Naar nieuwe verhoudingen in het sociale domein: De facilitering van burgerinitiatieven
Bas Denters Hoogleraar Bestuurskunde Universiteit Twente
1
Crisis van sociaal beleid (2008) Tragiek van sociaal beleid: Theorie: emancipatie / autonomie Praktijk: afhankelijkheid (Bude) Ineffectief: Ontstaan “ongeregelde klasse van overtollige mensen” in afhankelijkheidssituatie (Bude) Inefficiënt: Hyperspecialisatie Gedrang achter voordeur: verkokering / dubbel werk
De Boer & Van der Lans (2011) Burgerkracht De toekomst van het sociaal werk in Nederland
Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling
“De eerste opgave zal de komende jaren zijn om beter aan te sluiten bij de vermogens van burgers, zowel individueel als collectief. Die kunnen immers niet alleen voor hun eigen leven, maar ook voor dat van anderen en voor de kwaliteit van de samenleving in haar geheel aanzienlijk meer verantwoordelijkheid dragen”.
3
United Kingdom: Phillip Blond
“De staat moet inzetten op het versterken van de civil society en de veerkracht van burgers” 4
Participatiesamenleving “Samen kiezen we voor een overheid die mensen niet in de eerste plaats als consument ziet, maar als burgers die de ene keer zelfstandig, de andere keer samen de toekomst van Nederland vormgeven”.
5
Nieuwe kaders en systemen Congruente samenwerkingsgebieden (en op termijn herindeling) Integrale budgetten Inkoopmanagement Interbestuurlijk toezicht en informatievoorziening Kaderbrief aanpak decentralisaties, februari 2013
Omschrijving • Collectieve activiteiten, gericht op een gezamenlijk belang Geen mantelzorg
• Initiatief bij burgers en uitvoering (mede) door burgers / bedrijven - Scoren door werkgevers - Zorgcooperaties - Eetgroepen, vervoers- en klussendiensten
7
Consensus in tweevoud ‘Uiteindelijk gaat het erom de vitaliteit en de veerkracht van de samenleving aan te spreken’.
Jacques Wallage
Dat vraagt om een andere overheid. De vitale samenleving mag dan wel bestaan, de overheid die haar ten volle tot bloei laat komen heeft zich nog maar weinig laten zien. Inzetten op de vitale samenleving vraagt om een andere overheid met een andere rolopvatting” (Raad Openbaar Bestuur, p. 61)
B. Denters, E. Tonkens, J. Bakker & I. Verhoeven
9
ACTIE instrument Acroniem: 5 factoren die bepalen of burgers in actie komen en blijven Gebaseerd op US en UK onderzoek (o.a. CLEAR model van Vivien Lowndes)
A nimo C ontacten T oerusting I nbedding E mpathie
Ook vijf * twee vragen voor ondersteuners: Is deze factor voldoende aanwezig? Zo neen: wat moet ik als ondersteuner dan doen en laten? 10
Burgerinitiatieven
11
A nimo Wat motiveert burgers? (veelal niet beïnvloedbaar) Maatschappelijke doelen Persoonlijke doelen: materieel en immaterieel Sociale motieven: samen iets doen
Gevaar: Burgers voor karretje gemeente spannen: Burger heeft geen boodschap aan uw bezuinigingstarget 12
Onderzoek burgers in Overijssel? A) Feitelijke deelnam e (laatste 2 jr.) %
B) Toekomstige bereidheid 60
ja: 16%
55,6
50 40 30 20
18 12,8
9,5
10
4,1
nee 84% 0 certainly
probably
probably not
certainly not
don't know
13
Onderzoek initiatieven in Overijssel?
WMO-thema’s. Daar wordt véél over gesproken.
14
C ontacten Hebben burgers de nodige relaties met buurtbewoners en buurtorganisaties (intern) en met overheden en instanties (extern)?
15
T oerusting Beschikken burgers over Tijd? Geld en faciliteiten? Kennis en kunde? Gevaar: Onderschatting kracht van het collectief In dit opzicht: minder behoefte aan ondersteuning dan men denkt 16
Onderzoek initiatieven
- Mismatch (zie grafiek) - Bottlenecks in de organisatie - Gebrek responsiviteit instanties
17
I nbedding Laten bestaande kaders, regels en routines het toe om adequaat in te spelen op de eigen logica van initiatieven? Gevaren: “Het past niet in het beleid!” “Het schept een precedent” “Daar gaat een ander over” Dat kan de ondersteuner niet alleen doorbreken !!!! 18
E mpathie Kunnen professionals en organisaties zich verplaatsen in burgers en adequaat in spelen op hun verwachtingen? Gevaar: Het NA U syndroom. Wachten op elkaars vervolgactie !
19
Burgeronderzoek Overijssel Succes initiatieven volgens activisten N=172
60 50
55,5
WAT VERKLAART SUCCES ???
40 30
25,8
20 13,3 10
5,4
0 not / hardly
somewhat
yes
yes, very 20
Succes factoren? Beta
P
Steun gemeente
.22
.02
Steun instelling
.15
.09
Subsidies
.12
.08
Personele steun
.03
.37
Contacten leggen
-.06
.23
Advies & informatie
.02
.39
Verklaarde variantie
.06
N
152
Geen standaardreceptuur! Maatwerk! Soms loslaten Soms min of meer intensieve ondersteuning Ondersteunen (C&T initiatiefnemers: zwakke effecten Inbedding en Empathie lijken belangrijker
LESSEN Ondersteuners - ACTIE- instrument: geen Handboek Soldaat - Denk vanuit burger (Empathie staat voorop)
Beleidsmakers - Maak geen nieuw beleid en regels - Geef initiatiefnemers en ondersteuners ruimte en rugdekking als ze stuiten op systeemweerstand
23
DOWNLOADS RAPPORTEN Burgers maken hun buurt: http://www.platform31.nl/uploads/attachment_file/41/Publicatie_Bu rgers_maken_hun_buurt.pdf
Burgerinitiatieven in Overijssel: http://www.utwente.nl/mb/pa/staff/denters/Publications/2013/2013 %20Rapport%20Burgerinitiatieven%20in%20Overijssel%20same ngesteld.pdf
24
