januari 2005 I Natuur & Milieu info
Natuur&Milieu info
I Dossier: Bestrijdingsmiddelen I Domein in de kijker: Lippensgoed-Bulskampveld I Reken af met zwerfvuil I Regionaal Landschap IJzer en Polder I Klimaatwijken
I N H O U D S TA F E L
Liever zonder Pesticiden of bestrijdingsmiddelen zijn slecht voor het leefmilieu én voor onze gezondheid. 'Zonder is gezonder' is dan ook de slogan van de Vlaamse sensibiliseringscampagne die
Voorwoord
2
Dossier Bestrijdingsmiddelen
3
Domein in de kijker: Lippensgoed-Bulskampveld
8
tot doel heeft het pesticidengebruik te verminderen. Ook de Provincie West-Vlaanderen engageerde zich om op termijn tot een nulgebruik van pesticiden te komen bij het beheren van haar domeinen, groene assen, waterlopen en wegen.
Reken af met zwerfvuil
10
Afvalfabet
11
tijk echter niet eenvoudig. Dat ervaren ook de gemeenten.
FSC: uit het goede hout gesneden
12
Het relaas van Leo Rotsaert, die bij de stad Gistel vrijwel
Kalender wandelingen provinciedomeinen
14
Het bos doorheen de bomen
15
op een degelijke manier aan te pakken. Door het organise-
Regionaal Landschap Ijzer en Polder
16
ren van diverse vormingen probeert de Provincie trouwens
Plant Goed!
17
Verdorie, ik hoor de buren
18
Campagne Klimaatwijken
20
Vluggertjes
22
MOS verkeer
24
De omschakeling naar een pesticidenvrij beleid is in de prak-
dagelijks bezig is met pesticidenvrij groenbeheer, bewijst dat er behoefte is aan een breder draagvlak om de problematiek
zoveel mogelijk betrokken actoren inzicht te verschaffen in de materie. Met ons dossier (p. 3-7) hopen we ook u te overtuigen. We zien onze provincie ook liever zonder zwerfvuil langs wegen en fietspaden en in parken. Daarom lanceerde de Provincie de campagne 'Laat geen sporen na. Reken af met zwerfvuil.' Over de campagne, de bijbehorende wedstrijd en opruimacties leest u meer in het artikel. Verder hopen we op een toekomst zonder luchtvervuiling en zonder broeikaseffect. Een honderdtal gezinnen uit Menen, De Panne, Middelkerke, Kuurne en Poperinge besloten er ook iets aan te doen. Ze nemen deel aan de campagne 'Klimaatwijken' en gaan de weddenschap aan om op zes maanden tijd 8% energie te besparen. Zo besparen ze op hun energiefactuur én sparen ze het leefmilieu. Ook burenlawaai is iets wat we liever missen. Goede wil kan hierbij helpen, maar ook de tips uit ons artikel kunnen het samenleven aangenamer maken. Daarnaast leest u in deze editie meer over het nieuwe Regionaal Landschap IJzer en Polder, het gebruik van FSC-gelabeld hout, de oprichting van een NME-platform en de vele nieuwe publicaties over natuur en tuinen.
Veel leesplezier!
2 Jan Durnez, Gedeputeerde voor Leefmilieu
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
j a n u a r i
2 0 0 5
Dossier: Bestrijdingsmiddelen
een vergiftigd geschenk? De laatste tijd is er heel wat commotie rond de toepassing van
In onze heroïsche strijd tegen vervelend ongedierte binnens-
pesticiden of bestrijdingsmiddelen. Dergelijke chemicaliën
huis of té enthousiast opschietend kruid in de tuin of voor de
houden altijd een zeker risico in. Ze zijn nu eenmaal ontwor-
deur lijken bestrijdingsmiddelen dikwijls de goedkoopste, de
pen om te doden, om leven ‘kapot’ te krijgen: of dat nu plan-
gemakkelijkste en dus ook de beste oplossing. Maar niks is
ten, insecten, schimmels of andere levensvormen zijn. De
minder waar …
Vlaamse overheid besefte dit gevaar en keurde hierover een decreet goed. Vanaf 2004 mogen openbare besturen in principe geen bestrijdingsmiddelen meer gebruiken, tenzij ze dit
Van Nobelprijswinnaar tot verboden product I
in een reductieplan grondig motiveren. Ook de Provincie West-Vlaanderen ijvert voor de reductie van het pesticidengebruik. In ons dossier gaan we dieper in op de problematiek.
Dat pesticiden enorme schade kunnen veroorzaken aan milieu en gezondheid hebben we in de loop der tijden helaas aan den lijve moeten ondervinden. Zo was er halverwege de vorige eeuw de wereldberoemde DDT-historie: in de jaren ’30-’40 ontdekte de Zwitserse chemicus Paul Muller het organochloorpesticide DDT. Het werd onthaald als een wondermiddel omdat het allerlei insectenplagen kon bestrijden en toch onschadelijk leek voor zoogdieren. De oogsten namen spectaculair in omvang toe en ook malariamuggen konden ermee bestreden worden. In 1944 kreeg Muller voor zijn ontdekking zelfs de Nobelprijs. Maar in de jaren ’60 bleek dat insecten en wormetende vogels massaal stierven in gebieden waar DDT werd gebruikt. DDT raakte via de atmosfeer verspreid over lange afstanden. Uiteindelijk vinden we het zelfs in hoge concentraties terug in moedermelk. Verschillende vogelsoorten werden bijna volledig uitgeroeid door DDT omdat ze zich haast niet meer konden voortplanten. DDT werd in Europa verboden in de jaren ‘70, maar zijn schadelijke effecten laten zich vandaag nog steeds gelden.
Pesticiden zijn sowieso gemaakt om leven ‘kapot’ te krijgen. Op het kerkhof van Eeklo had men aanvankelijk de grootste moeite om het onkruid te bestrijden op de verharde ondergrond (foto boven). Daarom werd beslist gras in te zaaien (foto onder). Het kerkhof oogt daardoor niet enkel mooier, ook pesticiden zijn niet meer nodig. Eeklo sleepte er zelfs een internationale prijs voor in de wacht.
3
Zonder is sowieso gezonder I De gevolgen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen op onze
van openbare ruimtes te verbieden. Enkel de diensten die kiezen voor een stapsgewijze afbouw kunnen dat verbod nog even uitstellen.
gezondheid is een uiterst complexe materie. Vast staat dat
Ook het West-Vlaamse provinciebestuur heeft zich geënga-
onoordeelkundig gebruik van bepaalde bestrijdingsmiddelen
geerd om tot een nulgebruik te komen. Vanaf januari 2004 wer-
heel wat gezondheidsrisico’s inhoudt voor de gebruiker zelf.
den geen chemische bestrijdingsmiddelen meer ingezet voor
Het accidenteel innemen van deze stoffen kan zeer zware, zelfs
het beheer van de provinciedomeinen, groene assen en pro-
dodelijke gevolgen hebben. Ook omstanders of personen die
vinciale waterlopen. De bestrijding van de bruine rat vormt
later op de behandelde plaatsen met (resten van) de stoffen in
hierop een uitzondering. Op en langs de provinciewegen is
contact komen kunnen aan deze gevaren worden blootgesteld.
geopteerd voor een gefaseerde afbouw waarbij op basis van de
Alleen al vanuit dit oogpunt is de slogan ‘Zonder is gezonder’
opgedane ervaringen het areaal dat niet-chemisch beheerd
op zijn plaats.
wordt, stelselmatig uitgebreid zal worden.
Een deel van de gebruikte producten komt bovendien in het
De omschakeling naar een pesticidenvrij beleid is een werk van
oppervlaktewater of in de bodem en daarna in het grondwater
lange adem. Onkruidverdelgers zijn immers relatief goedkoop
terecht. Grondwater en oppervlaktewater dienen als grondstof
en eenvoudig in gebruik. Door de jaren heen zijn we ook gewend
voor ons drinkwater.
geraakt aan kruidvrije verhardingen. De burger associeert dit met een subjectief gevoel van 'netheid'.
Bestrijdingsmiddelen hopen zich bovendien op in de voedselketen. De concentratie van de verontreiniging die bv. in het water terechtkomt, kan op die manier tot duizenden malen oplopen in vissen. Vissen die vervolgens door de mens worden gegeten… De mens staat immers aan de top van elke voedselpiramide. Kortom: pesticiden bedreigen ons leefmilieu en zo de gezondheid van elk van ons.
Alle levende wezens zijn onderling verbonden met elkaar en Is dit vuil of gevaarlijk?
met hun omgeving, zodat het verspreidingspatroon van inge-
Nee toch?!
zette bestrijdingsmiddelen moeilijk te voorspellen is. Deze ingewikkelde situatie maakt wetenschappelijk onderzoek niet gemakkelijk. De epidemiologische gegevens i.v.m. de indirecte gezondheidseffecten van pesticiden op mensen zijn dan ook
De ommezwaai is dus niet eenvoudig. Maar dat het mogelijk is
veeleer beperkt.
hebben al verschillende steden (bv. Gent en Hasselt) en lan-
In ieder geval wijzen heel wat studies uit dat sommige van deze gifstoffen schadelijke effecten kunnen hebben op ons lichaam.
den (bv. Duitsland) bewezen. Om alles beter te kaderen werkte de Provincie West-Vlaanderen onlangs enkele initiatieven uit.
Volgens recent onderzoek wordt het jaarlijkse aantal kankerdoden in België te wijten aan pesticiden geraamd op meer dan 1000. Pesticiden worden ook dikwijls in verband gebracht met leukemie, een verminderde vruchtbaarheid, de ziekte van Parkinson en allerhande ongemakken zoals hoofdpijn, duizeligheid, moeheid, misselijkheid, slapeloosheid, verwarring en concentratiestoornissen.
Sessies voor groenarbeiders en milieuambtenaren I Vanuit het Provinciebestuur werd - in overleg met de School voor Bestuursrecht en de gemeenten - beslist om een provinciaal vormingsprogramma op te zetten rond milieuvriendelijk onkruidbeheer. Gedurende de hele maand oktober (2004) kre-
4
West-Vlaanderen op weg naar een beheer zonder pesticiden I
gen meer dan 300 West-Vlaamse ambtenaren en groenarbei-
Daarom besliste het Vlaams Parlement om vanaf 2004 het
Gent verzorgd werden - gingen o.a. over de kennis van de
gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen voor het beheer
ecologie en de natuurlijke processen die allemaal een basis
ders zeven sessies voorgeschoteld. De sessies - die door vzw VELT, IGO-Leuven en Universiteit
'Te velde' werden concrete gevallen bekeken en besproken.
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
j a n u a r i
2 0 0 5
Leo: 'Veel gemeenten komen vooralsnog (financiële) middelen te kort om in alternatieven te voorzien, zoals de aankoop van branders, borstels of personeel. Er moet ook dringend een mentaliteitswijziging optreden bij de burger. Nu wil de burger dat alles netjes is. Hoe dat gebeurt, is van ondergeschikt belang. De burger moet meer ingelicht worden over het hoe en het waarom van het nieuwe beleid. De link met gezondheid speelt een cruciale rol om hen te overtuigen. We hopen dan ook dat alle overheden de krachten zullen bundelen.'
Borden I De Provincie West-Vlaanderen probeert alvast werk te maken van de ondersteuning van haar gemeenten. Zo stelde de Provormen om ongewenst opschietend kruid zo doeltreffend
vincie reeds voorbeeldteksten beschikbaar voor de gemeente-
mogelijk te bestrijden. Een uitgebreid onderdeel werd ook
lijke infobladen. Momenteel worden ook borden ontworpen om
besteed aan de kennis van de verschillende producten en hun
voorbijgangers te wijzen op het pesticidenvrije beheer.
gevaren. Een van de deelnemers aan deze provinciale vormingsreeks was Leo Rotsaert, werkleider bij de Technische dienst van de stad Gistel. Voorheen was hij actief als zelfstandig tuinaannemer. Hij is dus goed geplaatst om de pesticidenproblematiek praktisch in te schatten. Leo: 'De vorming vanuit de Provincie was zeer nuttig. De verschillende sessies stonden dicht bij de praktijk, wat de groenarbeiders - die dagelijks op het terrein met pesticiden en kruidengroei geconfronteerd worden - zeker konden appreciëren. Ik denk dat zowel zij als de lesgevers veel bijgeleerd hebben.'
Goed ontworpen is half beheerd I Uit de cursus bleek ook de duidelijke noodzaak aan afstemming tussen beheer en ontwerp.
In eerste instantie zullen deze borden geplaatst worden langs provinciale wegen, in het POVLT (Provinciaal Onderzoeks- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw) en in onze eigen provinciale domeinen. Daarna zal het beeld ter beschik-
Leo: 'Met het oog op een meer ecologisch verantwoord beheer
king gesteld worden aan de West-Vlaamse gemeenten die een
zou de helft van het aantal straten en beplantingen eigenlijk
soortgelijke actie op touw kunnen zetten. Op die manier hopen
aangepast moeten worden. Vroeger werden bv. alle straten in
we wat 'verdraagzaamheid' te creëren voor het 'opschietend
asfalt gelegd, nu zijn de straten aangelegd met betonklinkers
groen' en begrip te vragen voor het nieuwe beleid en de men-
en als er niet frequent over gereden wordt, groeit het onkruid
sen die alles in de praktijk brengen.
heel snel. In de eerste plaats moeten we ervoor zorgen dat kruiden niet kúnnen groeien. Dit kan bv. door de bodem bedekt
Bepaalde delen van parken, plantsoenen of trottoirs zullen er
te houden. Men moet alleszins al in het ontwerp rekening hou-
voortaan misschien wat ‘wilder’ of groener uitzien. Dit bete-
den met het toekomstige onderhoud. Dat wordt nogal dikwijls
kent dus niet dat het beheer van die plekken door de gemeen-
uit het oog verloren. Nadien zitten wij dan met de gebakken
te wordt verwaarloosd, maar is louter een gevolg van de uit-
peren.'
voering van het decreet waardoor er minder of helemaal niet
De stad Gistel maakt eveneens werk van een doorgedreven
meer 'gespoten' mag worden. Sommige burgers zullen daar
reductiebeleid. Maar ook bij de gemeenten is dat niet altijd even
misschien wat moeten aan wennen, maar het is zeker de
eenvoudig.
gezondste oplossing voor iedereen.
5
Wat kunt u doen?
De Provincie West-Vlaanderen heeft een brochure 'De
Het is uiteraard niet de bedoeling dat u nu zelf uw stoep met
ecologische siertuin'. In een ecologische tuin houdt men
(onkruid)verdelgers te lijf gaat. Het zou echt zonde zijn moch-
bij het ontwerp, de aanleg en het beheer rekening met
ten alle inspanningen van de openbare diensten om het gebruik
natuurlijke processen en de specifieke mogelijkheden
van pesticiden te verminderen of op nul te brengen voor een
van de tuin (grootte, bodemtype, oriëntering enz.). Dit
groot deel teniet gedaan worden door de burger. Zoals eerder
zorgt voor minder (snoei)werk en, ook lekker meegeno-
aangehaald kan het zelf hanteren van bestrijdingsmiddelen u
men, minder afval!
en uw omgeving ernstige schade berokkenen. De weg naar een pesticidenvrije toekomst zal veel tijd en energie vergen van
U kunt de brochure (€1,60) telefonisch bestellen op het
iedereen. Maar het kan!
gratis nummer 0800 20 021 of een mailtje sturen naar
[email protected]. Op de website www.west-vlaanderen.be/afvalfabet kunt u de brochure
Hoezo 'onkruid'? I Onkruid bestaat niet. 'Ongewenst opschietend kruid' zou een treffender benaming zijn. Want wat de een als onkruid be-
alvast gratis bekijken onder ‘afvalpreventie/ snoeihout en overig tuinafval’. De Provincie biedt ook specifiek opgeleide lesgevers aan voor een pesticidenvrije 'ecologische siertuin' (zie p. 22).
schouwt, vindt de ander net een mooie, interessante plant. Sommige tuiniers baseren zich bij het onderhouden van hun tuin op de afgelikte plaatjes in glossy tuinboeken en –bladen en maken jacht op elk bruin blaadje, ongewenst kruid of ongenood insect. Nochtans zijn al deze zaken dikwijls van essentieel belang voor de natuurlijke habitat in uw tuin. Spuiten betekent immers de dood voor vele nuttige planten en insecten. Ook de natuurlijke vijanden van de te verdelgen belager vallen ten prooi aan het vergif. Zo kweek je plagen. In een goed beheerde tuin probeer je zoveel mogelijk dergelijke problemen te voorkomen door al tijdens de aanleg met bepaalde elementen rekening te houden en natuurlijke vijanden een kans te geven.
Onkruid vergaat... (soms) vanzelf I Soms is het zelfs beter eens niet in te grijpen. Elke plaag trekt immers vanzelf zijn natuurlijke vijanden aan tot er een evenwicht wordt bereikt.
Iets meer tolerantie tegenover de natuurlijke ontwikkelingen maakt al veel gifgebruik overbodig. Daarnaast biedt de natuur zelf ook heel wat alternatieven om ongewenste gasten uit uw tuin weg te houden. De onderstaande tips en leuke weetjes kunnen alvast als eerste inspiratie dienen:
Ongewenst opschietend kruid, ook wel onkruid genoemd, kan best mooie plaat(s)jes opleveren. Waarom al dit moois kapot spuiten?
• Ongewenst
opschietend kruid groeit niet op stenen,
maar wel waar aarde en zand zich ophopen. Veeg regelmatig het trottoir en de greppel voor uw eigen deur en u hoeft geen pesticiden meer te gebruiken.
• Nestkastjes en struiken met bessen lokken vogels. Ze zullen tegelijkertijd ook heel wat schadelijke insecten mee oppikken.
• Ongewenst opschietend kruid gedijt het best op onbedekte grond. Gebruik daarom snelgroeiende bodembedekkende planten zoals klimop. Ook rode klaver (niet te verwarren met de witte variant) is een uitstekende bodembedekker en woekert bovendien niet uit naar aan6
palende percelen. Door de factor 'licht' uit te schakelen,
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
j a n u a r i
weert u meteen het gros van de onkruiden. Opgelet: het
Grijpt u toch naar (chemische) bestrijdingsmiddelen? Ver-
strooien van houthaksel blijkt veelal slechts een tijdelij-
geet dan niet dat die producten bewust ontwikkeld zijn om
ke oplossing om onkruid terug te dringen. Het kan op
leven te vernietigen. Ze blijven gevaarlijk voor mens en
termijn zelfs een aanrijking van de bodem betekenen,
milieu. Enkele tips:
waardoor kruiden plots talrijk opschieten. Beter is tijdens het ontwerp voor bepaalde (hout)soorten te kiezen
• Bewaar bestrijdingsmiddelen in hun oorspronkelijke verpakking zodat u vergissingen uitsluit.
en nadien gebruik te maken van hun natuurlijk verval
• Lees de verpakking en de bijsluiter voor u het product
(o.a. bladverlies) om de bodem te bedekken.
• Het mos dat op schaduwrijke plaatsen in het gazon spontaan ontstaat, kunt u vervangen door verschillende bodembedekkers voor schaduwplaatsen zoals gewone ereprijs en gewone klimop.
• Pas in uw groentetuin de ecologische basisprincipes toe. Gebruik compost i.p.v. kunstmest. Kies rassen met een goede resistentie en denk aan vruchtwisseling. Elk jaar groenten van dezelfde plantenfamilie op hetzelfde plekje telen, werkt plagen in de hand.
gebruikt. • Spuit bij voorkeur ’s avonds. Dan is er minder wind en dus minder verspreiding van het product. Het is dan ook kouder, waardoor het product minder snel verdampt. • Verhoog nooit de aangegeven dosis. Overdoseren geeft geen beter resultaat. Een extra dosis is verspilling van product én geld, met een grote verontreiniging tot gevolg. Let op: soms staat de oppervlakte uitgedrukt in hectare. Eén hectare is 10.000 m2. • Zorg ervoor dat het product niet afvloeit naar waterlopen, vijvers en riolen.
(bv. lavendel). Zet de juiste plant op de juiste plaats.
• Spuit nooit als het regent of als het gaat regenen. De producten komen dan gemakkelijker in het grondwater of in de beek terecht.
• Strooi sparrennaalden, lavagruis, gemalen schelpen of
• Bestrijdingsmiddelen gebruiken bij regen of hoge temperaturen werkt veel minder efficiënt. Vermijd dit!
• Zet geen woekeraars (bv. klimop) naast trage groeiers
eierschalen tussen of rond kwetsbare percelen. Zo blijven slakken op afstand.
• Ingegraven potjes die voor de helft gevuld zijn met zoet
2 0 0 5
• Giet overtollig of oud product nooit in het toilet of de riool. Gebruik overschotten, hoe klein ook, voor een volgende sproeibeurt. Gebruik het water waarmee u de sproeier spoelt om nog eens over het gesproeide perceel te gaan.
bruin bier trekken slakken aan en doen ze verdrinken. Een afdakje boven het potje voorkomt verdunning door regenwater.
• Gebruik compost voor uw kamerplanten. Als u duurdere kunstmest gebruikt, groeien de planten sneller, maar trekt u bladluizen aan.
• Kunstmest is denken op korte termijn, zonder oog voor bodemleven. Organisch bemesten met compost zorgt
• Geef lege verpakkingen mee met het Klein Gevaarlijk Afval. Op www.zonderisgezonder.be kunt u per product de impact van pesticiden op mens en milieu nagaan, wat u kan helpen bij het kiezen van het minst schadelijke product. U krijgt er o.a. tips voor een verantwoord gebruik van scheikundige bestrijdingsmiddelen bij u thuis. Ook de website www.pesticide.be staat boordevol nuttige informatie.
voor een gezonde bodem en een voorraad voedingsstoffen. Het VLACO-label garandeert een compost die milieuhygiënisch en tuinbouwkundig aan alle kwali-
Björn De Grande en Bart Van Eygen
teitsparameters voldoet.
• Een
stevige laag boenwas zorgt ervoor dat uw hout
beveiligd is tegen houtworm.
• Mieren houdt u buiten door alle zoetigheid zorgvuldig en luchtdicht op te bergen. Het paadje dat de mieren volgen om binnen te komen kunt u bestrooien met witte
Contact Provinciebestuur West-Vlaanderen, Milieu, Natuur & Waterbeleid, Koning Leopold-III laan 41, 8200 Sint-Andries
[email protected]
peper of insmeren met knoflook. Mieren hebben ook een hekel aan verse houtskool, houtzaagsel, koffiedik, keukenzout en tomatenplanten.
Kris De Smet (Pesticidenreductiecoördinator): T 050 40 32 62 Bart Van Eygen (Natuur en Landschapsecologie): T 050 40 32 23 Björn De Grande (Milieucommunicatie): T 050 40 34 91
7
Domein in de kijker:
Lippensgoed-Bulskampveld Het provinciedomein Lippensgoed-Bulskampveld omvat 225 ha die voor het grootste deel eigendom zijn van de Provincie
Landschap en kasteel I
West-Vlaanderen. Erbij aansluitend bezit het Vlaamse
Het landschap van het Bulskampveld wordt gekenmerkt door
Gewest, dienst Bos en Groen, nog een deel van het Buls-
kilometerlange, rechte dreven, die loodrecht gekruist worden
kampveld, alsook de Vagevuurbossen. Alles samen is dit
door dreven. Het is een typisch ontginningslandschap van de
goed voor zo’n 500 ha aaneengesloten openbaar bos.
18e-en 19e-eeuwse heide-exploitatie in Vlaanderen. Enkel rond het kasteel wordt dit vierkante stramien door een parkstructuur doorbroken. Dit mooie kasteelpark dateert van 1904 en is dus net 100 jaar
De bezoekers kunnen de wagen achterlaten op de twee ruime
oud. De Brusselse landschaparchitect E. Galopin ontwierp het
parkeerterreinen. Kiest u voor de parking 'het Aanwijs', tegen
en de familie Lippens betaalde voor de aanleg. Ook de verzame-
de gewestweg van Beernem naar Wingene, dan kunt u zowel
ling van oude Gentse azalea’s en de kleurrijke rododendrons
de Vagevuurbossen als het rustigste deel van het Bulskamp-
dateren uit die tijd.
veld verkennen. Van hieruit leidt ook een bewegwijzerde wandeling 'het Heirwegwandelpad' door een gevarieerd landschap van het vroegere Bulskampveld. De tweede parking situeert zich dichtbij de gewestweg van Beernem naar Ruddervoorde. In de onmiddellijke nabijheid vindt u de cafetaria, het kasteel met bijgaand landschapspark, de kruidentuin en het wagenmuseum.
De vroegere moestuin werd omgevormd tot een unieke kruidentuin en eromheen vindt u het provinciaal museum voor rollend landbouwmateriaal. Het vogelasiel 'Bulskampveld' vond onderdak in een deel van het koetsenhuis tegenaan de kruidentuin. Gekwetste en zieke vogels en andere dieren worden er verzorgd en na herstel weer vrijgelaten. In het centraal parkgebied ligt ook een kinderspeelplaats en een gezellige cafetaria en restaurant.
NME-centrum I
In Bulskampveld-Lippensgoed wordt momenteel ook een
Sedert september 2004 is het natuur- en milieueducatief cen-
Bulskampveld is een streek die rijk is aan vleermuizen. In de
trum in de kelderverdieping van het bezoekerscentrum Buls-
winter gebruiken vleermuizen dergelijke kelderconstructies
kampveld operationeel. Klassen van het basisonderwijs kunnen een keuze maken uit een uitgebreid educatief aanbod. Alle partners in het domein (provinciediensten Natuur- en milieueducatie en Domeinen, Loca Labora, VOC, Natuurpunt Beernem, Sint-Amandusinstituut) ontwikkelden een of meerdere
vleermuiskelder gebouwd (naar model van een oude ijskelder).
als overwinteringsplaats. De vleermuiskelder wordt gebouwd met eigen domeinpersoneel, namelijk door José Landuyt en de ploeg van het Bulskampveld zelf (Gerdi Degrave). Er kunnen enkele foto's van de vleermuiskelder bekeken worden op de website: http://users.skynet.be/degrave/. In 2005 wordt verder gewerkt aan de koepel.
modules die leerlingen de mogelijkheid geven om op een actieve manier kennis te maken met alle aspecten van het
Het landschap van het Bulskampveld nodigt uit tot wandelen
domein, al dan niet begeleid. Daarnaast kunnen scholen, ver-
en joggen.De fietsroute “Bulskampveld” verkent de ruimere
enigingen en particulieren er tal van veldwerkmaterialen
omgeving en het ruiterpad situeert zich aan de rand van het
lenen.
provinciedomein en in het gewestbos. Door zijn centrale ligging in een bosrijke en landschappelijk waardevolle streek zal
8
In het voorjaar 2005 wordt de tentoonstelling (over het domein
het provinciedomein Lippensgoed-Bulskampveld in de toe-
zelf) in de kelder-verdieping geplaatst en na renovatie van de
komst het centrale punt zijn van een bijna 10.000 ha groot land-
bovenliggende verdieping wordt een tentoonstelling over het
schapspark 'het Bulskampveld'.
Houtland, de bosrijke zandstreek ten zuiden van Brugge, gerealiseerd.
Johan Mahieu, Wim Marichal en Christine Van Rie
Fotoreportage wandelpad Bulskampveld door Marc De Schuyter
lente lente zomer zomer herfst herfst winter winter
9
Laat geen sporen na.
Reken af met zwerfvuil. Zwerfvuil. Niet iedereen veroorzaakt het probleem, maar het werkt wél op ieders zenuwen. Zwerfvuil langs wegen, fietspaden en in parken, blijkt steeds vaker – en terecht - een bron van ergernis voor de burger. Het opruimen ervan kost jaarlijks miljoenen euro’s en – helaas – soms zelfs ook het leven van mensen die het vuil moeten opruimen langs - dikwijls drukke autowegen. Het hoeft geen betoog dat we ons geld en onze energie véél beter kunnen besteden.
Daarom lanceerde de Provincie West-Vlaanderen, i.s.m. alle West-Vlaamse afvalintercommunales en Knokke-Heist, de campagne “Laat geen sporen na. Reken af met zwerfvuil”. Op 1 oktober 2004 werd met een ludieke actie aan het station van Brugge de start van de campagne gegeven. In de beelden wordt zwerfvuil voorgesteld als misdadig. Terecht, want wie gesnapt wordt op het veroorzaken van zwerfvuil mag zich tegenwoordig aan een fikse boete verwachten.
Met affiches in alle West-Vlaamse stations, in scholen en in andere openbare plaatsen wordt de boodschap wijd verspreid. Sommige afvalintercommunales lieten promoteams rondtoeren die actie voerden op drukke openbare plaatsen, zoals aan schoolpoorten en op markten. Zij deelden ook postkaarten uit waaraan een wedstrijd gekoppeld is. Opdracht is om een crimineel leuk campagnebeeld (eventueel met bijbehorende slogan) te ontwerpen dat nauw aansluit bij de provinciale campagne met betrekking tot zwerfvuil. Creatieve geesten kunnen nog steeds hun ontwerp vóór 10 januari 2005 opsturen.
De beste inzending wint de hoofdprijs van 1000 euro en zal gebruikt worden als campagnebeeld voor de aankondiging van de grote zwerfvuilopruimactie op 19 maart 2005 (zie verder). Bovendien is er ook nog een grote prijzenpot voor de leukste inzendingen die net niet in aanmerking kwamen. Voor meer informatie over de campagne, de wedstrijd en het wedstrijdreglement kunt u terecht op www.stopzwerfvuil.be.
Björn De Grande T 050 40 34 91
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
j a n u a r i
2 0 0 5
In maart komt West-Vlaanderen op (straat)...
...tegen zwerfvuil. Bent u al dat rondslingerend vuil in de straten ook beu? Wel,
zullen er allerlei activiteiten plaatsvinden. De details kunt u
dan krijgt u nu de kans om er iets aan te doen. In maart komt
vanaf februari 2005 terugvinden op www.kustbeheer.be.
West-Vlaanderen (hopelijk) massaal uit z’n stulp om zwerfvuil te ruimen. Met twee grote opruimacties hopen we duizenden mensen te mobiliseren en evenveel kilo’s afval te liquideren.
Zaterdag 19 maart 2005 I Twee weken later organiseren de West-Vlaamse interge-
Lente-opkuis, 5 maart 2005 I
meentelijke samenwerkingsverbanden voor afvalinzameling
Op zaterdagnamiddag 5 maart 2005 slaan het Coördinatiepunt
West-Vlaanderen een grootse zwerfvuilopruimingsactie. Alle
Geïntegreerd Beheer van Kustgebieden en vele andere enthou-
West-Vlamingen zijn die dag welkom om het zwerfvuil in hun
siastelingen - Pacha Mama, Horizon Educatief, het Vlaams In-
omgeving eens goed onder handen te nemen. De aanwezige
stituut voor de Zee, BMM, de Universiteit Gent, Afdeling Natuur,
vrijwilligers mogen alleszins rekenen op een attentie als
Afdeling Waterwegen Kust, de Provincie West-Vlaanderen, alle
wederdienst. Vanuit de Provincie wordt hen alvast de moge-
kustgemeenten en nog vele anderen - voor de tweede maal de
lijkheid geboden om te genieten van een gratis happening op
handen in elkaar voor een opruimactie op het strand. Naast
het Provinciaal Domein Raversijde in Oostende op 14 mei. Meer
het afval zijn we ook nieuwsgierig naar de natuurlijke aan-
info over de opruimingsactie? Surf naar www.stopzwerfvuil.be
spoelsels die de zee ons schenkt. In de tien kustgemeenten
of contacteer Björn De Grande (T 050 40 34 91).
en -verwerking, ondersteund door de Provincie, over heel
kom en doe mee Het Afvalfabet Voorkomen en sorteren van afval van A tot Z Twijfelt u ook zo dikwijls over de sorteerregel(s) van een voorwerp? Dan kunt u voortaan het 'Afvalfabet' raadplegen. In deze
De gids zou automatisch in de bus moeten vallen van alle inwoners uit het werkingsgebied van de participerende afvalinter-
alfabetische afvalpreventie- en sorteergids komt u alles te
communales, nl. IVIO (Izegem en ommeland), IMOG (Ware-
weten over afval: hoe kunt u het voorkomen (en op die manier een aardige duit besparen) en hoe dient u het te sorteren.
gem+Kortrijk en omgeving), IVRO (Roeselare en ommeland), IVOO (Oostende en ommeland) en IVVO (Veurne en ommeland). In de loop van 2005 zou ook IVBO (Brugge en ommeland) een
De gids kwam er op initiatief van de Provincie West-Vlaande-
dergelijke gids klaarstomen.
ren i.s.m. de West-Vlaamse intergemeentelijke samenwerkingsverbanden voor afvalinzameling en -verwerking (de vroe-
Alle West-Vlamingen kunnen ook terecht op www.west-vlaanderen.be/afvalfabet.
gere 'afvalintercommunales'). De gids bestaat uit twee delen. In het eerste deel ‘Afvalpreventie’ worden de belangrijkste frac-
Voor meer informatie: Björn De Grande, T 050 40 34 91
ties (PMD, GFT, KGA, Glas, Papier en karton, snoeihout en ove-
of Alexandre Lefebvre, T 050 40 31 18
rig tuinafval, AEEA, kringloopgoederen, textiel en grofvuil) belicht: wat omvatten ze, hoe en waarom kan de burger ze voorkomen en waar kan de burger terecht voor meer informatie. In het tweede deel ‘Sorteren van A tot Z’ worden allerhande voorwerpen alfabetisch opgesomd en wordt bij elk van hen aangegeven tot welke fractie het behoort. Nieuw is echter dat er, naast de sorteerregels, ook geregeld (waar mogelijk) een voorkomingstip wordt meegegeven.
11
FSC: uit het goede hout gesneden Dat bossen een levensnoodzakelijk goed zijn, staat als een
Monitoring en evaluatie gebeurt heel frequent. Om de geloof-
stevige houten paal boven water. Kijk maar naar de recente
waardigheid van het FSC-label te verzekeren worden er zeer
ontwikkelingen op de Filippijnen, waar een combinatie van
strenge controles uitgevoerd door geaccrediteerde, onafhan-
noodweer en grootschalige ontbossing al aan meer dan dui-
kelijke certificeringsorganismen. Via de zogenaamde 'Chain of
zenden mensen het leven kostte. Toch worden bossen we-
Custody' (CoC) worden bovendien alle schakels (zagerij, han-
reldwijd nog steeds bedreigd. Jaarlijks gaan 14,6 miljoen ha
delaar, houtverwerker enz) van de hele verwerkingsketen
(30 ha per minuut) natuurlijke bossen verloren, wat overeen-
gecontroleerd.
komt met bijna 5 maal de oppervlakte van België! Bovendien wordt jaarlijks ook 1,5 miljoen ha omgezet in bosplantages.
Doe mee met FSC I Om dat verwoestende proces een halt toe te roepen werd de Forest Stewardship Council (FSC) of de Raad voor Duurzaam Bosbeheer opgericht. FSC is een internationale,
onafhankelijke
organisatie zonder winstoogmerk, © WWF Belgium
waarin
Het spreekt vanzelf dat u als verbruiker van hout, beroepshalve of privé, een belangrijke rol speelt. U bent zelfs een van de hoofdrolspelers, want uiteindelijk bent u het die kiest voor gelabeld hout uit duurzaam beheerde bossen. Hoe meer consumenten FSC-gelabeld hout wensen, hoe meer bossen uiteindelijk gecertificeerd en duurzaam beheerd zullen worden, en hoe meer gelabeld hout er op de markt zal komen.
alle
betrokkenen bij goed bosU herkent FSC-gelabeld hout
beheer zijn verenigd: sociale organisaties en milieubewegingen, houtinvoerders, -hande-
aan dit logo. Het toont aan dat
laars en -verwerkers, bosbeheerders en -groeperingen en
dit product uit een verantwoord
organisaties voor de rechten van inlandse volkeren.
beheerd bos afkomstig is. Let ook op de aanwezigheid van een Chain of Custody-nummer.
Meer dan zomaar een label I
'FSC Trademark © 1996 Forest Stewardship Council A.C.
FSC heeft principes voor goed bosbeheer opgesteld en een certificeringssysteem opgezet om dat te beoordelen.
FSC-hout is niet altijd beduidend duurder. De meerprijs van FSC-gelabeld hout is maximaal 30%, afhankelijk van hout-
Enkele principes:
soort, herkomst en tussenhandel. Maar als u achter de principes van het label staat, mag een eventueel (klein) prijsver-
• Respect voor de wetten van het land, haar grondstoffen en de inheemse bevolking
hout te kiezen. De omschakeling van illegaal naar verantwoord
• Respect voor de rechten van de bosarbeiders (o.a. eer-
bosbeheer kost uiteraard geld en kan enkel verwezenlijkt wor-
lijke lonen) en lokale gemeenschappen, die in of aan de
den met uw financiële steun, namelijk door ook effectief FSC-
rand van het bos wonen
hout te kopen.
• Behoud
van de aanwezige biologische diversiteit en
natuurlijke bossen
• Vrijwaren 12
schil eigenlijk zelfs geen reden zijn om niet voor FSC-gelabeld
schappen
van de kwetsbare ecosystemen en land-
Ook de Provincie West-Vlaanderen gebruikt al geruime tijd FSC-hout. In al haar bestekken voor bouw- en renovatiewerken wordt systematisch FSC-gelabeld hout gevraagd en waar mogelijk ook daadwerkelijk gebruikt.
N AT U U R
Wat kunt u allemaal doen:
&
M I L I E U
I N F O
I
j a n u a r i
2 0 0 5
• Hout is, in tegenstelling tot bv. tal van plastics, een eco-
• Geef de voorkeur aan lokale houtsoorten die aan de door u gewenste eigenschappen voldoen.
• Vraag ook eens naar FSC-gelabeld hout. Hoe meer consumenten FSC-gelabeld hout eisen, hoe meer bossen uiteindelijk gecertificeerd en duurzaam beheerd zullen worden, en hoe meer gelabeld hout er op de markt zal komen.
• Vraag ook bij de planning en de uitvoering van bouw-
logische en hernieuwbare grondstof. Blijf dan ook de voorkeur geven aan hout t.o.v. andere materialen.
• Minimaliseer
het gebruik van houtverduurzamings-
middelen. Voor binnentoepassingen hoeft hout normaliter niet behandeld te worden.
• Gebruik hout en papier op een zuinige, bewuste manier: vermijd verspilling en kies waar mogelijk voor hergebruik).
werken naar lokaal en/of FSC-gelabeld hout bij uw architect of aannemer. Vaak wordt een prijsargument voor niet-FSC-gelabeld hout aangevoerd tijdens de onderhandelingen. Wanneer deze prijs echter wordt
Waar kopen? I
afgewogen op het gehele project is deze meerprijs veel-
FSC-gelabeld hout is te koop bij steeds meer houthandelaars
al weinig relevant.
en doe-het-zelfzaken. U kunt tuinmeubelen vinden, hout voor
• Spreek uw schrijnwerker, uw houthandelaar of de uit-
terrassen, vloeren, ramen, daktimmerwerk, gevelbekledin-
bater van uw doe-het-zelfzaak aan over FSC-gelabeld
gen, plaatmateriaal en nog veel meer. Voor een gedetailleer-
hout. Vraag zelf naar FSC-gelabeld hout als u het niet
de lijst met verkooppunten kunt u surfen naar :
in de winkel vindt.
http://www.wwf.be/nl/forets/3.html
• Gebruik technische gegevens (kwaliteit, dikte, sterkte
(doorklikken op 'Wat is FSC') of bellen naar 02 340 09 99.
enz.) en een omschrijving i.p.v. één specifieke soort bij de bestelling van FSC-hout. De kans bestaat dat de door
Meer info over duurzaam bouwen in het algemeen vindt u in
u beoogde soort niet voorradig is. Maar er zijn vaak ver-
de brochure 'Bewust Duurzaam Bouwen' van de Provincie
schillende FSC-gelabelde houtsoorten op de markt met
West-Vlaanderen, te bestellen via T 050 40 32 87 of
dezelfde eigenschappen en kwaliteit.
[email protected]
• Durf ook minder bekende houtsoorten te gebruiken. Hoewel er ontelbare houtsoorten bestaan, grijpen we steeds naar dezelfde soorten. Dit zet deze soorten sterk onder druk. Door het certificeringsproces komen er per definitie minder bekende soorten op de markt.
Björn De Grande (Met dank aan WWF voor de gegevens en de foto’s)
Infonamiddagen voor architecten
Duurzaam houtgebruik Duurzaam houtgebruik begint bij een goed ontwerp. Architec-
FSC-gelabeld hout en houtgebruik zonder preventieve chemi-
ten hebben als ontwerper een belangrijke taak bij het uitteke-
sche verduurzaming.
nen van aangepaste detailleringen en het kiezen van een geschikte houtsoort, mét FSC-label én van nature voldoende
De infonamiddag in West-Vlaanderen heeft plaats op 11 maart
duurzaam zodat chemische verduurzaming overbodig wordt.
2005 van 13 tot 17 uur in het provinciehuis Boeverbos, Koning Leopold III-laan 41, 8200 Brugge.
De Vlaamse provincies, WWF, VIBE, BVA en Architectenhuis Limburg hebben het initiatief genomen om per provincie een
Voor meer info kunt u terecht bij Katrien Pluvier
bijeenkomst te organiseren: een praktisch infomoment over
(T 050 40 32 87 of
[email protected])
13
NATUUR- EN MILIEUEDUCATIEVE ACTIVITEITEN IN DE PROVINCIEDOMEINEN Deze GRATIS activiteiten worden georganiseerd door de provinciedienst NME i.s.m. de provinciedienst domeinen, Regionale Landschappen Houtland en West-Vlaamse Heuvels, Natuurpunt Brugge, Middenkust, Kortrijk en Westland, Natuurwerkgroep De Buizerd, CVN Roeselare en Horizon Educatief.
'T VELD – afspraak aan cafetaria 'De Keunepupe', Bloemgatstraat in Ardooie (behalve op 8 mei) Zondag 9 januari Zondag 13 februari Zondag 13 maart Zondag 10 april
Keltische bomenwandeling Leven laag bij de grond: mossen & korstmossen Op stap met de vogelringer Wondere waterwereld
(14.00-16.00 uur)
Zondag 8 mei
Vroege vogels
(04.30-08.00 uur)
(afspraak aan de parking)
(14.00-16.00 uur) (14.00-16.00 uur) (14.00-16.00 uur)
HET STERREBOS – afspraak op de parking Sterrebosdreef in Rumbeke Zondag 29 mei
Bloeiende planten
(10.00-12.00 uur)
WALLEMOTE-WOLVENHOF – afspraak op de parking Kokelarestraat in Izegem Zondag 24 april
Bloemen van de lente
(10.00-12.00 uur)
BALIEKOUTER IN WAKKEN – afspraak aan de parking Ommegangstraat in Wakken Zondag 24 april
Lenteboeket
(14.00-16.00 uur)
LIPPENSGOED-BULSKAMPVELD – afspraak aan het Kasteel, Bulskampveld 9 in Beernem Zondag 16 januari Zondag 20 februari Zondag 20 maart Zondag 17 april Zondag 15 mei
Het bos verhaalt Over sporen lopen Mossen en korstmossen Natuurfotografie Landschapswandeling Sint-Amanduspad
(14.30-16.30 uur) (14.30-16.30 uur) (14.30-16.30 uur) (14.30-16.30 uur) (14.30-16.30 uur)
D'AERTRYCKE – afspraak aan de parking, Zeeweg in Torhout Zondag 22 mei
De kasteeltuin als cultureel erfgoed
(14.30-16.30 uur)
TILLEGEMBOS – afspraak op de parking Witte Molenstraat in Brugge (Sint-Michiels) Zondag 10 april Zondag 8 mei
Het Goed Tilleghem Wateronderzoek
(14.00-16.00 uur) (14.00-16.00 uur)
RAVERSIJDE – afspraak aan het bezoekerscentrum, Nieuwpoortsesteenweg 636 in Oostende (Raversijde) Zondag 17 april
Vogels waarvoor je niet vroeg moet opstaan
(10.00-12.00 uur)
Zondag 22 mei
Planten en hun geschiedenis in het domein Raversijde
(10.00-12.00 uur)
KEMMELBERG IN KEMMEL Zondag 20 februari Zondag 20 maart
Graantje meepikken: akkervogels op overlevingstocht!
(14.00-16.00 uur) Afspraak: Café De Monteberg, Montebergstraat 4 in Loker
Lente op de Kemmelberg Afspraak: Dorpsplein Den Dries in 8956 Kemmel
(14.00-16.00 uur)
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
j a n u r a i
2 0 0 5
GASTHUISBOSSEN – afspraak aan Schuur Aminal, Kranenburgstraat 4 in Zandvoorde Zaterdag 21 mei
Nachtleven in de Gasthuisbossen
(20.00-22.00 uur)
DE PALINGBEEK - afspraak aan parking bezoekerscentrum, Vaartstraat 7 in Zillebeke (Ieper) Zondag 24 april
Opening bezoekerscentrum De Palingbeek - tal van activiteiten, ook voor franstaligen
(14.00-... uur)
VOOR UP-TO-DATE INFO: www.west-vlaanderen.be/leefomgeving/domeinen/activiteiten.htm Of contacteer: Dienst Natuur- en Milieueducatie - Christine Van Rie T 050 40 32 51 -
[email protected] Vraag de brochure 'Ontdek de natuur in de provinciedomeinen' met alle activiteiten in de provinciedomeinen aan bij: Provinciaal Informatiecentrum Tolhuis, Jan Van Eyckplein 1-2,8000 Brugge T 0800 20021 - F 050 40 74 75 -
[email protected]
Website
Het bos doorheen de bomen Onze West-Vlaamse regio onderging de laatste decennia gro-
Op de website kunt u stapsgewijs de verschillende wetgevin-
te veranderingen. Oprukkende ruimte-eisen van industrie en
gen doorlopen. U vindt er ook een pdf-bestand, zo kunt u de
bewoning, schaalvergroting in de landbouw enz. veranderden
gebundelde informatie eventueel zelf afdrukken.
de aanblik van onze regio gevoelig. Een constante bij deze veranderingen is dat vele houtige kleine landschapselementen
www.west-vlaanderen.be/hetbosdoorheendebomen
letterlijk voor de bijl gaan! Een trieste evolutie en daarom nam de wetgever al meermaals het initiatief om deze negatieve spiraal om te buigen. Hoewel steeds met de beste bedoelingen gewerkt werd, leidde dit helaas niet altijd tot een even helder en toepasbaar resultaat. Meer zelfs, we kunnen begrijpen dat menigeen ondertussen het bos doorheen de bomen niet meer ziet! Intussen is het algemeen bekend dat voor het vellen van een hoogstammige boom meestal een stedenbouwkundige vergunning nodig is. Maar hoe zit dat in beschermde landschappen? Wat mag en kan daar wel of niet? Wat is het toepassingsgebied van de natuurvergunning ? Wat als er tegelijkertijd een verplichting tot natuurvergunning én een verplichting tot stedenbouwkundige vergunning geldt? De Provincie vindt dat streekeigen groen de bescherming moet krijgen die het verdient. Daarom werd een website opgesteld die duidelijkheid moet verschaffen in de wirwar van regelgeving met betrekking tot houtige kleine landschapselementen. Wat mag? Onder welke voorwaarden? Wat mag niet? En vooral: waarom wel of waarom niet?
15
Regionaal Landschap
IJzer en Polder In het zuiden van de Westhoek bestond het Regionaal Land-
medegebruik, van het natuurbehoud en van het beheer, her-
schap West-Vlaamse Heuvels al. Voortaan heeft ook het noor-
stel en de aanleg en ontwikkeling van kleine landschapsele-
den van de Westhoek, met als centraal landschap de IJzer,
menten. Het wil bijdragen aan de bevordering van het draag-
een eigen Regionaal Landschap (RL). Na overleg met de
vlak en heeft geenszins een reglementair karakter.”
gemeenten uit deze regio bleek er immers grote bereidheid om mee in dit project te stappen.
Aanloopperiode I Op vrijdag 8 oktober 2004 vond de officiële ondertekening tot oprichting van het Regionaal Landschap IJzer en Polder plaats. Het nieuwe RL is een gezamenlijk initiatief van de Provincie West-Vlaanderen en de gemeenten Lo-Reninge, Houthulst, Alveringem, Veurne, Diksmuide, Kortemark en LangemarkPoelkapelle. Er wordt nauw samengewerkt met het RL WestVlaamse Heuvels.
Vooraleer een erkenning als vzw aangevraagd kan worden bij het Vlaamse Gewest, is er een aanloopperiode ingebouwd van 2 à 3 jaar. Tijdens deze periode dient het RL activiteiten te ontplooien op het gebied van natuur en landschap, recreatief medegebruik en natuurgerichte recreatie, informatie, sensibilisatie en educatie. Bij de aanvraag tot erkenning worden deze zaken dan ook nagegaan.
Decreet I Het Decreet Natuurbehoud (1997) legde de definitieve krijtlijnen voor de Regionale Landschappen (RL) in Vlaanderen vast: “Een RL is een duurzaam samenwerkingsverband ingesteld op voorstel van een provincie of drie of meer aaneengesloten gemeenten. Een RL is gericht op overleg en samenwerking met de betrokken doelgroepen ter bevordering van het streekeigen karakter, van natuurrecreatie en -educatie, van recreatief
Gedurende deze periode worden alle beslissingen genomen door de initiatiefgroep. Hierin zijn de Provincie en alle deelnemende gemeenten politiek en ambtelijk vertegenwoordigd. Tijdens deze aanloopperiode worden voor de structurele werking geen Vlaamse middelen toegekend. De middelen, zowel structureel als projectmatig, worden ingebracht door de Provincie en de zeven gemeenten. De Provincie draagt de personeels- en werkingskosten, de gemeenten leveren jaarlijks een bijdrage van 0,15 euro per inwoner voor het opzetten van een gemeenschappelijk sensibiliserings- en animatieprogramma voor bewoners en bezoekers. Verder worden de kosten van de concrete projecten gezamenlijk gedragen.
Startinitiatieven I Ondertussen werd de eerste Landschapskrant gratis bedeeld bij alle inwoners van het Regionaal Landschap. Deze Landschapskrant verschijnt tweemaal per jaar. Er werd een bundel ‘Waterkronkels’ met educatieve activiteiten rond 'water' opgemaakt. Lagere scholen uit het Regionaal Landschap kunnen hierop intekenen. Dankzij doe-gerichte activiteiten leren kinderen hun eigen streek ervaren. De startdagen ‘Op zijn zondags’ worden telkens in een andere gemeente georganiseerd. Bedoeling is het nieuwe RL ruim bekend te maken bij de lokale bewoners. Via begeleide wandelingen, fietstochten en geani16
meerde gezinstochten, maken de inwoners op een aangename en afwisselende manier kennis met hun streek.
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
j a n u a r i
Projecten plannen en begeleiden I
en het beheer kan de landbouwer een beroep doen op het
Verschillende projecten rond natuur, landschap, recreatief
sten van het Vlaamse Gewest. In een aantal prioritaire gebie-
medegebruik en natuurgerichte recreatie worden gepland en
den doen de Provincie en de gemeente een extra inspanning:
begeleid. Er wordt gewerkt aan een beter onthaal van de
daar dragen ze de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van
bezoeker in kwaliteitsvolle gebieden zoals de omgeving van
een landschapsbedrijfsplan.
2 0 0 5
gemeentelijk subsidiereglement en de beheersovereenkom-
het Houthulstbos, het kanaal Ieper-IJzer en de IJzer- en Handzamevallei. De inrichting van het historische drevenlandschap
Met de campagnes 'Buiten-gewone vogels' en 'Vogels op de
in Houthulst en de spoorwegzate Ieper-Kortemark worden
rand' worden samen met de streekbewoners concrete acties
begeleid, evenals het beheer van groen en de recreatieve infra-
voor de kenmerkende soorten in de Westhoek opgezet.
structuur in het kader van de ruilverkavelingen in Alveringem, Diksmuide, Lo-Reninge en Veurne. Verder worden recreatieve routes beter ingericht en verfraaid in overleg met de toeristische sector. Coördinator Regionaal Landschap IJzer en Polder: De landbouwers worden gestimuleerd om de aanleg en het be-
Henk Schaut, Streekhuis Esenkasteel
heer van kleine landschapselementen zoals hagen, houtwal-
Woumenweg 100, 8600 Diksmuide
len, bomenrijen en poelen op zich te nemen. Voor de inrichting
T 051 51 93 57
[email protected]
Plant Goed!-gids herwerkt ‘Behaag het landschap’, ‘de groene zetel’, ‘plant goed!’ enz. Onder de koepel van de provinciale actie ‘Plant goed!’ gaan gemeentelijke initiatieven rond traditionele kleine landschapselementen (KLE’s) onder vele namen door het leven. In het gros van de gevallen betrof het een subsidie of werden door het gemeentebestuur zeer voordelige plantpakketten aangeboden. In het verleden bood de Provincie ook de Plant Goed!gids over houtige KLE’s aan (hagen, bomen, houtkanten enz.) met specifieke informatie voor landbouwers. Intussen werd deze gids geactualiseerd en herwerkt voor een breder doelpubliek. Ook in particuliere tuinen en zelfs in industriezones hebben traditionele KLE’s immers een rol te vervullen. De gids vertelt nog steeds met welke soorten u in uw streek aan het werk kunt, hoe groot ze worden, of ze lichtbehoevend/schaduwverdragend zijn. De aanbevelingen gaan niet langer enkel over het landbouwgebeuren. U kunt de hernieuwde brochure verkrijgen via het Provinciaal In de nieuwe versie werden ook de resultaten van een lijvige
Informatiecentrum Tolhuis T 050 40 74 74 of T 0800 20 021 of
studie over traditionele hagen en knotbomen in West-Vlaan-
[email protected]
deren verwerkt. Het stukje over fruitbomen verdwijnt uit de
Met inhoudelijke vragen kunt u terecht bij de Sectie Natuur en
'Plant Goed-gids' en komt mogelijk eind 2005 aan bod in een
Landschapsecologie T 050 40 32 23 of natuurbeleid@west-
afzonderlijke publicatie.
vlaanderen.be
17
Verdorie, ik hoor de buren! (deel 2) Burenlawaai is een van de meest voorkomende klachten in
Dit etiket is in de hele Europese Unie
Vlaanderen. In het vorige nummer gaven we tips om geluids-
ingevoerd en vermeldt het LWA, het
hinder door muziek en contactgeluiden te verminderen. Nu
geluidsvermogensniveau, uitgedrukt
concentreren we ons op doe-het-zelf activiteiten en luid-
in decibel (dB).
ruchtige huisdieren. Tot slot vermelden we ook enkele wet-
Hoe hoger het vermelde getal, des te
telijke instrumenten die op burenlawaai van toepassing zijn.
meer lawaai het gereedschap maakt. Gereedschap met een aanduiding van 95-100 dB is over het algemeen redelijk rustig. Hinder kan natuurlijk toch optreden
Doe-het-zelf I
wanneer het gereedschap wordt gebruikt tijdens rustige uren of in een rustige omgeving.
Bij bepaalde klussen zoals timmeren, boren, het gras maaien of bomen snoeien is lawaai onvermijdelijk. Probeer de over-
Huisdieren I
last zoveel mogelijk te beperken door dit op normale tijdstippen te doen of door hierover goede afspraken te maken met
Vooral blaffende honden en
uw buren.
kraaiende hanen zorgen Let bij de aankoop van nieuw gereedschap ook op het geluids-
regelmatig voor geluids-
niveau van het apparaat. Sinds 3 januari 2002 moeten fabri-
hinder.
kanten van zo’n 60 soorten gereedschap d.m.v.een etiket vermelden hoeveel geluid het toestel maakt wanneer het wordt
Honden blaffen omdat ze
gebruikt. Het gaat om grasmaaiers, grastrimmers, heggen-
bang of opgewonden zijn,
scharen, bladblazers en -zuigers, verticuteermachines, hout-
om te communiceren of ter
hakselaars, waterpompen, kettingzagen en hogedrukreini-
markering van hun territo-
gers.
rium. Een goede verzorging door het baasje, zoals de voeding en voldoende aandacht, kan veel verhelpen. Vaak gaan honden janken en blaffen als het baasje van huis is, zeker wanneer er iemand aan de deur komt. Laat uw hond dus zo weinig mogelijk alleen. Als de hond toch alleen blijft, geef hem dan voldoende bezigheden, bv. wat speeltjes. Weet ook dat elk ongewenst gedrag van uw hond afgeleerd kan worden. Vraag hiervoor advies aan ervaren hondeneigenaars of een hondenvereniging.
Ook over kraaiende hanen in een woonwijk wordt veel geklaagd. Toch kunt u hier eenvoudige maatregelen tegen nemen. Een goed geïsoleerd nachthok kan al een groot deel van het lawaai wegnemen. Is dit niet afdoende, overweeg dan om het hok te verduisteren. Door blinden voor de ramen te 18
installeren kan men een haan voor de gek houden. Probeer in Foto: VLACO
ieder geval met klagende buren in contact te blijven en houd
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
j a n u a r i
de zaken bespreekbaar. Toon uw goede wil en probeer boven-
Enkel ambtenaren met een officieel getuigschrift inzake
staande maatregelen eens uit. Een doosje eieren voor de buren
geluidsreglementering zijn bevoegd om geluidsmetingen uit te
kan ook wonderen doen.
voeren. Dit kan zowel een politieambtenaar als de milieuamb-
2 0 0 5
tenaar van uw gemeente zijn. De opvolging van inbreuken op deze wetgeving gebeurt op het niveau van de rechtbank van
Wetgeving I
eerste aanleg.
Het spreekt voor zich dat dialoog tussen buren hinder kan voorkomen of voor een snelle en goede oplossing van geluidshin-
Vredegerecht
der kan zorgen. Wanneer echter elke vorm van communicatie is verdwenen, kan gebruik gemaakt worden van een aantal wet-
Burenoverlast, waaronder ook lawaai, kan ook via het vrede-
telijke instrumenten.
gerecht worden opgelost.
• U kunt uw buur in verzoening oproepen voor de vrederechGemeentelijk politiereglement
ter. Wend u hiervoor tot de griffie van het vredegerecht en vraag dat zij uw buren oproepen. Uw buur is niet verplicht
Bijna alle gemeenten beschikken over een gemeentelijk poli-
om hier aanwezig te zijn. In dat geval zal de vrederechter ook
tiereglement waarin allerlei gedragingen zijn opgenomen die
geen vonnis uitspreken.
op hun grondgebied strafbaar zijn. Vaak staan in deze reglementen ook sancties op verschillende vormen van geluidshin-
• Als benadeelde buur kunt u zich ook beroepen op art. 544
der (geluidshinder door huisdieren, nachtlawaai, gebruik van
BW waarop de zogenaamde evenwichtsleer is gebaseerd.
werktuigen enz.).
Iedereen moet de normale buurschapsnadelen ondergaan. Zodra een eigenaar van een onroerend goed hinder veroor-
Naargelang de inbreuk kan er strafrechterlijk en/of adminis-
zaakt die de gewone maat van burenhinder overschrijdt, ver-
tratief bestraft worden. In principe worden inbreuken altijd
breekt hij het evenwicht en zal hij een aanvaardbare scha-
vastgesteld door een politieambtenaar of hulpagent door mid-
devergoeding moeten betalen. De rechter zal zelf oordelen
del van een proces-verbaal. Inbreuken die enkel administra-
of er sprake is van overlast. De kosten voor dergelijke pro-
tief kunnen worden gesanctioneerd (zoals nachtlawaai), kun-
cedures kunnen al snel oplopen, procedeer dus niet te snel.
nen echter ook door een gemeentelijke ambtenaar vastgesteld worden.
Bedenk ten slotte dat als u wilt dat uw buren rekening met u houden, u daar van uw kant ook toe bereid moet zijn. Een
Bij uw gemeentebestuur kunt u terecht voor het politieregle-
klacht indienen of de stap naar de rechter moet enkel als nood-
ment dat in uw gemeente van toepassing is.
oplossing worden gezien. Als u samen met de buren de praktische tips toepast, kan de hinder in de meeste gevallen tot een aanvaardbaar niveau teruggebracht worden.
Koninklijk Besluit Wees verdraagzaam voor elkaar en toon begrip als uw buren KB van 24 februari 1977 bepaalt de geluidsnormen van elek-
door omstandigheden tijdelijk wat luidruchtig zijn. Probeer
tronisch versterkte muziek veroorzaakt door particulieren of
altijd eerst te praten met uw buur. Nodig hem of haar uit voor
inrichtingen die voor het publiek toegankelijk zijn (bv. cafés).
een tas koffie en bespreek het probleem. Misschien komt u
Het geluidsniveau mag in de inrichting de 90 decibel niet over-
samen tot een oplossing. Een goede buur is nog altijd beter
schrijden omwille van de gehoorsbescherming van het publiek.
dan een verre vriend!
In het KB staan ook geluidsnormen voor de omgeving. In de praktijk betekent dit dat de muziek binnen de omliggende woningen (met gesloten vensters en deuren) niet of nauwelijks hoorbaar mag zijn.
19
Sarie Buffel
West-Vlaamse gezinnen zetten energiefactuur op dieet met de
campagne 'Klimaatwijken' In De Panne, Kuurne, Menen, Middelkerke en Poperinge gaan
gemeentebestuur. De gezinnen zijn verenigd in een 'klimaat-
Wat wordt van de deelnemers verwacht? I
wijk' en krijgen 5 à 6 maanden de tijd om onder begeleiding
De gezinnen houden wekelijks hun meterstanden (gas en elek-
van een 'energiemeester' 8% energie te besparen.
triciteit) bij en geven die door aan hun energiemeester. Deze
de deelnemende gezinnen een weddenschap aan met hun
energiemeester is een gemotiveerde vrijwilliger die een 'energieopleiding' (georganiseerd door Dialoog vzw en de Provincie) Om energie te besparen hoef je niet noodzakelijk dure inves-
volgde. Met deze kennis en enkele nuttige hulpmiddelen bege-
teringen te doen. De actie 'Klimaatwijken' wil vooral de aan-
leidt hij zijn klimaatwijk en verzamelt de meterstanden zodat
dacht vestigen op het energiegebruik. De bedoeling van het
de globale energiebesparing van de wijk in beeld gebracht kan
project is om een daling van acht procent te bereiken met klei-
worden. Hij zet de gezinnen ook op weg om minder energie te
ne, weinig ingrijpende maatregelen en zonder comfortverlies.
verbruiken.
Door deel te nemen aan 'Klimaatwijken' winnen gezinnen op
Wat is een klimaatwijk? I
vele fronten: • ze besparen een smak geld (door een lagere energiefactuur);
Een klimaatwijk is een groep van 5 tot 15 gezinnen die de uit-
• ze sparen het milieu;
daging aangaan om in 5 à 6 maanden tijd 8% energie te bespa-
• ze winnen een prijs op het einde van het project;
ren in hun huis. Deze gezinnen wonen in dezelfde gemeente
• samen energie besparen in een wijk- of groepsverband is
- soms zelfs in dezelfde wijk of straat - of kennen elkaar via een vereniging, een school enz. In groep energie besparen is
leuker dan alleen; • ze leren hun buren kennen.
immers leuker én interessanter dan alleen. Zo staan de deelnemers er niet alleen voor, maar kunnen ze hun energiever-
Enkele besparingstips I
bruik vergelijken met dat van anderen en kunnen ze tips en ervaringen uitwisselen.
Bij de start van de campagne kregen de gezinnen alvast een stapeltje tips mee. We pikken er enkele uit:
Waarom net 8% energie besparen? I Minder energie verbruiken, zorgt voor minder CO2-uitstoot en
gloeilampen of halogeenlampen.
helpt dus mee de klimaatveranderingen tegen te gaan. In 1997
• Tochtstrips tegen spleten en kieren: in oudere huizen gaat
werd er in Kyoto (Japan) een internationale afspraak gemaakt
een kwart van de warmte verloren door spleten en kieren van
om de uitstoot van broeikasgassen door de industrielanden te
ramen of deuren. Niet alleen energieverslindend, maar ook
verminderen. België ging hierbij het engagement aan om de
20
• Verwarm niet met uw lampen: kies voor spaarlampen i.p.v.
ongezond.
broeikasgassen met 7,5% te verminderen in de periode 2008-
• Zet ten minste het scherm van je PC af bij afwezigheid of non-
2012 ten opzichte van 1990. De 'klimaatwijken' willen hiertoe
activiteit. Meer dan de helft van het energiegebruik van je PC
een bijdrage leveren en willen vooral aantonen dat alle beet-
komt voor rekening van het beeldscherm! Elk uur dat u uw
jes helpen. Daarom proberen ze om 8% te besparen in een
scherm laat aanstaan, verspilt u evenveel energie als een
beperkte periode. De Belgische overheid hoopt een identieke
laserprinter die 100 A4’tjes uitprint! Hoe groter het scherm
prestatie neer te zetten, maar dan wel gespreid over 20 jaar.
hoe meer elektriciteit hij slikt. Let op: een screensaver
'Klimaatwijken' is dus een ambitieus project, maar dat een
bespaart geen energie! Integendeel, soms verbruiken ze
besparing van 8% haalbaar is, hebben anderen reeds bewezen.
meer dan wanneer de computer gewoon bezig is.
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
j a n u a r i
2 0 0 5
• Kies voor een spaardouchekop: minder warm water gebruiken is ook besparen op je energiefactuur. Een spaardouchekop gebruikt de helft (5 tot 10 l) van een gewone douchekop (10 tot 15 l) en dit met hetzelfde douchecomfort.
Campagne 'Klimaatwijken' I De campagne werd uitgewerkt door Bond Beter Leefmilieu en Dialoog vzw. Zij zorgen voor de inhoudelijke ondersteuning en de verwerking van de meetgegevens. De gemeenten zochten geïnteresseerde gezinnen en energiemeesters en zorgen voor een prijs voor de deelnemende gezinnen. Per gemeente wordt er een startmoment georganiseerd en een tussentijdse energieborrel. De Provincie staat in voor de regionale coördinatie van het project. Zo organiseert zij de bijeenkomsten van de energiemeesters en zorgt voor lay-out en druk van het cam28 gezinnen uit De Panne gaan de uitdaging aan.
pagnemateriaal. Na het afsluiten van de campagne (eind april)
(Foto: Gudrun Steen)
is er een provinciaal slotmoment. Verder zorgen ook de GEDIS (koepel van netbeheerders) en WVEM voor ondersteuning van het project.
In De Panne en Menen loopt de campagne van 1 november 2004 t.e.m. 30 april 2005,
Meer info
in Kuurne, Middelkerke en Poperinge van 1 december 2004
Marie De Winter, Provincie West-Vlaanderen, Dienst MiNaWa
t.e.m. 30 april 2005.
T 050 40 34 90 of
[email protected]
Aanvraagformulier VRAAG UW GRATIS ABONNEMENT AAN! Naam & adres: Organisatie (optioneel): ❒ Ik ontvang NM-Info nog niet en wens (inclusief deze editie)
exempla(a)r(en) van NM-Info per post te ontvangen.
❒ Ik ontvang NM-Info reeds, maar wens vanaf volgende editie
exempla(a)r(en) van NM-Info per post te ontvangen.
T N E M E N N O B A S I T A GR
❒ Ik wens NM-Info niet langer te ontvangen omdat ik voor de papiervriendelijke digitale versie kies. ❒ Ik wens NM-Info niet langer te ontvangen.
Kleur het gewenste vakje en stuur dit formulier naar Provinciaal Informatiecentrum Tolhuis, Jan Van Eyckplein 1-2, 8000 Brugge.
Vorming 'lesgevers ecologische tuinen' Na deze herbronningsdag kunnen de lesgevers opnieuw vol energie de tuin in om u met raad en daad bij te staan. Voortaan staan ze u ook bij met informatie over bestrijdingsmiddelen.
Pesticiden Speciaal daartoe opgeleide gekwalificeerde lesgevers trekken Foto's: Gerrit Glabeke
Misschien kent u hen nog niet, maar de Provincie West-Vlaanderen stuurt regelmatig de tien provinciale lesgevers 'de tuin in' op vraag van gemeenten, verenigingen en scholen. De lesgevers begeleiden scholen en verenigingen bij de aanleg van een ecologische tuin of bij een vergroeningsproject.
de provincie rond om u te informeren over de ecologische siertuin zonder bestrijdingsmiddelen. Met concrete praktijkvoorbeelden leggen ze u uit hoe u bestrijdingsmiddelen kunt weren uit uw tuin. Ze reiken tal van alternatieven aan, oplossingen voor de meest courante ziekten en plagen. Kortom, na deze info-sessie wordt uw tuin pas een echt gezond groen paradijs.
Voor gemeenten en verenigingen verzorgen ze unieke informatie-avonden over de ecologische siertuin.
Wilt u een lesgever boeken, of weten waar een voordracht over pesticiden in uw buurt doorgaat, neem gerust contact op.
Na een succesjaar met tal van voordrachten, was het tijd voor een portie 'vorming, evaluatie en planning'. Op 2 oktober 2004 werd een vormingsprogramma opgezet over bestrijdingsmiddelen. Er werd dieper ingegaan op de kennis van bestrijdingsmiddelen en het voorkomen ervan.
Provinciebestuur West-Vlaanderen De ecologische siertuin
Daarna werd ook het Ecolab van de Kulak (www.kulak.ac.be/ facult/wet/biologie/pb/kulakbiocampus/ecolab) bezocht, waar ze de ecologische principes nog eens met eigen ogen aanschouwen. In de namiddag stond 'planning en evaluatie' op het programma.
Koning Leopold-III laan 41 8200 Brugge T 050 40 32 23 F 050 40 33 76
[email protected]
West-Vlaamse Natuurstudiedag - 5 maart 2005 Op zaterdag 5 maart 2005 vindt de tweede West-Vlaamse
recent onderzoek (met de hulp van tal van vrijwilligers) in ver-
Natuurstudiedag plaats in de KULAK in Kortrijk. Die dag wordt
band met amfibieën, dagvlinders en akkervogels komen ook
voor een breed publiek allerlei West-Vlaams natuuronderzoek
aan bod. En hebt u ooit al gehoord van moeraskalk en de niet
voorgesteld. Tussen diverse standen en posters van allerlei
geringe invloed van konijnenbegrazing?
natuurwerkgroepen is er bovendien ruimschoots kans om mensen te ontmoeten. De organisatie berust bij de KULAK, het Provinciebestuur West-Vlaanderen en Natuurpunt.
Meer info over het programma en inschrijven is te vinden op www.kulak.ac.be/natuurstudiedag of bij Dieter Anseeuw op de
22
Dit jaar gaat veel aandacht naar minder bekende groepen als
KULAK (T 056 24 61 72). Deelnemen kost 7,5 euro, lunch inbe-
sprinkhanen, zeezoogdieren en zelfs mieren. De resultaten van
grepen.
Start West-Vlaams NME-platform - 19 februari 2005 De laatste tien jaar kende de natuur- en milieueducatie (NME) in (West-)Vlaanderen een grote evolutie. Nieuwe spelers, zowel
• Kwaliteitszorg en deskundigheidsbevordering inzake het NME-aanbod en vrijwilligers;
uit de particuliere sector als van de overheid, doken op, geves-
• Visievorming over het toekomstige NME-aanbod in de pro-
tigde waarden vernieuwden hun aanpak en aanbod, ontwikke-
vincie en samenhang met andere beleidsvelden (landbouw,
lingen in het milieubeleid (duurzaamheid, doelgroepenbena-
duurzame ontwikkeling enz.).
dering enz.) hadden hun weerslag op NME enz. De behoefte aan uitwisseling, netwerking en vernieuwing in de NME-sector blijkt uit tal van onderzoeken en rapporten.
De feestelijke start van het West-Vlaams NME-Platform vindt plaats op zaterdag 19 februari 2005 van 10 tot 12.30 uur in de Raadszaal van het Provinciehuis Boeverbos.
Daarom start het Provinciebestuur West-Vlaanderen in samenwerking met de West-Vlaamse Milieu Federatie het
Op het programma:
West-Vlaams NME-Platform.
• 'Doel en aanpak West-Vlaams NME-Platform';
Doelstellingen van het Platform:
• 'NME in West-Vlaanderen: observaties en aanbevelingen';
korte toelichting door gedeputeerde Jan Durnez
• samenbrengen van de verschillende NME-actoren in WestVlaanderen en hen een forum voor inhoudelijk debat bieden; • uitwisselen van het NME-aanbod en afstemmen waar mogelijk;
door Dirk Bogaert - docent Arteveldehogeschool • 'NME ? Het draait allemaal om natuurbeelden!…'; door Paul Stryckers – Directeur Centrum Voor Natuur- en milieueducatie
• inventariseren van knelpunten en uitdagingen en zoeken naar antwoorden hierop; • stimuleren en verbeteren van de samenwerking tussen de verschillende NME-actoren;
De uitnodiging en het inschrijvingsformulier kunt u verkrijgen op T 050 40 32 84 of
[email protected].
Natuurrijke tuinen Vanuit de campagne “Ecologische siertuinen”, participeert de Provincie aan de publicatie van het boek “Natuurrijke tuinen.” Auteur Jean Vanhoof beschrijft hoe uw tuin met eenvoudige ingrepen een plaats wordt waar u de natuur in al haar wonderlijke facetten kunt ontmoeten. Wie de hand uitsteekt naar natuur wordt honderdvoud beloond. Zo is een natuurrijke tuin onderhoudsarm en helpt de natuur u bij het bestrijden van lastige parasieten. Kijken en genieten van de tuin wordt belangrijker dan wieden en schoffelen.
Met tal van praktische voorbeelden toont Jean Vanhoof u wat de nieuwste tuintrend wordt: een tuin, hoe klein ook, waar de natuur een kans krijgt. Dit alles wordt geïllustreerd met prachtige foto’s van Marc Slootmaekers.
Voor meer info Campagne ecologische tuinen
Het boek is een mooie aanvulling op de provinciale brochure
Koning Leopold-III laan 41, 8200 Brugge
'De ecologische siertuin'. U vindt het in de betere boekhandel
T 050 40 32 23 F 050 40 33 76
voor 29,95 euro.
[email protected]
23
MOS-verkeer MOS
(Milieuzorg
Op
COLOFON
School) helpt de school om een eigen milieuzorgsys-
Werkten mee aan dit nummer:
teem uit te bouwen. De
Kathy Belpaeme, Jef Bevers, Sarie Buffel, Bart Decrop, Björn De Grande,
kinderen werken samen
Marc De Schuyter, Marie De Winter, Gerrit Glabeke, Johan Mahieu,
met
Wim Marichal, Wim Mestdagh, Henk Schaut, Bart Van Eygen,
hun
leerkrachten,
directie, schoolpersoneel
Christine Van Rie, Ria Verweirder en Wouter Vuylsteke. Eindredactie: Björn De Grande en Marie De Winter
en ouders rond één of meerdere thema’s: afvalpreventie, water, energie en
Foto cover: Patrick Keirsebilck
natuur op school. Ze krijgen hiervoor diverse educatieve
Lay-out: Grafische Dienst, Provincie West-Vlaanderen
materialen.
Druk: Drukkerij Lowyck, Bredene
Onlangs werd de nieuwe themabundel 'Verkeer' voorge-
Aanvraag abonnement: Provinciaal Informatiecentrum Tolhuis
steld aan de geïnteresseerde leerkrachten van het basis-
Jan Van Eyckplein 1-2, 8000 Brugge
onderwijs.
T 050 40 74 74 of T 0800 20 021
In deze bundel gaan mobiliteit en milieu hand in hand.
F 050 40 74 75
[email protected]
De leerlingen worden aangesproken als reiziger. Ze leren stilstaan bij hun manier van verplaatsen en de gevolgen
Oplage: 9.000 exemplaren
daarvan. Inzicht in de verschillende vervoerssystemen, de
Periodiciteit: viermaandelijks
eigen verplaatsingsgewoonten en de achterliggende motieven bevordert een bewuste vervoerskeuze. Neem ook eens een kijkje op de vernieuwde website van
Peter Norro, dienst MiNaWa Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries
MOS West-Vlaanderen: www.west-vlaanderen.be/mos/
NM-Info wordt uitgegeven in opdracht van de bestendige deputatie van
basisonderwijs. Door een themabundel aan te klikken, ver-
de provincieraad van West-Vlaanderen:
schijnt er een filmpje over dit onderwerp. Alle filmpjes werden gemaakt i.s.m. West-Vlaamse MOS-scholen. Onder het thema Verkeer maak je kennis met acties op school-
Paul Breyne (gouverneur), Jan Durnez, Patrick Van Gheluwe, Gabriël Kindt, Dirk De fauw, Gunter Pertry, Marleen Titeca-Decraene (gedeputeerden), Hilaire Ost (provinciegriffier) Voor de digitale versie: surf naar www.west-vlaanderen.be
niveau zoals carpooling, fietspooling enz. Op school leren
(ga naar e-loket en dan 'klik hier als je op één of meerdere e-zines een
de kinderen hoe zich op een veilige en milieuvriendelijke
gratis abonnement wil nemen')
manier in het verkeer te bewegen (fietsen en stappen). Hiervoor maken ze gebruik van diverse leermiddelen.
Meer info: neem contact op met de MOS-begeleiders: • Bart Decrop (basisonderwijs), T 050 40 32 66
[email protected] • Kristin Kino (basisonderwijs), T 050 40 33 80
[email protected] 24
Verantwoordelijke uitgever:
• Lieve Maes (secundair onderwijs en hogescholen) T 050 40 32 83 –
[email protected]
