Landelijk Opleidingsprofiel Creatieve Therapie

Landelijk Opleidingsprofiel Creatieve Therapie

December 1999

Inhoudsopgave Voorwoord

Deel 1 1.1. 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.10

Deel 2

3

Het opleidingsprofiel Creatieve Therapie

5

De uitgangspunten Drie segmenten De beginnend beroepsbeoefenaar Competentieleren en Romiszowski als bouwstenen voor kwalificaties Het beroep in verandering Kenmerken van het HBO-niveau De beginnend versus de ervaren beroepsbeoefenaar Begripsomschrijving van een “kwalificatie” Kwalificaties en memories van toelichting Overzicht van de kwalificaties

5 6 8 8 10 12 15 17 17 18

De kwalificaties nader toegelicht

23

Segment 1 Segment 2 Segment 3 Deel 3

Behandelen van cliënten Werken in en vanuit een arbeidsomgeving Werken aan professionaliteit en professionalisering

Verantwoording en vooruitblik

23 48 54 64

Bijlagen: Samenstelling projectgroep Opleidingskwalificaties Creatieve Therapie

66

Gebruikte terminologie

67

Gebruikte literatuur

69

Opleidingsprofiel Creatieve Therapie

-2-

december 1999

Voorwoord Voor u ligt het gemeenschappelijk opleidingsprofiel van de vier opleidingen Creatieve Therapie in Nederland. Dit opleidingsprofiel is tot stand gekomen in opdracht van de het Landelijk Overleg Opleidingen Creatieve Therapie (LOO) in het kader van het project “HSAO (H)erkend”. Het LOO heeft voorafgaand aan deze opdracht een arbeidsmarktonderzoek laten verrichten met als resultaat een overzicht van beroepstaken van de Creatief Therapeut die erkend worden door werkgevers, Inspectie Geestelijke Gezondheidszorg, Beroepsvereniging NVKT en de Stichting Register Creatief Therapeuten. 1 Daarnaast gaf het onderzoek aan welke beroepstaken in de toekomst in belang zullen toenemen. De opdracht die het LOO aan de Landelijke Projectgroep Opleidingskwalificaties gaf luidde als volgt: Stel een gemeenschappelijk opleidingsprofiel op dat voldoet aan de volgende eisen: • • • • • • •

In het opleidingsprofiel is gebruik gemaakt van het beroepsprofiel voor de Creatief Therapeut, zoals dat in 1995 is vastgesteld door de Nederlandse vereniging voor Kreatieve Therapie. Het opleidingsprofiel is opgesteld volgens het format dat door de meeste opleidingen in het HSAO wordt gehanteerd. De aanbevelingen van de meest recente visitatie, zoals geformuleerd in het rapport “Bij nader inzien” uit 1997 zijn verwerkt. De opleidingskwalificaties worden door het werkveld als relevant herkend, daartoe zijn de resultaten verwerkt van het hierboven genoemde arbeidsmarktonderzoek zoals gepresenteerd in 1999. Het opleidingsprofiel is toekomstgericht en toekomstvast. De opleidingskwalificaties specificeren het HBO-niveau van de opleidingen. De opleidingskwalificaties beslaan 70% van het curriculum, zodat ruimte blijft voor specifieke profilering.

Het resultaat van de projectgroep ligt hier voor u. De vier opleidingen zijn inmiddels voortvarend van start gegaan met het vertalen van dit profiel naar de onderwijscurricula. 1

J. Nafzger en I. Van Gaalen-Oordijk, Eindrapport arbeidsmarktonderzoek creatieve Therapie, CINOP, ‘s-Hertogenbosch 1999


-3-

december 1999

Bijzondere dank zijn wij verschuldigd aan de leden van de Beroepenveldcommissies van de opleidingen. In een vroeg stadium hebben zij met hun kritische commentaren bewaakt dat dit opleidingsprofiel aansluit bij de actuele beroepspraktijk. Hun aanbevelingen zijn dan ook met instemming verwerkt in de voorliggende tekst.

Het Landelijk Overleg Opleidingen Creatieve Therapie.


-4-

december 1999

Deel 1 1.1.

Het opleidingsprofiel Creatieve Therapie

De uitgangspunten

Het opleidingsprofiel en de opleidingskwalificaties zijn sturend en richtinggevend voor de opleidingen bij het vaststellen van hun opleidingscurriculum. Om een gemeenschappelijke kwaliteit te waarborgen, zijn voor dit opleidingsprofiel een aantal uitgangspunten kaderstellend. A.

HERKENBAARHEID De kwalificaties leveren een bijdrage aan een herkenbaar beroepsbeeld en vormen de basis voor communicatie met het werkveld. Alle betrokkenen herkennen het indelingskader en de kwalificaties als relevant voor de beroepsuitoefening. B.

TOEKOMSTGERICHTHEID EN TOEKOMSTVASTHEID In de visie op de afgestudeerde creatief therapeut en het beroep, en vervolgens in het indelingskader en de kwalificaties komt tot uitdrukking welke eisen nieuwe ontwikkelingen aan de beroepsuitoefening stellen. In dit profiel zijn de uitkomsten van het trendonderzoek verwerkt in de beschrijving van het beroep en de kwalificaties. Een grotere toekomstvastheid wordt beter gegarandeerd door de beschrijving van de kwaliteiten van de beginnend beroepsbeoefenaar in termen van competenties, omdat het een dynamisch begrip is. De beginnende beroepsbeoefenaar heeft zich competenties eigen gemaakt, maar staat tevens voor de opgave en uitdaging deze in de beroepspraktijk verder te ontwikkelen. C.

STURENDE EN INSPIRERENDE KWALIFICATIES Er is een beperkt aantal kwalificaties geformuleerd. De sturende werking komt niet primair voort uit het voorschrijven van een 'dekkend' (en dus groot) aantal beroepskwalificaties, maar veeleer uit een klein aantal kernachtig en inspirerend geformuleerde kwalificaties. De sturende werking komt ook tot stand door de onderbouwing van de kwalificaties met een visie op de beginnend beroepsbeoefenaar, een herkenbare beschrijving van de beroepsuitoefening op HBO-niveau, een onderwijskundig concept m.b.t. het opleiden tot dat beroep, en door de memories van toelichting bij de geformuleerde kwalificaties. D.

DE KWALIFICATIES MOETEN HET HBO-NIVEAU SPECIFICEREN. Het HBO-niveau is in een afzonderlijke paragraaf beschreven (paragraaf 1.6). De visie is vertaald naar de competenties in paragraaf 1.10. Er is voor gekozen de kwalificaties van de beginnend beroepsbeoefenaar te formuleren in termen van competenties behorend bij de uitoefening van clusters van beroepstaken. In paragraaf 1.4 is dit nader toegelicht.


-5-

december 1999

E.

EISEN AAN DE VORMGEVING Er is sprake van een beperkt aantal handzame kwalificaties. Het indelingskader is handzaam overzichtelijk en toegankelijk. Dit betekent dat de indeling is beperkt tot drie segmenten, die in paragraaf 1.2 nader worden toegelicht. De kwalificaties zijn op een dusdanig niveau beschreven dat enerzijds geen keurslijf ontstaat dat knellend wordt voor de eigen vertaling naar het onderwijs en anderzijds wel een kader ontstaat dat voldoende eenduidig, en op een inspirerende manier richtinggevend is. In de definiëring van de kwalificaties is er voor gekozen om de kwalificatie zelf globaal te definiëren en in de memorie van toelichting nader te specificeren wat de kwalificatie betekent voor de beroepsuitoefening.

1.2

Drie segmenten

Dit opleidingsprofiel gaat uit van beroepskwalificaties die in drie segmenten worden verdeeld, die elk een taakgebied voorstellen. In de drie segmenten zijn alle taken opgenomen die behoren tot het kwalificatieniveau van een beginnend beroepsbeoefenaar. De segmenten zijn kwalitatief gelijkwaardig. Dit geeft uitdrukking aan de visie op het HBO-niveau van de beginnend beroepsbeoefenaar: deze dient voor alle drie taakgebieden even goed toegerust te zijn. De drie segmenten zijn:


-6-

december 1999

SEGMENT 1 De taken van de beginnende beroepsbeoefenaar als werker: behandeling van cliënten/cliëntsystemen2; Er is een onderscheid gemaakt in subsegmenten, die het verloop van een creatief therapeutisch proces weerspiegelen: 1.1 voorbereiden 1.2 kennismaken en observeren 1.3 diagnosticeren en indiceren 1.4 opstellen van een behandelplan 1.5 behandelen 1.6 afronden en evalueren SEGMENT 2 De taken van de beginnende beroepsbeoefenaar als medewerker: werken in en vanuit een arbeidsomgeving als collega, teamlid, lid van een multidisciplinair team, samenwerkingspartner, vertegenwoordiger van een instelling. 2

In het vervolg wordt de term 'cliënten' gebruikt om de cliënt en/of cliëntsysteem aan te duiden.


-7-

december 1999

SEGMENT 3 De taken van de beginnende beroepsbeoefenaar als vertegenwoordiger van de beroepsgroep: werken aan professionaliteit en professionalisering. In dit segment worden twee subsegmenten onderscheiden: 3.1 het zichzelf ontwikkelen in het beroep. Dit omvat het 'eigen meesterschap': leervermogen, reflecteren op het eigen handelen en het 'managen' van de eigen loopbaan; 3.2 het bijdragen aan de ontwikkeling van het beroep. Voor een beginnend beroepsbeoefenaar betekent het dat hij leert om systematisch gegevens te verzamelen en ervaringen van mensen te onderzoeken. Hij leert deze te analyseren en leert de grenzen van het beroep te verkennen en eroverheen te kijken. Ten slotte leert hij in beginsel hoe hij op deze basis kan bijdragen aan de verdere ontwikkeling van het beroep.

1.3

De beginnend beroepsbeoefenaar

Centraal in dit profiel staat de beginnend beroepsbeoefenaar als focus van de kwalificaties. In dit profiel wordt tot uitdrukking gebracht dat de beginnend beroepsbeoefenaar de kwalificaties tezamen en in hun onderlinge samenhang moet beheersen. Dit zal leiden tot een adequaat toegeruste beginnend beroepsbeoefenaar: het geheel is meer dan de som der delen!

1.4

Competentieleren en Romiszowski als bouwstenen voor kwalificaties

Tot voor kort was het niet ongewoon de kwalificaties onder te verdelen in kennis, houding en vaardigheden. Al deze aspecten zijn immers essentieel voor het beroepshandelen. Echter het opsplitsen van het handelen in deze aspecten bracht in het onderwijs met zich mee dat deze in de afzonderlijke onderwijsprogramma's te veel verzelfstandigd werden. Daarmee ontwikkelden de studenten onvoldoende het vermogen om later in de beroepspraktijk te handelen op basis van de bekwaamheid om deze aspecten in hun samenhang toe te passen. Houdingsaspecten en technieken werden doorgaans onvoldoende onderbouwd met kennis. Kennisaspecten werden moeizaam vertaald in houding en vaardigheden. Voor dit opleidingsprofiel is gekozen voor het zogenaamde 'competentieleren', waarin deze onderlinge samenhang wél wordt gerealiseerd.


-8-

december 1999

COMPETENTIELEREN IS: a. leren waarin de student stelselmatig werkt aan zijn competentie om -met integratie van kennis, houding en vaardigheden- adequaat beroepsmatig te handelen in diverse situaties; b. leren waarbij deze competentie in gedrag zichtbaar gemaakt dient te worden; c. leren waarbij realistische praktijksituaties zoveel mogelijk uitgangspunt zijn. Met het leren van competenties is het integratieve van het leren aangegeven. Maar daarmee is er nog geen duidelijk beeld van de samenstellende delen die met elkaar tot competenties leiden. Bovendien dient deze competentie zichtbaar gemaakt te worden in gedrag. Met name ten aanzien van het houdingsaspect in het handelen stuit men hier van oudsher op problemen. Hoe kan bereikt worden dat belangrijke aspecten van het handelen zoals visie, waarden en normen (houdingsaspecten) die in het handelen doorwerken, maar zelf niet zichtbaar zijn, tóch zichtbaar gemaakt worden? De taxonomie van Romiszowski geeft voor deze twee vragen een oplossing. TAXONOMIE VAN ROMISZOWSKI Romiszowski maakt een onderscheid in kennis en vaardigheden. Om een leerdoel in het onderwijsproces (en uiteindelijk een competentie) te realiseren zal de student deze zich met behulp van kennis en vaardigheid eigen maken. Onder kennis verstaat Romiszowski: geheugenkennis (feiten en procedures); inzichtelijke kennis (modellen en begrippen). Onder vaardigheden verstaat hij: cognitieve vaardigheden (op het gebied van het denken zelf, bijvoorbeeld analyseren); psychomotorische vaardigheden (in verband met het fysieke handelen, bijvoorbeeld technische vaardigheden in een medium); affectieve vaardigheden (handelen op grond van affecties, waarbij waarden en normen meespelen, bijvoorbeeld luisteren, waarderen). Binnen iedere subcategorie van de vaardigheden maakt Romiszowski bovendien een onderscheid in reproductieve en productieve vaardigheden: reproductieve vaardigheden zijn vooral nodig bij handelingen met een meer routinematig en repeterend karakter; productieve vaardigheden zijn vereist voor handelingen die een beroep doen op creativiteit en planningsvaardigheden van de uitvoerder en die gepaard gaan met complexe beslissingsvormen op bewust (of onderbewust) niveau. Ook is het typerend voor productieve vaardigheden dat opgedane inzichten spontaan toegepast kunnen worden in nieuwe situaties (transfer). Het opleidingsprofiel is geschreven voor het Hoger Beroepsonderwijs (HBO). Daarom verwijzen de competenties in de kwalificaties van het opleidingsprofiel binnen de categorie 'kennis' vooral naar 'inzichtelijke kennis' en binnen de categorie 'vaardigheden' naar 'productieve vaardigheden'.


-9-

december 1999

1.5

Het beroep in verandering

Wetende dat er een spanningsveld bestaat tussen de toekomstgerichtheid en de herkenbaarheid van het beroep in het opleidingsprofiel, zijn in deze paragraaf de te verwachten ontwikkelingen van het beroep creatief therapeut in kaart gebracht. Uit recent arbeidsmarktonderzoek3 blijkt dat in de toekomst taken als stelt een eerste diagnose in het medium vast en koppelt deze terug naar de cliënt en het behandelteam, stelt in het behandelteam de indicatie voor de creatief therapeutische behandeling vast, voert de behandeling uit in overleg met het behandelteam in belang toenemen. Dit duidt op een toenemend belang van werken in een behandelteam, op methodisch werken en op een toenemend belang van cliëntgerichtheid (zorg op maat, vraaggericht werken). De creatief therapeut moet een duidelijk antwoord kunnen geven op de vraag welke cliënten wel of niet in aanmerking komen voor de creatief therapeutische behandeling en waarom. Creatief therapeuten moeten evenzeer rekening houden met de toenemende participatie van de cliënt bij het bepalen van de gewenste behandeling. Taken die verder in belang toenemen zijn evalueert de behandeling in relatie tot de gestelde doelen en stemt doel en duur van de behandeling op elkaar af hetgeen verwijst naar doeltreffendheid en doelmatigheid. Bovenstaande taken hebben betrekking op het eerste segment van het beroepsprofiel (de taken ten behoeve van de cliënt). Uit het onderzoek blijkt verder dat met name de taken in het tweede en derde segment van het beroepsprofiel (respectievelijk organisatie & beleid en professionele ontwikkeling) door de actuele veranderingen in de gezondheidszorg sterk in belang toenemen. Werken vanuit de doelstelling en het beleid van de instelling, een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de instelling en bijdragen aan de kwaliteitsbewaking worden steeds belangrijker. De creatief therapeut moet als gevolg van de verplichtingen voortvloeiend uit de Kwaliteitswet Zorginstelllingen, de daarmee samenhangende kosten/baten analyse en de regelgeving in het kader van de BIG-wet, in toenemende mate de eigen plek in de organisatie legitimeren en zijn handelen professionaliseren. De creatieve therapie maakt vanuit methodisch oogpunt een ingrijpende verandering door omdat in de geestelijke gezondheidszorg de nadruk meer komt te liggen op het verminderen van de stoornis, op de acceptatie van en het leren omgaan met de handicap en niet zozeer op de ontplooiing en groei van de persoon. Daardoor zullen zaken als de gerichtheid op het langdurige proces, expressie en de gangbare 3

J. Nafzger en I. Van Gaalen-Oordijk, Eindrapport arbeidsmarktonderzoek creatieve Therapie, CINOP, ‘s-Hertogenbosch 1999


- 10 -

december 1999

rogeriaanse en psychoanalytische referentiekaders in belang afnemen en structurerende, directieve, gedragstherapeutische en rehabiliterende invalshoeken belangrijker worden. Uit gesprekken met de beroepenveldcommissies van de opleidingen blijkt dat creatief therapeuten steeds meer in staat moeten zijn ‘behandelmodulen’ te ontwikkelen voor specifieke problemen van een bepaalde doelgroep. De creatief therapeut van de toekomst zal bovendien in hoge mate flexibel moeten zijn, meerdere werkwijzen en methodieken moeten beheersen en multi-inzetbaar zijn. Binnen instellingen bestaat de tendens specifieke functies tot globale functies te integreren. Een maatschappelijke ontwikkeling die het beroep beïnvloedt is de verschuiving van intra-murale naar semi-murale en ambulante behandeling die gepaard gaat met regionale samenwerking en schaalvergroting en tevens tot gevolg heeft dat in de residentiële instellingen sprake is van meer complexe gedragsstoornissen die om een intensieve behandeling vragen. Omdat in de ambulante behandeling de ruimtes en materialen veelal niet ideaal zijn, moet de creatief therapeut over improvisatievermogen en flexibiliteit beschikken. Nieuwe doelgroepen (ouderen, allochtonen, vluchtelingen, gedetineerden, personen met randpsychiatrische problematiek) zullen in de praktijk van de creatief therapeut steeds meer hun intrede doen. Een algemene conclusie die men uit het arbeidsmarktonderzoek kan trekken, is de noodzaak voor verdere professionalisering en onderbouwing van de methodiek door praktijkonderzoek naar de effecten van creatieve therapie. Om dit te kunnen realiseren is de deelname aan bij- en nascholing, inter- en supervisie, intercollegiale evaluatie, methodiekontwikkeling en onderzoek voor de creatief therapeut in de toekomst van immens belang. Het is tevens van belang dat de creatief therapeut in staat is via presentaties, beleidsstukken en referaten, over te brengen wat het beroep inhoudt, waar nodig op compacte wijze. VAN BEROEPSPROFIEL NAAR OPLEIDINGSPROFIEL Het beroepsprofiel van de creatief therapeut is richtinggevend voor het landelijk opleidingsprofiel. De opleidingen garanderen dat de afgestudeerden van het initiële onderwijs een stevige en duidelijke beroepsvisie hebben die aansluit bij de ontwikkelingen in de specifieke werkvelden en dat zij over voldoende bagage beschikken op het gebied van de psychopathologie en creatief therapeutische methodiek. De opleidingen bereiden de studenten voor op het functioneren binnen een organisatie zodat zij na verloop van tijd een constructieve bijdrage kunnen leveren aan het beleid en de kwaliteitszorg van de instelling waar zij werken. Bovenal zorgen de


- 11 -

december 1999

opleidingen ervoor dat de studenten beschikken over doorgroeicompetenties die hen in staat stellen het eigen professionele handelen voortdurend te actualiseren en op systematische wijze een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van het beroep. In het curriculum van de opleidingen vindt de training van praktische vaardigheden plaats binnen het kader van de beroepsgerichtheid. De mediumvaardigheden die de student verwerft zijn toepassingsgericht en beroepsgericht en sluiten optimaal aan bij de behandeling van de doelgroepen. De ondersteunende theoretische kennisvelden zijn toegesneden op het beroep van creatief therapeut.

1.6

Kenmerken van het HBO-niveau

DE H VAN 'HBO-NIVEAU' Om het HBO-niveau uit te werken worden vier samenhangende componenten onderscheiden waarin het HBO-niveau van de beginnend beroepsbeoefenaar zich manifesteert: a. verantwoording; b. complexiteit; c. transfer; d. toegepaste wetenschap en beroepsontwikkeling. Deze componenten hebben elk betrekking op de drie segmenten van het profiel. Verantwoording Verantwoorden houdt in dat de beginnend beroepsbeoefenaar: a. aan anderen kan uitleggen en motiveren wat de overwegingen zijn die aan het (beroepsmatig) handelen ten grondslag liggen; b. inzicht kan geven in de consequenties van dat (beroepsmatig) handelen voor anderen; c. het toekomstig (beroepsmatig) handelen kan bijstellen op grond van de evaluatie van het beroepsmatig handelen. De beginnend beroepsbeoefenaar verantwoordt zich daarbij tegenover verschillende 'anderen': a. de cliënt; b. de collega's/leidinggevenden; c. de eigen beroepsgroep; d. Vertegenwoordigers van andere disciplines; e. werkgevers; f. maatschappelijke instanties.


- 12 -

december 1999

Complexiteit Complexiteit doet zich zowel voor in het handelen van de creatief therapeut als in de situatie waarin hij zich bevindt. Het beroepsmatig handelen is complex, wanneer de creatief therapeut niet kan teruggrijpen op een standaardprocedure, maar combinaties van procedures dient toe te passen of nieuwe procedures moet ontwikkelen. Complexiteit in de situatie doet zich op meer niveaus voor: binnen het cliëntsysteem, in de hulpvraag, in de instelling en in de maatschappelijke context. De creatief therapeut kan deze complexe situaties door- en overzien en is in staat daarin doelmatig en flexibel te handelen. Transfer Transfer manifesteert zich in de mate waarin de bekwaamheden in andere (beroepsmatige) situaties toegepast kunnen worden. Er wordt onderscheid gemaakt tussen (in oplopende mate van 'transfer'): a. contextgebonden bekwaamheden: deze zijn toepasbaar in een relatief beperkt aantal specifieke situaties; b. beroepsspecifieke bekwaamheden: deze zijn toepasbaar in uiteenlopende situaties binnen het beroep; c. beroepsonafhankelijke bekwaamheden: deze zijn toepasbaar in veel, sterk uiteenlopende en het beroep 'overstijgende' situaties. De creatief therapeut op HBO-niveau beschikt over deze onderscheiden bekwaamheden. Toegepaste wetenschap en beroepsontwikkeling In het wetenschappelijk onderwijs wordt de student voorbereid op de uitoefening van de wetenschap en op de verdere ontwikkeling daarvan. In het Hoger Beroepsonderwijs wordt de student voorbereid op een beroep waarbij hij in staat moet worden geacht onderzoeksresultaten en (actuele) theorievorming uit de wetenschap toe te passen op de vragen waar hij tijdens de beroepsuitoefening mee te maken krijgt. In het HBO gaat het daarom om de toepassing van de wetenschap. Binnen het beroependomein van de creatieve therapie zullen overwegend de medische en sociale wetenschappen van toepassing zijn. Ook moet de student aan het eind van de opleiding in staat zijn via praktijkgericht onderzoek en reflectie op de beroepspraktijk bij te dragen aan kennisontwikkeling en innovatie van de beroepspraktijk. Wat zijn voor het opleidingsprofiel de implicaties van het vermogen om de resultaten van de (medische en sociale) wetenschappen te kunnen toepassen op de vragen uit het beroep, en -omgekeerd- het vermogen om op grond van de eigen resultaten in de beroepsuitoefening bij te dragen aan de ontwikkeling van de wetenschap en het beroep?


- 13 -

december 1999

Om het wetenschappelijk fundament op HBO-niveau uit te werken grijpen we terug op de invulling die Romiszowski geeft aan de begrippen kennis (geheugenkennis en inzichtelijke kennis) en vaardigheden (cognitieve, psychomotorische en affectieve vaardigheden; en deze drie weer te onderscheiden in reproductieve en productieve vaardigheden). Om zichzelf te profileren als beroepsbeoefenaar die ook nieuwe inzichten voortkomend uit praktijkgericht onderzoek kan toepassen en die tevens bijdraagt aan de innovatie van het beroep, zijn met name de inzichtelijke kennis en de cognitieve vaardigheden op productief niveau van belang. Beide worden achtereenvolgens toegelicht. De inzichtelijke kennis omvat theorieën, concepten en modellen die in de medische en sociale wetenschappen bekend, gangbaar en beproefd zijn in relatie tot de vragen vanuit het beroep (het beroep hier opgevat in de brede zin, dus alle segmenten omvattend). De student heeft inzichtelijke kennis nodig om hieraan te kunnen refereren bij de ontwikkeling van praktijktheorie. Omgekeerd zal de student -om innovatief te kunnen werken- in staat moeten zijn om verbindingen te leggen tussen nieuwe ontwikkelingen en nog niet gangbare en/of beproefde inzichtelijke kennis. De cognitieve vaardigheden op productief niveau zijn van belang omdat de beroepsbeoefenaar zich een wetenschappelijke manier van denken dient eigen te maken. Een wetenschappelijke manier van denken omvat onder andere het vermogen tot: a. conceptueel denken; b. systematisch denken; c. analytisch denken; d. multicausaal denken; e. circulair denken. Genoemde vaardigheden stellen de student ook in staat om in internationaal verband vorm te geven aan zijn eigen professionalisering. De afgelopen jaren is de internationale samenwerking sterk toegenomen, met als resultaat dat het Nederlandse CreatieveTherapiediploma internationaal wordt erkend. Internationaal gezien onderscheiden de Nederlandse opleidingen zich door vanaf de aanvang sterk gericht te zijnop het beroep. DE B VAN 'BEROEP IN VERANDERING ' De beroepsgerichtheid is een van de belangrijkste uitgangspunten van dit opleidingsprofiel. De toekomstgerichtheid van het profiel vraagt vooral aandacht voor de te verwachten ontwikkelingen in het beroep. Deze ontwikkelingen staan beschreven in paragraaf 1.5.


- 14 -

december 1999

DE O VAN ONDERWIJS Een opleidingsprofiel is niet compleet zonder dat wordt ingegaan op de onderwijsvorm die aansluit bij de kwalificaties. Met intact laten van de verantwoordelijkheid van de opleiding om dit profiel te vertalen naar hun onderwijsprogramma, kan een aantal algemene uitspraken worden gedaan. De basisfilosofie van dit profiel, het denken in te demonstreren bekwaamheden, het competentieleren en de pre-ambules (m.n. de invulling van het HBO-niveau en de definitie van de beginnend beroepsbeoefenaar) wijzen in de richting van onderwijs, waarin 'leren te leren' aandacht krijgt en het probleemoplossend vermogen van de student wordt ontwikkeld. Dimensies waarin dat gestalte krijgt zijn: a. de rol van de docent; b. de rol van de student; c. de didactische werkvorm; d. de wisselwerking tussen binnen- en buitenschools leren; e. de toetsvorm. Zichtbaar maken van gedrag als basis van kwalificeren zegt iets over de toetsvorm (die uiteraard bekwaamheden toetst); maar zeker ook over de vorm van het onderwijs. Daarin dient ruim plaats gemaakt te worden voor praktijkleren, gekoppeld aan nagebootste of reële situaties in de beroepspraktijk. De door Romiszowski gehanteerde invulling van het begrip kennis en de keuze voor het accent op inzichtelijke kennis wijzen in de richting van een onderwijsvorm waarin alle inspanningen rondom kennis worden ingericht op het ontwikkelen van het vermogen om: a. zelfstandig en actief gebruik te maken van wetenschappelijke bronnen; b. wetenschappelijke inzichten te integreren in het handelen; c. het handelen systematisch te analyseren d. conclusies terug te koppelen naar wetenschappelijke concepten. De kenniscyclus kan keer op keer doorlopen worden.

1.7

De beginnend versus de ervaren beroepsbeoefenaar

Teneinde het begrip 'beginnend beroepsbeoefenaar' af te bakenen ten opzichte van het begrip 'ervaren beroepsbeoefenaar' biedt dit opleidingsprofiel een aantal richtinggevende uitspraken die een aanduiding geven van het eindniveau waartoe de kwalificaties leiden. De beginnend beroepsbeoefenaar heeft doorgaans nog geen ervaring opgedaan in de beroepspraktijk. Voor zover dat (binnen bijvoorbeeld een stage) wel het geval is, heeft hij deze ervaring als leerling opgedaan, dus niet in de 'status' van medewerker en doorgaans onder begeleiding. De beginnend beroepsbeoefenaar heeft de competenties wel ontwikkeld maar heeft er beperkt mee kunnen oefenen en heeft nog geen routine ontwikkeld in de concrete beroepstaken waarvoor hij ze gaat gebruiken.


- 15 -

december 1999

In dit profiel wordt een benadering uitgewerkt waarin de creatief therapeut in opleiding van meet af aan op elk segment wordt toegerust. Daarbij worden binnen elk segment specifieke accenten gelegd. De bekwaamheden van de beginnend beroepsbeoefenaar bestrijken alle segmenten. SEGMENT 1: DE BEGINNEND WERKER Gedurende de beroepspraktijkvorming tijdens de opleiding (en met name de beroepsvormende stage) heeft de student zich bekwaamheden verworven in de uitvoerende taken in een gegeven beroeps- en instellingscontext. De competenties zijn ontwikkeld maar desondanks mag van een beginnend beroepsbeoefenaar nog niet verwacht worden dat hij deze competenties geheel zelfstandig kan toepassen in situaties die hoge eisen stellen aan het niveau van beoordelingsvermogen, de besluitvaardigheid en het zelfvertrouwen van de creatief therapeut. De beginnend beroepsbeoefenaar beschikt over doorgroeicompetenties (bijv. probleemoplossend vermogen) om gedurende de eerste jaren van zijn beroepsloopbaan bekwaam te worden om in deze situaties zelfstandig te handelen. SEGMENT 2: DE BEGINNEND MEDEWERKER Het bovenstaande geldt evenzeer voor de taakuitoefening als medewerker, maar aanvullend geldt het volgende. In de arbeidsomgeving is er sprake van taken waarvoor de beginnend beroepsbeoefenaar nog niet competent is. Het betreft taken op het vlak van: a. leidinggeven aan de organisatie en medewerkers (managementtaken); b. het begeleiden van medewerkers (bijv. nog geen volledige verantwoordelijkheid van praktijkbegeleiding en stagiaires); c. het zelfstandig ontwikkelen en voorbereiden van beleid en beheerstaken. Voor al deze taken is zowel werkervaring als aanvullende deskundigheid vereist. Wél beschikken de afgestudeerden na hun opleiding over de basis om hierin door te groeien. SEGMENT 3: HET BEGINNEND LID VAN DE BEROEPSGROEP Ook voor de taken in segment 3 (professionaliteit en professionalisering) geldt een beperking. Zeker kan en moet een beginnend beroepsbeoefenaar een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het beroep. Om echter werkelijk vernieuwend bij te dragen aan de beroepsontwikkeling voor het forum van de gehele beroepsgroep zijn werkervaring en verdere verdieping van de beschikbare kennis noodzakelijk. Als het bovenstaande concreet gemaakt wordt betekent dit dat de beginnend creatief therapeut in alle gevallen werkt op verwijzing van en binnen de kaders opgesteld door de hoofdbehandelaar en/of het behandelteam. Hij participeert in de bespreking van, en de besluitvorming over de behandeling van cliënten. Dit betreft cliënten die hij zowel wel als niet in behandeling krijgt. Binnen de opgestelde kaders door de hoofdbehandelaar en/of behandelteam komt de beginnend creatief therapeut autonoom tot inter-


- 16 -

december 1999

pretaties en duidingen, en brengt deze in het behandelteam opnieuw ter sprake als materiaal uit de creatieve therapie de behandeling een nieuwe wending kan geven. Door deze afbakening van verantwoordelijkheden is gedefinieerd waartoe de beginnend creatief therapeut in staat is. Hij krijgt de gelegenheid zich op basis van praktijkervaring te bekwamen in het werken in complexe situaties, na verloop van tijd zal de transfer van hetgeen hij zich eigen gemaakt heeft op de opleiding naar complexere en nieuwe situaties toenemen, waardoor hij in toenemende mate in staat zal zijn zich te verantwoorden over zijn handelen, de mate van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid zal toenemen. De doorgroeicompetentie is hierbij van wezenlijk belang. De Stichting Register Creatief Therapeuten (SRCT) is de instantie die zich bezig houdt met de registratie van (ervaren) creatief therapeuten. Nadat de opleiding is afgesloten kan de creatief therapeut zich aanmelden voor de 'mentoraatsperiode' van het register. Deze periode houdt in dat de creatief therapeut 2 jaar werkervaring opdoet en hierin begeleid wordt door een door de registercommissie erkende mentor.

1.8

Begripsomschrijving van een 'kwalificatie'

In het voorgaande zijn de volgende begrippen verkend: ‘competentie’, ‘de beginnend beroepsbeoefenaar’ en de ‘beroepstaken’. Daarmee zijn alle elementen in kaart gebracht van de definitie van een kwalificatie. Een kwalificatie is: Een uitspraak waarin een competentie van een beginnend beroepsbeoefenaar creatieve therapie zichtbaar wordt gemaakt in een cluster beroepstaken.

De opleidingskwalificaties omvatten bij elkaar de competenties die een beginnend beroepsbeoefenaar na het behalen van het diploma van de HBO-opleiding Creatieve Therapie bezit. 1.9

Kwalificaties en memories van toelichting

In essentie bestaat iedere kwalificatie uit een of enkele werkwoorden die een beroepsmatig handelen uitdrukken, en de omschrijving van de taken of het taakgebied waarop dit handelen betrekking heeft.


- 17 -

december 1999

De kwalificaties zijn voorzien van een memorie van toelichting waarin een toelichting wordt gegeven op het niveau van handelen, de intenties en zingeving van het handelen, het specifiek creatief therapeutisch werkkarakter van het beroepsmatig handelen, de contexten waarin de kwalificaties met name relevant zijn etc. Daarnaast hebben de memories van toelichting de volgende functie: a. de gebruikte begrippen in de kwalificatie te definiëren; b. de kwalificatie kleur en diepgang te geven door ze te verhelderen zodat verschillende interpretaties zoveel mogelijk worden voorkomen. Daartoe worden de inzichten uit de toelichting op het beroep en het HBO-niveau gebruikt; c. per kwalificatie het niveau van de beginnende beroepsbeoefenaar ten opzichte van de ervaren beroepsbeoefenaar zoveel mogelijk af te bakenen. 1.10 Overzicht van de kwalificaties

SEGMENT 1:

BEHANDELEN VAN CLIËNTEN

Subsegment 1.1

Voorbereiden

1.1.1

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om diverse informatiebronnen te raadplegen, teneinde zich voor te bereiden op de behandeling.

1.1.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om zich voor te bereiden op de behandeling.

Subsegment 1.2

Kennismaken en observeren

1.2.1

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om voorlichting te geven over de behandeling aan de cliënt.

1.2.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een basis te leggen voor de creatief therapeutische werkrelatie.

1.2.3

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de cliënt te observeren in een medium en in de relatie met de creatief therapeut en eventuele groepsgenoten.

Subsegment 1.3

Diagnosticeren en indiceren


- 18 -

december 1999

1.3.1

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een voorlopige creatief therapeutische diagnose stellen, op basis van de observaties in een medium en in de relaties met creatief therapeut en eventuele groepsgenoten.

1.3.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een bijdrage te leveren binnen het behandelteam aan de algemene diagnose, op basis van de eigen observaties.

1.3.3

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om in overleg met het behandelteam een indicatie of contra-indicatie voor creatieve therapie vast te stellen.

1.3.4

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de creatief therapeutische observaties en creatief therapeutische diagnose toegankelijk te maken voor de cliënt.

Subsegment 1.4

Opstellen van een behandelplan

1.4.1

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om behandeldoelstellingen van creatieve therapie te formuleren en deze binnen het behandelteam af te stemmen op het algemene behandelplan.

1.4.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een creatief therapeutische behandeling te kiezen die aansluit bij de behandeldoelstellingen.

1.4.3

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij via een gesprek met de cliënt in staat is om het creatief therapeutische behandelplan af te stemmen op de hulpvraag van de cliënt.

Subsegment 1.5

Behandelen

1.5.1

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de therapeutische relatie met de cliënt op te bouwen en te bestendigen, interventies te plegen in de therapeutische relatie en oog te hebben voor het effect van deze interventies.

1.5.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de gekozen creatief therapeutische werkwijze, methode, werkvormen, technieken en materialen te hanteren en oog te hebben voor de effecten van zijn interventies.


- 19 -

december 1999

1.5.3

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de grenzen te bewaken ten aanzien van de mogelijkheden en beperkingen van creatieve therapie en de cliënt.

1.5.4

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om via instructie de cliënt te begeleiden in het gebruik van een medium.

1.5.5

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om het verloop van de behandeling vast te leggen en de cliënt en het behandelteam hierover te informeren.

1.5.6

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om op basis van de evaluatie de creatief therapeutische behandeling bij te stellen en af te stemmen op het algemene behandelplan.

Subsegment 1.6

Afronden en evalueren

1.6.1

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om met de verwijzer, het behandelteam en de cliënt de resultaten van de behandeling te bespreken in het licht van de gestelde behandeldoelstellingen, de gekozen behandelstrategie en de tijdsplanning.

1.6.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om het creatief therapeutisch hulpverleningsproces af te ronden.

1.6.3

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om door middel van een rapportage het verloop en de resultaten van de behandeling vast te leggen en indien van toepassing- zorg te dragen voor de verwijzing en overdracht.

SEGMENT 2:

WERKEN IN EN VANUIT EEN ARBEIDSOMGEVING

2.1

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om met collega’s samen te werken en daarbij een bijdrage te leveren aan de teamvorming.

2.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de op creatief therapeutische uitvoering gerichte materiële benodigdheden en accommodaties te beheren.

2.3

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om verantwoording af te leggen over efficiency en effectiviteit van het eigen professioneel handelen.


- 20 -

december 1999

2.4

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een bijdrage te leveren aan beleid en beheer van de organisatie.

2.5

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een bijdrage te leveren aan de kwaliteitszorg van de instelling.

2.6

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om te functioneren vanuit de doelstellingen en het beleid van de instelling.

SEGMENT 3:

WERKEN AAN PROFESSIONALITEIT EN PROFESSIONALISERING

Subsegment 3.1

Het zichzelf ontwikkelen in het beroep

3.1.1

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de eigen professionaliteit voortdurend te ontwikkelen door te leren van nieuwe situaties rondom cliënten en in de samenleving.

3.1.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om het beroepsmatig handelen, houding en motivatie te beschrijven, er op te reflecteren en deze verder te ontwikkelen.

3.1.3

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de eigen loopbaan in kaart te brengen (zijn eigen leervragen te definiëren) en verder uit te stippelen.

Subsegment 3.2

Bijdragen aan de ontwikkeling van het beroep

3.2.1

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om systematisch gegevens te verzamelen over de beroepsuitoefening, die te onderzoeken en de uitkomsten te vertalen naar de consequenties voor het beroep.

3.2.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om veranderingen in de samenleving te signaleren, te onderzoeken en de resultaten hiervan te vertalen in een bijdrage aan het beroep en het beroepshandelen.

3.2.3

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een bijdrage te leveren aan intercollegiale kwaliteitszorg.


- 21 -

december 1999

Subsegment 3.3

Voorlichting, onderwijs en begeleiding

3.3.1

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om (schriftelijk en mondeling) voorlichting aan derden te geven over creatieve therapie.

3.3.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om anderen in de organisatie te begeleiden.


- 22 -

december 1999

Deel 2

De kwalificaties nader toegelicht

Segment 1:

Behandelen van cliënten.

Subsegment 1.1

Voorbereiden.

1.1.1 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om diverse informatiebronnen te raadplegen, teneinde zich voor te bereiden op de behandeling. Memorie van toelichting De creatief therapeut gaat methodisch te werk en hanteert procedures en technieken om informatie te verzamelen, te structureren en te analyseren. De creatief therapeut kan zich voorbereiden op de behandeling, door zich te informeren bij de verwijzer over de aanleiding voor de hulpvraag. Daarnaast is er binnen de instelling informatie beschikbaar in de vorm van dossier, observaties en onderzoek van andere disciplines. De benodigde informatie kan afkomstig zijn van eerstelijns- of tweedelijns verwijzers, familie, verwanten, en het kan informatie zijn verkregen uit eerdere behandelingen. De creatief therapeut kan de informatie uit de verschillende bronnen in kaart brengen en analyseren, die van de diverse disciplines, degene die de hulpvraag stelt, het cliëntsysteem, de financier. De creatief therapeut is in staat om adequate verbanden te leggen tussen de problematieken of ziektebeelden in hun context van anamnese en situatie van de cliënt en de relevante factoren op instellingsniveau en de creatief therapeutische behandelmogelijkheden. De creatief therapeut is in staat om uit deze informatie een eigen positie in de behandeling te kiezen. Hierin overziet de creatief therapeut ook de tegengestelde belangen. Met het oog op de belangen van de cliënt zal de creatief therapeut strategisch opereren, zeker als het gaat om situaties van drang en dwang. De creatief therapeut houdt zich aan de geldende privacy-beschermingsregels bij het inwinnen en uitwisselen van informatie over de cliënt. De creatief therapeut gaat bij het inwinnen van informatie altijd uit van de hulpvraag van de cliënt. De informatie over de cliënt, de problematiek, het ziektebeeld en de behandelvraag zal de creatief therapeut een indruk geven om een eerste richting in de behandeling te bepalen.


- 23 -

december 1999

De creatief therapeut is in staat zelfstandig de informatie over de cliënt, de problematiek, het ziektebeeld en de behandelvraag te verzamelen, te systematiseren en een eerste richting in de behandeling te bepalen. Ook is de creatief therapeut in staat zelfstandig adequate verbanden te leggen tussen de problematieken of ziektebeelden in hun context van anamnese en situatie van de cliënt en de relevante factoren op instellingsniveau en de creatief therapeutische behandelmogelijkheden. De beginnend creatief therapeut hoeft niet in staat te zijn geheel zelfstandig een eigen positie in de behandeling te kiezen in complexe situaties, waar tegengestelde belangen gelden bij diverse partijen.


- 24 -

december 1999

1.1.2 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om zich voor te bereiden op de behandeling.

Memorie van toelichting De creatief therapeut demonstreert dat hij in staat is zich voor te bereiden op de behandeling wat betreft creatief therapeutische werkwijze, methode, werkvormen, technieken, materialen, werkruimte en tijd. Gezien de diversiteit aan problematieken, ziektebeelden, behandelvragen en behandelmogelijkheden van cliënten is het van belang om op basis van de voorinformatie te bepalen of er een ontdekkende methodiek, een structurerende methodiek of een methodiek gericht op acceptatie van de problematiek geboden wordt. De werkruimte van de creatief therapeut is zodanig ingericht dat deze aansluit bij de problematiek van de cliënt. Er wordt in de werkruimte rekening gehouden met de mate van prikkels die de cliënt kan verwerken, zowel binnen (hoeveelheid en aard van werkstukken en materialen) en buiten (inkijk, geluidsoverlast) de ruimte. Het aanbod in materialen en technieken is afgestemd op de leeftijdsgroep, op de vaardigheden, interesses en culturele achtergrond van de cliënt. Het creëren van continuïteit in tijd en plaats is een voorwaarde om een creatief therapeutische situatie op te bouwen. Hierbij vindt afstemming plaats met eventuele andere behandelaars, en andere bezigheden van de cliënt.


- 25 -

december 1999

Subsegment 1.2

Kennismaken en observeren.

1.2.1 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om voorlichting te geven over de behandeling aan de cliënt.

Memorie van toelichting De cliënt wordt door de creatief therapeut in de gelegenheid gesteld om voor het starten van de creatieve therapie kennis te maken met de creatief therapeut en om de werkruimte te bezichtigen. Hierbij wordt uitleg gegeven over behandelvraag, methode, werkwijze, materialen, technieken, en tijdsduur en tijdstip van de behandeling. De cliënt wordt uitgenodigd om hierover vragen te stellen. De creatief therapeut is in staat om tijdens de kennismaking eventuele moeite of weerstand in verband met een medium of in verband met de persoon of sekse van de therapeut te herkennen. De creatief therapeut is in staat om deze weerstanden te respecteren en er zo nodig in overleg met de cliënt een oplossing voor te vinden. Eventueel worden er andere behandelaars geraadpleegd. Er worden verbanden uitgelegd aan de cliënt, tussen de behandelvraag van de cliënt en de behandelmogelijkheden binnen de creatieve therapie. Deze uitleg gebeurt op een concrete manier, waardoor de cliënt zich er wat bij kan voorstellen.


- 26 -

december 1999

1.2.2 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een basis te leggen voor de creatief therapeutische werkrelatie.

Memorie van toelichting De creatief therapeut gaat met de cliënt een relatie aan, die gericht is op het bereiken van een buiten deze relatie gelegen doel. Creatieve therapie is een op verandering gerichte behandelvorm waarbij gebruik wordt gemaakt van creatieve middelen en van de therapeutische relatie. De creatief therapeut maakt gebruik van zijn communicatieve en interactionele vaardigheden zowel binnen een medium als in de relatie, met als doel hier een samenwerkingsrelatie van te maken. De creatief therapeut gaat zorgvuldig om met de verwachtingen van de cliënt . Hij zal serieus nemen wat deze wenst en nastreeft zonder zich volledig te identificeren met de belevingswereld, de persoonlijke expressie hiervan in een medium en in de creatief therapeutische relatie en de belangen van de cliënt, zoals deze die ziet. Bij contactlegging wordt de creatief therapeut geconfronteerd met een verscheidenheid aan cliënten. Ze verschillen onder meer in leeftijd, levensbeschouwing, sociale klasse, etniciteit, cultuur, seksuele voorkeur, sekse-rollen, samenlevingsvormen. De creatief therapeut kan een relatie aangaan met zowel individuen als met groepen. Groepen kunnen samengesteld zijn naar leeftijd, aard van de problematiek, maar kunnen ook natuurlijke gezins- of systeemgroepen zijn . Het is de taak van de creatief therapeut om te streven naar een veilige therapeutische samenwerkingsrelatie met de cliënt en zijn vertrouwen te winnen, opdat de cliënt kan werken aan de behandeling. De creatief therapeut is zich bewust van de mogelijkheid dat de cliënt zich afhankelijk van de behandelaar kan voelen. De creatief therapeut handelt nooit met als doel om deze afhankelijkheid te benutten maar altijd om deze zoveel mogelijk te verkleinen. De creatief therapeut maakt de cliënt duidelijk welke bijdrage hij wel en niet zelf wil leveren aan de behandeling en waarom. Hij onderzoekt en bewaakt of de cliënt zich veilig genoeg kan voelen om zich binnen een medium uit te drukken.


- 27 -

december 1999

1.2.3 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de cliënt te observeren in een medium en in de relatie met de creatief therapeut en eventuele groepsgenoten.

Memorie van toelichting De creatief therapeut creëert situaties die cliënten uitnodigen tot reacties en actief handelen. De creatief therapeut hanteert hiervoor alle componenten die deel uitmaken van de totale situatie zoals, ruimte, materialen, instrumenten en/of attributen, werk/spelvormen, communicatie- en relatievormen. De creatief therapeut kan vanuit een diagnostische hypothese een observatieprogramma opstellen ter toetsing van de hypothese. De creatief therapeut observeert de uitingsvormen van de cliënt en is in staat onderzoek te doen naar enerzijds de voor de cliënt bereikbare en voor eigen vormgeving bruikbare mogelijkheden, en anderzijds niet bereikbare verstarde of niet ontwikkelde potenties in vormgeving en interactie. De creatief therapeut let op het door de cliënt bereikte en te bereiken niveau van vormgeving, is in staat om betekenis te verlenen aan het symbolische of metafore karakter van de uitingsvorm en kan beschrijven hoe de samenhang met actie- en interactiepatronen in deze situatie gestalte krijgt. De creatief therapeut kan over de resultaten met cliënten communiceren, tevens kan hij in een professioneel overleg relaties leggen naar diagnostische classificatiesystemen.


- 28 -

december 1999

Subsegment 1.3

1.3.1

Diagnosticeren en indiceren.

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een voorlopige creatief therapeutische diagnose stellen.

Memorie van toelichting De creatief therapeut systematiseert de gegevens die in het handelen en vormgeven van de cliënt zichtbaar zijn geworden. Er worden verbanden gelegd tussen verbaal en non-verbaal gedrag. Tevens worden er verbanden gelegd tussen belevingsmogelijkheden en interacties in een medium enerzijds en anderzijds die in relaties met therapeut en eventuele groepsgenoten. De creatief therapeut systematiseert en analyseert deze gegevens en trekt conclusies die in verband met de problematiek en de behandelvraag staan. De creatief therapeut kan over de voorlopige diagnose met cliënten communiceren, tevens kan hij in een professioneel overleg relaties leggen naar diagnostische classificatiesystemen.


- 29 -

december 1999

1.3.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een bijdrage te leveren binnen het behandelteam aan de algemene diagnose.

Memorie van toelichting De gegevens uit de creatief therapeutische observaties worden dusdanig verwoord dat deze ook voor medewerkers zonder ervaring in een medium, begrijpelijk zijn. De creatief therapeut kan dus een vertaalslag maken van de non-verbale creatieve uitingen naar de algemene behandeltaal . Hierbij worden verbanden verduidelijkt tussen de observaties van de ervaringen van de cliënt in een medium, het gedrag in de relaties met creatief therapeut en eventuele groepsgenoten en met de problematiek. De creatief therapeut vergelijkt de eigen observatiegegevens met die van de andere teamleden en zo nodig wordt op basis hiervan de eigen diagnostiek bijgesteld. Daarnaast wordt in overleg met het team vastgesteld wat het aandeel van de creatief therapeutische diagnose in het geheel van de algemene diagnose is.


- 30 -

december 1999

1.3.3

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om in overleg met het behandelteam een indicatie of contra-indicatie vast te stellen.

Memorie van toelichting De behandelmogelijkheden van de cliënt worden door de creatief therapeut ingeschat door enerzijds de affiniteit en motivatie van de cliënt met een medium en anderzijds de mogelijkheden om binnen een medium aan de problematiek te werken. De creatief therapeut is in staat een beeld van de affiniteit, de mogelijkheden en beperkingen van de cliënt in een medium duidelijk te maken. Hierbij wordt bewaakt of de cliënt in staat is om zich op een constructieve manier te uiten in een medium. Er wordt opgelet of de cliënt niet ontremt, verstart, dissocieert of instabiel wordt binnen mediumactiviteiten. De ervaren creatief therapeut kan een voorspelling doen van de mogelijke effecten van de creatieve therapie.


- 31 -

december 1999

1.3.4

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de creatief therapeutische observaties en creatief therapeutische diagnose toegankelijk te maken voor de cliënt.

Memorie van toelichting De observaties in een medium die bijdragen aan de diagnostiek, worden voor de cliënt op een herkenbare, zo concreet mogelijke manier uitgelegd en in verband met de behandelvraag gebracht. Positieve aanknopingspunten of affiniteiten van de cliënt met het medium, de creatief therapeut en eventueel de groepsleden worden genoemd evenals de ontwikkelingsmogelijkheden van de cliënt binnen de therapeutische driehoek. Op constructieve wijze worden de observaties genoemd waaruit de problemen van de cliënt spreken. Hierbij wordt rekening gehouden met de draagkracht en het inzicht in de eigen mogelijkheden van de cliënt. De beginnend creatief therapeut heeft alvorens te overleggen met de cliënt, overlegd met het multi-disciplinair behandelteam, de werkbegeleider of supervisor.


- 32 -

december 1999

Subsegment 1.4

1.4.1

Opstellen van een behandelplan

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om behandeldoelstellingen van creatieve therapie te formuleren en deze binnen het behandelteam af te stemmen op het algemene behandelplan.

Memorie van Toelichting De creatief therapeut kiest behandeldoelstellingen die aangeven waar hij met de cliënt naar toe werkt. Deze doelstellingen formuleert hij nadat de eerste fase van observatie en diagnose is afgerond en de indicatiestelling heeft uitgewezen dat creatieve therapie een geschikte behandelingsvorm is. De behandeldoelstellingen sluiten aan bij de observatie en diagnose en zijn erop gericht delen van de problematiek van de cliënt te beïnvloeden. Behandeldoelstellingen worden bij het voortschrijden van de therapie regelmatig geëvalueerd. De creatief therapeut beschrijft het proces dat de cliënt in het medium doorloopt als een psychologisch fenomeen en legt een verbinding met de psychopathologie, de psychotherapeutische en/of psychologische referentiekaders. Het beschrijven, c.q. ‘vertalen’, van een mediumproces naar het psychisch proces behoort tot de specifieke vaardigheden van de creatief therapeut. De creatief therapeut is een behandelaar hetgeen inhoudt dat de doelstellingen betrekking hebben op het doorwerken van problemen, het ondersteunen in het leren omgaan met problemen en/of het ondersteunen van de ontwikkeling. Formuleren betekent dat de creatief therapeut zowel mondeling als schriftelijk de behandeldoelstellingen en de relatie tot de observatie, diagnose en indicatie kan benoemen en beschrijven. De creatief therapeut beargumenteert welke overwegingen aan de gekozen doelstellingen ten grondslag liggen. De creatief therapeut kiest zijn doelstellingen in samenspraak met de overige behandelaars in het behandelteam en stemt deze af op het algemene behandelplan. De creatief therapeut toetst de behandeldoelstellingen tevens aan de hulpvraag en wensen van de cliënt.


- 33 -

december 1999

De creatief therapeut kan zijn behandelplan verantwoorden naar anderen: • de cliënt; • collega’s, leidinggevenden; • de beroepsgroep; • professionals uit andere disciplines; • maatschappelijke instanties.


- 34 -

december 1999

1.4.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een creatief therapeutische behandeling te kiezen die aansluit bij de behandeldoelstellingen.

Memorie van Toelichting De creatief therapeut kiest een behandeling waarmee de beoogde behandeldoelstellingen gerealiseerd kunnen worden. Hij kiest voor de meest geschikte behandeling, hetgeen inhoudt dat de werkwijzen, methodieken, methoden, werkvormen, technieken en materialen cliëntgericht, doelmatig en doeltreffend zijn. Creatief therapeutische werkwijzen, methodieken en methoden zijn gebaseerd op theoretische uitgangspunten over therapie, over doelstellingen en sluiten een bepaalde wijze van handelen in. Met werkwijzen zijn hier de globale categorieën van behandelen bedoeld, zoals de ortho(ped)agogische, de supportieve, de palliatieve, de re-educatieve en reconstructieve invalshoeken. Een andere globale indeling in categorieën van behandelen luidt: ontdekkend en inzichtgevend werken, structurerend werken, werken gericht op acceptatie. Werkwijzen zijn niet gekoppeld aan specifieke werkvelden, ze zijn te beschouwen als typen binnen het creatief therapeutische aanbod die tegemoet komen aan verschillende behandelvragen. Werkwijzen kunnen in elkaar overlopen en op elkaar volgen. Een methodiek is het geheel van methoden die gelden voor een bepaald medium en daarbinnen voor een bepaald werkveld, psychische stoornis, handicap of probleemgebied. Een methode heeft de volgende algemene methodische kenmerken: cliëntgerichtheid, doelmatigheid, fasering en regelmaat, een samenhangende sequentie van interventies en doeltreffendheid. Daarnaast is de methode gekenmerkt door specifieke creatief therapeutische uitgangspunten. Onder een werkvorm wordt een concrete activiteit verstaan waarbij de cliënt samen met mede-cliënten en/of de creatief therapeut in een medium of naar aanleiding van een activiteit in een medium aan het werk is. Voorbeelden van dergelijke activiteiten zijn de thematische improvisatie in de muziektherapie, het spelen van een mythe in de dramatherapie, aanschilderen in de beeldende therapie en werken met een bewegingsmetafoor in de dans- en bewegingstherapie. Door middel van een werkvorm wordt een therapeutische subdoelstelling nagestreefd. Aan de werkvorm gaat een instructie vooraf waarin de creatief therapeut de cliënt richtlijnen geeft over het verloop van de werkvorm en de rol van de cliënt tijdens de


- 35 -

december 1999

werkvorm. Werkvormen zijn veelal ingebed in een bepaalde methode, een methode bestaat uit meerdere werkvormen die in een bepaalde sequentie aan bod komen. Een techniek is een enkele kortdurende handeling door de creatief therapeut in een medium of verbaal voor, tijdens of na het werken in een medium, waarmee de creatief therapeut bij de cliënt een onmiddellijke reactie uitlokt of zijn onmiddellijke beleving probeert te beïnvloeden (b.v. synchroniseren, confronteren, reflecteren). Binnen een werkvorm kan de creatief therapeut verschillende technieken toepassen. Technieken zijn veelal ingebed in een bepaalde methode. Materialen zijn de mediumobjecten (b.v. muziekinstrumenten, maskers, verfsoorten, touw) die tijdens de werkvorm ingezet worden. De creatief therapeut beheerst de omgang met materialen zodanig dat deze ingezet kunnen worden in het kader van therapie. Ten behoeve van het therapeutische handelen onderhoudt de creatief therapeut de eigen beroepsgerichte basis-mediumvaardigheden. Creatieve therapie kent verschillende settings: individueel, in groepen, kortdurend, langdurend. Omdat de situatie waarin de creatief therapeut zich bevindt en het handelen complex is, zal de creatief therapeut niet altijd kunnen teruggrijpen op standaardprocedures. In die gevallen ontwikkelt de creatief therapeut een nieuw aanbod. Dit kan gebeuren in de vorm van een module die is afgestemd op een bepaald probleemgebied. Bij de ontwikkeling maakt de creatief therapeut zowel gebruik van onderzoeksresultaten en theorieën als eigen praktijkervaringen. In dit opzicht is de creatief therapeut enerzijds een toegepast wetenschapsbeoefenaar, anderzijds een praktijkonderzoeker die via een local theory bijdraagt tot de innovatie van het beroep. De beginnend creatief therapeut beschikt over productieve vaardigheden die hem in staat stellen nieuwe procedures voor complexe problematieken te ontwikkelen. Kenmerkend voor de beginnend beroepsbeoefenaar is dat hij de nieuwe procedures in intercollegiaal overleg ontwikkelt en na goedkeuring van de direct leidinggevende uitvoert.


- 36 -

december 1999

1.4.3

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om het creatief therapeutische behandelplan af te stemmen op de hulpvraag van de cliënt.

Memorie van Toelichting De creatief therapeut houdt rekening met het perspectief van de cliënt, zijn visie op het probleem, zijn visie op het doel van de behandeling en hoe hij het doel wil bereiken. De creatief therapeut geeft de cliënt informatie over de mogelijke behandeling, gaat in overleg met de cliënt, bevraagt zijn visie kritisch, confronteert hem met de consequenties van zijn keuzes en geeft alternatieven. De creatief therapeut motiveert de keuze die hijzelf maakt en legt uit in welke mate zijn en de door de cliënt gemaakte keuzes aansluiten bij de probleemstelling en doelstelling en geeft inzicht in de consequenties van de keuzes. Bij dit alles geldt dat dit gebeurt overeenkomstig de mogelijkheden en beperkingen van de cliënt. Omdat de creatief therapeut in methodisch opzicht eindverantwoordelijk is bepaalt hij uiteindelijk hoe het aanbod eruit zal zien. Het is niet zo dat de cliënt vraagt, de creatief therapeut draait. De beginnend creatief therapeut is in staat het vooroverleg te voeren met cliënten die hiervoor open staan en het overleg niet gebruiken om de behandeling te blokkeren. Daar waar tijdens het vooroverleg problemen met cliënten ontstaan neemt de beginnend creatief therapeut contact op met zijn direct leidinggevende.


- 37 -

december 1999

Subsegment 1.5 1.5.1

Behandelen

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de therapeutische relatie met de cliënt op te bouwen en te bestendigen, interventies te plegen in de therapeutische relatie en oog te hebben voor het effect van deze interventies.

Memorie van Toelichting Het opbouwen van de therapeutische relatie gebeurt op basis van een samenwerkingscontract tussen creatief therapeut en cliënt dat verzekert dat men met elkaar doorgaat ook als de cliënt liever zou stoppen. De creatief therapeut hanteert de therapeutische relatie vanuit een reparatieve dimensie, waarbij de cliënt in het contact positieve ervaringen kan opdoen. Kenmerkend voor de therapeutische relatie is bovendien de persoonlijke encounter die verwijst naar het zich openen in de relatie met de ander. Hiervoor zijn onder meer kenmerkend onvoorwaardelijke acceptatie, empathie, authenticiteit, openheid en persoonlijke ontmoeting. De creatief therapeut vindt een goed evenwicht tussen zakelijkheid en betrokkenheid, afstand en nabijheid, directief en non-directief interveniëren, verschillen in visie en levensbeschouwing. Wat betreft deze punten handelt de creatief therapeut overeenkomstig de beroepscode zoals vastgelegd in de Beroepscode voor Creatief Therapeuten uit 1998. De therapeutische relatie manifesteert zich zowel tijdens het werken in een medium als tijdens de voor- en nabespreking van de mediumactiviteit, tijdens het gesprek over de problematiek en de evaluatie van de therapie. De beginnend creatief therapeut onderkent overdracht en tegenoverdracht in een medium en daarbuiten, maar zal deze fenomenen (nog) niet of uitsluitend onder begeleiding instrumenteel inzetten.


- 38 -

december 1999

1.5.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de gekozen creatief therapeutische behandeling uit te voeren en oog te hebben voor de effecten van zijn interventies.

Memorie van Toelichting De behandeling kunnen uitvoeren houdt in dat de creatief therapeut de gekozen creatief therapeutische werkwijzen, de methodieken, de methoden met bijbehorende werkvormen, de technieken en materialen in praktijk brengt overeenkomstig de geformuleerde doelstellingen, dat hij de beoogde therapeutische effecten in en naar aanleiding van een medium weet te bereiken en daarbij rekening houdt met de eigen vaardigheden en de mogelijkheden en beperkingen van de cliënt. De creatief therapeut is in staat de cliënt aan te zetten een medium op de therapeutisch beoogde wijze te gebruiken en beheerst zelf dat medium zodanig dat de technieken het gewenste resultaat hebben. De creatief therapeut geeft objectieve (b.v. situaties) , subjectieve (b.v. gevoelens) en algemeen menselijke aspecten (b.v. normen en waarden) een plek in de uitvoering. Oog hebben voor de effecten betekent dat de creatief therapeut de effecten van de werkwijzen, de methodieken, de methoden met bijbehorende werkvormen, de door hem gebruikte technieken en de materialen registreert, categoriseert, conceptualiseert, analyseert en interpreteert. Categoriseren betekent het bij elkaar zetten wat bij elkaar hoort, conceptualiseren betekent het benoemen van gegevens, analyseren is het leggen van verbanden tussen verschijnselen en interpreteren is het betekenis geven aan verschijnselen vanuit een bestaande theorie. De creatief therapeut beoordeelt of de uitkomst van de kritische reflectie van de effecten overeenkomt met de gestelde doelen. De beginnend creatief therapeut legt zijn eigen conclusies ten aanzien van effecten ter beoordeling van de chain of evidence voor aan het behandelteam en/of zijn direct leidinggevende.


- 39 -

december 1999

1.5.3

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om op professionele wijze de grenzen te bewaken ten aanzien van de mogelijkheden en beperkingen van creatieve therapie bij de cliënt.

Memorie van Toelichting Het bewaken van grenzen houdt enerzijds in dat de creatief therapeut de cliënt wat betreft mediumvaardigheden niet overvraagt. Anderzijds betekent het dat de creatief therapeut ervoor waakt dat een cliënt met voorkennis op het gebied van een medium in de omgang met dat medium artisticiteit nastreeft, waardoor andere kanten van de persoon in het medium geen kans krijgen. In emotionele zin houdt bewaken van de grenzen in dat de creatief therapeut voorkomt dat de mediumactiviteit leidt tot psychische instabiliteit, dissociatie, ontremming of verstarring. De creatief therapeut laat de cliënt slechts die emoties (her)beleven en slechts die gedragingen uiten waarbij de cliënt zelf en/of de creatief therapeut in staat is tot containment. Met containment van de zijde van de creatief therapeut wordt bedoeld dat de creatief therapeut de cliënt bij het uitdrukken van emoties zodanig in het medium ondersteunt, opvangt en reguleert dat geen psychische instabiliteit, dissociatie, ontremming of verstarring optreedt. De creatief therapeut bewaakt door rekening te houden met zijn eigen vaardigheden daarbij ook zijn eigen grenzen. De creatief therapeut is in staat onderscheid te maken tussen situaties waarin de cliënt zich ‘uitleeft’ en situaties waarin de cliënt ‘ontremd’ raakt. De creatief therapeut kent de eigenschappen van het medium, de technieken en thema’s die tot ontremming kunnen leiden. De creatief therapeut is tevens in staat onderscheid te maken tussen situaties waarin de cliënt in een medium ‘weerstand’ toont of zich in een medium ‘verliest’. Hij herkent verstarring en vermijding als symptoom van weerstand en zal zodanig interveniëren dat verdere verstarring en vermijding voorkomen wordt. De beginnend creatief therapeut zal bij cliënten waar het risico van instabiliteit, dissociatie en ontremming bestaat geen intensieve ontdekkende methode toepassen.


- 40 -

december 1999

1.5.4

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om via instructie de cliënt te begeleiden in het gebruik van een medium.

Memorie van Toelichting De creatief therapeut begeleidt de cliënt in het gebruik van een medium door hem de noodzakelijke instructie te geven waardoor de cliënt het medium leert kennen. De wijze waarop de creatief therapeut de cliënt laat kennismaken met een medium is aangepast aan de mogelijkheden van de cliënt en vindt plaats in het kader van de problematiek. Het medium wordt zo ingezet dat het de cliënt voldoende veiligheid biedt, maar ook voldoende uitdaging opdat de cliënt bereid is in de triade die er bestaat tussen cliënt, medium en creatief therapeut zijn problemen aan de orde te stellen.


- 41 -

december 1999

1.5.5 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om het verloop van de behandeling vast te leggen en de cliënt en het behandelteam hierover te informeren.

Memorie van Toelichting De creatief therapeut legt het verloop van de behandeling vast door middel van audiovisuele opnames en/of door middel van het invullen van formulieren waarop de conditie van de cliënt vermeld wordt, de doelstelling van de sessie, de gehanteerde creatief therapeutische werkwijzen, de methodieken, de methoden, de werkvormen, de technieken en materialen, de fasen van de sessie, de observatiegegevens per fase en het uiteindelijke effect van de sessie. Daar waar de instelling werkt met gestandaardiseerde formats maakt de creatief therapeut hiervan gebruik. Bij de vastlegging let de creatief therapeut zowel op objectieve, subjectieve als algemeen menselijke aspecten. Het vastleggen van gegevens gebeurt systematisch en planmatig. Op basis van de registraties informeert de creatief therapeut de cliënt en het behandelteam. Informeren betekent dat de creatief therapeut, aangepast aan de gesprekspartner, het verloop van de sessie beschrijft. Het vastleggen van gegevens gebeurt overeenkomstig de wet bescherming registratie persoonsgegevens. Daar waar gegevens worden gebruikt ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek maakt de creatief therapeut gebruik van een procedure van informed consent. Indien de beginnend creatief therapeut gegevens ter beschikking wil stellen voor onderzoeksdoeleinden overlegt hij vooraf met de direct leidinggevende. De beginnend creatief therapeut kan onder supervisie de gegevens van cliënten gebruiken voor eigen praktijkonderzoek of kan deelnemen aan een onderzoek.


- 42 -

december 1999

1.5.6 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om op basis van de evaluatie de creatief therapeutische behandeling bij te stellen en af te stemmen op het algemene behandelplan.

Memorie van Toelichting Door aan de hand van de behandelingsverslagen kritisch te reflecteren over de effecten in het licht van de beoogde behandeldoelstellingen beslist de creatief therapeut of hij de behandeldoelstellingen moet aanpassen, een nieuwe werkwijze, methodiek, methode, werkvorm, techniek en/of nieuwe materialen moet kiezen. De creatief therapeut overlegt hierover met de cliënt en het behandelteam. De beginnend creatief therapeut vraagt voordat hij overgaat tot een dergelijke aanpassing de goedkeuring van zijn direct leidinggevende of het behandelteam. De creatief therapeut draagt door de kritische reflectie over de eigen behandelingsverslagen in het multidisciplinaire team bij tot de aanpassing van de algemene behandelvisie en behandeldoelstellingen.


- 43 -

december 1999

Subsegment 1.6

Afronden van een behandeling

1.6.1 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om met de verwijzer, het behandelteam en de cliënt de resultaten van de behandeling te bespreken in het licht van de gestelde behandeldoelstellingen, de gekozen behandelstrategie en de tijdsplanning.

Memorie van toelichting De creatief therapeut is in staat om aan het eind van een behandeling aan te geven welke veranderingen er plaats gevonden hebben en hoe die veranderingen passen binnen de gestelde (of bijgestelde) behandeldoelen, de gekozen werkwijze en de tijd die gepland was voor de behandeling. Hij is in staat om deze resultaten inzichtelijk te maken voor zowel cliënten als medebehandelaars en verwijzers. Dat kan hij middels de producten die de cliënt gedurende de therapie heeft gemaakt maar eveneens door aan te geven welke veranderingen er zichtbaar zijn geworden in het gedrag van de cliënt tegen de achtergrond van de problematiek bij aanmelding. Beginnend creatief therapeuten kunnen zowel het product (de resultaten van de behandeling) als het proces (de weg naar verandering) evalueren. Bij de resultaten zal het voor de beginnend creatief therapeut gaan zowel om concrete producten die de cliënt tijdens de behandeling heeft gemaakt (tekeningen, kleiwerkstukken, bandopnames, video s, etc.) als om resultaten in de vorm van veranderingen in bijv. gedrag, probleemoplossend vermogen, of attitude van de cliënt. Bij de evaluatie van het proces, wordt naast samenwerkingsaspecten in de directe relatie tussen cliënt en therapeut en de cliënt en medecliënten (wanneer het om een groepstherapie gaat), eveneens de wijze waarop de cliënt met een medium omgaat bedoeld. Op grond van de resultaten kan de beginnend creatief therapeut aangeven of de gekozen doelen, strategieën en tijdsplanning de juiste en meest effectieve waren. Ook zal de creatief therapeut aangeven wanneer er geen of onvoldoende resultaat geboekt wordt in de therapie. Hij beschikt over methoden waarmee hij kan analyseren wat de mogelijke oorzaak van het uitblijven van verandering kan zijn. In overeenstemming met overige behandelaars kan hij dan besluiten tot beëindiging van de behandeling.


- 44 -

december 1999

Voor eventuele andere behandelaars maar ook voor de cliënt is het belangrijk om de werkzame factoren in de behandeling te kunnen onderkennen. Deze kunnen behulpzaam zijn bij het bestendigen van de behandelresultaten. De beginnend creatief therapeut legt middels de evaluatie van zijn bijdrage aan de behandeling van de cliënt, tevens verantwoording af voor zijn handelwijze. Wanneer de beginnend creatief therapeut in een multidisciplinair team werkt, legt hij op deze wijze het specifieke creatief therapeutische behandelresultaat, naast het algemene behandelplan van de cliënt.


- 45 -

december 1999

1.6.2 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om het creatief therapeutisch hulpverleningsproces af te ronden.

Memorie van toelichting De beginnend creatief therapeut kan in overleg met de leidinggevende of het behandelteam beoordelen wanneer de behandeldoelen bereikt zijn en de behandeling afgerond dient te worden. Hij kan dit beoordelen zowel op basis van het werk van de cliënt in een medium als op basis van het samenwerkingsproces tussen cliënt en behandelaar en cliënt en mede-cliënten. Hij weet de cliënt op adequate wijze duidelijk te maken wat zijn bevindingen zijn. Vervolgens weet hij tot een passende afronding te komen waar mogelijk beide zich in kunnen vinden en die recht doet aan de hulpvraag die de cliënt stelde. Hij heeft kennis van de processen die bij een cliënt een rol spelen wanneer een behandeling afgerond wordt. Hij weet dan ook welke eisen er gesteld worden aan een afronding en hij kan hier op methodische wijze gestalte aan geven. Dat betekent dat hij zowel in de directe relatie met de cliënt als in het door hem gekozen medium, passende interventies weet te plegen. Hij houdt rekening met tijdsfasering, gekozen strategie en behandeldoelen. Bij de afronding worden afspraken gemaakt met de cliënt over de producten die gemaakt zijn tijdens de behandeling. Indien de cliënt de producten niet mee wil nemen wordt afgesproken wat er vervolgens mee zal gebeuren. Bij de afsluiting is het belangrijk om de samenwerkingsaspecten tussen behandelaar en cliënt te onderkennen en eventueel te benoemen op welke wijze deze aspecten hebben bijgedragen aan de behandeldoelen. Het is van belang na te gaan wat het beëindigen van de behandelrelatie voor een ieder betekent. Er worden afspraken gemaakt over eventuele nazorg, andere vormen van contact na beëindiging van de behandeling of verwijzing naar andere behandelaars. Bij de inschatting van behandelresultaten die moet leiden tot het afronden van een behandeling, zal de beginnend beroepsbeoefenaar zich over het algemeen laten consulteren door een meer ervaren behandelaar.


- 46 -

december 1999

1.6.3 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om door middel van een rapportage het verloop en de resultaten van de behandeling vast te leggen en indien van toepassing- zorg te dragen voor de verwijzing en overdracht.

Memorie van toelichting In de afrondingsfase van een behandelcontact heeft de beginnend creatief therapeut, na overleg met het team of de leidinggevende, de verantwoordelijkheid om samen met de cliënt in te schatten of de geboden behandeling voldoende is geweest en de cliënt zonder hulp verder kan of dat dit niet het geval is en er gezocht moet worden naar vervolgbehandeling. Als dit laatste het geval is: kan de creatief therapeut (mede) inschatten welke vorm van hulp het meest geëigend is; weet de creatief therapeut welke aspecten van zijn behandeling belangrijk zijn om over te dragen aan de vervolgbehandelaar. Hij kan de behandelingsresultaten in zijn eigen medium inzichtelijk maken voor andere disciplines; weet de creatief therapeut de situatie, waarin hij de behandeling overdraagt aan de nieuwe behandelaar, hanteerbaar te maken voor zijn cliënt.


- 47 -

december 1999

Segment 2 2.1

Werken in en vanuit een arbeidsomgeving

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om met collega’s samen te werken en daarbij een bijdrage te leveren aan de teamvorming.

Memorie van toelichting: De creatief therapeut maakt deel uit van al dan niet multidisciplinaire samenwerkingsverbanden. Te denken valt aan behandelbesprekingen, beleidsbesprekingen, intervisiegroepen, enz. De creatief therapeut levert in dit verband een bijdrage aan het optimaal functioneren van team of samenwerkingsvorm. Het kan daarbij gaan om de inhoud van de behandeling en om het gestalte geven aan de samenwerkingsvorm. Vanuit kennis over de bijdragen van anderen aan de behandeling kan een creatief therapeut benoemen en beschrijven hoe de relatie is tussen behandelplan, indicatie voor creatieve therapie, creatief-therapeutische behandeling en mogelijke effecten van creatieve therapie. De creatief therapeut is in staat eigen beroepshandelen te verwoorden en te verantwoorden naar anderen. In de samenwerking bewaakt de creatief therapeut een zinvol evenwicht tussen eigen belang, het belang van anderen en het gezamenlijk belang. Als teamlid werkt de creatief therapeut planmatig, systematisch en doelgericht. De beginnend creatief therapeut is nog niet in staat leiding te geven aan een samenwerkingsverband of team.


- 48 -

december 1999

2.2

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de op creatief therapeutische uitvoering gerichte materiële benodigdheden en accommodaties te beheren.

Memorie van toelichting: Creatief therapeuten werken in accommodaties die speciaal daartoe zijn ingericht en toegerust. De creatief therapeut is in staat om een accommodatie adequaat in te richten en in optimale conditie te houden, binnen de mogelijkheden die de instelling biedt. Hij kan daartoe het belang van een adequate accommodatie verantwoorden binnen de instelling. De creatief therapeut is in staat de specifieke ruimtelijke en materiële benodigdheden (zoals locatie, instrumentarium, materialen, gereedschappen en rekwisieten) te beheren. Hij maakt daartoe gebruik van de binnen de instelling geëigende kanalen. De creatief therapeut is in staat om binnen de context van de eigen werkomgeving een op het creatief therapeutisch werkterrein gerichte begroting op te stellen en te beheren. De beginnend creatief therapeut heeft voor het opstellen van een financiële begroting kaders nodig die aangereikt worden door de instelling.


- 49 -

december 1999

2.3

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om verantwoording af te leggen over efficiency en effectiviteit van het eigen professioneel handelen

Memorie van toelichting: De creatief therapeut is in staat tot functionele verantwoording en presentatie van zijn beroepsmatig handelen, dit zowel schriftelijk als mondeling. Dit vindt plaats binnen het doelmatige kader van de instelling of organisatie. De creatief therapeut is in staat zijn beroepsmatig handelen zodanig te verantwoorden dat de specifieke bijdrage van CT aan de totale behandeling duidelijk wordt. Creatief therapeuten kunnen en willen de efficiency en effectiviteit van hun handelen verantwoorden, maar relateren dat steeds aan de professionele en methodische uitgangspunten en aan de positie die zij innemen tussen meerdere actoren. Enerzijds moeten zij zich verantwoorden in een organisatiecontext, anderzijds moeten zij zich kunnen verantwoorden ten overstaan van het professionele forum: de methodische en ethische maatstaven zoals vastgelegd in de beroepscode. Wanneer er tegenstellingen bestaan tussen deze beide verantwoordingskaders, kunnen creatief therapeuten aan alle betrokkenen duidelijk maken waaruit deze bestaan en hoe zij hierin tot een positiekeuze komen. Beginnend creatief therapeuten kunnen niet zelf de verantwoordingskaders creëren. Zij leggen verantwoording af binnen bestaande kaders, maar zijn wel in staat deze te analyseren en te bekritiseren vanuit de uitgangspunten van het beroep en het belang van de cliënt.


- 50 -

december 1999

2.4

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een bijdrage te leveren aan beleid en beheer van de organisatie

Memorie van toelichting: De creatief therapeut is in staat uit eigen werkervaringen signalen te vertalen naar bijdragen aan beleid en beleidsontwikkeling. Om beleidsmatig te kunnen denken en handelen is de creatief therapeut in staat de onmiddellijke context van handelen en het beroepspecifieke te overstijgen. De creatief therapeut is in staat om in samenwerkingsverbanden initiatieven te ontplooien en een bijdrage te leveren aan het behandelbeleid van de instelling als geheel en aan de individuele behandelplannen van cliënten. De creatief therapeut heeft een eigen documentatiesysteem (schriftelijk en audiovisueel) opgezet om op korte en lange termijn systematisch en planmatig om te gaan met de creatief-therapeutische gegevens, om het methodisch handelen te waarborgen en te evalueren. De creatief therapeut stemt deze documentatie af op behandelbeleid, evaluatie- en documentatiesysteem van de organisatie of instelling. De creatief therapeut beheert het documentatiesysteem in overeenstemming met de beroepscode voor creatief therapeuten en kan dit verantwoorden binnen de instelling. Beginnend creatief therapeuten zijn niet in staat beleidsvoorstellen te initiëren op tactisch en strategisch niveau. Zij kunnen er wel een bijdrage aan leveren.


- 51 -

december 1999

2.5

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een bijdrage te leveren aan de kwaliteitszorg van de instelling.

Memorie van toelichting De creatief therapeut heeft een eigen documentatiesysteem opgezet om op korte en lange termijn de kwaliteit van creatieve therapie en de belangen van de cliënt te behartigen. Hiermee waarborgt de creatief therapeut de systematiek, planmatigheid en doelgerichtheid van het methodisch handelen. Dit creatief therapeutisch documentatiesysteem functioneert in samenhang met de procedures, protocollen of documentatiesystemen van de totale organisatie of instelling. De creatief therapeut levert nauwkeurig en consequent gegevens aan in het kader van de kwaliteitszorg. Met behulp van procedures en protocollen die deel uitmaken van het kwaliteitszorgsysteem van de instelling toetsen creatief therapeuten de kwaliteit van hun therapeutisch handelen. Deze toetsing krijgt een plaats in individueel zelfonderzoek, maar ook in functioneringsgesprekken en binnen intercollegiale toetsing.


- 52 -

december 1999

2.6

De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om te functioneren vanuit de doelstellingen en het beleid van de instelling.

Memorie van toelichting: Creatief therapeuten zijn meestal werkzaam in instellingen waar zij vanuit hun professionaliteit een bijdrage leveren aan de behandeling van cliënten. Zij zijn daarbij in staat om de doelstellingen van de instelling vorm te geven in de creatief therapeutische beroepsuitoefening. Zeker in een snel veranderend werkveld, zal deze bekwaamheid in belang toenemen.


- 53 -

december 1999

Segment 3: Werken aan professionaliteit en professionalisering

Subsegment 3.1:

Het zichzelf ontwikkelen in het beroep

3.1.1 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de eigen professionaliteit voortdurend te ontwikkelen door te leren van nieuwe situaties rondom cliënten en in de samenleving.

Memorie van toelichting Het werk van de creatief therapeut is complex. De complexiteit bewerkstelligt dat werkzaamheden niet routinematig afgehandeld kunnen worden. Nieuwe hulpvragen moeten op hun eigen merites bekeken worden. Deze onderzoekende en lerende houding is ook noodzakelijk omdat de mensen en de samenleving in ontwikkeling zijn. Hierdoor ontstaan er nieuwe knelpunten en problemen, waaruit nieuwe problematiek van cliënten op de voorgrond treedt. De creatief therapeut is in staat voor deze nieuwe situaties nieuwe antwoorden te zoeken en te vinden. Door ontwikkelingen in de samenleving is het zorgbeleid van de instellingen voortdurend aan verandering onderhevig. De creatief therapeut is in staat deze veranderingen te signaleren en te onderzoeken hoe hij deze veranderingen kan vertalen in zijn aanpak van de verschillende beroepstaken. Het werk van de creatief therapeut is relatief jong. Meten van effecten en toepassingsmogelijkheden van creatieve therapie behoeven veel aandacht. Een onderzoekende en lerende houding is noodzakelijk om een bijdrage te kunnen leveren aan de professionalisering van het beroep. Professionaliteit wordt ontwikkeld door lering te trekken uit ervaringen. De creatief therapeut kan het geleerde benutten in nieuwe situaties, maar dient tegelijkertijd te beseffen dat elke situatie nieuw en anders is. Dat vereist een onderzoekende en lerende houding. Professionaliteit komt tot uitdrukking in de creatieve en inventieve wijze waarop de beroepsbeoefenaar complexe situaties analyseert en daarin intervenieert. Opleidingsprofiel Creatieve Therapie

- 54 -

december 1999

Het professionele leren speelt zich af op verschillende niveaus. Het gaat om: vergroten van het kennisrepertoire, toepassen van kennis en evalueren van de uitkomsten, reflecteren op de eigen subjectieve beleving en gevoelens, die door veranderingen worden opgeroepen, en integreren van deze in het handelen, bespreekbaar maken van de eigen sociale opvattingen -zoals normen en waarden, cultuur, geloofsovertuiging en mensbeeld-, onderkennen van de effecten daarvan op anderen en eventueel aanpassen ervan in het licht van veranderingen en nieuwe situaties Van een beginnend creatief therapeut wordt niet verwacht dat hij de in het bovenstaande genoemde veranderingen en het noodzakelijke onderzoek volledig zelfstandig analyseert en de oplossingen ervan integreert in zijn werk. Wel wordt van de beginnend beroepsbeoefenaar verwacht dat hij de lerende en onderzoekende houding laat zien en zijn eigen leervragen kan definiëren.


- 55 -

december 1999

3.1.2 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om het beroepsmatig handelen, houding en motivatie te beschrijven, er op te reflecteren en deze verder te ontwikkelen.

Memorie van toelichting In het werkgebied doet zich de complexiteit voor dat de creatief therapeut zich dient te positioneren tussen diverse actoren. Daarnaast intervenieert hij binnen het cliëntsysteem. Om inzicht te krijgen in het eigen handelen is het noodzakelijk te kunnen reflecteren op dit eigen handelen en het te kunnen beschrijven en benoemen. Twee situaties zijn binnen dit kader van belang. Ten eerste zal de creatief therapeut in het overleg in het (multidisciplinaire) behandelteam, waar de diagnosticering, indicering en evaluatie van de behandeling plaatsvinden, zich moeten kunnen verantwoorden over de inzet en mogelijkheden van creatieve therapie. Ten tweede zal de creatief therapeut, in de wisselwerking die plaats vindt tussen de creatief therapeut, de cliënt en een medium, onderscheid moeten kunnen maken tussen objectieve aspecten, de subjectieve beleving en tussen eigen en andermans opvattingen over normen en waarden. Het beroepsmatig handelen van de creatief therapeut berust daarmee op een grondige analyse van en stellingname ten opzichte van objectieve, subjectieve en sociale aspecten. De creatief therapeut kan, met respect voor mensen in al hun verschillen en diversiteit, opvattingen, overtuigingen, ervaringen en gedragingen ter discussie stellen (evt. met behulp van een medium) als deze belemmerend zijn voor de behandeling van de cliënt. Een beginnend creatief therapeut is in staat om zowel mondeling als schriftelijk aan anderen duidelijk te maken welke overwegingen aan zijn beroepsmatig handelen ten grondslag liggen en deze ter discussie te stellen. Op grond van dit bespreekbaar maken van opgedane ervaringen is een beginnend creatief therapeut in staat het (beroepsmatig) handelen bij te stellen en daar waar nodig zelfstandig verder te ontwikkelen.


- 56 -

december 1999

3.1.3 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om de eigen loopbaan in kaart te brengen (zijn eigen leervragen te definiëren) en verder uit te stippelen. Memorie van toelichting De creatief therapeut zal tijdens zijn beroepsloopbaan voortdurend zijn handelen moeten bijstellen, enerzijds omdat de hulpvraag van de cliënt verandert, maar ook omdat hij zelf op grond van affiniteit en achtergrond kiest voor specialisatie in zijn beroep. Hiertoe is het noodzakelijk dat de creatief therapeut: het eigen beroepsmatig handelen beziet tegen de achtergrond van maatschappelijke ontwikkelingen en bepaalt hoe eigen loopbaan en ambitie op die ontwikkelingen aansluiten; uitmaakt welke instrumenten en competenties hij verder dient te ontwikkelen en hiertoe scholingsvoorstellen formuleert; eigen functioneren en ambities beoordeelt in relatie tot de ontwikkelingen van de beroepsgroep als geheel. Dit vereist ook dat de creatief therapeut er consequenties aan verbindt als blijkt dat hij deze ontwikkelingen niet kan of wil volgen. Ook een beginnend creatief therapeut is in staat de eigen loopbaan in kaart te brengen en deze verder uit te stippelen in samenspraak met collega's, leidinggevenden en de supervisor. Hij geeft aan wat hij nodig heeft om zich verder te ontwikkelen. Dit ten voordele van zijn cliënten, ten dienste van zijn arbeidsomgeving, en de beroepsgroep als geheel, en ten behoeve van zichzelf.


- 57 -

december 1999

Subsegment 3.2:

Bijdragen aan de ontwikkeling van het beroep

3.2.1 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om systematisch gegevens te verzamelen over de beroepsuitoefening, die te onderzoeken en de uitkomsten te vertalen naar de consequenties voor het beroep. Memorie van toelichting Om de efficiency en effectiviteit van het eigen handelen te onderzoeken, verzamelt de creatief therapeut systematisch kwalitatieve en kwantitatieve gegevens. Het verzamelen van gegevens kan plaats vinden binnen ieder taakgebied van de professional. Het kan dus gaan om de directe cliëntenzorg, maar ook om het werken binnen een arbeidsomgeving of op breder maatschappelijk vlak. Bij het verwerken van deze gegevens en bij het vaststellen van de uitkomsten is de creatief therapeut in staat hier conclusies aan te verbinden die vertaald kunnen worden naar de praktijk. Op grond daarvan stelt hij bijvoorbeeld nieuwe combinaties van creatief therapeutische methoden, werkvormen en technieken samen of hij ontwikkelt geheel nieuwe creatief therapeutische methoden, werkvormen en technieken. Creatief therapeuten grenzen hun onderzoekswerk af van het vakgebied van wetenschappelijk opgeleide onderzoekers, maar ze zijn vanuit deze afgrenzing wel in staat met hen samen te werken. De vertaling van onderzoeksuitkomsten kan zowel plaats vinden naar contextgebonden, beroepsspecifieke als naar beroepsoverstijgende gebieden. De creatief therapeut is in staat om binnen de eigen arbeidsomgeving over het verwerken van gegevens en de consequenties daarvan te communiceren. Met de resultaten van onderzoek kan de creatief therapeut zijn eigen beroepsmatig handelen verbeteren, en een bijdrage leveren aan de deskundigheid van collega's en de body of knowledge van de beroepsgroep als geheel. Een beginnend creatief therapeut hoeft nog niet in staat te zijn zelfstandig een onderzoek op te zetten of uit te voeren. Ook hoeft hij geen conclusies te verbinden aan resultaten van onderzoek wanneer die betrekking hebben op het beleid van een instelling. Van een beginnend beroepsbeoefenaar kan evenmin worden verwacht, dat hij op basis van uitkomsten van onderzoek nieuwe procedures kan ontwikkelen voor creatief therapeutische behandelingen. Noch mag verwacht worden dat hij onderzoeksresultaten en -conclusies presenteert voor het forum van de beroepsgroep, zoals bijvoorbeeld in een vaktijdschrift.


- 58 -

december 1999

Wel mag worden verwacht dat de beginnend beroepsbeoefenaar kan bijdragen aan het systematisch verzamelen en analyseren van gegevens.


- 59 -

december 1999

3.2.2 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om veranderingen in de samenleving te signaleren, te onderzoeken en de resultaten hiervan te vertalen in een bijdrage aan het beroep en het beroepshandelen.

Memorie van toelichting De creatief therapeut richt zich op vragen, tekorten en problemen van mensen, die voor een belangrijk deel samenhangen met de wijze waarop die mensen in hun sociale omgeving functioneren. Maatschappelijke ontwikkelingen kunnen leiden tot het signaleren van nieuwe doelgroepen, het vertalen van bestaande methodes naar deze nieuwe doelgroepen enzovoort. Het is niet zo, dat net afgestudeerde creatief therapeuten nieuwe doelgroepen moeten kunnen signaleren en daarvoor nieuwe behandelmethoden moeten kunnen ontwikkelen. Wel moeten zij zich ervan bewust zijn dat het werkveld onderhevig is aan verandering: dat maatschappelijke ontwikkelingen mede bepalend zijn voor problematieken die mensen ervaren, dat er verschillende opvattingen bestaan over ziek en gezond zijn, en hoe de organisatie en uitvoering van de geestelijke gezondheidszorg door de maatschappelijke ontwikkelingen en door veranderende opvattingen wordt beïnvloed. In dit kader verwijzen wij bijvoorbeeld naar de ontwikkelingen in het kader van de Kwaliteitswet zorginstellingen, de Wet BIG en de Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst. Veel meer dan voorheen is er sprake van kortdurende behandelingen waarbij de creatief therapeut verantwoording moet afleggen over de doelmatigheid en doeltreffendheid van de creatief therapeutische behandeling. Een ander gevolg van deze ontwikkelingen in de kwaliteitszorg is de nadruk die er komt te liggen op de afstemming tussen de zorgverleners onderling (ketenkwaliteit, multidisciplinaire zorgverlening). Dit manifesteert zich bijvoorbeeld in het aanbod van zorgprogramma’s door de instellingen.


- 60 -

december 1999

3.2.3 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om een bijdrage leveren aan intercollegiale kwaliteitszorg

Memorie van toelichting De creatief therapeut is steeds vaker betrokken bij de kwaliteitszorg rondom de beroepsuitoefening. De kwaliteitszorg kan betrekking hebben op de 3 taaksegmenten van de beroepsuitoefening. Van belang hierbij is dat hij zijn beroepsmatig handelen kan verwoorden en verantwoorden, en afspraken kan maken met collega-therapeuten over verbeteringen in het handelen. Bij intercollegiale kwaliteitszorg is er sprake van een cyclisch proces. Dit betekent dat er sprake is van een vorm van regelmatig overleg, waarin het beroepsmatig handelen besproken wordt, en waar regelmatig teruggekeken wordt op de afspraken die zijn gemaakt. In intercollegiaal verband zal hij, aansluitend bij het kwaliteitsbeleid van de beroepsvereniging, een bijdrage leveren aan de bewaking en verbetering van de kwaliteit van het beroepsmatig handelen. In intercollegiaal verband binnen een instelling zal hij, in het kader van de kwaliteitszorg, rekening moeten houden met het kwaliteitsbeleid van de instelling waar hij werkzaam is. Een beginnend beroepsbeoefenaar moet op de hoogte zijn van het kwaliteitsbeleid van de beroepsvereniging, hij moet het kwaliteitsbeleid van de instelling waar hij werkzaam is kunnen herkennen en hij moet kunnen participeren in de methode van kwaliteitszorg die is gekozen door de vereniging of door een aantal collega's waarmee hij samenwerkt.


- 61 -

december 1999

Subsegment 3.3

Voorlichting, onderwijs en begeleiding

3.3.1 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om (schriftelijk en mondeling) voorlichting aan derden te geven over creatieve therapie.

Memorie van toelichting Het beroep creatief therapeut is een weinig bekend beroep, met een relatief kleine beroepsgroep. Het beroep is gebaseerd op heel specifieke eigenschappen. Een creatief therapeut moet in staat zijn voorlichting te geven aan niet-ingewijden over de kern van het beroep, de mogelijkheden en effecten van creatieve therapie. Voorlichting geven is iets anders dan informatie verschaffen. Voorlichten is te omschrijven als een systematische communicatieve interactie teneinde de voorgelichte in staat te stellen een zelfstandig oordeel te vormen. Er is dus sprake van een communicatieve wisselwerking waarbij de creatief therapeut de belangen van de ander niet uit het oog verliest. Hij zal daartoe zijn bijdrage systematisch afstemmen op de doelgroep, qua inhoud, niveau en voorlichtingsmiddelen. De doelgroepen waar de creatief zijn voorlichting op richt zijn onder meer: • de cliënt, die voldoende inzicht dient te krijgen alvorens de behandeling van start gaat; • andere behandelaars, die inzicht in de bijdrage van de creatieve therapie nodig hebben, teneinde de verschillende behandelingen die de cliënt ondergaat, op elkaar te kunnen afstemmen; • verzekeraars, die inzicht wensen in doel, duur en effect van de creatieve therapie, t.b.v. de financiering; • studenten, die voorlichting wensen over het beroep en de opleiding. De beginnend creatief therapeut moet in staat zijn om de cliënt, andere behandelaars en studenten voorlichting te geven over het beroep. Onder begeleiding van een ervaren creatief therapeut kan hij een bijdrage leveren aan de voorlichting en informatie ten behoeve van verzekeraars.


- 62 -

december 1999

3.3.2 De beginnend beroepsbeoefenaar demonstreert dat hij in staat is om anderen in de organisatie te begeleiden.

Memorie van toelichting Creatief therapeuten zijn werkzaam in organisaties waarin beroepskrachten de begeleiding van andere medewerkers op zich nemen. Te denken valt aan beginnende creatief therapeuten, en stagiaires. Beginnend creatief therapeuten begeleiden nog geen stagiaires of andere beroepsbeoefenaren in de directe cliëntenzorg; daartoe hebben zij minimaal een aantal jaren ervaring nodig. Beginnend creatief therapeuten kunnen wel stagiaires begeleiden bij hun kennismaking met de organisatie van een afdeling creatieve therapie, de instelling of de introductie van een medium aan een bepaalde doelgroep; in dit laatste geval zijn er geen therapeutische doelen.


- 63 -

december 1999

Deel 3 1.

Verantwoording en vooruitblik

De opdracht voor de projectgroep

De opdracht van de projectgroep was om kwalificaties op te stellen die richtinggevend zijn voor 70% van het curriculum. De overige maximaal 30% kunnen de opleidingen gebruiken om zich te profileren op hun eigen identiteit. Omdat de invulling van de 30% mede bepalend is voor het landelijk beeld van de opleidingskwalificaties, zullen de opleidingen nog afspraken maken over de criteria waaraan de 30% moeten voldoen. Het wordt aan de opleidingen zelf overgelaten om eventueel een vertaalslag te maken van de landelijke opleidingskwalificaties naar eindtermen van de opleiding. 2.

Verantwoording van de werkwijze

Dit Opleidingsprofiel Creatieve Therapie is een project van de LOO, het “Landelijk Opleidings Orgaan” van de opleidingen voor Creatieve Therapie, waarbinnen de directies van de 4 opleidingen Creatieve Therapie met elkaar overleggen. Het project “HSAO (H)erkend” vormde de aanleiding tot de oprichting van dit Landelijk Overleg Orgaan met als belangrijk speerpunt om tot 70% gemeenschappelijke opleidingskwalificaties te komen. De projectgroep Opleidingsprofiel is samengesteld uit 4 leden van de verschillende opleidingen: een onderwijskundige, een onderwijscoördinator, een wetenschappelijk onderzoeker op het gebied van de creatieve therapie, tevens opleidingsdirecteur en een creatief therapeut, tevens methodiekdocent. De verschillende achtergronden van de projectgroepleden leidden tot zinvolle discussies, waarbij gezocht werd naar een midden tussen beroepspraktijk-overstijgende terminologie en de herkenbaarheid van het beroep. De leden van de projectgroep konden elkaar vinden in de visie dat een opleidingsprofiel waarin teveel wordt “opgesloten”, te weinig ruimte biedt voor de verschillende opleidingen om een eigen kleur te bepalen. Anderzijds zou een opleidingsprofiel waarin teveel wordt uitgesloten te weinig herkenning voor het beroep bieden. Er is veel gediscussieerd over de te hanteren terminologie. Juist voor een beroep als Creatieve Therapeut, waarbij de profilering ter discussie staat is het van belang dat in de gekozen terminologie eenduidigheid en herkenbaarheid over het beroep gecreëerd wordt.


- 64 -

december 1999

Het is de vraag of in de praktijk een beginnend werker in eerste instantie met alle kwalificaties geconfronteerd zal worden. Het is de taak van de opleidingen de beginnend beroepsbeoefenaar uit te rusten met diè kwalificaties waarmee hij mogelijk in de beroepspraktijk geconfronteerd zal worden, en met kwalificaties die doorgroei mogelijk maken. Interne validering heeft plaatsgevonden op de vier opleidingen voor Creatieve Therapie, in de vier docententeams. Daarnaast is op twee opleidingen commentaar geleverd op het concept door de beroepenveldcommissies. Aan de hand van de commentaren van docenten en beroepenveldcommissies is het Landelijk Opleidingsprofiel bijgesteld, waarna het is overhandigd aan de opdrachtgever, het LOO, dat het definitief heeft vastgesteld. 3.

Hoe nu verder?

Het Landelijk Opleidingsprofiel is geschreven in een tijd waarin de opleidingen zich snel ontwikkelen. Het wordt aanbevolen om het over vijf jaar bij te stellen. Er wordt een commissie ingesteld door het LOO die als taak heeft de permanente afstemming tussen opleidingsprofiel en beroepsprofiel te bewaken.


- 65 -

december 1999

Bijlagen Samenstelling projectgroep opleidingskwalificaties creatieve therapie De Landelijke Projectgroep Opleidingskwalificaties Creatieve Therapie was gedurende het project als volgt samengesteld: dhr. J.P. Driest mw. drs. B.A.M.J. ter Heine - van Oosterum mw. C. Schweizer dhr. dr. H.J.M.F. Smeijsters

Hogeschool van Utrecht Hogeschool Arnhem en Nijmegen Chr. Hogeschool Noord Nederland Hogeschool Limburg

De projectgroep heeft gewerkt in opdracht van het Landelijk Overleg Opleidingen Creatieve Therapie. De directeuren van de vier opleidingen vormen gezamenlijk dit LOO.


- 66 -

december 1999

Gebruikte terminologie

CLIËNT Met het begrip cliënt wordt het gehele cliëntsysteem aangeduid: de cliënt, eventuele partner, familie. In de beschrijving van de kwalificaties wordt duidelijk dat in de context van de directe behandeling alleen de cliënt binnen de creatief therapeutische behandeling wordt bedoeld. In de overige kwalificaties wordt het cliënt-systeem bedoeld. MEDIUM Er zijn 5 Media die in creatieve therapie gehanteerd kunnen worden. Dit betekent in de praktijk dat er 5 vormen van creatieve therapie zijn: Beeldend vormen, muziek, drama, dans & beweging en tuin. Wanneer het begrip medium wordt gebruikt in de kwalificaties wordt hiermee aangeduid behalve de kunstzinnige werkvorm, ook alle materialen, gereedschappen, rekwisieten, instrumenten, en de werkvormen en technieken die gebruikt worden binnen deze kunstzinnige werkvorm. THERAPEUTISCHE DRIEHOEK In creatieve therapie vindt de behandeling plaats op 3 gebieden: die van de cliënt, het gebied van het materiaal en dat van de therapeut. CLIENT Tussen alle gebieden vindt een wisselwerking plaats; een triade. De creatief therapeut hanteert MEDIUM THERAPEUT de wisselwerking tussen deze 3 gebieden . Hij zorgt ervoor dat de cliënt zich optimaal kan uiten in een medium, hij zorgt er voor dat hij de relatie therapeut - cliënt hanteert en hij zet een medium in , gerelateerd aan eigen kennis en kunde. BEHANDELING Waar in de kwalificaties het woord behandeling wordt gebruikt, wordt bedoeld: De werkwijze, methoden, technieken en materialen die in het kader van de creatief therapeutische behandeling worden ingezet. WERKWIJZEN Globale categorieën van behandeling. Hieronder vallen: ontdekkend werken, structurerend werken, en werken gericht op acceptatie. Daarnaast wordt een andere indeling gehanteerd: de ortho(ped)agogische, de


- 67 -

december 1999

supportieve, de palliatieve, de re-educatieve en de reconstructieve behandeling. Werkwijzen kunnen in elkaar overlopen of elkaar opvolgen. METHODIEKEN Een creatief therapeutische methodiek is gebaseerd op theoretische uitgangspunten over therapie en houdt een bepaalde wijze van handelen in. (bv. de creatief procestheorie, de kunstanaloge benadering, het analoge proces-model, de psychodynamische creatieve therapie, etc.) METHODEN De werkvormen die de creatief therapeut op de werkvloer heeft ontwikkeld in de behandeling van een bepaalde doelgroep. TECHNIEK Een enkele kortdurende handeling door de creatief therapeut in een medium of verbaal voor, tijdens of na het werken in een medium, waarmee de creatief therapeut bij de cliënt een onmiddellijke reactie uitlokt of zijn onmiddellijke beleving probeert te beïnvloeden (b.v. synchroniseren, confronteren, reflecteren). Binnen een werkvorm kan de creatief therapeut verschillende technieken toepassen. Technieken zijn veelal ingebed in een bepaalde methode. KWALIFICATIE Een uitspraak waarin een bekwaamheid van een beginnend beroepsbeoefenaar creatieve therapie zichtbaar wordt gemaakt in een cluster beroepstaken.


- 68 -

december 1999

Gebruikte Literatuur Beroepsprofiel voor de creatief therapeut, Nederlandse Vereniging voor Kreatieve Therapie, 1995 Bij nader inzien. Eindrapport van de aanvullende visitatie creatieve therapie HBO-raad, Den Haag, 1997 De creatieve professional. Opleidingsprofiel SPH Utrecht , 17 december 1998 Hutschemaekers, G. Notitie bij- en nascholing creatieve therapie. Utrecht: Trimbosinstituut. 1998 Hutschemaekers, G. & Neijmeijer, L. Beroep in beweging. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. 1998 Landelijk Opleidingsprofiel MWD, 1998 Nafzger, J. & Van Gaalen-Oordijk, I. Eindrapport arbeidsmarktonderzoek creatieve therapie. ‘s Hertogenbosch: CINOP. 1999 Neijmeijer, L. & Hutschemaekers, G. Creatief therapeuten in de gezondheidszorg. Tijdschrift voor Creatieve Therapie, 1996, 15 (3). 3-8. Neijmeijer, L., Wijgert J. van de & Hutschemaekers, G. Beroep: vaktherapeut/ vakbegeleider. Utrecht: NcGV. 1996 Romiszowski A.J, Designing instructional systems New York, 1981 Smeijsters, H. Creatieve therapie. Bussum: Coutinho. 1999


- 69 -

december 1999

Landelijk Opleidingsprofiel Creatieve Therapie

Recommend Documents