S A B O N N E M E N T A A N ! - Kreeg u deze NM-Info in uw bus? Dan bent u automatisch gratis geabonneerd. - Bewondert u NM-Info liever digitaal? Abonneer u via onze website www.west-vlaanderen.be (via het e-loket). Vul de achterzijde in om te melden dat u de papieren versie niet langer wenst te ontvangen. Op de achterflap vindt u enkele handige tips om papier te besparen. - Kwam deze NM-Info bij u terecht via een kennis of zag u hem ergens liggen en wenst u dit magazine voortaan zelf te ontvangen? Vul één van de losse, afzonderlijke formulieren in en stuur het op. Indien deze niet beschikbaar zijn, kunt u dit formulier uitknippen of kopiëren. 17
- Wenst u voortaan meer of minder exemplaren te onvangen? Laat het ons weten via de gegevens op de achterzijde en stuur dit formulier terug.
Provinciale steun voor de actie
Met Belgerinkel naar de Winkel Naar jaarlijkse gewoonte vindt de Week van de Zachte Wegge-
Maar ook de Provincie West-Vlaanderen rinkelt mee. Zij ver-
bruiker plaats van 8 tot 16 mei. Tijdens deze week gaat alle
leent financiële en logistieke steun aan deze actie. Naast de
aandacht uit naar de voetgangers en fietsers, via verscheide-
bijdrage van 10.000 euro voor het bekostigen van het drukwerk,
ne acties die her en der gevoerd worden.
versterkt het Provinciebestuur de prijzenpot van de deelnemende gemeenten met een provinciale prijs. De Provincie zorgt
Zo is er de campagne 'Met Belgerinkel naar de Winkel', een
eveneens voor de verzending van alle campagnemateriaal naar
initiatief van de koepel BBL-Unizo. Deze campagne moet de
de deelnemende gemeenten. Daarnaast verstuurde de Pro-
mensen stimuleren om voor hun boodschappen meer voor de
vincie ook een brief naar al haar gemeenten om mee op de fiets
fiets te kiezen. Hiervoor geven de deelnemende winkeliers
te springen.
spaarkaarten aan hun fietsende klanten. Uit alle volle spaar-
'Met Belgerinkel naar de Winkel' past als campagne zonder
kaarten worden winnaars getrokken die in aanmerking komen
meer in het provinciale fietsbeleid. Het Provinciebestuur wil
voor de prijzenpot.
het functioneel fietsen stimuleren. Voor korte afstanden is de fiets het snelste en handigste vervoersmiddel. Door voor de
De gemeenten zijn hierin een van de belangrijkste partners.
korte verplaatsingen naar het werk, school, het station of de
Via deelname aan deze actie werkt de gemeente aan de leef-
winkel voor de fiets te kiezen, kunnen we al een hoop fileleed
baarheid van de kernen. Het is een stimulans voor de lokale
vermijden. Aarzel daarom niet en doe mee!
handel, want in een tijd waar de auto ons overal brengt, dreigen de buurtwinkels te moeten sluiten door de concurrentie
Wil je meer informatie?
van de hypermarkten aan de rand van de stad/gemeente. De
Surf dan naar www.bblv.be/belgerinkel
gemeenten verspreiden de affiches en de spaarkaarten aan de winkeliers en stellen een aantrekkelijke prijzenpot samen.
An Paepe
Aanvraagformulier VRAAG UW GRATIS ABONNEMENT AAN! Naam & adres: Organisatie (optioneel): ❒ Ik ontvang NM-Info nog niet en wens (inclusief deze editie)
exempla(a)r(en) van NM-Info per post te ontvangen.
❒ Ik ontvang NM-Info reeds, maar wens vanaf volgende editie
exempla(a)r(en) van NM-Info per post te ontvangen.
T N E M E N N O B A S I T A GR
❒ Ik wens NM-Info niet langer te ontvangen omdat ik voor de papiervriendelijke digitale versie kies. ❒ Ik wens NM-Info niet langer te ontvangen. 18
Kleur het gewenste vakje en stuur dit formulier naar Provinciaal Informatiecentrum Tolhuis, Jan Van Eyckplein 1-2, 8000 Brugge.
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
m e i
2 0 0 4
Milieuzorg op school
Gemeenten ondersteunen MOS Dankzij de ondertekening van een NME-samenwerkingsover-
Het programma zelf stak eveneens in het doosje. Een naslag-
eenkomst is regelmatig overleg met gemeentebesturen een
werkje met alle gebundelde ideeën werd achteraf digitaal aan
traditie in West-Vlaanderen.
alle deelnemers bezorgd. Nieuwe impulsen om de MOS-wer-
Alle gemeenten ondersteunen natuur- en milieueducatie.
king op lokaal gemeentelijk niveau verder te inspireren en
Dergelijke samenwerking werpt zijn vruchten af. Heel wat loka-
motiveren.
le MOS-initiatieven voor scholen werden gelanceerd: brooddozen uitdelen, drinkwaterfonteinen installeren en charters met meerdere actiepunten afsluiten. MOS-startevenementen,
Praktische informatie MOS:
financiële ondersteuning en ouders sensibiliseren via affiches en folders kunnen allemaal beter uitgewerkt worden met de steun van de gemeenten.
Dienst Natuur- en Milieueducatie Provinciehuis Boeverbos Koning Leopold III-laan 41
De MOS-infonamiddag voor milieuambtenaren op 10 februari was het moment bij uitstek om enkele goede praktijkvoor-
8200 Sint-Andries Website: www.milieuzorgopschool.be
beelden uitgebreid voor te stellen aan de collega’s. Daarna kon-
MOS basisonderwijs:
den de aanwezigen in werkwinkels verder brainstormen over
Bart Decrop - T 050 40 32 66
andere mogelijke initiatieven. Het resultaat van elke groep ‘één
[email protected]
concreet uitgewerkt idee’ werd voorgesteld en verder uitgespit
Kristin Kino - T 050 40 33 80
op het daaropvolgend discussieforum. Concrete problemen
[email protected]
zoals ‘hoe MOS-schakels (bezoekmogelijkheden) doeltreffend verzamelen’, ‘haalbare ondersteuning voor educatieve ver-
MOS secundair onderwijs:
plaatsingen’ brachten discussies op gang en leidden tot con-
Lieve Maes - T 050 40 32 83
crete ideeën. Een beurs voor schakels organiseren of de aan-
[email protected]
koop van tweedehandsfietsen voor uitstappen vlakbij zijn maar enkele van de vele mogelijkheden.
Bij de voorstelling van de themabundel water voor MOS-basis zaten tal van tips verweven om scholen aan te sporen tot rationeel watergebruik. Subsidies voor spaarspoeltoetsen in toiletten of voor een perlator op kranen, het plaatsen van een regenton zijn mogelijke maatregelen. De gemeentelijke technische dienst kan elke school bijstaan met raad en daad. Wanneer de kinderen van de school meehelpen bij het invoeren van waterbesparende maatregelen dan wordt hier alvast ook pedagogische winst geboekt. Openbare gebouwen waar rationeel met water en energie wordt omgesprongen zijn een perfecte MOSschakel. Het bekendmaken van eigen inspanningen of die van scholen en hun positieve resultaten via gemeentelijke infobladen leidt zeker tot sensibiliseren van de bevolking.
Papier besparen op trefdagen? Het kan. Alle gebruikte powerpoints, affiches en informatie van de gebrachte praktijkvoorbeelden werden voor elke aanwezige op cd gebrand en kunnen door de collega-milieuambtenaren vrij gebruikt worden.
19
Aandacht voor het milieu bij de jeugdvereniging Loslopend wild: voor een geslaagd jeugdkamp I
eenvoudige douche op zonne-energie, een miniwaterkracht-
Bij de organisatie van een jeugdkamp of jeugdvakantie komt
Allerlei kampactiviteiten passeren de revue met concrete tips,
heel wat kijken.
aandachtspunten, uitgewerkte spelen en ludieke opdrachtjes.
centrale, een houtarm kampvuur, kampkippen als afvalverwerkers, zelfgemaakte natuurverf en vele andere suggesties.
Steunpunt Jeugd zorgde met de steun van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap – Aminabel voor een interessante
Voor meer info en bestellingen kunt u terecht bij:
tweedelige uitgave: Loslopend Wild.
Steunpunt Jeugd vzw, Arenbergstraat 1 D, 1000 Brussel
Loslopend Wild wil jeugdwerkers en jeugdbegeleiders in een begrijpelijke taal informeren hoe de vork aan de steel zit. Het
T 02 551 13 50
[email protected] www.steunpuntjeugd.be/loslopendwild
wil hen ook motiveren milieuvriendelijk op kamp te gaan en geeft daartoe de nodige tips en ideeën. Loslopend wild deel I 'Spelregels voor de organisatie van een
Milieuzorg op evenementen I
jeugdkamp' verscheen in juni 2003. Het verklaart op een gestructureerde wijze de wetten, decreten en reglementen voor een veilig en milieuvriendelijk kamp. Het boek is een handige gids bij de kampvoorbereiding, maar ook tijdens het kamp is het een degelijk opzoekboek bij opduiken van onverwachte situaties. Zopas rolde Loslopend Wild deel II 'Milieuvriendelijk en energiezuinig op jeugdkamp' van de drukpersen. Het is een prak-
De Provincie (met OVAM als co-sponsor) beschikt over een fikse voorraad herbruikbare bekers (zie ook artikel op de achterflap). Met deze herbruikbare 'plastic glazen' bindt de Provincie de strijd aan met de wegwerpbekers. De 25 cl-polycarbonaatbekers zijn krasvrij, onbreekbaar en vaatwasmachinebestendig en kunnen ettelijke keren hergebruikt worden
tijkboek dat alle aspecten van een jeugdkamp doorlicht op het vlak van milieuvriendelijkheid en energieverbruik. Het bevat een pak ideeën, klaar om toe te passen. Een aankoopstrategie met minder afval, milieubewust én goedkoop kamperen, een
De bekers worden uitgeleend aan allerlei organisatoren van evenementen (scholen, jeugdbewegingen, verenigingen of fuifnummers zonder meer). Momenteel gaat er nauwelijks nog een weekend voorbij zonder dat de bekers ergens ingezet worden. Het huren van de bekers is gratis. Wel moet er vooraf een waarborg worden gestort. De bekers moeten door de organisatoren worden opgehaald en netjes gewassen en gedroogd worden teruggebracht naar het provinciehuis in Brugge.
Voor meer informatie over bekers en bijbehorende affiches kunnen organisatoren van evenementen zich wenden tot de dienst MIRONA (T 050 40 32 90, 050 40 32 86 of 050 40 32 54). Hier kunt u ook terecht voor de brochure 'Milieuzorg op evenementen', een handleiding met zeer veel praktische informatie over diverse milieuaspecten: afval, mobiliteit, energie, geluid, bodem en groen, enz. 20
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
m e i
2 0 0 4
Achter de schermen:
Interne Milieuzorg In het kader van Interne Milieuzorg zet de Provincie regelmatig sensibiliseringscampagnes voor eigen personeel op. Over de Recto Verso campagne, die de provincie-ambtenaren wil aanzetten tot recto verso printen en kopiëren, las u al in ons februarinummer. In dit artikel vertellen we u meer over de campagne 'De laatste doet het licht uit'.
Zwoegende ambtenaren en zwetende lampen? I
Kies voor spaarlampen
Licht laten branden vergt (elektrische) energie. Deze energie kost geld en de opwekking ervan jaagt CO2 de atmosfeer in.
Wat kunt u thuis doen?
En zoals u wel weet, legt het Kyoto-protocol ons allen op de uitstoot van CO2 aan banden te leggen.
I Kies voor energiezuinige verlichting! • Vervang lampen die gemiddeld meer dan 3 uur per dag
Bij het verlaten van het lokaal (tijdens de middagpauze, bij het
branden door spaarlampen. Dit zijn eigenlijk compacte TL-
naar huis gaan, na het einde van een vergadering enz.) vergeet
lampen die passen in een normale lampvoet.
ook de provinciewerknemer wel eens het licht uit te doen. Hier
Een kwalitatieve spaarlamp is duurder bij aankoop, maar
werd dan ook extra aandacht voor gevraagd via de campagne 'De laatste doet het licht uit.'
verbruikt 5 keer minder elektriciteit én gaat tot 12 keer langer mee dan een gloeilamp. Per gloeilamp die u vervangt, kunt u maar liefst 88 euro besparen! De regel is eenvoudig: deel het aantal Watt van een gloei-
Het licht uitdoen bij het verlaten van een ruimte is vooral een
lamp die u wil vervangen door vijf. U kiest het best voor
kwestie van even aandacht geven. Daarom werden net naast
spaarlampen met een elektronisch voorschakelapparaat
of op de lichtschakelaar stickertjes aangebracht. Het cam-
(starter en ballast). Het is beter voor de levensduur van de
pagnebeeld is dit keer een zwetende lamp. De stickers werden niet lukraak overal geplakt, zo werden bv. aan de lichtschakelaars in de traphallen geen stickers bevestigd om veiligheidsredenen.
lamp. U vervangt ook enkel de lamp, dit is veel goedkoper dan telkens de starter en ballast mee te vervangen. • Halogeenlampen bevatten een gloeidraad en halogeengas en worden vaak gebruikt voor spotjes. Ze zijn zuiniger dan de klassieke gloeilampen, maar verbruiken toch veel meer dan spaarlampen. Ze zijn ook duur in aanschaf. U plaatst
Maar … het licht vaak uitdoen, is dat niet slecht voor een lamp? Het antwoord op die vraag is vooral afhankelijk van het type lamp. Bij gloeilampen en TL- of spaarlampen met elektroni-
ze eventueel voor de sfeer, níet voor de algemene verlichting en zéker niet om te bezuinigen. I Doof de lichten bij het verlaten van de kamer.
sche voorschakelapparatuur (starter + ballast) kan het alvast geen kwaad om de lamp veel aan en uit te schakelen.
Marie De Winter Meer info
Via de interne digitale nieuwsbrief en het personeelsblad werd
T 050 40 34 90 of
[email protected]
het provinciepersoneel ingelicht over het hoe en waarom van de lichtcampagne.
21 Met dank aan WVEM voor het gebruik van het 'zwetende lamp'-beeld.
West-Vlaamse milieubytes In februari lanceerde de dienst Mirona van de Provincie West-
Milieuweetjes: korte berichtjes, oproepen en vragen naar
Vlaanderen het eerste nummer van de digitale nieuwsbrief
gemeenten, links naar teksten van studiedagen, enz.
‘West-Vlaamse milieubytes’. Via de nieuwsbrief wil de Pro-
Milieu-ideetjes: activiteitenkalender, oproepen voor provin-
vincie op regelmatige basis het personeel van gemeentelijke
ciale infovergaderingen, aanbiedingen van derden, enz.
milieu- en groendiensten informeren over de thema’s milieu, natuur en ruimtelijke ordening. ‘West-Vlaamse milieubytes’ is geen zoveelste herhaling of samenvatting van wat reeds in andere digitale nieuwsbrieven aan bod kwam, maar veeleer een doorgeefluik van relevante informatie uit de dienst.
De Provincie richt zich met dit initiatief in eerste instantie tot de gemeentelijke milieu- en groenambtenaren uit de provincie West-Vlaanderen.
De informatie in de nieuwsbrief wordt in een drietal rubrie-
Maar indien u ook deze nieuwsbrief wenst te ontvangen, dan
ken ingedeeld:
kunt u zich gratis abonneren via de website www.west-vlaan-
Milieubeetjes: informatie over provinciale initiatieven ter
deren.be/loket
ondersteuning van het gemeentelijk milieubeleid.
Dag van de Natuur I Zaterdag 20 en zondag 21 november 2004 Kijk eens rond. Ziet de natuur er niet fantastisch uit?
Dit kan het uitvoeren van beheerswerken zijn of het aanplan-
Zo ligt er een natuurlijke poel bij een drie-tal stevige knotbo-
ten van een geboortebos en/of –dreef.
men en een hooilandje vol kleurige bloemen. Het orchideeënveldje gedeeltelijk omringd door een vrij uitgroeiende
Hebt u al een project in het hoofd, aarzel dan niet om het nu
haag ziet er weelderig uit... Kortom: de natuur in volle bloei
al met de verschillende partners uit te werken. Bij de Pro-
en groei.
vincie West-Vlaanderen kunt u een inschrijvingsformulier aanvragen. Bij inschrijving kunt u alvast genieten van een aan-
Maar die natuur is er niet vanzelf gekomen! Die natuur kwam er door menselijke inspanningen. Deze inspanningen van vrij-
tal promotiematerialen voor die dag zoals affiches, regiofolders, aandenkens enz.
willigers en natuurarbeiders worden onder één grote noemer geplaatst nl. ‘Natuurbeheer’.
Om het grote publiek nauwer te betrekken bij het natuurbeheer organiseert de Provincie West-Vlaanderen samen met de Gezinsbond en Natuurpunt de Dag van de Natuur.
Inschrijvingsformulieren en bijkomende info bij de Provincie, sectie Natuur en Landschap: Lien Vlamynck, T 050 40 32 72,
[email protected] Inschrijven kan t.e.m. 25 juni 2004.
Dit jaar duurt de Dag van de Natuur opnieuw 2 dagen: zaterdag 20 en zondag 21 november. De bedoeling van de Dag van de Natuur is om het grote publiek in contact te brengen met natuurbeheer én natuurbehoud in eigen streek.
Tijdens de Dag van de Natuur kunnen verschillende organi22
saties en verenigingen (gemeentebestuur, Gezinsbond, natuurvereniging, milieuraad) samen een project uitwerken.
(Foto digitaal Dag van de natuur)
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
f e b r u a r i
2 0 0 4
Wegwijzer Vlaamse milieuraden Op 16 september 2003 werd www.milieuraad.be officieel
agenda, activiteiten enz. De site is tevens een communicatie-
gelanceerd.
instrument voor milieuraden om onderling informatie uit te
Dit is een onafhankelijke portaalsite met informatie voor, van,
wisselen.
over en door de milieuraden in Vlaanderen. Iedereen kan er terecht voor info van zowel de gemeentelijke en provinciale
Onlangs organiseerde de Provincie i.s.m. Wegwijzer Vlaamse
milieuraden als de gewestelijke milieuraad.
milieuraden een praktijkles over de opbouw van de website
Iedere milieuraad bepaalt zelf welke informatie er op de web-
voor gemeentelijke milieuraden.
site terechtkomt en kan deze informatie op eenvoudige wijze
Hopelijk gebruiken meer en meer milieuraden de site als vol-
aanvullen en updaten.
waardig communicatie-instrument.
90 % van de Vlaamse milieuraden plaatste intussen hun coördinaten op de site.
Neem eens een kijkje op www.milieuraad.be en bespreek in
Een deel hiervan (zo’n 90 milieuraden) ging nog een stapje
uw milieuraad wat er op de site mag komen.
verder en vulde hun site reeds aan met verslagen, adviezen,
Juni = compostmaand Dat composteren niets dan voordelen oplevert is genoegzaam
Vraag ze aan op de Vlaamse Infolijn 0800-3 02 01
bekend. Door Groente-, Fruit- en Tuinafval te composteren kunt u uw restafvalfractie quasi halveren. Dat betekent dus
Maar ook in uw eigen dorp of stad kunt u kennismaken met
dat u mogelijks slechts de helft zoveel huisvuilzakken moet
composteren. De plaatselijke compostmeesters nodigen u in
kopen als voorheen! Tegelijkertijd kunt u de bekomen com-
juni immers uit voor demonstraties en open tuindagen.
post inzetten als bodemverbeteraar in de tuin. Zoek de compostmeesteractiviteiten in uw buurt: surf naar Voortaan is er ieder jaar in juni een campagne om alle voor-
www.vlaco.be en klik door op “Juni compostmaand”.
delen van thuis composteren in de kijker te zetten. Meer dan tweehonderd evenementen in heel Vlaanderen laten jong en oud kennismaken met de ambacht van het composteren. De Ovam, de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij, geeft een zestal brochures met nuttige tips uit:
I Composteren in vaten en bakken I Composteren in een wormenbak I De ecologische tuin, natuurvriendelijk en afvalarm I Waarheen met je grasmaaisel I Waarheen met je keuken- en tuinafval Foto: VLACO
I Wat pikt de kip? Alles over het houden van kippen
23
Provincie heeft wel degelijk vertrouwen in
herbruikbare bekers
COLOFON Werkten mee aan dit nummer: Filip Boury, Dirk Cuvelier, Jef Deruyter, Björn De Grande,
De voorbije weken was er in de pers heel wat te doen
Marc De Schuyter, Marie De Winter, Olivier Dochy, Katrien Hindryckx, Herlinde Jacobs, Mariette Jacobs, Kristin Kino, Alexandre Lefebvre,
omtrent de zogezegde giftigheid van herbruikbare bekers.
Johan Mahieu, Wim Mestdagh, Peter Norro, An Paepe, Johan Peymen,
In verband met het standpunt van de Provincie werden
Hans Vandecappelle, Pieter Vandevoorde, Wim Van Isacker,
bovendien zeer tegenstrijdige berichten de wereld inge-
Christine Van Rie, Ann Vansteenhuyse, Tom Vermeersch, Ria Verweirder, Lien Vlamynck, Claude Willaert en Ewout Zwaenepoel.
stuurd, wat de onzekerheid alleen maar vergrootte en voor onnodige paniek zorgde.
Eindredactie: Björn De Grande en Marie De Winter Foto cover: Sint-Jansvlinders op kamgras (Valérie Goethals)
Zowel OVAM als de federale Minister voor Volksgezondheid
Lay-out: Grafische Dienst, Provincie West-Vlaanderen Druk: Goekint - Oostende
Demotte lieten inmiddels weten dat bij normaal gebruik van polycarbonaatbekers geen risico bestaat voor de volks-
Aanvraag abonnement: Provinciaal Informatiecentrum Tolhuis
gezondheid.
Jan Van Eyckplein 1-2, 8000 Brugge
De Provincie West-Vlaanderen blijft de herbruikbare plas-
T 050 40 74 74, F 050 40 74 75
tic beker dan ook promoten als hét alternatief voor de wegwerpbeker op feesten, fuiven en evenementen.
[email protected] Oplage: 9.000 exemplaren Periodiciteit: viermaandelijks
De lopende bestelling van bijkomende bekers gaat bijgevolg ook gewoon door. Tien instanties gingen trouwens in op het aanbod voor een groepsbestelling van samen 23.000 bekers. IMOG voerde alle administratieve formaliteiten uit.
Verantwoordelijke uitgever: Hugo Van Severen, dienst MIRONA Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries NM-Info wordt uitgegeven in opdracht van de bestendige deputatie van
Momenteel is de productie gegund.
de provincieraad van West-Vlaanderen:
De levering zal normaalgezien nog voor de zomer gebeu-
Paul Breyne (gouverneur), Jan Durnez, Patrick Van Gheluwe,
ren. Ook de provinciale voorraad aan herbruikbare bekers
Gabriël Kindt, Dirk De fauw, Gunter Pertry, Marleen Titeca-Decraene (gedeputeerden), Hilaire Ost (provinciegriffier)
zal dan opnieuw op peil zijn, zodat organisatoren van evenementen deze zomer optimaal zullen kunnen ondersteund worden.
VOOR MEER INFO Peter Norro
[email protected] T 050 40 32 90 24
Leopold III-laan 41 8200 Sint-Andries (Brugge)
Voor de digitale versie: surf naar www.west-vlaanderen.be (ga naar e-loket en dan 'klik hier als je op één of meerdere e-zines een gratis abonnement wil nemen')
