N V C T. in de. NVCT, Nederlandse Vereniging voor Creatieve Therapie

Pagina 1

(Zwart/Process Black Plaat)

t

s ie

ld e e b in

d

re ec

at i e

ve therapi e

d-

bo

n van vraag- aan

B

c es

jv hr i

i nge

2

NVCT, Nederlandse Vereniging voor Creatieve Therapie

2004

m

bi

na

in

co

14:18

Produ cte n

13-04-2004

NVCT

Module 2-2004

Module 2-2004

2

13-04-2004

14:18

Pagina 2


C o py r i g h t © 2 0 0 4 N V C T, N e d e r l a n d s e Ve re n i g i n g vo o r C re a t i e ve T h e r a p i e

Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 3


Inleiding Publicatie producten creatieve therapie DE L ANDELIJKE COMMISSIE PRODUCTONTWIKKELING

Dit is de tweede aflevering van een doorlopende reeks van publicaties van producten creatieve therapie. In deze uitgave vindt u een drietal producten beeldende therapie en vier producten dramatherapie. Producten zijn in dit verband globale beschrijvingen van vraag-aanbod-combinaties binnen de creatieve therapie, die geschreven zijn volgens het protocol van het onderzoek ‘Vakwerk’ van het Trimbos instituut. Productbeschrijvingen zijn vooral bedoeld en geschreven voor niet-collega’s, zoals verwijzers, patiëntverenigingen, beleidsmakers, politici, managers in het werkveld van de creatieve therapie. Vakinhoudelijk meer gedetailleerde informatie zal een vakgenoot in een eventuele modulebeschrijving van het product kunnen vinden. Met deze publicatie accordeert de NVCT de beschrijving van het product. De Nederlandse Vereniging voor Creatieve Therapie wil zo, voor zowel vakgenoten als andere belanghebbenden, de inzichtelijkheid van het vak vergroten en consensus (‘best practice’ in de creatieve therapie) en onderzoek (‘evidence-based’ in de creatieve therapie) binnen het vakgebied stimuleren. Hoe de productbeschrijving te lezen: Elke beschrijving begint met een indeling in een zorgprogramma of werkveld. Daarbij wordt de indeling gehanteerd, zoals die door het ministerie van VWS in 1998 is vastgesteld. Daarna vindt een indeling plaats in een prototype therapie, volgens de indeling, zoals deze in het ‘Vakwerk’-onderzoek is ontwikkeld vanuit het continuüm van De Jonghe.2 Daarna volgt de eigenlijke productbeschrijving. In • • • • • •

grote lijnen: Voor welke patiënten? Wat voor soort therapie? Welke hulpvraag? Welke verandering/effect? Welk aanbod? Tot welk meetbaar niveau?

Zorgprogramma of werkveld. Prototype. Indicaties. Doelen. Interventies. Eindtermen.

En tot slot, al staat het aan het begin: • Waarom werkt dit zo? Rationale. Daarna vindt u nog enkele items ter verdere afbakening. Vanaf deze uitgave worden de afleveringen alleen aan de leden verstrekt. Binnenkort is voor een gering bedrag ook een verzamelband bij de NVCT te bestellen. Veel inspiratie bij het lezen.

1 2

Vakwerk: Producttyperingen van vaktherapeuten voor het programma stemmingsstoornissen: Trimbos-reeks 2000-13 Jonghe De Fd., Janssen R., Rijnierse P., Uitzicht op inzicht I, II, III, Tijdschrift voor psychotherapie 1987, 1988A, 1988B


3

Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 4


BEELDEND

Traumabehandeling. Creatief beeldende groepstherapie. BE-4

SUZANNE HAEYDEN

Zorgprogramma

Angststoornissen

Prototype werkvorm

Focaal-inzichtgevend

Rationale Cliënten met traumatische ervaringen zijn vergaand aangetast in hun gevoel van autonomie. Vaak weten zij het gebeurde geen plek te geven en hebben zij er nog niet over kunnen spreken. Het beeldend werken biedt een ingang om dit proces op gang te brengen. Met name geldt dit voor diegenen die het lastig vinden om woorden te geven aan hun belevingen of voor diegenen die wel kunnen verwoorden maar geen contact ervaren met hun eigen gevoelens. Indicaties Getraumatiseerde cliënten, met in DSM-IV classificaties een posttraumatische stressstoornis of een acute stressstoornis, zowel type 1 als type 2, met één of meer van onderstaande klachten: • traumatische, belastende ervaringen geen plek hebben kunnen geven in hun dagelijks leven, • zich afhankelijk voelen van anderen, • niet kunnen hanteren van conflicten en/of conflictueuze gevoelens. • last hebben van eigen overlevingsstrategieën die gericht zijn op het niet voelen van pijn en verdriet. Contra-indicaties • Wanneer het uiting geven aan het trauma het gevolg heeft dat de cliënt te zeer overspoeld wordt en de klachten daardoor verergeren. • Wanneer er kans is op psychotische decompensatie. • Cliënten die te weinig oog en oor kunnen hebben voor medecliënten in de groep. Doelen Algemeen • Vergroten of herstellen van de autonomie. Specifiek • In beweging komen en blijven. • Leren richting te geven aan eigen handelen. • Een plek leren geven aan traumatische of belastende ervaringen. • Leren meer te handelen vanuit de dagelijkse realiteit versus de traumatische of belastende ervaring. • Leren om hun eigenheid meer te erkennen en te waarderen in het dagelijks bestaan. Interventies Steeds wordt er in het individuele beeldende proces op zoek gegaan naar het eigene of het karakteristieke in vormgeving en het in een proces volgen, uitbouwen of versterken hiervan. In de vormgeving zal de persoonlijke ervaring of het trauma veelal uitgangspunt zijn. Het proces en het tempo wordt in hoge mate door de patiënt bepaald, deze kiest dus zijn eigen weg. De therapeut spreekt de autonomie van de patiënt maximaal aan en biedt waar nodig houvast en structuur. De eerste keer is het maken van een levenslijn in beeld een veel gebruikt startpunt, waarna daar procesmatig op door gewerkt kan worden.De therapeut biedt werkvormen of materialen aan, doet suggesties of biedt ondersteuning, maar de eigen keuze van de patiënt staat centraal. De therapeut schept voorwaarden, stelt vragen om te verhelderen en geeft feedback of psycho-educatieve uitleg. Nabesprekingen en evaluaties over een langere periode zijn van belang om woorden te geven aan de ervaringen en de werkstukken, om doelstellingen helder te houden en om het proces met meer afstand te bekijken, waarbij verband gelegd wordt met het trauma. De werkstukken en de ervaringen in de therapie zijn steeds de leidraad voor de besprekingen.

4


Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 5


De werkwijze is zowel steunend met veel uitleg, pacificatie en psycho-educatie als ik-versterkend, met steunende en structurerende elementen, en/of gericht op cognitieve veranderingen. Randvoorwaarden • Verdieping in traumabehandeling middels nascholing of gerichte cursussen. • Halfopen groep met beperkte instroom. Subtypen • Seksespecifieke groepen voor alleen mannen of vrouwen. • Individuele therapie. Behandelduur en frequentie Eenmaal per week 75 minuten, maximale termijn individueel bepaald (richttijd 9 maanden). Eindtermen • Cliënt heeft autonomie dermate vergroot dat er actief richting kan worden gegeven aan eigen handelen. • De traumatische ervaring een zodanige plek heeft gekregen, dat het het dagelijks functioneren (handelen, denken en voelen) niet meer domineert. • Deze zichzelf herkent, ervaart en meer waardeert in het eigen functioneren en het eigen zijn, tot uiting komend in zaken als gedrag en herkennen van en gestalte geven aan eigen mening en wensen.


5

Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 6


BEELDEND

Ik trek mijn eigen lijn. Creatieve therapie beeldend voor (seksueel) getraumatiseerde vrouwen. GABY R ADEMAKER EN MARIJKE KORTING

Zorgprogramma

Persoonlijkheidsstoornissen

Prototype werkvorm

Pragmatisch structurerend

BE-3

Rationale Belangrijke overlevingspatronen van vrouwen die in hun kinderjaren en/of later seksueel misbruikt zijn, zijn aanpassing, onderdrukking van gevoelens, niet in staat zijn om grenzen aan te geven, hulp te vragen en plezier te ervaren. Creatieve materialen bieden experimenteer mogelijkheden tijdens de zoektocht naar eigenheid, waardoor aanpassing en onderdrukking van gevoelens niet langer noodzakelijk is en er meer autonomie kan ontstaan. Zichtbaarheid en tastbaarheid van beeldend werk bieden houvast en veiligheid en bieden de mogelijkheid om zelf zichtbaar te worden. Via beeldende materialen worden de eigen kwaliteiten en beperkingen zichtbaar. Beeldende materialen bieden de mogelijkheid te oefenen en te experimenteren in de omgang met deze beperkingen en kwaliteiten. Dat vergroot de handelingsvaardigheid en versterkt het zelfvertrouwen. Verder geeft het de mogelijkheid geleidelijk een eigen, herkenbare stijl van werken te ontwikkelen wat de autonomie versterkt.Verbeelden is een manier waarop ervaringen, emoties, gevoelens en gedachten door het innerlijk worden gecodeerd, opgeslagen en verwerkt. Beelden zijn bouwstenen van het innerlijk. Zij zijn dan ook een uitstekend aangrijpingspunt in een therapie bij het leren omgaan met de gevolgen van het seksueel misbruik in de verschillende levensgebieden omdat woorden vaak niet beschikbaar zijn, maar beelden wel. Indicaties Vrouwen met AS ll problematiek, cluster B en C en met één of meer van onderstaande klachten als gevolg van (seksueel) trauma in het verleden: • Niet voldoende kunnen functioneren vanuit eigen autonomie. • Dissociatie. • Passiviteit. • Herbelevingen. • Angst. • Impulsdoorbraken. • Moeite met het aanbrengen van structuur en grenzen. • Afsluiten voor eigen gevoelens. Contra-indicaties • Direct suïcidegevaar, verslaving, psychose. • Angstniveau zo hoog dat decompensatie of desintegratie dreigt op te treden. • Automutilatie komt zodanig op de voorgrond te staan dat dit verdere behandeling onmogelijk maakt. Doelen • Versterken van autonomie. • Structuur kunnen geven aan het dagelijkse leven. • Eigen gevoelens erkennen en herkennen. • Leren grenzen stellen. • Versterken van zelfvertrouwen. • Leren genieten. • Oplossingsarsenaal in het omgaan met problemen en klachten vergroten.

6


Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 7


Interventies Rol therapeut Een accepterende en uitnodigende vrouwelijke beeldende therapeut, die werkt vanuit seksespecifieke hulpverleningsprincipes. Interventies zijn gericht op structuur, steun en herkenning. Activiteit Er worden beeldende opdrachten aangeboden die aansluiten bij de problemen van de cliënte. Er wordt individueel binnen de groep gewerkt. Daar waar mogelijk wordt groepsinteractie ingezet. Een sessie is altijd volgens dezelfde structuur opgebouwd. Er wordt wel een verband gelegd tussen het seksueel misbruik en de gevolgen daarvan voor het functioneren in het heden, maar er wordt niet inhoudelijk met het trauma gewerkt. Er wordt gezocht naar een manier om het trauma in het huidige leven een plaats te geven. Materiaal Beeldende materialen zoals verf, klei en oliepastels. Tijdschriften. Randvoorwaarden Het product wordt uitgevoerd door twee vrouwelijke creatief therapeuten met extra scholing op het gebied van seksespecifieke- en traumahulpverlening. Cliënte zit in deeltijd- of ambulante behandeling. Subtypen Open groep, met in- en uitstroom op drie vast ingeplande momenten. Behandelduur en frequentie 24 Sessies van 90 minuten in een gesloten groep van minimaal 5 en maximaal 10 groepsleden. Start en afronding van de module liggen vast. Eindtermen Cliënte kan autonomie behouden: • Cliënte kan keuzes maken, verantwoordelijkheid nemen, beleeft meer voldoening en plezier en waardeert zichzelf meer. Cliënte kan structuur geven aan het dagelijkse leven: • Dag en nachtritme is hersteld. • Cliënte kan zich aan afspraken houden. • Cliënte heeft voldoende activiteiten die zij zelfstandig of samen met anderen uitvoert. • Cliënte kan gevoelens erkennen en herkennen Cliënte kan grenzen stellen en is assertiever: • Keuzes worden gemakkelijker gemaakt. • Mensen in haar omgeving hoeven minder rekening met haar te houden omdat ze zelf verantwoordelijkheid neemt voor wat ze vindt en waar ze ‘ja’ en ‘nee’ tegen zegt. Haar zelfvertrouwen is groter geworden: • Cliënte heeft meer zicht op eigen kwaliteiten en beperkingen. • Cliënte kan zichzelf en anderen complimenten geven en op een positieve manier over zichzelf en over haar creatieve werk spreken. • Cliënte vindt het niet meer zo erg als er iets fout gaat. • Cliënte praat in de ikvorm over zichzelf.


7

Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 8


Somberheid is sterk afgenomen en cliënte kan weer plezier beleven: • Stemming is verbeterd en zij kan steeds vaker genieten van wat er is en van wat zij doet. • Verbetering in de omgang met anderen. • Plezier beleven aan de eigen interessegebieden. Haar oplossingsarsenaal is groter geworden: • Cliënte kan even pauze inlassen als er een probleem is en zichzelf de ruimte geven om alternatieven te bedenken en er eventueel anderen bij betrekken.

8


Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 9


Op je gemak onder de mensen.

Zorgprogramma

Angst- en stemmingsstoornissen

Prototype werkvorm

Focaal-inzichtgevend

Rationale In dit product wordt gewerkt aan ‘het leren adequaat innemen van ruimte’ en ‘het reduceren van angst voor contact’. Door middel van samenwerkvormen en rollenspelen, aan de hand van ‘de roos van Leary’, zal de cliënt meer zicht krijgen op het eigen functioneren in een groep mensen en een grotere diversiteit aan posities leren innemen. De opgebouwde gedragspatronen in het verleden kunnen begrepen worden en losgelaten in een veilige situatie met een directe parallel naar het heden, waardoor er ruimte ontstaat om nieuw gedrag uit te proberen. Daar er in een veilige situatie stilgestaan wordt bij ieders probleem, voelt men zich serieus genomen en vergroot dit het zelfvertrouwen en het sociaal functioneren. De ruimte die gegeven wordt aan de loskomende verhalen en emoties zal het veranderingsproces ondersteunen en verstevigen, daarom is er ook ruimte gecreëerd voor persoonlijke expressie in dit behandelprogramma. Het oefenen in een veilige context zal ervoor zorgen dat de cliënt het nieuwe gedrag eerder en met meer gemak kan inzetten buiten de therapie. De cliÎnt zal eigen kwaliteiten meer erkennen en benutten waardoor hij/zij zich ook meer ontspannen zal voelen onder de mensen. Indicaties Cliënten met een identiteitsstoornis en één of meer van onderstaande klachten: • sociaal angstig en in meer of mindere mate vermijden van sociaal contact, • onvoldoende sociale vaardigheden, • te snel ruimte innemen, te dominant zijn in een groep en daardoor vastlopen in sociaal contact. Contra-indicaties • Psychotische en ernstige schizofrene problematiek. • Onvoldoende zicht op eigen functioneren en dit, door het gebrek aan reflectievermogen, ook niet ontwikkeld kan worden. • Een te hoog angstniveau om zo expliciet geconfronteerd te worden met eigen gedrag. • Te weinig motivatie om gedrag te veranderen, gedragspatronen uit te breiden. Doelen • Zicht krijgen op eigen functioneren in een groep mensen. • Oefenen in nieuwe interactieposities. • Uitbreiden gedragsrepertoire. • Leren adequaat opkomen voor zichzelf. • Verlagen angstniveau t.a.v. interactie. • Verlagen angstniveau t.a.v. handelen. • Leren adequaat afstemmen op de ander. • Leren conflicten aangaan en hanteren. • Vergroten zelfvertrouwen. • Aangaan van contact met anderen. • Leren genieten. Interventies Rol therapeut Tijdens de behandeling zal de therapeut diverse posities innemen:


9

BEELDEND

BE-16

MERIAM TE RIETMOLE

Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 10


De rol van educator. De therapeut biedt een duidelijk gestructureerde werkvorm en zal in het verbale stuk informatie geven en de gesprekken structureren en samenvatten. Een participerende functie om veiligheid te bieden als ook om confronterend te zijn. Tevens dient deelname als voorbeeldfunctie. Ondersteunend en begeleidend, ruimte gevend aan persoonlijke verhalen. Activiteit Middels rollenspelen en groepsactiviteiten worden cliënten geprikkeld ruimte in te nemen voor zichzelf, de eigen ideeën door te zetten, af te stemmen op de ander, oog te krijgen voor hun eigen functioneren in een groep mensen en nieuwe vormen van gedrag uit te proberen. In de individuele werkvormen is er ruimte voor het verwerken van en plek geven aan de opgedane ervaringen. Sessie 1-4 vormen de verkenningsfase, er worden veelal samenwerkvormen geboden. Sessie 5-8 vormen de verdiepingsfase, waarin gewerkt wordt met rollenspelen gebruikmakend van de posities uit ‘de roos van Leary’. Sessie 9-11 vormen de afrondingsfase. Materiaal Een breed scala aan beeldende middelen. Voor de rollenspellen en de groepswerkvormen wordt veelal acrylverf en oliepastel gebruikt. Randvoorwaarden Gesloten groep van minimaal 4 en maximaal 6 mensen, dit kan oplopen tot 8 als de grootte van de therapieruimte dit toelaat. Subtypen Dit product is ook te gebruiken als reeks in een open behandelgroep. Let er op dat er eventueel aanpassingen gemaakt moeten worden. Behandelduur en frequentie Wekelijkse sessie van 1,5 uur gedurende 11weken. Eindtermen • De cliënt • De cliënt • De cliënt • De cliënt • De cliënt • De cliënt • De cliënt • De cliënt • De cliënt • De cliënt • De cliënt

10

heeft zicht gekregen op eigen functioneren in een groep mensen. is in staat andere interactieposities in te nemen. heeft gedragsrepertoire uitgebreid. heeft geleerd adequaat op te komen voor zichzelf. ervaart minder angst tijdens interactie in een groep. ervaart minder angst tijdens handelen. heeft geleerd adequaat af te stemmen op de ander. durft conflictsituaties aan te gaan en/ of kan deze adequaat hanteren. ervaart een grotere mate van zelfvertrouwen. gaat contact aan met anderen. is in staat tot genieten.


Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 11


Versterken van de autonomie.

ALEXANDR A VAN LENTE - R AKEMAN

DR-36

Zorgprogramma

Angststoornissen

Prototype werkvorm


Rationale De patiëntenpopulatie is geneigd zich rigide op te stellen; door de grote controlebehoefte is deze doelgroep vaak niet in staat tot fantaseren. Drama stimuleert de fantasie en verbeeldingskracht van de cliënt waardoor rigide en controlerende patronen enigszins losgelaten kunnen worden. Dit proces vergroot de autonomie van de cliënt. Het spelen van rollen biedt de veiligheid om te kunnen experimenteren met houdingen, gevoelens en situaties die in het gewone leven afgeweerd of vermeden worden. Het gegeven van de alsof situatie biedt de cliënt de gelegenheid om in de spelervaring te stappen en er weer uit te stappen; hierdoor kan de cliënt leren om gevoelens te hanteren. De spelsituatie biedt de veiligheid om samen met de therapeut te oefenen met interactiepatronen. De verworvenheden uit het spel kunnen vervolgens worden geïntegreerd in het dagelijks leven. Indicaties Mensen met een PTSS die: • (nog) niet aan verwerking van het specifieke trauma toe zijn of er toe in staat zijn, • erg vast zitten in hun overlevingspatronen, • met name ontwikkeling van de sociale en interactionele kanten behoeven, • goed kunnen profiteren van leren door ervaring. Contra-indicaties • Angstniveau zo hoog dat decompensatie of desintegratie dreigt op te treden. • Wanneer de weerstand tegen drama erg groot is. • Psychose, manie en acuut suïcidegevaar. Doelen • Vergroten van flexibiliteit. • Grenzen leren voelen en aangeven. • Meer in contact komen met gevoelens en deze leren uiten en hanteren. • Herkennen van eigen overlevingspatronen t.g.v. het trauma en toetsen op de bruikbaarheid in het dagelijks leven. Interventies Rol therapeut Zorgt voor een veilige en uitnodigende sfeer. Structureert de thema’s en spelaanbiedingen. Helpt reflecteren en legt verbanden tussen de belevingen in spel en de problematiek waar nodig. Attitude: accepteren, motiveren. Werkwijze. Meenemen, begeleiden. ‘Role-modeling’. Activiteit Speelse en fysieke opwarmoefeningen gericht op afvloeien van spanning en het loskomen van de dagelijkse beslommeringen.


11

DR AMA

Behandeling van PTSS in een individuele dramatherapie.

Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 12


Bouwen en vormgeven van decor of betekenisvolle plek. Storymaking en personage-ontwikkeling. Werken met vaste teksten. Zelfgekozen rollen spelen in zelfbedachte scènes. Materiaal Kostuums, theaterlampen, lappen, rekwisieten, blokken, teksten. Randvoorwaarden Ervaren dramatherapeut. Subtypen Dit programma kan ook worden toegepast in groepen. Dit programma kan als eerste fase gezien worden voorafgaand aan een verwerkingstraject. Behandelduur en frequentie Wekelijks een uur, maximaal een jaar. Eindtermen • Cliënt heeft meer zicht op eigen overlevingspatronen. • Cliënt is meer flexibel en kan hierdoor rigide en/of controlerende gedragspatronen beter loslaten. • Cliënt kan zich vanuit de eigen behoeften beter afstemmen op de omgeving. • Cliënt is meer autonoom en kan daardoor beter grenzen aangeven. • Cliënt is meer in contact met zijn of haar gevoelens en kan hier adequater mee omgaan.

12


Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 13


Gedragsdrama voor volwassenen.

Zorgprogramma

Stemmings- en angststoornissen

Prototype werkvorm


Rationale Cliënten die in de omgang met anderen worden belemmerd door grote angsten kunnen gebruik maken van gedragsdrama: zij kunnen nieuw gedrag leren, waardoor hun angsten minder hoog oplopen; de nadruk wordt gelegd op spontaniteit en creativiteit van handelen en het verkrijgen van inzicht. Zo zal de dagelijkse realiteit meer ontspannen gaan verlopen. Indicaties • Bij angst, verdriet, depressie- en functiestoornissen. • Bij spanningsklachten en stressverschijnselen. • Levensfaseproblematiek. • Trauma, rouw en verlies. Contra-indicaties • Psychotische verschijnselen. • Ontremd gedrag. • Crisis. Doelen • Meer contact leren krijgen met eigen lijf en zintuigen. • Denken voelen en handelen met elkaar leren verbinden. • Uitbreiding rolrepertoire. • Beter leren omgaan met oude en nieuwe situaties. • Meer plezier leren krijgen in de omgang met anderen. Interventies Rol therapeut Directief, uitnodigend, instruerend, adviserend, coachend. Activiteit Oefenen met non-verbaal gedrag. Oefenen met uiten van gedachten en gevoelens in verschillende spelsituaties. Roltraining. Materiaal Spelruimte, kleding, requisieten, theaterlicht. Randvoorwaarden Dramatherapeut met kennis van gedragstherapie. Behandelduur en frequentie Eén maal per week in een kleine groep, gedurende 4 maanden Eindtermen Kwaliteit van omgang met zichzelf en anderen is verbeterd, dwz zelfstandig functioneren is mogelijk, er is meer plezier in het leven, en de patiënt weet om te gaan met depressieve gedachten en gevoelens, en weet, in moeilijke momenten, ondersteuning te vragen aan eigen sociaal netwerk en/of professionele hulpverlening.


13

DR AMA

DR-50

EDITH WEGMAN

Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 14


DR AMA

Behandeling van PTSS. Pragmatisch-structurerende groepsdramatherapie bij angststoornissen DR-5

MONIEK BOON

Zorgprogramma

Angststoornissen

Prototype werkvorm


Rationale Ondersteunende therapie bij angstige mensen. Gericht op het herkennen van irrationeel denken en handelen, zonder daar op in te gaan. Spel situaties die aansluiten bij de angst van de patiënt waardoor symbolische vormgeving van gevoelens en gedragingen mogelijk zijn. Tegelijk geeft dit de mogelijkheid tot onthulling (expressie) als verhulling (bescherming) De angstige persoon kan toewerken naar het systematisch ongevoelig maken van zichzelf (zijn angst), exposure en zo spelenderwijs oefenen met andere rollen en interactiepatronen. Indicaties Verminderd maatschappelijk functioneren, veroorzaakt door één of meer van onderstaande klachten: • angstige stemming. • paniek aanvallen. • angst gebonden aan specifieke situaties (fobieëen) of gebeurtenissen. • dwanggedachten. • dwanghandelingen. Contra-indicaties • Psychose. • Manie. Doelen • Herkennen en acceptatie van de stoornis. • Adequate hantering van de angsten. • Adequate hantering van paniekstoornis. • Verbetering sociaal-maatschappelijk functioneren. Interventies Rol therapeut Uitnodigend, positief stimulerend, coachend, directief, niet mee gaan in de angst van de patiënt maar rolmodel zijn en zonodig gedoseerd confronterend. Activiteit Gestructureerde, trainingsgerichte activiteiten, herkennen en invloed leren uitoefenen binnen spelsituaties. Zowel als roldrager en als tegenspeler. In een later stadium terug blikken middels video op eigen handelen. Daarnaast zijn gestructureerde huiswerkopdrachten van belang zodat er in de realiteit mee geoefend wordt en terug gekoppeld wordt naar de dramatherapie. Materiaal Video opname en afspeel apparatuur in het lokaal. Randvoorwaarden Geen.

14


Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 15


Subtypen Individuele ondersteuning is soms noodzakelijk door de dramatherapeut met als doel dat het uitwerken uiteindelijk in de groep plaats kan vinden. Behandelduur en frequentie Wekelijkse zittingen gedurende 4 tot 6 maanden in een open groep van maximaal 8 personen. Nazorg individueel op afspraak en laag frequent. Eindtermen • Toename angstbeheersing en paniek/impulscontrole. • Kan op acceptabele manier betekenisverlening, verklaring of theorie met betrekking tot ontstaan en hantering van angststoornis geven. • Adequate of neutrale stemming bij voorheen angstige omstandigheden. • Kunnen ontspannen binnen aanvaardbare tijd voor de patiënt ( 30 minuten tot enkele uren).


15

Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 16


DR AMA

Op Verhaal Komen. Ontwikkelen van interpersoonlijke vaardigheden. DR-1

SASKIA TIMMER

Zorgprogramma

Forensische psychiatrie & Persoonlijkheidsstoornissen

Prototype werkvorm


Rationale De cliënt met problemen op gebied van autonomie en basale vaardigheden is vaak vermijdend in contact. De zich herhalende negatieve ervaring in de sociale interactie en de gebrekkige basale persoonlijke vaardigheden maken dat de cliënt steeds minder zelfvertrouwen krijgt, minder actief wordt en blijft steken in een niet functioneel patroon van denken, voelen handelen. Door op een speelse manier binnen spel en dramaoefeningen positieve ervaringen op te doen, wordt het zelfvertrouwen vergroot. Hierdoor staat men meer open voor de ervaringen die het spelcontact oplevert en kan men basale (inter)persoonlijke vaardigheden ontwikkelen, of weer in de praktijk brengen, in de interactie met en aan elkaar. Tevens bieden de spel en dramaopdrachten de mogelijkheid zicht te krijgen op persoonlijke gedragsstijlen en beperkingen en de wijze waarop deze het gedrag in stand houden. Zo wordt de mogelijkheid geboden de impasse te doorbreken waarna gedragsverandering mogelijk wordt. Indicaties • Gering zelfvertrouwen in contact met de ander. • Te weinig autonomie in interactie met de ander. • Beperkte of ontbrekende interpersoonlijke vaardigheden. • Beperkt zicht op de link tussen het door hen vertoonde gedrag en de ervaren problematiek. Contra-indicaties • Te hoog spanning of angstniveau. • Ontbrekende lijdensdruk. • Acute crisis. Doelen Algemeen • Vergroot zelfvertrouwen ervaren in sociale interactie. • Meer autonoom handelen. • Ontwikkelen van basale en interpersoonlijke vaardigheden. Specifiek • Ontwikkelen van basale (cognitieve) vaardigheden zoals waarnemen, observeren, structureren. • Vergroten van zelfvertrouwen. • Grenzen leren stellen. • Leren reflecteren, reflectie leren verdragen. • Meer autonoom leren handelen. Interventies Rol therapeut Uitnodigend en stimulerend, steunend en positief bekrachtigend. Activiteit Kennismaken met therapeut en werkwijze in intakegesprek. Speelse en fysieke warming-up oefeningen, bijvoorbeeld expressieopdrachten, bewegingsspelen, waarnemingopdrachten.

16


Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 17


Diverse dramatische speloefeningen, denk aan charadespelen, handelingen spiegelen, werken met standbeelden, verbeeldingsoefeningen, samenwerkingsopdrachten. Theatervormen, bijvoorbeeld (geïmproviseerd) rollenspel, werken met (multi-interpretabele) teksten, spelvormen met zowel improvisatie alsook competitie-element in zich zoals theatersportspelen. Materiaal Dramamaterialen, zoals attributen, blokken, materiaal voor decorbouw, theaterteksten, stereo-installatie. Randvoorwaarden Dramatherapeut met ervaring met groepstherapie. Wenselijk is kennis van kortdurend steunende therapie en oog voor minimale vooruitgang. In intake gesprek met dramatherapeut tot geëxpliciteerde hulpvraag en werkdoelen komen. Zes à acht deelnemers, gemengde groep qua problematiek, volwassenen. Subtypen Individuele steunende pre-groepstherapie: als voorbereiding op de groepstherapie is een individuele variant mogelijk. Deze is geïndiceerd indien het angstniveau voor groepsdramatherapie bij de patiënt te hoog is. Een individuele kennismaking met therapeut en medium kan dit verlagen. Nodig 5 à 10 sessies individueel in voorbereiding op de groepsdramatherapie. Werkwijze en houding zijn zoals boven beschreven. Behandelduur en frequentie Wekelijkse groepsbijeenkomsten. Duur van de bijeenkomsten is afhankelijk van het deelnemersaantal; bij zes deelnemers is de duur van een bijeenkomst anderhalf uur per week. Deelname in blokken van 10 bijeenkomsten. Het is een gesloten groep. Aan het einde van een cyclus van 10 bijeenkomsten word bekeken of verlenging nodig is en/of door de patiënt wenselijk gevonden wordt. Maximaal twee maal verlengen is mogelijk. Eindtermen • De cliënt heeft meer zelfvertrouwen: de cliënt neemt meer initiatieven in (sociale) situaties in zijn dagelijkse leven. • De cliënt kan meningen van anderen over eigen functioneren verdragen. • De cliënt is vaardiger op interpersoonlijk vlak wat blijkt uit: • De waarnemings- en observatiemogelijkheden van de cliënt zijn verbreed waardoor de cliënt meer in staat is (spanningvolle) situaties vanuit een ander gezichtpunt te bekijken • De cliënt kan zijn activiteiten meer structureren en de aangebrachte structuur volgen in zijn handelen. • De cliënt kan de verworven interpersoonlijke vaardigheden in praktijk brengen in contact met anderen. • Er is sprake van vergrootte autonomie: gedrag van de cliënt is meer eigen en passend bij diens persoonlijke wensen en behoeften. Grenzen worden vaker aangegeven dan voorheen op bij cliënt passende wijze.


17

Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 18


Personalia

SUZANNE HAEYDEN

Geregistreerd creatief therapeut beeldend. Sinds 1991 werkzaam bij Spatie, centrum voor geestelijke gezondheid, te Apeldoorn. cluster Crisis & Behandeling en de bovenregionale deeltijdbehandeling van de Praktijk voor Persoonlijkheidsstoornissen. Coördinator van de vakgroep voor creatieve en psychomotore therapie van Spatie. Docent creatieve therapie aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. GABY R ADEMAKER

Kunstzinnige therapeute en creatief therapeut beeldend. Momenteel werkzaam bij GGZ-centrum Westfriesland, afdeling behandelhuis (deeltijdbehandeling volwassenen). MARIJKE KORTING

Geregistreerd creatief therapeut beeldend. Werkzaam bij GGZ s’Hertogenbosch, Deeltijdbehandeling + ambulante behandeling voor Adolescenten en jong-volwassenen. Opleidingen: Mikojel-academie, creatief-educatief groepswerk + 2-jarige intensieve training voor creatieve therapie bij Anette Brederode in Amsterdam + VO-GGZ, hogeschool van Amsterdam. MERIAM TE RIETMOLE

Geregistreerd creatief therapeut beeldend. Werkzaam bij de afdeling psychiatrie van het Amphia ziekenhuis, locatie Langendijk te Breda. Gespecialiseerd in kortdurende behandeling van volwassenen. Bijscholing in groepsgericht werken. ALEXANDR A VAN LENTE - R AKEMANN

Drs. in Kunst en Kunstbeleid, specialisatie: Theaterwetenschappen. Geregistreerd dramatherapeut Werkzaam bij GGZ-Assen: volwassenen en adolescenten. Specialiteit: adolescenten problematiek en vrouwenhulpverlening, m.n vrouwen met dubbele diagnose, zowel borderline persoonlijkheidsstoornis als PTSS. EDITH WEGMAN

Psychodramatherapeut CP, docent drama, geregistreerd dramatherapeut. Werkzaam bij de Symforagroep, Amersfoort, afdeling De Zwaluw, bovenregionaal Centrum Intensieve Psychotherapie voor Persoonlijkheidsstoornissen en afdeling Larikshof, de 2-daagse vervolgbehandeling. Daarnaast eigen praktijk psychodrama, Duende, voor coaching en training. MONIEK BOON

Creatief therapeut beeldend, bewegingsexpressie therapeut, geregistreerd dramatherapeut. Werkzaam als dramatherapeut bij het Sinaï Centrum te Amersfoort. Daarnaast V.O Beroepsinnovatie, diverse bijen nascholingen vrouwenhulpverlening, verslaving, agressiehantering, spel en drama methodieken. SASKIA TIMMER

Geregistreerd dramatherapeut. Werkzaam als dramatherapeut bij Kairos, onderdeel van de Pompestichting Nijmegen en als methodiekdocent aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, opleiding creatieve therapie. Daarnaast coördinator commissie onderzoek van de NVCT en vanuit deze functie coördinator multidisciplinaire richtlijnontwikkeling.

18


Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 19



19

Module 2-2004

13-04-2004

14:18

Pagina 20


NVCT, Nederlandse Vereniging voor Creatieve Therapie Fivelingo 253 3524 BN Utrecht T

030-2800432

F

030-2893086

ISSN 0169-6912 Copyright © 2004 NVCT, De Nederlandse Vereniging voor Creatieve Therapie: niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de NVCT. Ontwerp P(dot)communicatie, Pascalle Thomassen bNO, Utrecht Druk Drukkerij Offset Service, Valkenswaard

N V C T. in de. NVCT, Nederlandse Vereniging voor Creatieve Therapie

Recommend Documents