Naar gezonde financiële verhoudingen en vertrouwen Geen renteniersland maar een vermogende toekomst Arnoud W. A. Boot Universiteit van Amsterdam Utrecht, Grip op je vermogen, 24 april 2015
Zijn economen behulpzaam? Economie en wetmatigheden Schumpeter: “ het [vak economie] zal eindelijk dezelfde dienst voor de economische politiek opleveren als de theoretische natuurkunde voor de werktuigbouw.” Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
3
Uit evenwicht…. • Grote verschuivingen in de wereldeconomie • Technologische revolutie en • Euro experiment… • Grote publieke en private schulden • Banken verzwakt • En home-made problemen -> woningmarkt! (plus pensioen- en banken) Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
4
Nederland: self-inflicted pain…
December 2012: consumentenvertrouwen Nederland -32%; Spanje - 29%; EU -15% Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
5
Korte agenda • Fundamentele zaken – – – –
Technologie Geo-politieke verschuivingen Vertrouwen Euro…
• Actuele beleidsdiscussie Nederland
• Vooruitzichten/beleggingsklimaat Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
6
Technologische ontwikkelingen en de jaren 30 • Fundamentele revolutie in wereldeconomie – rol ICT – Bestaande ‘instituties’ niet hiervoor gebouwd…. – Onrust…
• Analogieën maar ook grote verschillen met de jaren dertig van de vorige eeuw…. – Roaring twenties… grote maatschappelijke veranderingen… euforie… excessen … bubble… financieel systeem verre van onschuldig… – Betere reactie van autoriteiten? Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
7
Verschuivingen in de wereld-economie, ook eerder gezien... China – in de 18e eeuw de grootste economie in de wereld (7 keer groter dan het VK... ) • Het sloot de grenzen toen de Industriële Revolutie uitbrak…. • In de 200 jaar tot 1950 negatieve economische groei – Engeland plus 500%... Wereldeconomie is geen zero-sum game… Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
8
Rol van vertrouwen • Moderne maatschappij: eerst zien dan geloven? Sceptisch? Wantrouwend? • Meer fundamenteel: traditioneel, paternalistisch onnadenkend vertrouwen is weggevallen – Gezag of autoriteit staat onder druk
• Hoe vertrouwen creëren? – Baseren op afdwingbare rechten en plichten??? – Transparantie??? – Beter communiceren??? Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
9
Voorbeeld Goldman Sachs report dd. 11 januari 2011 We must renew our commitment to our business principles – and above all, to client service and a constant focus on the reputational consequences of every action we take. In particular, our approach must be: not just “can we” undertake a given business activity, but “should we”. Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
10
Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
11
Uit evenwicht – huizenmarkt, pensioen, en bankwezen Langzaam herstel en transitievraagstuk • Versterking van banken/huizenmarkt
• Is ons pensioenstelsel toekomst bestendig? – Laatste uitwas van doorgeslagen verzorgingsstaat?
• Woningmarkt en pensioenen: wat is eindplaatje? – Huis kopen tegen 80% LTV? – Maar dan heb je commerciële huurmarkt nodig – En moet je kunnen sparen voor een huis in plaats van pensioenopbouw vroeg in het leven Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
12
‘Financialisering’ van de Nederlandse economie Nederland is dubbel hedge fund…. • Particulieren lenen om te sparen… Vergelijk hypotheekberg en pensioenberg • Overheid leent om te beleggen – 65% van de staatschuld is uitgestelde belastingheffing die belegd wordt door de pensioenfondsen…
Pensioenfondsen beleggen in buitenland en banken lenen in zelfde buitenland omdat zij NL besparingen niet krijgen... Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
13
Te grote afhankelijkheid van banken 700% 600% 500%
Nederland Duitsland Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten Europese Unie
400% 300% 200% 100% 0% 1989
1993
1997
2001
2005
2009
Bron: Bijlsma en Zwart (2013)
Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
14
Het Europese probleem…
Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
15
Sterktes/zwaktes Nederlandse economie Nederlandse economie fundamenteel ijzersterk… • Ja, maar bouw voort op onze kracht: dynamiek en aanpassingsvermogen - Arbeidsmarkt oudere werknemers - Dynamiek onderwijssysteem… wortels… - Meer risicodragend vermogen in de maatschappij
• (Her)evalueer onze rol in de wereld… Waar zijn de groeimogelijkheden? Overschat rol van de overheid niet… Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
16
En beleggingsklimaat????
Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
17
Onzekerheden fact of life… Fundamentele verschuivingen in de wereldeconomie leiden tot moeilijk grijpbare onzekerheden en risico’s… Donald Rumsfeld, oud Amerikaanse minister van defensie – unknown unknowns…
Maar verschuivingen zorgen ook dat kaarten opnieuw worden geschud…. En dat biedt kansen Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
18
Peace of mind???
• In the long run we are all dead Naar een vermogende toekomst Arnoud W.A. Boot -- 24 april 2015
19
