natte binnenbepleistering

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid

natte binnenbepleistering:

N. bi. 9 afwerking en oplevering

N. bi. 9

MODULAIR HANDBOEK STUKADOOR afwerken

natte binnenbepleistering Afwerking en oplevering

1



2

Depotnummer: D/2010/1698/13



Voorwoord Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid - fvb•ffc Constructiv kreeg de afgelopen jaren steeds meer vragen om een degelijk naslagwerk voor de stukadoor op de markt te brengen. Er bestaat heel weinig literatuur in België over het beroep van stukadoor en de uitoefening ervan. Daarom is dit werk opgevat om niet alleen een degelijke opleiding te kunnen geven in scholen en opleidingcentra, maar tevens om het stijgend belang van de bijscholing voor arbeiders verzekeren. We hopen met dit modulair handboek een belangrijke bijdrage te kunnen leveren om het bekende gezegde: “volgens de regels van de kunst”, beter te omschrijven en duidelijker te maken in het beroepsmilieu. Ten behoeve van de gebruiker (lezer, opleider, student, stukadoor, deskundige...) werd dit modulair handboek opgedeeld in vier deelberoepen, namelijk: • Natte binnenbepleistering (N. bi.) • Buitenbepleistering (Bu. b.) • Droogbouw (Dr. b.) • Gipsblokken (Gi. bl.) In elk van deze deelberoepen werden een aantal boekdelen opgesteld, die volgens onderstaand stramien werden ingedeeld: • Algemeenheden • Voorbereiden • Plaatsen • Afwerken Bij de samenstelling van de werkgroepen werden mensen uit het onderwijs, beroepswereld, fabrikanten en beroepsorganisaties uitgenodigd. Zo kon een brug geslagen worden tussen de opleiders en de realiteit van de uitvoering op de bouwplaats. Over de vooruitgang van de andere boekdelen in voorbereiding, zal er geregeld informatie verschijnen in het driemaandelijks informatieblad van NaVAP-UNEP, in het maandelijks informatieblad van Bouwunie en in andere vakbladen voor stukadoors. Veel leesplezier en succes bij de toepassing ervan!

Robert Vertenueil, Voorzitter fvb•ffc Constructiv

3



Redactie Hoofdredacteur: Ferdinand Debasse

© Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2013 Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen. versie september 2013

D/2013/1698/01

4

Redactieleden:

Patrick Floru Erwin Holderbeke Jean-Paul Jordens Pascal Lenaert Jos Marx Joris Messiaen Guido Roels Freddy Schoof Lieven Tack Jef Vangeel

Lezersgroep:

Jozef Aerts Jean-Paul Jordens Danny Verhaegen Vivianne Vermeulen Nico Vromant

Tekeningen:

Jef Vangeel

Foto sessie:

Johnny De Schepper

Contact Voor opmerkingen, vragen en suggesties kun je terecht bij: fvb•ffc Constructiv Koningsstraat 132/5 1000 Brussel Tel.: 0032 2 210 03 33 Fax: 0032 2 210 03 99 website : fvb.constructiv.be



Inhoud DEEL 1: van klein truweel tot mixer 1.1 INLEIDiNG��13 1.2 Persoonlijke handgereedschappen��13 1.2.1 Herhaling��13 1.2.2 Beschrijving van andere gereedschappen��16

1.3. Collectieve gereedschappen��23 1.3.1 Herhaling��23 1.3.2 Beschrijving van andere gereedschappen��23

1.4 Elektrische gereedschappen��27 1.4.1 Compressor��27 1.4.2 Mixer of mengmachine��29 1.4.3 Poliermachine��31

1.5 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM)��33 1.5.1 Inleiding��33 1.5.2 Herhaling��34

5



6



Inhoud DEEL 2: Afwerken van het oppervlak 2.1 Eenlaagse gipsbepleistering�� 37 2.1.1 Verdichten�� 37 2.1.2 Sponzen�� 38 2.1.3 Polieren�� 38 2.1.4 Napolieren�� 39 2.1.5 Structureren�� 39

2.2 Tweelaagse gipsbepleistering�� 41 2.2.1 Schaven�� 42 2.2.2 Afwerken met een kant-en-klare afwerklaag�� 42 2.2.3 Afwerken met gips en afgegoten vette kalk�� 47

2.3 Cement-kalk of EEN cement-kalk-zandbepleistering�� 48 2.3.1 De al aangebrachte laag afwerken�� 48 2.3.2 De afwerklaag afwerken�� 49 2.3.3 Vlakschuren�� 50 2.3.4 Structureren�� 51

2.4 Kalk-zandbepleistering�� 52 2.4.1 De afwerklaag aanmaken�� 52 2.4.2 De afwerklaag aanbrengen�� 53 2.4.3 Verdichten�� 53 2.4.4 Polieren�� 53 2.4.5 Napolieren�� 53 2.4.6 Structureren�� 53

2.5 Gips-leembepleistering�� 54 2.5.1 Verdichten�� 54 2.5.2 Sponzen�� 54 2.5.3 Polieren�� 54 2.5.4 Napolieren�� 54

2.6 Machinaal afwerken�� 55 2.6.1 Werking�� 55 2.6.2 Sponzen�� 55 2.6.3 Polieren�� 56 2.6.4 Opruwen, schrapen (met vaste rechte messen)�� 56 2.6.5 Vlakschuren�� 57 2.6.6 Sponzen en verdichten (gipspleisters)�� 57 7



8



Inhoud DEEL 3: Afwerken van hoeken 3.1 Binnenhoeken�� 59 3.1.1 Haakse binnenhoeken (verticaal)�� 59 3.1.2 Haakse binnenhoeken (horizontaal)�� 61 3.1.3 Lepe of stompe binnenhoeken (verticaal)�� 62 3.1.4 Lepe of stompe binnenhoeken (horizontaal)�� 65 3.1.5 Scherpe binnenhoeken (verticaal - horizontaal)�� 65 3.1.6 Afgeronde binnenhoeken (verticaal - horizontaal)�� 67

3.2 Buitenhoeken zonder hoekbescherming�� 71 3.2.1 Haakse buitenhoeken (verticaal - horizontaal)�� 71 3.2.2 Niet-haakse buitenhoeken (leep of stomp, scherp en/of afgeschuind)�� 75 3.2.3 Afgeronde buitenhoeken (verticaal - horizontaal)�� 77

3.3 Buitenhoeken met hoekbescherming�� 78

9



10



Inhoud DEEL 4: Wat kan en niet kan Afwerkingsgraad en toleranties 4.1.Afwerkingsgraad van de bepleistering��79 4.1.1 Inleiding��79 4.1.2 NBN EN 13914-2 versus TV 199��79 4.1.3 Normale afwerkingsgraad��81 4.1.4 Speciale afwerkingsgraad��81 4.1.5 Bijzondere schikkingen��82 4.1.6 Termijnen voor verdere afwerking��84

4.2 Toleranties en controle op de afwerking��85 4.2.1 Vlakheid��85 4.2.2 Verticale stand��87 4.2.3 Hoekafwijkingen (neggen van vensters, schouwmantels)��78

4.3 Keuringen op mechanische eigenschappen��90 4.3.1 Proeven op mechanische eigenschappen��90 4.3.2 Vochtgehalte en droging��92

DEEL 5 : Nazorg en oplevering 5.1 Drogen van de bepleistering��93 5.2 Opstop��95 5.3 Oplevering��96 5.3.1 Voorlopige oplevering��96 5.3.2 Definitieve oplevering��96

5.4 Onderhoud��97

11



12

1. Van klein truweel tot mixer



DEEL 1: van klein truweel tot mixer 1.1 Inleiding In dit hoofdstuk komen de gereedschappen aan bod, die nodig zijn voor het uitvoeren van de behandelde leerstof in deze module. De handgereedschappen die in het boekdeel “N. bi. 7 Handmatig aanbrengen” uitvoerig besproken zijn, worden hier verkort weergegeven. Na dat overzicht komen andere gereedschappen uitgebreid aan bod.

N Bi 9 - P07-1 Alu-Rij.pdf

29/03/2011

1.2 Persoonlijke handgereedschappen

18:47:47

1.2.1 Herhaling Aluminium rij: C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

N Bi 9 - P07-2 Gereedschapskoffer.pdf

Handveger.pdf

29/03/2011

19:10:05

18:56:27

Gereedschapskoffer: • stevige houten, kunststof of metalen kist met deksel; • voorzien van een slot; • om te dragen: stevige handvatten en eventueel schouderriem; • moet als voetbankje kunnen dienst doen.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Pleisterkam.pdf

29/03/2011

• voor een betere hanteerbaarheid vervaardigd uit aluminium; • verschillende modellen naargelang de vorm van de dwarsdoorsnede; • verkrijgbaar in diverse lengten (max. 6 m)

29/03/2011

19:10:46

Handborstel: • kokosharen gevat in houten of kunststof bovenstuk; • reinigen van muren en gereedschap

Pleisterkam: • bestaat uit veerstalen lamellen ± 10 cm lang; • de lamellen zijn gehecht in een metalen of houten houder met steel; • de rillen getrokken met deze kam, zorgen voor hechting van de volgende laag. 13




Pleisterspaan: • houten of kunststof greep; • in de handel verkrijgbaar: »» in lengtes tussen 200 en 510 mm; »» in breedtes van 75 tot 125 mm. Opgelet! Door intens gebruik worden de zijkanten gevaarlijk scherp.

Potlood: • • • •

Ovaal potlood met rechthoekige stift; harde aftekenondergrond harder potlood; rechthoekige stift mesvormig aanslijpen; potlood behoeden tegen vallen en schokken.

Spaarbord: N Bi 9 - P08-3 Hoekschaaf.pdf

29/03/2011

19:29:29

• wordt gebruikt om een grote hoeveelheid mortel mee te nemen en bij het bepleisteren van een plafond de vallende mortel op te vangen; • bestaat uit een gegalvaniseerde of aluminium plaat met een kunststof of houten greep.

Stukadoorsschaaf – hoekschaaf: C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

• metalen of houten frame met meestal 6 of 8 schuin tegenover elkaar geplaatste messen; • de messen zijn van gehard staal. • afmetingen 35 à 45 cm lang, 9 cm breed.

Stukadoorsschaaf – rasterschaaf: • om oneffenheden van een oppervlak weg te schaven; • bestaat uit messen die in de vorm van een rooster zijn samengebracht • de schaafzijde is perfect vlak. Het oppervlak kan hiermee perfect vlak geschaafd worden.

Stukadoorszaag: • Ze bestaat uit een zaagblad van gehard staal, gevat in een houten of kunststofhouder met een handgreep erbovenop. • Op plaatsen waar een scheur kan ontstaan, moet het pleisterwerk ofwel versterkt worden ofwel losgemaakt van elkaar, om een rechte breuklijn te bekomen.

14




Truweel – klein: • Is lichter en veerkrachtiger dan een groot truweel en is vooraan afgerond; • het lemmer is vervaardigd uit taai gereedschapsstaal of uit roestvrij staal; • lengte varieert tussen 120 mm en 260 mm.

Truweel – bandtruweel: • Heeft vooraan een rechte kant Opgelet! nooit met het truweeltje wringen. Hierdoor kan je het blad ernstig beschadigen

Truweel – stukadoorstruweel: • Stalen of roestvrijstalen blad met aan de voorzijde een rechte snede; • verkrijgbaar in lengten van 160 tot 220 mm. Opgelet! Dit gereedschap is niet geschikt om mortelresten weg te hakken.

Truweel – punttruweel: • Houten of kunststof handgreep; • uit één stuk gesmeed stalen of rvs blad; • om fijne insnijdingen te maken, elektriciteitsbakjes uit te kuisen enz. N Bi 9 - P09-4 Vouwmeter.pdf

30/03/2011

12:02:41

Opgelet! Het puntje kan vlijmscherp zijn.

Vouwmeter: C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

• Houten, kunststof of aluminium lamellen, verbonden met scharnier; • bij een houten meter is begin en einde voorzien van een messing schoentje; • de maatverdeling moet slijtvast geëtst worden in de lamellen; • dikte van de lamellen: minstens 3 mm.

15




1.2.2 Beschrijving van andere gereedschappen Gipsmes Het gipsmes wordt gebruikt om de nog verse niet meer indrukbare pleistermortel: • te verdichten, • kleine oneffenheden weg te werken, • de pleistermortel gereed te zetten om daarna te schuren met de schuurspons. Sommige stukadoors gebruiken dit gereedschap ook om te polieren. Gipsmes met houten greep Bron: Schwan

Het gipsmes bestaat uit verschillende materiaal soorten zoals R.V.S. of veerstaal met houten of deels aluminium, kunststof handgreep. Gipsmessen zijn er in verschillende afmetingen van 20 tot 70 cm. Het gipsmes wordt gebruikt bij eenlaagse of bij tweelaagse bepleisteringen. Het hanteren kan zowel met één als met twee handen gebeuren. Na gebruik grondig reinigen verlengt de levensduur van het gereedschap.

Veiligheidstip Na lang gebruik kan de snede van het gipsmes erg scherp worden, wat bij onachtzaam gebruik kan leiden tot diepe snijwonden.

16




Hoektruweel Wordt gebruikt om tijdens het plaatsen van de eindlaag, de hoeken af te werken. Ze zijn vervaardigd uit gepolierd staal of uit roestvrij staal met een handvat in hout of kunststof. De hoek die het blad maakt kan 80°, 90° of 103° zijn. Er zijn zelfs hoektruwelen waarvan de hoek scharniert en alzo instelbaar is voor verschillende hoeken. Er zijn verschillende modellen in de handel al naargelang zijn bestemming nl. : Hoektruwelen voor inwendige hoeken (met strakke of afgeronde hoek) Foto: SALCO bvba

Hoektruwelen voor uitwendige hoeken

Verstelbaar inwendig hoektruweel

Dubbel inwendig hoektruweel

Inwendig hoektruweel met ronding

Bron: Theo Smulders

Bron: Verhoeven Tools BV

Bron: Verhoeven Tools BV

Gebruik Wordt gebruikt om tijdens het plaatsen van de eindlaag de hoeken af te werken. Oneffenheden kan je wegwerken door een weinig mortel op het truweel te nemen en beide vleugels te laten geleiden over de wand- of plafondvlakken.

Foto: SALCO bvba

Onderhoud Het gereedschap zuiver en glad houden, voorkomt krassen in de afwerking van de pleisterlaag.

Krabbord Wordt gebruikt om reeds aangetrokken pleister te ruwen en om een reliëf in het pleister te maken door te krabben. Het bestaat uit een metalen gestanste plaat met een stevig houten of kunststof handvat.

Krabbord Foto: Verhoeven bvba

17




Kunststofspaan Een kunststofspaan bestaat meestal uit een polypropyleen vlak met een kunststof handgreep en wordt gebruikt om kunstharsgebonden pleisters te structureren nadat deze op korreldikte afgestreken zijn.

Kunststofspaan

Het structureren met een kunststofspaan gebeurt door met de spaan bewegingen te maken. Dit moet gebeuren met een lichte druk op de pleister. Elke beweging, zoals ronddraaiend, lijnvormig of achtvormig, bepaald het specifiek uitzicht van de uiteindelijke afwerking.

Foto: Schwan Werkzeuge

Door het werken met kunstharsgebonden producten is het aan te raden om na iedere werkgang de spaan met zuiver water proper te maken, of het gereedschap eventueel onder water te dompelen om te voorkomen dat er materiaalresidu’s op de spaan zouden aanhechten.

Kwasten – Verfkwast

Verfkwast Foto: Schwan Werkzeuge

Een kwast als gereedschap bestaat van oudsher uit samengebonden haar van dieren en verbonden aan een houten steel. Meestal werd varkenshaar en dassenhaar gebruikt. Tegenwoordig gebruikt men tevens plantaardige of kunststofvezels. De meeste kwasten zijn rond, maar er zijn eveneens ovaal, platte en blokvormige kwasten. De grootte van het haaroppervlak wordt nog altijd aangegeven in duim. Voor een ronde kwast is dit de doormeter, voor een platte kwast de breedste kant. Ook wordt er soms een nummering toegepast. Door de stukadoor wordt meestal een duimskwast gebruikt. Wordt gebruikt voor het wegwassen van het mortelmelk dat zich op hoekbeschermers en andere profielen afzet. Binnenhoeken kunnen eveneens met de kwast zuiver gemaakt worden. De verfkwast in hoek meestal radiatorborstel genoemd, omdat hij algemeen gebruikt wordt om radiatoren te verven. De steel bestaat uit hout of kunststof en de is onder een bepaalde hoek geplooid. Hierdoor kan je met deze borstel op plaatsen waar je met de gewone kwast niet aankan.

Tip Goed zuiver houden en spoelen met water na elk gebruik is aanbevolen. 18




Kwasten – Blokkwast De blokkwast is een rechthoekig strijkoppervlak en bestaat uit een kunststof of houten steel met bevestigingsplaat voor de haren ( voor de betere kwaliteit) of synthetische vezels. Hij wordt benoemd naar zijn afmetingen vb. 170 x 80 mm.

Blokkwast Bron: Schwan Werkzeuge

Hij dient voor: • het besprenkelen van te snel drogend materiaal; • bevochtigen van droge ondergronden; • om het napolieren te vergemakkelijken; • de voorbereiding van de ondergrond.

Plamuurmes Wordt gebruikt voor het wegnemen en opkuisen van, oneffenheden, kalkmelk in binnenhoeken. Ook op plaatsen waar we met het polierspaan niet bij kunnen, zoals rond hindernissen, tussen en onder leidingen. Het plamuurmes is vervaardigt uit een houten of kunststof handvat met daarin een stalen blad van uitstekende kwaliteit. Ze zijn te verkrijgen in breedten van 40 tot 100 mm.

Tip Met zorg behandelen en vooral oppassen voor snijwonden.

19




Polierspaan De polierspaan dient om het oppervlak glad te maken en te polieren. Het blad bestaat uit staal, veredeld staal of roestvrij staal. Het blad is zeer dun ( ± 0,3 tot 0,7 mm dikte) en veerkrachtig De houten of kunststofgreep is bevestigd aan een onderstel in staal, dat op zijn beurt aan het blad geklonken is met klinknagels. Polierspaan met houten greep Bron: Schwan Werkzeuge

Belangrijk • Om een degelijke steun te geven aan het blad mag de bevestigingsstaaf maar iets korter zijn dan het blad. • Bij slijtage van het blad moeten we vermijden dat de klinknagels later dan het blad zouden afslijten, daarom moeten de gebruikte klinknagels (messing) zachter zijn dan het blad. • De opening tussen handvat en blad moet minstens 4,5 cm zijn.

In de handel zijn verschillende afmetingen verkrijgbaar: nl. • lengten tussen de 200 mm en de 510 mm; • breedten van 75 mm tot 125 mm De keuze wordt gemaakt naar het uit te voeren werk en volgens de smaak van de gebruiker.

Opgelet • Zuiver houden en beschermen tegen inkepingen voorkomt krassen in de afwerklaag en verhoogt de levensduur van dit gereedschap • Door het intens gebruik wordt het blad gepolierd en geslepen. Hierdoor kunnen de zijkanten zo scherp worden als een scheermes.

Reparatietruweel Wordt gebruikt om kleine reparaties aan pleisterwerk uit te voeren, en zeker daar waar de toegankelijkheid met een groter spaan onmogelijk is. Het gelijkt op een smal truweel met een lemmer dat maar ± 3 cm breed is. Het heeft een uitzicht als een pannenvoeger, maar is haaks en heeft een top die recht is. Reparatietruweel Bron: Verhoeven Tools BV

20

Wordt veelal gebruikt bij opstop. Door zijn vlakke top en zijn lang lemmer kan je de moeilijk toegankelijke plaatsen bereiken, zoals: onder raamtabletten, rondom en achter radiatoren en polieren van smalle stroken. Roestvrij houden van het lemmer is noodzaak, want roest geeft een bruine kleur af bij het polieren.




Schuurbord Wordt meestal gebruikt om kleine oneffenheden in cementbepleistering weg te werken en de bepleistering te verdichten. Door met een draaiende beweging en lichte druk over het cementoppervlak te schuren, krijgen we een egaal en gewolkt oppervlak. Een schuurbord bestaat meestal uit een kunststof (ook hout en soms onderzijde bekleed met vilt) vlak met een daarop gemonteerd gesloten handgreep. Het kunststof vlak varieert in hardheid en structuur (gewafeld, vilt) wat tot andere zichtbare effecten leidt. Verkrijgbaar in verschillende afmetingen en vormen (rechthoekig, puntvorming...) (zie foto’s). Natuurlijk vraagt ook dit stukje gereedschap een goed onderhoud. Steeds afwassen met zuiver water na gebruik, zal de levensduur verlengen, maar ook de kwaliteit van het afgeleverde werk verbeteren. Een nieuw schuurbord is niet altijd zo handig in gebruik. Daarom raden we aan om van een nieuw schuurbord eerst de hoekjes wat af te ronden.

Cementschuurbord

21




Schuurspons Met de schuurspons brengen we water op de bepleistering, dit op het moment dat het gips aan het binden is. Alzo komen de fijne poliergedeelten vrij en verloopt het polieren gemakkelijker. We kunnen met de schuurspons ook een structuur aanbrengen. Schuurspons Bron: Schwan Werkzeuge

Het bestaat uit een kunststof plaat met aangegoten handvat, waarop een spons is bevestigd. Er bestaat ook een schuurspons met steel. De houten of kunststof steel is met een langs- en dwarsscharnier aan de metalen plaat bevestigd. Zo kan men in beide richtingen vlotte ronddraaiende bewegingen maken over het oppervlak. Sommige stukadoors verkiezen de 8-vorm als beweging met de schuurspons. Met de schuurspons op steel kan je van op de begane vloer, plafonds en hoge wanden afsponsen.

Veiligheidstip • De steel moet stevig in de houder bevestigd zijn, liefst met een gipsplaatschroef van 25 mm. • Loop zo weinig mogelijk recht onder de spons (gipsspatten). • Zorg voor een voldoende lange steel bij het werken aan bijvoorbeeld hoge plafonds.

Om soepel te blijven werken moeten we uiteraard de scharnieren zuiver houden en regelmatig inoliën. Overvloedig spoelen met water en op de rand van een emmer of kuip de spons goed droog duwen.

Tip Spons inclusief de stalen of kunststof plaat, maar ook de spons zijn afzonderlijk verkrijgbaar. De spons wordt dan met een speciale lijm op de metalen plaat gekleefd.

Versteklat Een versteklat bestaat uit een houten greep en een metalen blad met een vaste lengte maar met variabele breedten namelijk: 10, 15, 25, 40 en 50 cm.

Versteklat Bron: Schwan Werkzeuge

22




1.3 Collectieve gereedschappen 1.3.1 Herhaling Emmer • Emmers kunnen gebruikt worden om kleine hoeveelheden mortel aan te maken. • Ze bestaan in inhouden van 10, 12 en 20 liter. • Emmers met een inhoud van 12 liter worden het vaakst gebruikt.

Emmer Bron: Verhoeven Tools BV

Mengkuip • Een mengkuip is een cirkelvormige kuip uit kunststof. • Ze is 40 tot 60 cm hoog en heeft een inhoud tussen 30 en 220 liter. Mengkuip Bron: Verhoeven Tools BV

1.3.2 Beschrijving van andere gereedschappen Spatmolen

Spatmolen Bron: Verhoeven Tools BV

Een spatmolen wordt gebruikt om structuur aan te brengen op muren of plafonds. Je giet de specie in het reservoir en sluit het deksel. Wanneer je vervolgens aan de zwengel draait, wordt de borstel binnen in het molentje in beweging gebracht. De veerstalen pennen van de borstel worden in eerste instantie tegengehouden door een metalen strip. Zodra de draaikracht sterk genoeg is, buigen de pennen en trekken ze zich plots los, waardoor de specie op de pennen met kracht uit het molentje gekatapulteerd wordt. Je moet de spatten zo gelijkmatig mogelijk aanbrengen. De afstand tussen de muur en jezelf moet altijd dezelfde zijn en de draaikracht moet zo eenvormig mogelijk zijn. Een voorafgaande test is zeker geen overbodige luxe.

23




Trechterpistool Dit pistool bestaat uit een kunststof trechter die aan een luchtdrukpistool gekoppeld is. De trechter heeft een stevig handvat, zodat het pistool met twee handen bediend kan worden. Aan de bovenzijde wordt het luchtdrukpistool via de trechter gevoed met specie en aan de achterzijde met perslucht. Aan de voorzijde bevindt zich een sproeischijf met een aanpasbare spuitopening. De compressor voor het gebruik van het trechterpistool moet minstens 250 à 300 liter perslucht per minuut afleveren. Trechterpistool Foto: Verhoeven Tools BV

Het trechterpistool wordt gebruikt om sier- en spuitpleister met een korrelige of zanderige structuur te spuiten. De specie mag korrels van meer dan 6 mm bevatten. Na elk gebruik moet je het pistool onmiddellijk volledig en grondig reinigen en naspuiten met zuiver water.

Waterslang Stukadoors gebruiken de waterslang om muren, vloeren en plafonds te benevelen, bevochtigen of zuiver te spoelen. De slang bestaat uit verschillende onderdelen, o.a.:

Waterslang Foto: Verhoeven Tools BV

een soepele darm Deze darm is gemaakt uit kunststof en is verkrijgbaar op rollen van 25 m en 50 m. De meest gangbare diameters zijn ½” en ¾”. Om aanslag aan de binnenzijde van de slang te voorkomen, kan je het best een ondoorzichtige slang gebruiken. De wand moet verstevigd zijn om te vermijden dat de slang in de knoop raakt. koppelstukken De messing of kunststof koppelstukken moeten aangepast zijn aan de diameter van de slang. Mogelijke koppelstukken zijn: • nippels met een inwendige of uitwendige draad: nippels dienen om op een dubbeldienstkraan te bevestigen. Uiteraard moeten ze aangepast zijn aan de grootte van de waterkraan. • dubbelnippels: dienen om langs beide zijden een snelkoppeling te bevestigen.

24




• snelkoppelingen: worden langs de ene zijde op de slang aangesloten en klikken langs de andere zijde op de kraannippel. • reparatiekoppelingen: worden gebruikt om twee slangen aan elkaar te bevestigen. Je kunt er ook een kapotte slang mee herstellen, door het kapotte stuk weg te snijden en de koppeling tussen de twee resterende stukken te plaatsen. een sproeikop en sproei- of broespistool Ook sproeikoppen of -pistolen zijn gemaakt uit messing of kunststof. Elk systeem heeft een handig kliksysteem met snelkoppelingen, zodat de onderdelen snel gewisseld kunnen worden. Industriële snelkoppelingen (GeKa) Deze koppeling zijn meestal bronzen stukken en draaien met twee speciale vorken op elkaar. Men noemt deze ook GeKakoppelingen. Hiernaast enkele voorbeelden. een vernevelaar Deze universele drukspuit is uitgerust met: • een reservoir; • een veilig overdrukventiel; • een traploze en verstelbare sproeistraal (van volle straal tot fijne sproeinevel); • een filter op de zuigbuis, die de sproeier beschermt tegen verstopping; • een eenhandsmechanisme en een gebruiksvriendelijke handgreep. een opbergtoestel Dit toestel dient om de slang netjes op te rollen en op te bergen.

Opgelet • Sluit de watertoevoer af na elk gebruik. • Verwijder na elk gebruik zo veel mogelijk water uit de slang, zeker als er kans is op vorst. Water dat bevriest, zet immers uit en kan zo de waterslang beschadigen.

25

26




1.4 ELEKTRISCHE GEREEDSCHAPPEN 1.4.1 Compressor De twee belangrijkste eigenschappen van een compressor zijn:

de grootte van de tank De tank werkt als buffer en bevat een ‘voorraad’ lucht. Hierdoor dient de pomp niet continue te werken en is het apparaat steeds stand-by. Apparatuur met een hoog luchtverbruik kan gedurende een korte tijd uit deze voorraad putten. Bij langdurig gebruik dient de pomp echter voldoende lucht te kunnen leveren.

de effectieve opbrengst

Compressor Bron: SENCO

Opgelet Omdat er relatief vochtige lucht aangezogen en samengeperst wordt komt er water vrij. Daarom bevindt er zich onder aan de tank een aftapkraantje om het gecondenseerde water, uit de tank af te tappen.

Een pomp met een hoge opbrengst gekoppeld aan een grote tank geeft uiteraard het beste resultaat. Veel fabrikanten hanteren helaas het aanzuigvolume i.p.v. de effectieve opbrengst. Het aanzuigvolume is een zeer relatieve indicator, omdat de werkelijke opbrengst van een pomp tussen de 50 en 80 % van het aanzuigvolume ligt. Hierdoor is een vergelijking praktisch uitgesloten en heb je geen vaste basis om een goede keuze te maken. In de praktijk komen we de volgende specificaties tegen. Deze moeten naar uw eigen noodwendigheden geëvalueerd worden: Tankgrootte 25 l

Voor toepassingen met een beperkt luchtverbruik

50 l

oor toepassingen met een hoger luchtverbruik V gedurende korte periodes Voor toepassingen met een hoger luchtverbruik gedurende een langere periode

100 l

Effectieve opbrengst Minder dan 100 l/min

Doe-het-zelfcompressoren

Van 100 tot 150 l/min

Meestal eencilindercompressoren op 220 V

Van 150 tot 200 l/min

Meestal tweecilindercompressoren op 220 V

Meer dan 200 l/min

Zware sector. Draait meestal op drijfkracht.

27




Opgelet Een regelmatige controle van het oliepeil is noodzakelijk. Indien het oliepeil te laag is bijvullen met de daarvoor geschikte en voorgeschreven olie.

Oliecarter Goede compressoren bevatten een carter met olie. Dit oliecarter beschermt de pomp tegen vroegtijdige slijtage. Maximumdruk Deze ligt meestal tussen 7 tot 10 bar. Geluidsniveau Een laag geluidsniveau is zeker aan te raden als de compressor zich in een gesloten werkruimte bevindt. Gewicht Het gewicht is van belang als we de compressor regelmatig moeten transporteren. Veiligheid De compressor moet voorzien zijn van de nodige veiligheidsattesten en veiligheidskeurmerken. De bewegende delen moeten goed afgeschermd en met de handen niet bereikbaar zijn. De compressor kan automatisch plots beginnen draaien, op dat moment is dit een gevaar voor mensen die in de buurt vertoeven. De goedkope aanbiedingen zijn voor de stukadoor eigenlijk niet geschikt. De tankinhoud is te klein en de effectieve opbrengst ligt meestal (ver) onder de 100 liter per minuut. Dit zijn in de regel ‘olieloze’ compressoren. Door het ontbreken van olie als koel- en smeermiddel is de kans op voortijdige sleet van de pomp vrij groot. Dat geldt zeker als de pomp gedurende langere tijd achter elkaar moet werken (vb. bij stralen). Dergelijke compressoren zijn leuk om er je band mee op te pompen maar daar houdt het mee op. De meeste luchtgereedschappen gebruiken twee- tot driehonderd liter lucht per minuut. Een kleine compressor met een lage opbrengst kan dat niet gedurende een langere periode leveren. Voor een beetje serieus werk heb je toch een wat zwaardere unit nodig.

28




Toebehoren • Blaaspistool Wordt onder andere gebruikt voor het schoonblazen van moeilijk te bereiken plekjes. Het is vervaardigd uit aluminium en kan verkregen worden met lange of korte bek. • Straalpistool Wordt gebruikt in combinatie met straalmiddel en dient om vervuilde oppervlakken schoon te stralen. Er zijn hier twee aansluitingen voorzien: • de zwarte darm is de aansluiting voor aanzuiging van het straalmiddel; • de andere aansluiting onder het handvat dient voor de aanzuiging van de perslucht.

Straalpistool Bron: Facom

1.4.2 Mixer of mengmachine Voor het mengen van gips en andere producten met water. Verschillende modellen mengstaven zijn beschikbaar voor pleister, lijm, mortel, enz. Na elke menging laten we best de mengstaaf uitdraaien in water om deze schoon te houden.

Mengmachine klein model Bron: Knauf

Mengstaaf Bron: Knauf

Machinegegevens: • afgegeven vermogen: 1100 W; • elektronische sturing die het toerental automatisch regelt; • toerental: 0 tot 650 tr/min; • gewicht: 3,7 kg; • oogbescherming dragen! Gebruik Voor het starten nagaan of de vergrendeling van de schakelaar uit staat en dat het tweede handvat gemonteerd is. De machine stevig vastnemen en je voorbereiden op de start. Starten en stoppen door de schakelaar in de revolvergreep aan te trekken of los te laten. De vergrendelknop mag NIET gebruikt worden.

29




Veiligheid Bij het werken met de machine steeds letten op volgende punten: • oogbescherming dragen tegen opspattend materiaal; • losrukken van de machine uit de handen van de gebruiker kan leiden tot kwetsuren. Bij deze gevaarlijke situatie kan het snoer rond de machine draaien en afknappen; • kwetsuren door loshangende kleding en/of contact met de draaiende mixer. Opgelet na het uitschakelen loopt de machine nog een tijdje na; • omdat je met water bezig bent is er gevaar voor elektrocutie. Hou daarom de motor en alle elektrische aansluitingen droog; Onderhoud • Lees vooraleer een machine in gebruik te nemen aandachtig het gebruiks - en/of onderhoudsboekje; • om deze instructies steeds bij de hand te hebben, kleef je ze best in het deksel van de opbergkoffer; • na iedere stofaanslag de machine uitblazen met perslucht; • machine niet in de regen laten liggen; • handvatten en schakelaar zuiver houden; • koolborstels enkel vervangen door hetzelfde type.

30




1.4.3 Poliermachine De elektrische poliermachine is een monofase zwakstroom machine, d.w.z. dat deze machine met behulp van een transformator op het gewone huishoudelijke elektriciteitsnet kan functioneren. Bij het werken met een elektrisch toestel waar water aanwezig is ben je gebonden aan regels die van overheidswege zijn vastgelegd. Die regels zijn er voor ieders veiligheid, dus respecteer ze!

Transformator en waterreservoir

Naakte machine

Daarom is het toestel uitgerust met een transformator, een waterreservoir en een machine. De transformator dient om de elektrische stroom om te zetten van 220 of 230 V naar 48 V (laagspanning).

Bevochtigingsapparaat

De poliermachine is geschikt voor: • het sponsen en polijsten van alle typen pleistermateriaal; • het afwerken van alle cementpleisterwerken voor binnen en buiten; • het volledig glad zetten van de eindlagen voor binnenmuren. De machine weegt ongeveer 3,5 kg en is uitgerust met een bevochtigingapparaat en verscheidene toebehoren.

Schoonmaken: gebeurt door overvloedig te spoelen met zuiver water

Toebehoren

31

32




1.5 PERSOONLIJKE BESCHERMINGSMIDDELEN (PBM) 1.5.1 Inleiding PBM’s (persoonlijke beschermingsmiddelen) zijn ontworpen om kwetsuren tijdens het uitvoeren van bepaalde werken te voorkomen, maar ook om ons lichaam te vrijwaren van allerlei schadelijke invloeden en inwerkingen. Welke werkzaamheden je verricht, bepaalt welke PBM’s je moet gebruiken. »» Welke PBM’s gebruikt een stukadoor? • • • • • • •

hoofdbescherming; voetbescherming; handbescherming; adembescherming; oogbescherming; gehoorbescherming; werkkledij.

33




1.5.2 Herhaling 1.5.2.1 Veiligheidshelm De helm moet voorzien zijn van een CE– markering en fabricagedatum. De gebruiksduur van helmen wordt door de fabrikant aangegeven. Over het algemeen geldt (bij normaal gebruik en opslag) een maximale gebruiksduur van: • Polyetheen-, ABS-, polycarbonaathelm vervangen na 5 jaar, omdat dan de schokweerstand te fel is afgenomen. • Een helm met glasvezel versterkt polyester en textielfenol kan langer worden gebruikt. Veiligheidshelm Foto: Theo Smulders

1.5.2.2 Veiligheidsschoenen

Veiligheidsschoen Foto: Verhoeven Tools BV

• Laat je schoenen regelmatig verluchten en zorg steeds voor zuivere inlegzolen; • Indien je schoenen nat zijn, laat ze dan eerst drogen; • Doe regelmatig controle op de staat van uw schoenen: »» zit de zool los? »» is het bovenleer kapot? »» zijn de veters nog in goede staat? • reinig de schoenen regelmatig met een sopje en wrijf ze daarna in met schoensmeer.

1.5.2.3 Veiligheidshandschoenen

Veiligheidshandschoenen Foto: Verhoeven Tools BV

34

Verschillende types naargelang de aard van het werk: • met leder versterkt: Ze worden gebruikt bij alle handelingen waarbij bescherming tegen steen, hout enz. of tegen kneuzingen, blaren en snijden moet worden geboden; • wegwerphandschoenen: in verschillende grootte in de handel; • hittebestendige handschoenen; • handschoenen tegen snijden: samengesteld uit kevlar of stalen ringetjes (maliënkolder).




1.5.2.4 Adembescherming Gebruik • Zet het masker op en neem het slechts af in een stofvrije omgeving. • Vervang het wegwerpmasker als het inademen moeilijker wordt of wanneer je een vreemde smaak of geur waarneemt. stofmasker Foto: Verhoeven Tools BV

1.5.2.5 Veiligheidsbril

Veiligheidsbril Foto: Verhoeven Tools BV

Onderhoud • Reinigen met water en zachte zeep, naspoelen met water en met een zachte, niet pluizende, droge doek afdrogen. • Bewaren in een droge en stofvrije omgeving. • Leg de bril nooit op de glazen. De bril niet meer gebruiken als de glazen gebroken of bekrast zijn.

1.5.2.6 Gehoorbescherming • Op plaatsen waar nevenstaand gebodsteken is aangebracht, is het verplicht een oorbescherming te dragen. • Boven 80 dBA wordt gehoorbescherming aanbevolen. • Boven 85 dBA is gehoorbescherming wettelijk verplicht. • Een van de oorzaken van gehoorbeschadiging is de continue blootstelling in een luidruchtige omgeving (> 80 dBA). De gevolgen zijn meestal ernstig en blijvend. Gehoorkap en oordopjes Foto: Verhoeven Tools BV

35




1.5.2.7 Werkkledij • De kleur van de werkkledij is in grote mate afhankelijk van de kleur van het te verwerken product. Zo zal voor een stukadoor de werkkledij bij voorkeur wit zijn. • De gebruikte stof moet gemakkelijk te reinigen zijn en bestaat doorgaans uit 65% polyamide en 35% katoen. • De werkkledij moet de nodige bewegingsvrijheid geven aan de werknemer, daarvoor zijn verschillende modellen uitgewerkt: »» overall: volledig bedekkend kledingstuk; »» pak: bestaande uit broek, sweater en jas of windjak; »» kiel: vestje; »» stofjas: lange jas. Werkkledij Foto: Theo Smulders

36

2. Afwerken van het oppervlak



DEEL 2: Afwerken van het oppervlak 2.1 Eenlaagse gipsbepleistering

verdichten

sponzen

polieren

napolieren

afgewerkt met… tegels sierpleister - grof (laagdikte > 5 mm) sierpleister - fijn (laagdikte van 1,5 mm tot 5 mm) behang verf gestructureerd met… een spons, rol of borstel een truweel of door te doppen

Zie N. bi. 7 of N. bi. 8

Deze laag wordt:

x x x x x

x x x x x

x x x

x x x

x

x x

x

dichtrijen

Bewerkingen in chronologische volgorde:

De voorschriften van de fabrikant moeten altijd gevolgd worden. Eenlaagse gipsbepleistering wordt rechtstreeks op de dragende ondergrond aangebracht en dient als onderlaag en afwerklaag (EN-13914-2).

2.1.1 Verdichten De gipslaag wordt verdicht met het gipsmes. Verdichten heeft als doel om alle oneffenheden, groeven, bramen ... weg te werken, zodat de gipslaag strak en effen wordt. Je begint te verdichten als de gipslaag voldoende gebonden is en je verdicht in de volgorde van aanzetten. Hou het gipsmes schuin tegen de gipslaag en laat het erover glijden. Het verdichten is de laatste behandeling die moet gebeuren voor: • de tegels aangebracht worden; • er sierpleister aangebracht wordt; • er structuur aangebracht wordt met een spons, rol of borstel. Het patroon wordt overgelaten aan de fantasie van de uitvoerder en aan de smaak en goedkeuring van de opdrachtgever. Wanneer moet je verdichten? Als je het gips met je vingertoppen aanraakt of indrukt en er geen gips aan je vingers blijft kleven, is de gipslaag hard genoeg. Als er zich bij het verdichten blaasjes vormen, heb je te vroeg verdicht. 37




2.1.2 Sponzen Na het verdichten is de gipslaag wel vlak en strak, maar niet glad. Om ze glad te maken, moet je ze bevochtigen met zuiver water en onmiddellijk daarna sponzen. Begin te sponzen als de gipslaag stevig, maar nog niet volledig afgebonden is. Als je de gipslaag hebt bevochtigd met de blokkwast of nevelspuit, kun je beginnen te sponzen: maak regelmatig heen- en weergaande of ronddraaiende bewegingen. Door deze bewerking ontstaat een sliblaag*, een dun vettig laagje boven op de gipslaag. Sliblaag: de laag die gevormd wordt door te sponzen. Het vet in het pleister wordt naar buiten getrokken en vormt een smeuïge brei aan het oppervlak. Wanneer de sliblaag afbindt, wordt het oppervlak ruw.

2.1.3 Polieren Vervolgens moet de sliblaag glad gemaakt worden: wanneer ze bijna afgebonden is, kan je beginnen te polieren met een polierspaan. De volgorde is dezelfde als bij het handmatig aanbrengen. Deze bewerking is voldoende voor het aanbrengen van: • behang, • fijne sierpleister, • structuurverf.

38




2.1.4 Napolieren Om het oppervlak volledig glad te maken, moet je het napolieren. Bevochtig het oppervlak en ga met de polierspaan in banen over het oppervlak met een vlotte beweging. Herhaal dit tot het vereiste resultaat bereikt is. Zodra dit het geval is, na droging, kan de schilder aan zijn voorbereidende werkzaamheden beginnen. Voor het aanbrengen van behang, fijne sierpleister en structuurverf is napolieren niet nodig.

2.1.5 Structureren Structuur wordt altijd per volledig oppervlak en door eenzelfde persoon aangebracht na het dichtrijen. Structureren betekent een bepaald patroon aanbrengen. Het kan gedaan worden met verschillende gereedschappen. De uitvoerder bepaalt het uitzicht, maar de opdrachtgever moet zijn goedkeuring geven. Structureren kan gebeuren: met een truweel;

39




met een borstel;

met een schuurbord;

door te doppen: meestal wordt loodrecht op het oppervlak gedopt met met een spons of een spaan. Het patroon is afhankelijk van de creativiteit van de uitvoerder. Om misverstanden te voorkomen, maakt de stukadoor wel verschillende stalen, waaruit de opdrachtgever dan kan kiezen.

met een spatmolen; met een trechterpistool.

40




2.2 Tweelaagse gipsbepleistering De voorschriften van de fabrikant moeten altijd gevolgd worden.

x x x

x x

x x

x x

x x

x x

napolieren

polieren

x x x

polieren

sponzen

x x x x x

aanbrengen en verdichten

verdichten

x x x x x

gips en afgegoten vette kalk

napolieren

aanbrengen

afgewerkt met… tegels sierpleister - grof (laagdikte > 5 mm) sierpleister - fijn (laagdikte van 1,5 mm tot 5 mm) behang verf gestructureerd met… een spons, rol of borstel een truweel of door te doppen

schaven

Deze laag wordt:

kant-en-klare afwerklaag

dichtrijen



x

x x x

x x

x

x x

Tweelaagse gipsbepleistering wordt rechtstreeks op de dragende ondergrond aangebracht en bestaat uit een onderlaag en een afwerklaag.

41




2.2.1 Schaven Wanneer de onderlaag voldoende afgebonden is, kunnen grote oneffenheden weggewerkt worden. De oneffenheden worden uitgevlakt met een rasterschaaf en de hoeken worden gerecht met een hoekschaaf.

2.2.2 Afwerken met een kant-en-klare afwerklaag 2.2.2.1 De mortel aanmaken • Giet eerst de nodige hoeveelheid aanmaakwater in een zuivere emmer of kuip. • Open daarna de zak met een truweel en strooi het poeder op het aanmaakwater.

42




• Wacht tot het water het poeder opgenomen heeft. • Roer het mengsel goed en intens om met een mixer tot je een homogene en goed verwerkbare mortel krijgt.

• Maak de binnenrand van de emmer of kuip zuiver met het truweel.

43




2.2.2.2 De mortel aanbrengen Er worden twee lagen pleisterspecie aangebracht. De eerste laag bestaat uit gips- en kalkspecie en moet heel dun aangebracht worden, zodat de onderlaag er op sommige plaatsen doorschijnt. Dat noemen we de horizontaal aangebrachte braseerlaag. Samen mogen de beide lagen maximum 1 à 2 mm dik zijn. Zo verkrijg je een bont uiterlijk, vandaar de naam blauwpleisteren.

De mortel gelijkmatig over het oppervlak verdelen kan op twee manieren gebeuren: • Je kan het spaarbord gebruiken om de mortel op de muur aan te brengen met de pleisterspaan.

• Je kan de mortel ook rechtstreeks uit de mortelkuip aanbrengen met de pleisterspaan en het truweel.

44




2.2.2.3 Verdichten Als het aangebrachte materiaal niet vlak is, kan verdichten nodig zijn.

2.2.2.4 Sponzen Na het verdichten is de gipslaag wel vlak en strak, maar niet glad. Om ze glad te maken, moet je ze bevochtigen met zuiver water en onmiddellijk daarna sponzen.

Begin te sponzen als de gipslaag stevig, maar nog niet volledig afgebonden is. Als je de gipslaag hebt bevochtigd met de blokkwast of nevelspuit, kun je beginnen te sponzen: maak regelmatig heen- en weergaande of ronddraaiende bewegingen. Door deze bewerking ontstaat een sliblaag*, een dun vettig laagje boven op de gipslaag.

Sliblaag: de laag die gevormd wordt door te sponzen. Het vet in het pleister wordt naar buiten getrokken en vormt een smeuïge brei aan het oppervlak. Wanneer de sliblaag afbindt, wordt het oppervlak ruw.

45




2.2.2.5 Polieren Vervolgens moet de sliblaag glad gemaakt worden: wanneer ze bijna afgebonden is, kan je beginnen te polieren met een polierspaan. De volgorde is dezelfde als bij het handmatig aanbrengen. Deze bewerking is voldoende voor het aanbrengen van: • behang; • sierpleister; • structuurverf.

2.2.2.6 Napolieren Om het oppervlak volledig glad te maken, moet je het napolieren. Bevochtig het oppervlak en ga met de polierspaan in banen over het oppervlak met een vlotte beweging. Herhaal dit tot het vereiste resultaat bereikt is. Zodra dit het geval is, kan de schilder aan zijn voorbereidende werkzaamheden beginnen. Voor het aanbrengen van behang, fijne sierpleister en structuurverf is napolieren niet nodig.

2.2.2.7 Structureren Structureren wordt uitgebreid beschreven in punt 2.1.5.

46




2.2.3 Afwerken met gips en afgegoten vette kalk 2.2.3.1 De afwerklaag aanmaken De grondstoffen voor de afwerklaag zijn vette kalk, gips en water. Om een goed verwerkbare pleisterspecie te verkrijgen, moeten deze bestanddelen correct gedoseerd en gemengd worden.

Tip Een vuistregel is drie delen kalk en één deel gips.

De afwerklaag wordt op de volgende manier aangemaakt: • Schep een aantal volumedelen afgegoten kalk in een emmer. • Giet er de juiste hoeveelheid zuiver water bij. • Strooi er gips over en wacht tot het gips verzadigd is. • Mix de bestanddelen tot de mortel homogeen en smeuïg is.

2.2.3.2 De mortel aanbrengen De volgorde is dezelfde als in punt 2.2.2.2

2.2.3.3 Polieren Vervolgens, wanneer de laag bijna afgebonden is, kan je beginnen. Polieren doe je met een vochtig polierspaan.

2.2.3.4 Napolieren Om het oppervlak volledig glad te maken, moet je het napolieren. Bevochtig het oppervlak en ga met de polierspaan in banen over het oppervlak met een vlotte beweging. Herhaal dit tot het vereiste resultaat bereikt is. Zodra dit het geval is kan, na droging, de schilder aan zijn voorbereidende werkzaamheden beginnen. Voor het aanbrengen van behang, fijne sierpleister en structuurverf is napolieren niet nodig.

2.2.3.5 Structureren Structureren wordt uitgebreid beschreven in punt 2.1.5. 47




2.3 Cement-kalk of EEN cement-kalkzandbepleistering 2.3.1 De al aangebrachte laag afwerken De voorschriften van de fabrikant moeten altijd gevolgd worden.

afgewerkt met… tegels sierpleister - fijn (korreldikte van 1,5 mm tot 5 mm) sierpleister - grof (korreldikte > 5 mm) sierpleister - massa (laagdikte 5 mm) verf gestructureerd met… een vlakke afwerking een spons, rol of borstel een truweel of door te doppen een spatmolen of trechterpistool

x x x x x

x x x

x x x x

vlakschuren

afwerklaag

aanbrengen

opruwen

dichtrijen

Deze laag wordt:

vlakschaven

al aangebrachte laag



x x x x x x x x

x

x

x

x

x

2.3.1.1 Vlakschaven Wanneer de onderlaag voldoende afgebonden is, kan het geheel vlak gemaakt worden. Grote oneffenheden worden weggewerkt met een rasterschaaf en de hoeken worden gerecht met een hoekschaaf.

48




2.3.1.2 Opruwen Wanneer een cementgebonden laag aangebracht wordt op de onderlaag, moet deze onderlaag opgeruwd worden, bv. met een rasterschaaf zodra de sintelhuid* breekt. Het doel is om het oppervlak ruw zuigend te maken, zodat de hechting tussen de beide lagen verbetert.

Sintelhuid: het glanzend vliesje dat gevormd wordt doordat de cementmelk aan het oppervlak verhardt.

2.3.2 De afwerklaag afwerken 2.3.2.1 De mortel aanmaken Voor foto’s van het aanmaken van de mortel verwijzen we naar punt 2.2.2.1. • Giet eerst de nodige hoeveelheid aanmaakwater in een zuivere emmer of mortelkuip. • Snij daarna de zak open en strooi het poeder op het aanmaakwater. Wacht tot het water het poeder opgenomen heeft. • Roer het mengsel goed en intens om met de mixer tot je een homogene en goed verwerkbare mortel krijgt. • Maak de binnenrand van de emmer of kuip zuiver met het truweel.

2.3.2.2 De mortel aanbrengen De manier van aanbrengen kan je zien op de foto’s in punt 2.2.2.2. De mortel gelijkmatig over het oppervlak verdelen kan op twee manieren gebeuren: • Je kan het spaarbord gebruiken om de mortel op de muur aan te brengen met de pleisterspaan. • Je kan de mortel ook rechtstreeks uit de mortelkuip aanbrengen met de pleisterspaan en het truweel. 49




2.3.3 Vlakschuren • Het cementoppervlak wordt met een houten of kunststof schuurblok of schuurspaan vlak gemaakt en de laag wordt verdicht. Gebruik zeker geen metalen schuurblok of schuurspaan!

• Verwar een oppervlak vlakschuren niet met een oppervlak sponzen, zoals bij gipspleisters.

Opgelet Het is afgeraden om het oppervlakte te bevochtigen wegens kans op vorming van haarscheuren.

50




2.3.4 Structureren Structuur wordt altijd per volledig oppervlak en door eenzelfde persoon aangebracht na het dichtrijen. Structureren betekent een bepaald patroon aanbrengen. De uitvoerder bepaalt het uitzicht, maar de opdrachtgever moet zijn goedkeuring geven. Structureren kan gedaan worden met verschillende gereedschappen: • een spons, borstel of spaan: hiermee wordt meestal loodrecht op het oppervlak gedopt. Met een borstel kunnen ook ronde bewegingen of spatten gemaakt worden.

• een truweel: hiermee wordt meestal in het oppervlak geslagen.

Structureren met een truweel

Structureren met een spons

• een spatmolen: deze wordt meestal opgeworpen in wratstructuur en kan eventueel afgevlakt worden.

Structureren met een spatmolen Structureren met een borstel

• een trechterpistool: dit wordt opgespoten in wratstructuur en kan eventueel afgevlakt worden.

Structureren met een spaan

Structureren met een trechterpistool - wratstructuur afgevlakt

51




2.4 Kalk-zandbepleistering 2.4.1 De afwerklaag aanmaken Bewerkingen in chronologische volgorde:

verdichten

polieren

napolieren

x x

x x

x x

x x

x

x x

x x

x x


aanbrengen

afgewerkt met… behang verf gestructureerd met… een spons, rol of borstel een truweel of door te doppen

dichtrijen

Deze laag wordt:

Afwerklaag met gips en afgegoten vette kalk

Vroeger werd deze bepleisteringsmethode bijna algemeen toegepast: de afgegoten vette kalk werd ter plaatse geblust en voorbereid. Tegenwoordig wordt deze uitvoering echter minder toegepast. De grondstoffen voor de afwerklaag zijn vette kalk, gips en water. Om een goed verwerkbare pleisterspecie te verkrijgen, moeten deze bestanddelen gedoseerd en gemengd worden. De dosering van deze drie bestanddelen hangt af van de ondergrond en de vochtigheidsgraad daarvan.

Tip Een vuistregel is drie delen kalk en één deel gips.

52

De afwerklaag wordt op de volgende manier aangemaakt: • Schep een aantal volumedelen afgegoten kalk in een emmer. • Giet er de juiste hoeveelheid zuiver water bij. • Strooi er gips over. • Laat het gips even weken, zodat het zich kan volzuigen met water. • Mix het mengsel tot het egaal van kleur is en een smeuïge structuur vertoont.




2.4.2 De afwerklaag aanbrengen Er worden twee lagen pleisterspecie aangebracht. De eerste laag bestaat uit gips- en kalkspecie en moet heel dun aangebracht worden, zodat de onderlaag er op sommige plaatsen doorheen schijnt. Samen mogen de beide lagen maximum 1 à 2 mm dik zijn. Zo verkrijg je een bont uiterlijk, vandaar de naam blauwpleisteren. Om de afwerklaag aan te brengen, moet je eerst een strook langs de hoek zetten.

2.4.3 Verdichten Bij de traditionele methode wordt geen verdichting toegepast.

2.4.4 Polieren Vervolgens moet de sliblaag glad gemaakt worden: wanneer ze bijna afgebonden is, kan je beginnen te polieren met een polierspaan. De volgorde is dezelfde als bij het handmatig aanbrengen.

2.4.5 Napolieren Om het oppervlak volledig glad te maken, moet je het napolieren. Bevochtig het oppervlak en ga met de polierspaan in banen over het oppervlak met een vlotte beweging. Herhaal dit tot het vereiste resultaat bereikt is. Zodra dit het geval is, kan de schilder - na droging - aan zijn voorbereidende werkzaamheden beginnen.

2.4.6 Structureren Structureren wordt uitgebreid beschreven in punt 2.1.5.

53




2.5 Gips-leembepleistering

sponzen

polieren

napolieren

x x

verdichten

afgewerkt met… behang verf


Deze laag wordt:

De voorschriften van de fabrikant moeten altijd gevolgd worden. dichtrijen


x x

x x

x x

x

2.5.1 Verdichten Wanneer moet je verdichten? Als je de gipsleem met je vingertoppen aanraakt of indrukt en er geen gips aan je vingers blijft kleven, is de gipsleemlaag hard genoeg. Als er zich bij het verdichten blaasjes vormen, heb je te vroeg verdicht.

De gipsleemlaag wordt verdicht met het gipsmes. Verdichten heeft als doel om alle oneffenheden, groeven, bramen ... weg te werken, zodat de gipsleemlaag strak en effen wordt. Je begint te verdichten als de gipsleemlaag voldoende gebonden is en je verdicht in de volgorde van aanzetten. Hou het gipsmes schuin tegen de gipsleemlaag en laat het erover glijden.

2.5.2 Sponzen Sliblaag: de laag die gevormd wordt door te sponzen. Het vet in het pleister wordt naar buiten getrokken en vormt een smeuïge brei aan het oppervlak. Wanneer de sliblaag afbindt, wordt het oppervlak ruw.

2.5.3 Polieren

2.5.4 Napolieren

54

Na het verdichten is de gipsleemlaag wel vlak en strak, maar niet glad. Om ze glad te maken, moet je ze bevochtigen met zuiver water en onmiddellijk daarna sponzen. Begin te sponzen als de gipsleemlaag stevig, maar nog niet volledig afgebonden is. Als je de gipsleemlaag hebt bevochtigd met de blokkwast of nevelspuit, kun je beginnen te sponzen: maak regelmatig heen- en weergaande of ronddraaiende bewegingen. Door deze bewerking ontstaat een sliblaag*, een dun vettig laagje boven op de gipsleemlaag.

Vervolgens moet de sliblaag glad gemaakt worden: wanneer ze bijna afgebonden is, kan je beginnen te polieren met een polierspaan. De volgorde is dezelfde als bij de vorige arbeidsgangen. Om het oppervlak volledig glad te maken, moet je het napolieren. Bevochtig het oppervlak en ga met de polierspaan in banen over het oppervlak met een vlotte beweging. Herhaal dit tot het vereiste resultaat bereikt is. Zodra dit het geval is, kan de schilder aan zijn voorbereidende werkzaamheden beginnen. Voor het aanbrengen van behang is napolieren niet nodig.




2.6 Machinaal afwerken Sommige hierboven beschreven werkzaamheden kunnen machinaal uitgevoerd worden. De poliermachine zelf is al beschreven in het hoofdstuk ”Van klein truweel tot mixer”; hieronder gaan we dieper in op de handelingen en het gebruik ervan. De elektrische poliermachine heeft verschillende hulpstukken, in functie van het soort handeling dat uitgevoerd moet worden. We onderscheiden: • verschillende schijven en toebehoren voor het schrapen, verdichten, sponzen, schuren en polieren. • Een snelwisselsysteem voor de schijftoebehoren laat toe om de schijven snel te verwijderen of te verwisselen. • Er is eveneens een ondersteuningsmechanisme voorzien, om de machine zonder krachtinspanning tegen het plafond aan te drukken. We mogen stellen dat het bedienen van de machine voor het sponzen, schrapen, verdichten en polieren bijna identiek zijn.

2.6.1 Werking • De machine voorzien van de aangepaste schijf voor het uit te voeren werk; • De machine starten en op het te bewerken oppervlak plaatsen; • Met een gelijkmatige druk en met soepele ronddraaiende bewegingen het volledig oppervlak bewerken tot het gewenste resultaat bereikt is.

2.6.2 Sponzen Op de basisschijf van de machine wordt de sponsschijf met een velcro vastgeklit. Het is aan te raden de sponsschijf te gebruiken op een vochtig oppervlak. Hiervoor kan de ingebouwde vernevelaar van de machine gebruikt worden.

55




2.6.3 Polieren Om te polieren is er een harde pvc schijf waarop vier veerstalen lamellen opgeschroefd zijn.

2.6.4 Opruwen, schrapen (met vaste rechte messen) Harde schijf waarop een vijftal metalen u- profielen bevestigd zijn. Wordt rechtstreeks door middel van een schroef op de machine aangebracht. Dient om bramen en kleine oneffenheden van de basislaag te verwijderen en het oppervlak klaar te zetten voor de afwerklaag.

56




2.6.5 Vlakschuren De harde gewafelde pvc schijf wordt op de basisschijf aangebracht door middel van een velcro hechtingslaag.


2.6.6 Sponzen en verdichten (gipspleisters) In een enkele arbeidsgang wordt het oppervlak verdicht en gesponst. Deze handelingen dienen op een vochtig oppervlak te gebeuren. Door middel van een schroef wordt deze schijf rechtstreeks op de machine bevestigd. De schijf is voorzien van een achttal rubber strips, waarover een sponsschijf netjes past.

57



58

3. afwerken van hoeken



DEEL 3: Afwerken van hoeken 3.1 Binnenhoeken 3.1.1 Haakse binnenhoeken (verticaal) 3.1.1.1 Eenlaagse gipsbepleistering Wanneer de wanden afgewerkt zijn en de hoek van al het overtollige materiaal ontdaan is, kan je de binnenhoek strak afwerken met een hoektruweel of een dubbel hoektruweel. • Zet het hoektruweel boven in de hoek en trek het vervolgens met één lange, vloeiende beweging naar beneden. Maak vervolgens dezelfde beweging, maar dan van onderen naar boven. • Werk onvolmaaktheden in de hoek bij met polierslib*.

Polierslib: de laag die gevormd wordt bij het polieren. Het vet in het pleister wordt naar de oppervlakte getrokken en vormt daar een smeuïge brei.

• Herhaal deze handelingen tot de hoek strak en egaal is. • Als er bij de bovenstaande bewerking slibranden ontstaan, kan je die wegpolieren.

3.1.1.2 Tweelaagse gipsbepleistering Wanneer de afwerklaag een eerste maal gepolierd is en de hoeken ontdaan zijn van eventueel overtollige pleister en/of oneffenheden, kan de hoek strak gemaakt worden. Dit gebeurt op dezelfde manier als bij de eenlaagse gipsbepleistering.

59




3.1.1.3 Eenlaagse cementbepleistering Eerst worden de hoeken zo recht mogelijk aangezet met een rij. In de hoeken mag de mortellaag iets voller staan dan op andere plaatsen, zodat ze nadien uitgeschaafd kan worden. Door meer mortel te gebruiken in de hoeken voorkomen we holle hoeken, die de latere afwerking negatief beïnvloeden. De hoek uitschaven gebeurt door de stukadoorsschaaf op en neer te bewegen in de binnenhoek, gebruik makend van de reeds in binding zijnde en afgewerkte wand.

3.1.1.4 Tweelaagse cementbepleistering of cementbepleistering met dunne afwerkmortel • Wanneer de afwerklaag aangebracht is, de hoeken ontdaan zijn van overtollige cementmortel en/of oneffenheden en de afwerklaag voldoende gebonden (maar nog niet afgebonden) is, kunnen de inwendige hoeken proper uitgesneden en met de wand mee opgeschuurd worden. Om een strakke, rechte hoek met dezelfde structuur en hetzelfde uitzicht als de wand te bekomen, moet je altijd vanuit de binnenhoek wegschuren.

Opgelet Door zorgvuldig te werken voorkom je dat je de verse cementbepleistering beschadigt.

60




3.1.2 Haakse binnenhoeken (horizontaal) 3.1.2.1 Eenlaagse gipsbepleistering De horizontale hoeken die al ingesneden zijn, worden op dezelfde manier bewerkt als de verticale hoeken, maar met horizontale bewegingen van links naar rechts en/of van rechts naar links.

3.1.2.2 Eenlaagse cementbepleistering De hoeken moeten elk apart afgewerkt worden. Er mag geen contact met het horizontaal of verticaal vlak zijn.


61




3.1.3 Lepe of stompe binnenhoeken (verticaal) 3.1.3.1 Eenlaagse gipsbepleistering Nadat de wanden bepleisterd, vlakgezet, geschaafd, gesponst en gepolierd zijn en de hoeken voorzichtig uitgeschaafd zijn, maak je de inwendige hoek strak. Dit kan met behulp van: • een regelbaar hoektruweel: »» Plaats het truweel in de hoek en stel de juiste hoek in.

»» Plaats het truweel boven in de hoek en trek het met één lange, vloeiende beweging naar beneden.

»» Herhaal deze beweging in omgekeerde zin, van beneden naar boven. »» Herhaal deze handelingen tot de hoek strak en egaal is. Gebruik eventueel polierslib. »» Bij deze handelingen kunnen slibranden ontstaan. Deze kun je wegpolieren.

62




• een versteklat of een trapezium rijlat: »» Plaats de lat zo in de hoek dat ze de hoeklijn lateraal volgt. »» Polier één zijde van de hoek van boven naar onderen. »» Doe vervolgens hetzelfde met de andere zijde.

»» Werk onvolmaaktheden in de hoek bij met polierslib. »» Maak met een vochtig verfborsteltje een zachte, vloeiende strijkbeweging door de hoek om hem strak en glad te maken.

3.1.3.2 Tweelaagse gipsbepleistering Nadat de afwerklaag aangebracht, een eerste maal gepolierd is en de hoek van eventueel overtollige pleister en/of oneffenheden ontdaan is, kan de hoek strak gemaakt worden. Dit doe je: • met een regelbaar hoektruweel: »» Plaats het truweel in de hoek en stel de juiste hoek in. »» Plaats het truweel boven in de hoek en trek het met één lange, vloeiende beweging naar beneden. »» Werk onvolmaaktheden in de hoek bij met polierslib. »» Herhaal deze beweging in omgekeerde zin, van beneden naar boven, tot de hoek strak en egaal is. »» Als er door deze bewerking bramen gevormd worden, kan je die wegpolieren.

63




• door af te werken in twee stappen: »» Breng de afwerklaag aan op één muurvlak en werk de hoek strak aansluitend tegen de onderlaag van de wand af. »» Onmiddellijk na het polieren wordt het overtollige pleister op de afgewerkte wand voorzichtig verwijderd. Anders wordt de pleisterspecie te hard. »» Maak met een vochtig verfborsteltje een zachte, vloeiende strijkbeweging door de hoek om hem strak en glad te maken.

3.1.3.3 Eenlaagse cementbepleistering Als de bepleistering aangebracht is, met de rijlat vlakgezet is en voldoende gebonden (maar niet afgebonden) is, kan ze worden afgewerkt met een schuurbord. De inwendige hoek wordt zuiver uitgesneden en gelijktijdig met de muurvlakken opgeschuurd. Bij het schuren vertrek je altijd vanuit de binnenhoek, zodat je een strakke, rechtlijnige hoek verkrijgt met dezelfde structuur als de wanden.

3.1.3.4 Tweelaagse cementbepleistering Nadat de afwerklaag aangebracht is en de hoek ontdaan is van eventueel overtollige cementmortel en/of oneffenheden, kan je de hoek strak maken. Hiervoor moet de afwerklaag voldoende gebonden (maar nog niet afgebonden zijn). De inwendige hoek wordt met de wand mee afgewerkt (opgeschuurd). Bij het schuren vertrek je altijd vanuit de binnenhoek, zodat je een strakke, rechtlijnige hoek verkrijgt met dezelfde structuur als de wanden.

Opgelet Ga voorzichtig te werk, zodat je de verse cementbepleistering niet beschadigt.

64




3.1.4 Lepe of stompe binnenhoeken (horizontaal) 3.1.4.1 Eenlaagse gipsbepleistering De horizontale hoeken die al ingesneden zijn, worden op dezelfde manier bewerkt als de verticale hoeken, maar met horizontale bewegingen van links naar rechts en/of van rechts naar links.

3.1.4.2 Eenlaagse cementbepleistering De hoeken moeten elk apart afgewerkt worden. Er mag geen contact tussen het horizontale en het verticale vlak zijn.

Opgelet Als de cementlaag tijdens het schuren te droog is, besprenkel ze dan zeker niet met water. Waar het cement in aanraking komt met water, spoelt het weg en treedt er verzanding en verkleuring op.

Tip Als de cementlaag te droog is, dompel je het schuurbord onder in water en ga je verder op het muurvlak tot de hele laag een gelijke kleur en structuur heeft.

3.1.5 Scherpe binnenhoeken (verticaal - horizontaal) 3.1.5.1 Verticale scherpe hoeken > 60° Verticale scherpe binnenhoeken.

Deze hoeken werk je op dezelfde manier af als lepe of stompe hoeken: • Werk de wand volledig af tot in de hoek en laat aantrekken (1). • Werk vervolgens de tweede wand af en dit mooi aansluitend tegen de reeds afgewerkte wand (2). • Zuiver de hoek op en zet strak (3). • Zuiver de eerste wand op en verwijder overtollige mortel (4). • De afwerking wordt voltooid met een verfborsteltje.

65




3.1.5.2 Verticale scherpe hoeken ≤ 60°

Verticale scherpe binnenhoeken.

• Deze hoeken worden vrij gesneden met een scherp truweel of een stukadoorszaag (zie tekening). • De afwerking wordt voltooid met een verfborsteltje.

Ingesneden scherpe hoek

Hellend dakvlak Horizontale scherpe binnenhoek.

66

3.1.5.3 Horizontale scherpe hoeken • Deze hoeken moeten altijd vrij gesneden worden. • De afwerking wordt voltooid met een verfborsteltje.




3.1.6 Afgeronde binnenhoeken (verticaal - horizontaal) Kromtestraal: als de straal van de ronding meer dan 7 cm bedraagt, spreken we niet meer van een afgeronde binnenhoek, maar van een sierlijst.

3.1.6.1 Eenlaagse gipsbepleistering Om beschadigingen aan de wanden te voorkomen, wordt een afgeronde hoek gemaakt als het pleister voldoende verhard is. Holle of afgeronde binnenhoeken worden meestal getrokken met behulp van een afgerond hoektruweel met een kromtestraal* van ≤ 7cm.

Tip Deze activiteit moet uitgevoerd worden met aangepast pleister, volgens de voorschriften van de fabrikant. Zet de hoek vol met pleister met behulp van een truweel of pleisterspaan. Plaats daarna het afgeronde hoektruweel in de hoek, waarbij de hoekgeleiders de bepleisterde oppervlakte zo veel mogelijk aanraken. Trek vervolgens het hoektruweel in één beweging naar het einde van de hoek. Zet mortel bij waar nodig en herhaal dit tot je een mooie ronding verkrijgt.

Herhaal deze bewerking terwijl de pleister aan het verharden is om de hoek mooi en glad te maken en het overtollige materiaal weg te werken.

Als de pleister voldoende verhard is, kan je hem polieren, het overtollige pleister wegnemen en napolieren.

67




3.1.6.2 Tweelaagse gipsbepleistering Afgeronde binnenhoeken worden getrokken met behulp van een afgerond hoektruweel. Hiervoor moet de hoek van de onderlaag al mooi rond uitgevoerd zijn. Vervolgens wordt er een afwerkpleister aangebracht, die nadat hij voldoende verhard is chronologisch de volgende bewerkingen ondergaat: • polieren;

• het overtollige pleister wegnemen en napolieren.

68




3.1.6.3 Eenlaagse cementbepleistering Afgeronde hoeken worden maar weinig uitgevoerd met cementbepleistering. Het afronden gebeurt op dezelfde manier als bij gipsgebonden bepleistering en wordt met een hoektruweel uitgevoerd.

69




Het beste resultaat wordt echter verkregen door een slede met een ronde mal over vooraf gestelde rijen te laten glijden. Cementbepleistering wordt afgewerkt door de mal meermaals tussen de rijen te laten glijden. Na het verwijderen van de rijen gebeurt het afwerken met geschikt gereedschap.

Afgeronde binnenhoek.

Afgeronde binnen- en buitenhoeken die zowel verticaal als horizontaal met elkaar in contact komen. Let op de manier van afwerken.

3.1.6.4 Tweelaagse cementbepleistering Zie “Eenlaagse cementbepleistering”. De afronding moet reeds aangebracht zijn in de eerste laag die opgeruwd is. De toplaag wordt volgens de voorschriften van de fabrikant aangebracht met een geschikte pleister (kan ook hetzelfde materiaal zijn).

70




3.2 Buitenhoeken zonder hoekbescherming 3.2.1 Haakse buitenhoeken (verticaal - horizontaal) 3.2.1.1 Eenlaagse gipsbepleistering Tegenwoordig worden de meeste buitenhoeken afgewerkt met een gepast profiel. Als er geen profielen voorzien zijn, werken we de hoeken af met het buitenhoektruweel. Als het pleister gepolierd is, kunnen we de geleidelat (rijlat) verwijderen en de buitenhoek mooi strak en scherp afwerken. Voor we met een buitenhoektruweel een vloeiende lange beweging maken in de twee richtingen langs de buitenhoek, verwijderen we eerst het overtollige pleister met een pleisterspaan. Zet indien nodig wat pleister bij op de hoek en herhaal deze beweging tot de hoek scherp afgetekend en haaks is. Pleister de bramen naast de buitenhoek glad.

3.2.1.2 Tweelaagse gipsbepleistering Met het buitenhoektruweel wordt de buitenhoek in dezelfde volgorde afgewerkt als de muurvlakken. De buitenhoek is al in de onderlaag recht en afgelijnd uitgevoerd. Hierna wordt het afwerkpleister aangebracht en gepolierd nadat het voldoende verhard is. De bramen naast de buitenhoek worden weggepleisterd.

3.2.1.3 Eenlaagse cementbepleistering • Op de buitenhoek van een wand stellen we een geleidingsrij op. • Nadat de eerste wand bepleisterd is, stellen we de geleidingsrij om: we stellen de rij op de reeds bepleisterde wand. • Daarna kan de wand bepleisterd en met de rij vlak gemaakt worden. • Verwijder de geleidingsrij en stop de gaten van de klemhaken op. • Als het pleister voldoende gebonden, maar nog niet afgebonden is, kan de hoek afgewerkt worden met het schuurbord (zie foto hiernaast). Schuur steeds van de buitenhoek weg. 71




Methode om haakse buitenhoeken af te werken

• De buitenhoek wordt minder kwetsbaar als je de hoekrib lichtjes breekt. Dit gebeurt door met het schuurbord voorzichtig over de hoek te wrijven.

Opgelet Om de geleidingsrij te verwijderen kan je die het best eerst laten schrikken door zachtjes met een hamer op de smalle kant van de rij te tikken (ter hoogte van de klemhaken). Hou de rij hierbij met een hand vast. Door op de rij te tikken, komt ze van de bepleistering los en kan je ze voorzichtig en met twee handen van de hoek wegschuiven.

72




3.2.1.4 Tweelaagse cementbepleistering Wanneer de afwerklaag met een dikte van minder dan 5 mm aangebracht is en de hoeken ontdaan zijn van eventueel overtollige cementmortel en/of oneffenheden kan de hoek strak gemaakt worden.

De afwerklaag moet voldoende verhard maar mag ook niet afgebonden zijn. De buitenhoek wordt met de wanden mee afgewerkt (opgeschuurd).

73




Het schuren gebeurt steeds weg van de hoek. Zo zijn de structuur en het uitzicht overal gelijk.

Opgelet Werk voorzichtig om de verse cementbepleistering niet te beschadigen.

74




3.2.2 Niet-haakse buitenhoeken (leep of stomp, scherp en/of afgeschuind) Om wanden met buitenhoeken te bepleisteren, moet je verschillende handelingen uitvoeren, waarvan de meeste al hierboven beschreven zijn. Daarom beperken we ons hier tot de verschillen. Het verschil ten opzichte van rechte hoeken is de vorm van de geleidingsrij (zie tekening). Om stompe of scherpe hoeken te maken, gaan we als volgt tewerk: Stap 1: Eerst bepalen we de vorm van de geleidingsrij.

Stap 2: Daarna plaatsen we de geleidingsrij en werken we de bepleistering op een wand af. Methode voor het afwerken van niet-haakse buitenhoeken

75




Stap 3: Vervolgens plaatsen we een geleidingsrij op de hoek van de reeds bepleisterde muur en bepleisteren we de tweede wand.

Stap 4: Omdat een scherpe hoek zeer gevaarlijk en kwetsbaar is, wordt de hoek gebroken.

3.2.3 Afgeronde buitenhoeken (verticaal - horizontaal) 3.2.3.1 Eenlaagse gipsbepleistering Buitenhoeken worden getrokken met een rond buitenhoektruweel. Om beschadigingen aan de wanden te voorkomen, maken we een ronde buitenhoek als het pleister voldoende afgebonden is.

Tip Het is moeilijk om buitenhoeken af te werken zonder geleiders. Net als bij sierlijsten kan je ook hier het beste resultaat verkrijgen met stelrijen, een mal en een slede (zie tekening).

76

Zet de hoek met een truweel of een pleisterspaan vol met pleister en maak daarna in één vloeiende beweging de hoek met behulp van het rond buitenhoektruweel. Hou het hoektruweel hierbij zo vlak mogelijk. Zet mortel bij waar nodig en herhaal tot de hoek mooi rond is. Herhaal deze bewerking terwijl het pleister verhardt, zodat al het overtollige materiaal weggewerkt wordt. Verwijder ook het overtollige pleister op de wanden. Als het pleister voldoende verhard is, moet je deze bewerkingen herhalen met vers aangemaakte afwerkpleister of slib tot de hoek mooi glad is.




3.2.3.2 Tweelaagse gipsbepleistering De meeste ronde buitenhoeken worden in dezelfde volgorde afgewerkt als muurvlakken. Nadat de onderlaag mooi en scherp uitgevoerd is, brengen we het afwerkpleister aan. Als dat voldoende verhard is, polieren we het en ten slotte pleisteren we de bramen naast de buitenhoek glad.

3.2.3.3 Eenlaagse cementbepleistering Buitenhoeken worden getrokken met een rond buitenhoektruweel. Om beschadigingen aan de wanden te voorkomen, maken we een ronde buitenhoek als het pleister voldoende afgebonden is. Zet de hoek met een truweel of een pleisterspaan vol met pleister en maak daarna in één vloeiende beweging de hoek met behulp van het rond buitenhoektruweel. Let hierbij goed op de vlakke stand van het hoektruweel. Zet mortel bij waar nodig en herhaal de voorgaande handelingen tot de ronding egaal is. Bewerk de ronding terwijl het pleister verhardt en tot al het overtollige materiaal weg is. Als het pleister voldoende verhard is, moet je deze bewerkingen herhalen met vers aangemaakte afwerkpleister of slib tot de ronding mooi glad is. Na het verwijderen van de mallen gebeurt het afwerken met geschikt gereedschap. Afgeronde buitenhoek

Tip Het is moeilijk om buitenhoeken af te werken zonder geleiders. Net als bij sierlijsten kan je ook hier het beste resultaat verkrijgen met stelrijen, een mal en een slede (zie tekening).

77




3.2.3.4 Tweelaagse cementbepleistering

Opgelet Ga voorzichtig tewerk om de verse cementbepleistering niet te beschadigen.

De ronding van de hoek werd al in de onderlaag gevormd. Nadat de afwerklaag aangebracht en voldoende verhard is, kan de hoek afgewerkt worden. Verwijder eerst overtollige cementmortel en/of oneffenheden en werk daarna de buitenhoek samen met de wanden af (opschuren met een vilten of sponzen schuurbord). Schuur altijd weg van de buitenhoek, zodat de ronding dezelfde structuur als de wanden heeft.

3.3 Buitenhoeken met hoekbescherming Hoek- of stopprofielen worden gebruikt bij de bepleistering van wanden en plafonds, wat dus bij de voorbereidingswerken hoort. De profielen dienen als geleider tijdens de pleisterwerken en versterken en beschermen bovendien de hoek. Nadat de aansluitende vlakken afgewerkt zijn, wordt het overtollige materiaal verwijderd met een vochtig verfborsteltje of spons: het profiel wordt zuiver gemaakt.

78

4. Wat kan en niet kan – afwerkingsgraad en toleranties



DEEL 4: Wat kan en niet kan Afwerkingsgraad en toleranties 4.1 Afwerkingsgraad van de bepleistering 4.1.1 Inleiding

De teksten voor dit hoofdstuk zijn gedeeltelijk ontleend aan de “technische voorlichting 199 Binnenbepleisteringen – deel 1” van het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) - http://www.wtcb.be

Opgelet

Al sinds maart 1996 worden de technische voorlichtingen 199 en 201 in België als referentiedocumenten beschouwd. Intussen werd ook de Europese norm NBN EN 13914-2 betreffende het ontwerp, de voorbereiding en de uitvoering van binnenbepleisteringen van kracht. De afwerkingsgraad wordt soms aangeduid door: • het vermelden van referentie-adressen; • het voorleggen van stalen. Stalen met een beperkte oppervlakte zijn echter moeilijk te vergelijken met de grote oppervlakken die in de praktijk voorkomen.

De term “schilderklaar”, waarmee de afwerking van de bepleistering aangeduid wordt, heeft geen eenduidige definitie, want hij geeft geen aanduiding van het afwerkingsniveau van de latere afwerking of decoratielaag. Zoals we weten, is de taakverdeling tussen de stukadoor en de schilder niet altijd even eenvoudig. Daarom moet de opdrachtgever de werkzaamheden van de verschillende betrokkenen nauwkeurig afbakenen, rekening houdend met de uitvoeringsgraden voor schilderwerken (TV 159).

4.1.2 NBN EN 13914-2 versus TV 199 In de norm NBN EN 13914-2 komen diverse pleisters aan bod (op basis van gips, kalk, cement, polymeren …) en worden verschillende standaardniveaus voor gladde afwerkingen aanbevolen (zie tabel op volgende pagina). De norm vermeldt dat niveau 1 van toepassing is wanneer er geen informatie is waarin een ander niveau bepaald wordt en dat de ontwerper duidelijk moet aangeven of er een speciale afwerking nodig is voor de bepleistering. Het WTCB hanteert in zijn publicaties enkele afkortingen, zoals: • BS: Buiten reeks; • TS: Tijdschrift; • TV: Technische voorlichting.

In TV 199 is de afwerkingsgraad voor normaal geëffende binnenbepleisteringen gebaseerd op het aantal onregelmatigheden per 4 m² bepleistering (zie ook 4.1.3 en 4.1.4). Omdat de norm NBN EN 13914-2 geen kwantitatieve eisen bevat voor de verschillende afwerkingsniveaus, hebben wij geprobeerd om deze norm in verband te brengen met de aanbevelingen uit TV 199 (zie tabel op volgende pagina).

79




Standaardniveaus voor gladde afwerkingen (NBN EN 13914-2) Niveau 1 Voor gebruik in zones waar de afwerking van het oppervlak niet belangrijk is Niveau 2

Niveau 3

Om voorzien te worden van een bekleding met textuur (papier, verf, …) Om beschilderd te worden met een matte verf of om voorzien te worden van een gladde bekleding

Afwerkingsgraden (TV 199) Niet-geëffende bepleistering (bv. oppervlak waarop tegels aangebracht worden) Normale afwerkingsgraad

Normale afwerkingsgraad / speciale afwerkingsgraad (naargelang van de voorbereidende werken, voorzien door de schilder) Speciale afwerkingsgraad en plamuren door de schilder

Om beschilderd te worden met een halfglanzende verf en/of als er scherend licht kan invallen (*) * Voor glansverf kunnen bijkomende eisen nodig zijn (dit behoort tot het takenpakket van de schilder). Niveau 4

De gewenste afwerkingsgraad wordt gedefinieerd in de contractuele bepalingen. Als dat niet het geval is, gaan we ervan uit dat er een normale afwerkingsgraad voorzien is. Afhankelijk van de toelaatbare onregelmatigheden van het afgewerkte oppervlak onderscheiden we voor gewone geëffende binnenbepleisteringen twee afwerkingsgraden:

80




4.1.3 Normale afwerkingsgraad

Normale afwerkingsgraad

Voor een normale afwerkingsgraad zijn vier onregelmatigheden van het oppervlak toegelaten per 4 m². Deze fouten kunnen onregelmatig gepolijste zones van maximum 0,5 dm², spaanstrepen of zandkorrels zijn. Naast deze onregelmatigheden zijn ook twee golvingen per twee meter lengte toegestaan.

4.1.4 Speciale afwerkingsgraad Hierbij is het aantal toegelaten onregelmatigheden beperkt tot twee per 4 m² en worden twee golvingen per twee meter lengte toegestaan.

Speciale afwerkingsgraad

81




4.1.5 Bijzondere schikkingen 4.1.5.1 Uitzondering op de afwerkingsgraden Vroeger was er geen afwerkingsgraad bepaald voor bepleisteringen met een speciale functie, maar nu worden ze ingedeeld in niveau 1 van de norm: • decoratieve of sierpleisters; • pleisters met een verbeterde brandreactie; • waterwerende pleisters; • pleisters met verbeterde akoestische eigenschappen; • pleisters met verbeterde warmte-isolerende eigenschappen; • vochtabsorberende pleisters; • bepleistering die bestemd is om afgewerkt te worden met tegels.

4.1.5.2 Voorafgaande informatie Als er achteraf indirecte of scherende verlichting aangebracht wordt, moet dit vooraf aan de aannemer-stukadoor gemeld worden. Er zijn dan immers speciale voorbereidings- en afwerkingsactiviteiten nodig voor er begonnen kan worden met de schilder- of decoratiewerken en zeker voor er glanzende verven of lagen aangebracht kunnen worden. Deze speciale voorbereidingen worden normaal door de schilder uitgevoerd (zie tabel niveaus 3 en 4).

4.1.5.3 Tijdens de uitvoering van de werken Tijdens de uitvoering van de werken moet de aannemerstukadoor alle maatregelen nemen die hij nodig vindt om krimpscheuren te voorkomen, bv.: • gewenste ventilatie zonder tocht; • bescherming tegen rechtstreekse bezonning; • ...

82




4.1.5.4 Na de uitvoering van de werken • Nadat de werken beëindigd zijn, moet de coördinator de vereiste voorzorgsmaatregelen uitwerken. • De stukadoor is verantwoordelijk voor het herstellen van barsten en andere schade die door zijn werk veroorzaakt is, op voorwaarde dat de schade zich voordoet tijdens de waarborgtermijn en voor de afwerkingslaag aangebracht is. De vastgestelde schade mag niet het gevolg zijn van: »» bewegingen van de ondergrond; »» niet-naleving van de voorziene wachttermijnen (zie hieronder). • De opdrachtgever moet de vlakheid en de verticaliteit op voorhand controleren. De controle moet plaatsvinden vooraleer er verdere afwerking of decoratiewerken gebeuren, bij natuurlijk licht, met het blote oog en op een afstand van twee meter. Het is verboden om deze controle bij strijklicht of tegenlicht uit te voeren. • Wat ook de afwerkingsgraad is, het oppervlak van de bepleistering mag niet voortdurend afkrijten. Meestal is het wenselijk of nodig om de bepleistering te ontstoffen voor er verdere decoratieve afwerkingen aangebracht worden. • Het oppervlak mag geen plaatselijke krassen of putten van meer 1 mm diep, andere systematische oppervlaktegebreken of krimpscheuren als gevolg van het drogen van de bepleistering bevatten. • Netvormige haarscheurtjes zijn aanvaardbaar. • Nadat de werken beëindigd zijn, zal de stukadoor op goed zichtbare plaatsen stickers aanbrengen met “tips van uw stukadoor”.

• • • • • •

TIPS VAN UW STUKADOOR

Tijdens en na de pleisterwerken, zolang de pleisters niet volledig droog zijn, voldoende ventilatie in de lokalen voorzien om de vochtige lucht uit het gebouw te evacueren. Zodra het buitenklimaat voldoende droog is moeten de ramen en deuren voortdurend openstaan. Eventueel verwarming of ontvochter voorzien. Deze tips moeten in acht genomen worden door iedereen die zich op de werf bevindt. Een afdoende vochtafvoering vermijdt mogelijke roestvorming op hoekprofielen en pleisterdragers, voorkomt de beschadiging van de pleisterlaag en de vorming van schimmels, en draagt bij tot de goede hechting van gipsdelen of stucplaten. Het droge pleister (restvochtgehalte max. 1%) met Knauf Primer - Universeel behandelen vooraleer met het verven, behangen of betegelen aan te vangen. Tijdens de winterperiode mag de temperatuur in het lokaal nooit minder dan +5°C bedragen. Schadegevallen veroorzaakt door onvoldoende verluchting zijn niet ontvankelijk voor een schadeclaim. Gelieve deze sticker op verscheidene plaatsen zichtbaar aan te brengen.

ALLEN OPGELET ! 83




4.1.6 Termijnen voor verdere afwerking

Cohesie is de onderlinge aantrekkingskracht van gelijke moleculen zonder dat er sprake is van een chemische binding.

De alkaliteit van een oplossing is de maat voor de hoeveelheid alkalische stoffen, zoals bicarbonaten en hydroxiden, in een waterige oplossing. Basisch en alkaliteit wordt vaak door elkaar gebruikt, maar betekenen niet hetzelfde.

De termijnen die in acht genomen moeten worden voor de verdere decoratieve afwerking hangen af van: • de eisen die aan de bepleistering gesteld worden voor deze decoratielaag; • de eisen die hoofdzakelijk betrekking hebben op de mechanische eigenschappen (cohesie*), het vochtgehalte en de alkaliteit*, o.a.: »» het gekozen type bepleistering, vooral het bindmiddel (vette kalk verhardt bijvoorbeeld door een reactie met koolzuur uit de lucht, wat een langzaam proces is); »» de uitgevoerde dikte: hoe dikker de bepleistering, hoe langer de droogtijd; »» de drogingsvoorwaarden, meer bepaald de temperatuur en het vochtgehalte van de lucht. Door de bepleisterde ruimten te verwarmen en behoorlijk te ventileren kan de drogingstermijn beperkt worden. Voor de verdere afwerking aangevat wordt, controleert de opdrachtgever in overleg met de aannemer die met deze werkzaamheden belast is, of aan de voorwaarden voldaan is. De decoratiewerken starten betekent dat de ondergrond aan de gestelde criteria voldoet.

84




4.2 Toleranties en controle op de afwerking De onderstaande toleranties gelden niet voor vliespleisters, die wegens hun geringe dikte de ondergrond volgen.

4.2.1 Vlakheid De toleranties op de vlakheid zijn enkel van toepassing op glad afgewerkte bepleisteringen. De afwijkingen die in de onderstaande tabel opgenomen zijn, zijn toelaatbaar. Indien andere waarden geëist worden, moeten die duidelijk voorgeschreven worden. De onderstaande tabel vergelijkt de aanbevelingen met betrekking tot de vlakheidklassen uit de norm NBN EN 13914-2 met die uit de TV 199.

Classificatie van de vlakheid van de bepleistering volgens de norm NBN EN 13914-2 en de TV 199 NBN EN 13914-2 Maximale Klasse afstand onder de lat van 2 m 0 – 1 10 mm 2 7 mm 3 5 mm 4 (¹) 3 mm 5 (¹) 2 mm/2 m

TV 199 Maximale Maximale afstand onder afstand onder de lat van 2 m de lat van 0,2 m – – – – – – 5 mm 2 mm 3 mm 1,5 mm – –

Afwerkingsgraad – – – normaal speciaal –

(¹) Enkel van toepassing op pleistersystemen met een maximale dikte van 6 mm volgens de norm.

85




De vlakheideisen uit klasse 3 en 4 van de norm NBN EN 13914-2 komen respectievelijk overeen met de eisen voor de ‘normale’ en de ‘speciale’ afwerkingsgraad uit TV 199. TV 199 voorziet bovendien een bijkomende controle onder de lat van 20 cm.

Controle op vlakheid

Besluit De toleranties en de afwerkingsgraad van de bepleistering zijn afhankelijk van de dikte, de toleranties op de ondergrond, de uiteindelijke bekleding en de voorziene verlichting. De norm vermeldt bovendien dat een volledig vlak oppervlak onmogelijk is. De beperkte onregelmatigheden die zichtbaar worden bij een intense of scherende lichtinval op een afwerking met glansverf of halfglanzende verf, moeten dus aanvaard worden. Wie de aanbevelingen van TV 199 respecteert, voldoet in het algemeen ook aan de eisen van de norm. 86




4.2.2 Verticale stand Het blauwe blokje heeft de dikte van de tolerantie. Als dit blokje onderaan of bovenaan de muur tussen de bepleistering en het rode afstandsblokje geschoven kan worden en de waterpas nog steeds niet verticaal staat, is de tolerantie overschreden. Voor een hoogte van 2,50 m bedraagt de tolerantie op de loodrechte stand van het oppervlak of de rand maximaal: • bij een normale afwerkingsgraad: 8 mm in beide richtingen; • bij een speciale afwerkingsgraad: 5 mm in beide richtingen.

Controle op de verticale stand van het oppervlak en de randen

87




4.2.3 Hoekafwijkingen (neggen van vensters, schouwmantels) Hier gaat het om afwijkingen ten opzichte van de voorgeschreven hoeken, die haaks of schuin kunnen zijn. Als de vorm van de hoek voor de aansluitingen met de ramen niet voorgeschreven is, wordt aangenomen dat een haakse uitvoering nodig is. Voor vrijstaande kolommen kan de tolerantie in de beide richtingen optreden (+ of -).

Hoekafwijkingen op rechte hoeken (mm) Lengte l in m l ≤ 0,25 0,25 ≤ l ≤ 0,5

Toelaatbare afwijkingen 0; + 3 0; + 5

In de norm ISO 7976-1 staan voorbeelden van toestellen en meetmethodes om de hoekafwijking te bepalen (de afwijking ten opzichte van de voorgeschreven hoek). Deze toestellen en methodes kunnen in principe voor om het even welke hoek toegepast worden. Volgens de norm ISO 4464 wordt de hoekafwijking gedefinieerd als het verschil tussen een werkelijke hoek en de bijhorende referentiehoek.

Controle op de hoekafwijkingen

Om de hoekafwijking in lengte uit te drukken moet je vertrekken van de kleinste zijde van de hoek en de hoekafwijking loodrecht op de bijhorende kant van de referentiehoek bepalen.

88




De hoekafwijkingen worden bepaald met behulp van een winkelhaak. Bij de controle wordt rekening gehouden met de volgende elementen: • Indien nodig worden de punten die gemeten moeten worden, bepaald met positietoebehoren. • De benen van de winkelhaak mogen niet langer dan 300 mm zijn. Controle en meting van een hoek

N.B.: De nauwkeurigheid van de winkelhaak wordt gecontroleerd door hem over 180° te draaien.

89




4.3 Keuringen op mechanische eigenschappen Eventuele proeven hebben enkel betrekking op de mechanische eigenschappen en mogen enkel uitgevoerd worden als ze voorgeschreven zijn en/of als de proefresultaten nodig zijn om te beslissen over de verdere afwerking.

4.3.1 Proeven op mechanische eigenschappen Voor de volgende eigenschappen kan een proef voorgeschreven worden: • hechting van de oppervlaktelaag; • hechting van de bepleistering aan de ondergrond; • oppervlaktehardheid. Er bestaan echter geen eensluidende prestatie-eisen voor deze eigenschappen. De eisen kunnen gebaseerd worden op de gegevens in de technische goedkeuringen en in de documentatie van de fabrikanten, maar dan moet er wel rekening mee gehouden worden dat de waarden in deze documenten doorgaans resultaten zijn van metingen in een laboratorium en dat de meetresultaten op bouwplaatsen meestal lager liggen. De mechanische proeven worden pas uitgevoerd nadat de bepleistering droog is: eerst moet het evenwichtsvochtgehalte bereikt zijn.

4.3.1.1 Hechting van de oppervlaktelaag

Hechting van de oppervlaktelaag Foto: WTCB

90

De hechting van de oppervlaktelaag en/of de interne samenhang van de pleisterlaag kunnen bepaald worden met een trekproef: • Op het oppervlak worden met een geschikte lijm (bv. epoxylijm) metalen schijven met een diameter van 5 of 8 cm bevestigd. • Nadat de lijm verhard is, wordt met een trekapparaat een trekkracht uitgeoefend loodrecht op de gekleefde schijven. • De trekkracht wordt opgedreven tot de oppervlaktelaag breekt. • De uitgeoefende kracht (N) gedeeld door de oppervlakte van de schijf (mm²) is de interne samenhang van de pleisterlaag.




De volgende prestaties kunnen vooropgesteld worden: • minimumhechting: 0,1 N/mm²; • gewenste waarde: ≥ 0,2 N/mm²; • voor vervormbare ondergronden (onderworpen aan krimp en kruip) of ondergronden die betegeld worden, zijn hogere waarden vereist (zie ATG*). De methode waarbij plakband op het oppervlak wordt gekleefd en daarna parallel met het oppervlak afgerukt wordt, kan een beeld geven van de oppervlaktehechting, maar is te subjectief om als proef gebruikt te worden. Hechting van de oppervlaktelaag

4.3.1.2 Hechting van de bepleistering aan de ondergrond en hechting van de lagen onderling De vrijwillige Algemene Technische Goedkeuring (ATG) verstrekt een technisch advies, met een beschrijving en technische eigenschappen. Een ATG is een gunstige beoordeling van een bepaald bouwproduct van een fabrikant voor een welbepaalde toepassing. ATG’s worden afgeleverd voor producten waarvoor geen productnormen bestaan.

De hechting van de bepleistering aan de ondergrond en van de lagen onderling kan bepaald worden met een trekproef: • Er worden metalen schijven op de bepleistering gelijmd. • Nadat de lijm verhard is, wordt de bepleistering naast de schijven tot op de ondergrond ingezaagd. • Met een trekapparaat wordt een trekkracht uitgeoefend tot er een breuk is. De breuk kan zich voordoen in de pleisterlaag, tussen de verschillende lagen of tussen de pleisterlaag en de ondergrond. De hierboven vooropgestelde prestaties zijn ook hier van toepassing.

4.3.1.3 Oppervlaktehardheid De oppervlaktehardheid wordt gemeten met Shore C. Dit is een apparaatje met een ingebouwde naald die onder een bepaalde druk in de bepleistering dringt. De indringing is een maat voor de oppervlaktehardheid.

Oppervlaktehardheid Foto: WTCB

Eventueel kunnen ook andere proefmethodes toegepast worden, zoals metingen met sclerometers, waarbij krassen of indrukken in het oppervlak ontstaan.

91




4.3.2 Vochtgehalte en droging Verse pleisterlagen bevatten uiteraard veel bouwvocht (aanmaakwater), dat min of meer langzaam droogt totdat het evenwichtsvochtgehalte bereikt is. De vereiste droogtijd hangt af van het soort pleister, de dikte ervan en de omgevingsvoorwaarden (de relatieve luchtvochtigheid). Als de ondergrond nog veel bouwvocht bevat wanneer de pleisterwerken aanvangen, kan de drogende bepleistering vocht uit de ondergrond opnemen. Alvorens verder te gaan met de afwerking kan het aangewezen zijn het vochtgehalte van de pleisterlaag te bepalen, zeker voor afwerkingen met weinig dampdoorlatende of sterk dampremmende materialen. Het vochtgehalte moet bepaald worden in de diepte van de pleisterlaag en kan gemeten worden: • met een carbidefles; • met een elektrische vochtmeter; • door wegingen voor en na de droging in een geventileerde droogstoof. De eerste twee methodes worden toegepast op de bouwplaats. De derde methode is een laboratoriummethode en levert de meest nauwkeurige resultaten op. Bij de methode met de carbidefles wordt een pleistermonster in contact gebracht met calciumcarbid, dat met het aanwezige vocht reageert en acetyleengas vormt. Het vochtgehalte van het proefmonster wordt bepaald aan de hand van de gemeten gasdruk. Elektrische vochtmeters meten de elektrische eigenschappen van de bepleistering. Uit de meetresultaten kan dan het vochtgehalte bepaald worden. Vochtmeters beschadigen de bepleistering niet, waardoor het vochtgehalte in verschillende zones bepaald kan worden. Hou er wel rekening mee dat de pleistersamenstelling en de mogelijke aanwezigheid van zouten het meetresultaat kunnen beïnvloeden. Om het vochtgehalte in het laboratorium te meten zijn meerdere proefmonsters nodig, die gewogen worden vooren nadat ze in een geventileerde droogstoof gedroogd zijn.

92

5. nazorg en oplevering



DEEL 5 : Nazorg en oplevering 5.1 Drogen van de bepleistering Hygroscopiteit: de eigenschap van een poreus (bouw)materiaal om door diffusie* een vochtgehalte aan te nemen dat in evenwicht is met de heersende luchtvochtigheid in de omgeving van dit materiaal.

Alle poreuze bouwmaterialen zijn in beperkte mate hygroscopisch*. Zoals we in de tabel kunnen lezen, bevat vers pleisterwerk zeer veel aanmaakwater, dat min of meer langzaam verdampt tot het evenwichtsvochtgehalte bereikt is. Het evenwichtsvochtgehalte van een poreus materiaal is bijgevolg afhankelijk van de relatieve luchtvochtigheid van de omgevingslucht.

Fabrieksmengeling

Aanmaakwater in l/kg

Te verdampen water in l/kg

Gipspleister Kalkpleister Cementpleister

± 0,70 ± 0,22 ± 0,22

± 0,50 ± 0,20 ± 0,20

Diffusie: het verschijnsel van een stof die in verschillende concentraties in een ruimte voorkomt. Dit concentratieverschil wordt genivelleerd doordat moleculen zich van plaatsen met een hoge naar plaatsen met een lage concentratie verplaatsen.

Voorbeeld: We nemen aan dat er voor een 1 m² bepleistering 10 kg fabriekspleister nodig is. Voor een woning met 400 m² bepleistering is dus 4 000 kg fabriekspleister nodig en bedraagt de hoeveelheid aanmaakwater 4 000 x 0,7 l (zie tabel) = 2 800 liter. Van deze 2 800 liter aanmaakwater is ongeveer 800 liter nodig voor de kristallisatie van de bepleistering. De overige 2 000 liter moet verdampen. De droogtijd van de bepleistering hangt af van: • het soort pleister; • de dikte van de bepleistering; • de relatieve luchtvochtigheid van de omgeving (procent waterdamp in de lucht ten opzichte van de maximale hoeveelheid waterdamp bij een bepaalde temperatuur en luchtdruk); • de omgevingstemperatuur (minstens 5 °C); • de ventilatie; • de ondergrond. Als de ondergrond veel water bevat, zal de drogende bepleistering hier vocht uit opnemen.

93




Terwijl het pleister droogt, wordt het vrijgekomen vocht in de vorm van waterdamp opgenomen door de omgevingslucht. Als de relatieve vochtigheid (RV) van de omgevingslucht te hoog wordt (max. 100 %), neemt de lucht geen vocht meer op en zet de overtollige waterdamp zich af op de koudste delen, waar schimmelvlekken ontstaan. Dit kan voorkomen worden door de ruimte permanent te ventileren, maar wel zonder trek of tocht te creëren. We moeten echter niet enkel aandacht hebben voor ventilatie, maar ook voor de ruimtetemperatuur. Als deze tijdens de wintermaanden minder dan 5 °C bedraagt, moet een warmtebron ingeschakeld worden.

Opgelet Bij de keuze van de warmtebron: Vrijgekomen verbrandingsgassen kunnen het verse pleisterwerk beschadigen of verkleuren. Bovendien is werken in een ruimte waar verbrandingsgassen vrijkomen uiteraard gevaarlijk en ongezond. Daarom is een elektrische kachel, in combinatie met ventilatie met omgevingslucht, een geschikte warmtebron. Als de drogingsomstandigheden twijfelachtig of niet efficiënt genoeg zijn, kan er een ontvochtigingsapparaat in de kamers geplaatst worden.

94




5.2 opstop Opstop is het herstellen en/of bijwerken van de bepleistering: • nadat het schrijnwerk afgewerkt is; • nadat de venstertabletten geplaatst zijn; • nadat de vloeren en tegels geplaatst zijn; • nadat alle tussenkomende partijen klaar zijn met hun werk. Schade die veroorzaakt is door beroepstakken die op de bouwplaats gewerkt hebben na de uitvoering van de pleisterwerken, vallen ten laste van de beroepstak die de schade veroorzaakt heeft. Schade als gevolg van stoten, krassen ... kan met daartoe voorziene producten hersteld worden. De aannemer-stukadoor is verantwoordelijk voor de herstelling van de schade die een gevolg is van zijn werk, bv.: • reinigen van bevuilde en/of bespatte delen; • herstellen van droogbarsten, in die mate dat de schade zich voordoet voor de verder afwerking. Scheurvorming kan pas hersteld worden nadat de schadeoorzaken vastgesteld en uitgeschakeld zijn.

95




5.3 Oplevering Als alle geplande werkzaamheden zijn verricht, wordt alles netjes opgeruimd, waarna de muren en/of plafonds nog eenmaal goed gecontroleerd worden. Daarna volgt de oplevering, die uit twee delen bestaat:

5.3.1 Voorlopige oplevering Samen met de bouwheer en de architect wordt gecontroleerd of alle werken uitgevoerd zijn zoals in de plannen en het bestek vermeld staat. Kleine zichtbare fouten worden genoteerd. Hierna wordt afgesproken binnen welke termijn de eventuele herstellingen uitgevoerd zullen worden. Omdat alles op papier gezet wordt en door de beide partijen ondertekend wordt, is de kans op misverstanden erg klein. Over gebreken die tijdens de oplevering over het hoofd gezien zijn, kan later geen klacht meer ingediend worden. Ook het huis al bewonen voor de voorlopige oplevering plaatsgevonden heeft, wordt geïnterpreteerd als een stilzwijgende aanvaarding van de werken.

5.3.2 Definitieve oplevering Na de overeengekomen termijn (6 tot 12 maanden) vindt de definitieve oplevering plaats. Daarbij wordt nagegaan of er zich geen problemen hebben voorgedaan die nog niet zichtbaar waren bij de voorlopige oplevering en of de gebreken die vastgesteld werden bij de voorlopige oplevering intussen rechtgezet zijn. Na de definitieve oplevering kan de bouwheer de architect of de aannemer enkel nog ter verantwoording roepen voor ernstige verborgen gebreken in de tienjarige aansprakelijkheid. In deze periode van tien jaar blijft: • de architect verantwoordelijk voor conceptiefouten; • de aannemer verantwoordelijk voor constructiefouten.

96




5.4 Onderhoud Pleisterwerk dat uitgevoerd is volgens de regels van de kunst, heeft geen speciaal onderhoud nodig. Wanneer de bepleistering droog is, mag het oppervlak niet afkrijten. Bij cementgebonden bepleistering mag het oppervlak niet verzanden. Meestal is het voldoende om het oppervlak te ontstoffen vooraleer verder te gaan met de afwerking.

97



98

De handboeken zijn tot stand gekomen dankzij de bijdrage van de volgende organisaties :

fvb•ffc Constructiv Koningsstraat 132/5, 1000 Brussel t +32 2 210 03 33 • f +32 2 210 03 99 fvb.constructiv.be • [email protected] © fvb•ffc Constructiv, Brussel, 2013. Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen

99

Modulaire handboeken STUKADOOR natte binnenbepleistering:

N. bi. 9

afwerking en oplevering

Natte binnenbepleistering (N. bi.) Buitenbepleistering (Bu. b.)

•• algemeenheden

N. bi. 2 • Bu. b. 2 Dr. b. 2 • Gi. bl. 2

•• Voorbereiden Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid

Gi. bl. 3

MODULAIR HANDBOEK STUKADOOR VOORBEREIDEN

GIPSBLOKKEN VOORBEREIDINGSWERKEN

Gi. bl. 3

•• plaatsen

N. bi. 7

•• afwerken

N. bi. 9

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid N304ST Module N. bi.9: Natte bepleisteringafwerking en oplevering

100 9000000000490

Gipsblokken (Gi. bl.)

Droogbouw (Dr. b.)

natte binnenbepleistering

Recommend Documents