tm
M eeste r - g eze l ™ , 1 m a a r t 2 0 0 9 Vele vragen worden aan Meester-gezel™ gesteld betreffende Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Veel informatie is op Internet te vinden, echter door de enorme hoeveelheid van artikelen heeft Meester-gezel™ de actualiteit in dit document voor de lezer op een rij gezet. Dit document is verre van compleet en origineel, het is een verzameling van onderwerpen en achtergrondinformatie over Maatschappelijk verantwoord Ondernemen op dit moment. Voor meer uitgebreide informatie verwijzen wij u naar de genoemde bronnen in de tekst. Inleiding; Triple P staat vo or People - Planet - Profit/Prosp erit y. De term Triple P komt voort uit het concept van de triple bottom-line zoals uitgewerkt door John Elkington in zijn boek Cannibals with Forks (Elkington, 1998). De triple bottom-line geeft aan dat een organisatie in haar bedrijfsvoering gelijkwaardig rekening moet houden met de volgende drie aspecten: • People (mensen): de sociale consequenties van haar handelen • Planet (milieu): de ecologische gevolgen • Profit (winst): de economische rentabiliteit Dit is ook bekend als maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) of Corporate Social Responsibility (CSR). Voor de Wereldtop over duurzame ontwikkeling te Johannesburg (2002) werd Profit veranderd in Prosperity (welvaart) om naast economische winst ook de maatschappelijke winst in de afwegingen te betrekken. De laatste jaren is het besef gegroeid dat duurzaam bouwen zich niet alleen dient bezig te houden met de P van Planet (milieu), maar dat de P’s van People en Prosperity eveneens betrokken moeten worden bij het ontwikkelen van een duurzaam gebouwde omgeving. A r tikelen: Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is een verzamelnaam voor activiteiten die worden opgelegd aan een bedrijf/merk door de maatschappij op het gebied van onder andere het milieu en mensenrechten. In deze korte beschouwing is enerzijds gefocust op MVO vorm als winst vanuit een (economisch perspectief ), aangezien deze vorm het meest voorkomt en het meeste potentie heeft in de toekomst. Anderzijds is gekeken naar de educatieve mogelijkheden. D e visie op MVO van MVO-Nederland “Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen houdt in dat ondernemerschap mede wordt benut om een bijdrage te leveren aan de oplossing van maatschappelijke vraagstukken”. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) heeft het laatste jaar veel aan aandacht gewonnen in het bedrijfsleven, vooral onder druk van de stakeholders van bedrijven. Uit een recent internationaal onderzoek blijkt dat maar liefst 89 procent van de ondervraagden zich laat beïnvloeden door MVO bij de aankoop van producten en dat 66 procent er zeker van is dat MVO in de toekomst een factor zal zijn bij de evaluatie van bedrijven. Bedrijven worden zich in toenemende mate bewust van de noodzaak van MVO. Zo besteden grote Nederlandse bedrijven als Unilever, Koninklijke Olie/Shell, VNU, Ahold, Achmea, ING, Rabo en ABN Amro aandacht aan MVO. Verder blijkt dat meer dan 80% van de Fortune 500 bedrijven op hun website aandacht besteden aan MVO. Niet alleen de grote bedrijven passen MVO toe, ook kleine bedrijven ondernemen MVO-activiteiten. De belangenvereniging MKB Nederland speelt hierbij een zeer actieve rol door kleine bedrijven te ondersteunen in hun MVO beleid. Tegelijkertijd is vastgesteld dat veel ondernemers nog aan het begin staan van een integrale MVOaanpak en dat verankering van MVO in de totale bedrijfsvoering bij de meeste bedrijven nog veel aandacht behoeft.
MVO meester-gezel.nl versie 1.0 © meester-gezel, 2009
tm
MVO als winstbron (omdat het lo ont). De situatie waarin MVO geld oplevert wordt gezien als de meest duurzame verankering in de bedrijfsvoering van een onderneming. Deze zienswijze wordt in de wetenschap ook erkend door onder andere Coors & Winegarden (2005). In deze situatie bieden maatschappelijke vraagstukken kansen die door ondernemers of bedrijven worden benut. Er is een win-win situatie mogelijk. MVO levert geld op voor een bedrijf en de maatschappij wordt er beter van. Een reden waarom MVO als winstbron de meest duurzame verankering in de bedrijfsvoering is wordt goed beargumenteerd door Coors & Winegarden. Zij stellen dat, traditioneel gezien, bedrijven opereren om de belangen van haar aandeelhouders te maximaliseren. Het is in het belang van de aandeelhouder om winsten te maximaliseren, en daarvoor is het de verantwoordelijkheid van de bestuurders van het bedrijf om elke beslissing te nemen vanuit dit belang. Volgens de normen van MVO heeft een bedrijf echter een verantwoordelijkheid naar een veel grotere groep, die van de stakeholders. De auteurs stellen dat het probleem met MVO echter is dat, wanneer een bedrijf stelselmatig elke stakeholder tevreden probeert te stellen, dit bedrijf hier op de lange termijn het loodje zal leggen. De reden hierachter is dat elk bedrijf enkel en alleen een reflectie is van de wensen, behoeftes en prioriteiten van het bedrijfsleven en/of de consument (afnemer). Daarvoor zal een verandering in het sociale en ecologische beleid van een bedrijf gepaard moeten gaan met een verandering in de wensen, behoeftes en prioriteiten van die afnemers. Vrijwillige MVO-activiteiten zijn volgens deze auteurs niets meer en niets minder dan promotiemiddelen die de afnemer moeten wijzen op nieuwe producten of lagere prijzen. MVO-activiteiten die door de afnemer zijn opgelegd zijn langdurig en substantieel van aard en worden verankerd in de bedrijfsvoering. Met andere woorden, alleen de vorm van MVO waarvoor de afnemer (extra) wil betalen, of het bedrijf de substantiële kosten kan verlagen, zal overleven. MVO als maatschapp elijk geweten (omdat het ho or t). Bij MVO als maatschappelijk geweten vraagt het bedrijf, vooral in haar communicatie naar derden, aandacht voor maatschappelijke problemen. Een voorbeeld hiervan is de aandacht die o.a. Heineken besteedt aan het rijden onder invloed en alcoholverslaving. MVO als maatschappelijk geweten leidt tot verhoogde waardering, perceptie van betrouwbaarheid en loyaliteit bij consumenten/afnemers, werknemers, overheid, aandeelhouders en andere stakeholders. MVO als go ed burgerschap (omdat het ho or t). MVO als goed burgerschap komt vooral naar voren in hoe een bedrijf omgaat met naaste belanghebbenden. In deze vorm ziet het bedrijf zichzelf als deelnemer aan het maatschappelijke verkeer en als lid van de gemeenschap en wil daar iets aan bijdragen. Dit uit zich bijvoorbeeld in richtlijnen voor de boekhouding of intensief overleg met gemeente en omwonenden over bijvoorbeeld: de openingstijden van winkels, veiligheid en milieu. MVO en de p olitiek (omdat het mo et). Bij de politieke theorie is de wens van bedrijven om hun lange termijn belangen in de maatschappij te verhogen de achterliggende motivatie om aan MVO te doen. Deze belangen kunnen economisch zijn, maar kunnen ook te maken hebben met de wet en/of machtsposities zoals licenties. Het doel is om de macht en autonomie van het bedrijf te bewaren en te verhogen, of om haar economische macht en kracht te rechtvaardigen en te verdedigen (denk aan Europese aanbestedingen, ISO certificering 26000 etc.).
MVO meester-gezel.nl versie 1.0 © meester-gezel, 2009
tm
Is maatschap p elijk verant wo ord ondernemen onontko ombaar? Ja. Het is nergens in Nederland en/of in Europa wettelijk verplicht om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Wel zijn er dusdanige trends in onze samenleving dat de druk van niet-financiële belanghebbenden toeneemt. Wil een onderneming blijven voortbestaan, dan wordt zij vroeger of later gedwongen naar die stakeholders te luisteren. En zichtbare acties te integreren in de bedrijfsvoering, want eerst zien, dan geloven, is mosterd na de maaltijd. Het zal een tendens worden van: eerst geloven, dan zien. Om te voorkomen dat een onderneming de speelbal wordt van steeds andere belanghebbenden, zal zij zich proactief moeten opstellen. Ofwel iedere onderneming zal maatschappelijk verantwoord moeten ondernemen. Dat er breed over dit onderwerp wordt gesproken blijkt uit het feit dat ISO heeft besloten een richtlijn (ISO 26000) voor maatschappelijk verantwoord ondernemen op te gaan stellen. Voldoen aan wet- en regelgeving is geen maatschappelijk verantwoord ondernemen. Er zijn immers maar weinig stakeholders die als hoogste verwachting van een bedrijf hebben: ‘voldoen aan de wetgeving.’ Het wegen van wat stakeholders willen, leidt dus altijd tot doelstellingen die verder gaan dan wat door de overheid is voorgeschreven. Zelf is Meester-gezel™ van mening dat na de financiële crisis de milieucrises in alle hevigheid zal losbarsten. De grote schaarste van energie en voedsel, maar ook de zeer snelle opwarming van de aarde zal hier debet aan zijn. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is van iedereen en zal ons leven en de leefbaarheid op aarde sterk beïnvloeden, de MVO kiem is gelegd. Stand van zaken In een artikel in het FD van zaterdag 8 november 2008 sprak Joost Oorthuizen over “duurzame handel is commercieel goed”. Oorthuizen: ‘Partijen die meedoen aan onze programma’s doen dat omdat ze inzien dat duurzame handel een commerciële propositie is. Het kan allemaal vanuit het hart, hoofd en portemonnee´. Je kunt als bedrijf je aandeelhouders bedienen op een fatsoenlijke manier. Neem de cacao. Cargill, Ecom, Mars en Nestlé doen mee in het programma. Zij beseffen dat als je in de boeren investeert door voorlichting of het betalen van iets hogere prijzen, de productie en kwaliteit van de cacao omhoog gaat. Dat is goed voor die boeren maar ook voor de cacao-industrie.’ Oorthuizen vindt het een ontdekking te merken dat er zo veel bevlogen ondernemers zijn. ‘Niet alleen bij de grote bedrijven, maar ook onder de mkb’ers. Zo doen mee Nederlandse importeurs van natuursteen uit groeves in China en India. Deze importeurs hebben niet veel macht in de keten. Door hun krachten te bundelen, kunnen ze toch een verschil maken in de arbeidsomstandigheden’. Enno Masurel, hoogleraar duurzaam ondernemen aan de Vrije Universiteit Amsterdam en lector duurzaam ondernemen aan Hogeschool Windesheim Zwolle, zegt in het FD van 20 augustus 2007 onder andere: ‘Ondernemers in het MKB praten maar weinig over maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), zo blijkt uit het recent verschenen onderzoeksrapport ‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen in het grote MKB’ van het Economisch Instituut voor het Midden- en kleinbedrijf EIM. Maar het rapport stelt ook dat de betrokken ondernemers veel aan MVO doen. Ondernemers ervaren hun maatschappelijke activiteiten niet altijd als MVO, en praten er daarom ook weinig over. Het rapport gaat verder in op de maatschappelijke en communicatieve waarde van MVO voor het MKB. Op het wereld wijde web zijn mega (ontelbare) ontwikkelingen en publicaties zichtbaar. Zo heeft het grootste internationale, zakelijke internetnetwerk LinkedIn een CSR netwerk voor CSR professionals (chicks). In het kader van MVO is de overheid als grote klant van het Nederlandse bedrijfsleven mo-
MVO meester-gezel.nl versie 1.0 © meester-gezel, 2009
tm
menteel bezig inkoopcriteria voor duurzame inkoop te definiëren. Het is de bedoeling, dat de centrale overheid in 2010 voor 100% duurzaam inkoopt en de lagere overheden voor 50%. De overheid deelt hiervoor de producten en diensten die zij inkoopt in tachtig groepen, waarvoor algemeen geldende criteria worden opgesteld. Barack Obama wil als wereldleider het initiatief nemen, zowel nationaal als internationaal, op duurzaamheid en klimaatbeleid, zo meldde enkele dagbladen op woensdag 19 november 2008. Obama verklaarde via een videoboodschap: ‘Iedere onderneming, organisatie en land die in schone energie wil investeren zal een bondgenoot hebben Washington’, wat hij later na zijn beëdiging als President van Amerika nog vele malen heeft herhaald Agrarische sector. ‘In de agro foodsector staan profit, people en planet vrijwel per definitie op gespannen voet. Dat maakt deze sector juist zo boeiend. MVO is dan ook een ‘must’ voor agrarische ondernemers die met beide benen in de samenleving staan. Ondernemers die het contact met de maatschappij niet willen verliezen, kiezen voor een toegevoegde waarde strategie, in plaats van de traditionele kostprijsstrategie’. Dit pleidooi vanuit het ministerie van Landbouw is al vele jaren oud. Inmiddels zijn al vele Agro-MVO projecten afgerond en MVO prijzen gewonnen door bedrijven uit de Agro sector. Bedrijven en organisaties die maatschappelijk verantwoord ondernemen, zijn beter in staat te innoveren en leveren betere prestaties. Dit blijkt uit onderzoek van Toos Hofstede waarmee ze afstudeerde aan de faculteiten Gedragswetenschappen en Management en Bestuur van de Universiteit Twente. Kenmerk van maatschappelijk verantwoord ondernemen is dat de organisatie niet alleen gefocust is op financiële aspecten, maar ook oog en oor heeft voor alle sociale en ecologische onderwerpen die de organisatie aangaat. In plaats van het maken van winst staat het creëren van waarde voorop. Bedrijven en organisaties die deze benadering het meest consequent toepassen zien eerder innovatiekansen en verbeteren daardoor hun organisatieperformance, bewijst het Twentse onderzoek. Resu ltaat: Lever t MVO geld op? Dat ligt aan het ambitieniveau. Verder verschilt het per maatregel. Energiebesparing levert geld op. Andere zaken kosten in eerste instantie geld, maar zullen op de langere termijn geld opleveren, zoals een goed opleidingsniveau van werknemers. Er zijn ook aspecten denkbaar die veel investeringen kosten, maar waarvan het in eerste instantie onduidelijk is of en wanneer ze geld zullen opleveren. Wat lever t MVO op? De maatschappij heeft minder te lijden van schadelijke invloeden. Onze bedrijfsactiviteiten leveren positieve effecten op zoals: gemotiveerde, gezonde werknemers, een schoner milieu, duurzame en veilige producten en diensten. Is er o ok subsidie vo or MVO? Er is geen specifieke MVO-subsidie. Wel zijn er subsidies te krijgen voor deelaspecten van MVO, zoals energiebesparing of het aannemen van minderheden. Veel milieu- en innovatiesubsidies gaan via SenterNovem. Verder zijn provincies, ministeries en de EU mogelijke subsidiebronnen. Vinden k lanten MVO b elangrijk? Zakelijke klanten, zoals grote bedrijven die met MVO bezig zijn, eisen eenzelfde toewijding vaak van hun toeleveranciers. Denk aan Philips, Ikea, Shell, BMW of Gamma, die allemaal een lijst met Triple P criteria hanteren voor hun toeleveranciers.
MVO meester-gezel.nl versie 1.0 © meester-gezel, 2009
tm
Consumenten zijn grilliger in hun aankoopgedrag. Uit enquêtes blijkt dat consumenten het belangrijk vinden dat leveranciers en fabrikanten duurzaam en verantwoord bezig zijn, maar als ze een aankoop doen, geeft prijs vaak de doorslag. MVO als maatschapp elijke func tie De KvK, MKB Nederland, VNO NCW en enkele adviesbureaus zijn in de Regio Oost actief op het gebied van MVO. Deze activiteiten staan direct in relatie met de politieke agenda van het kabinet; de kabinetsvisie 2008-2011. Een opleidings en/of MVO educatie centrum ontbreekt in Nederland. Voor het bedrijfsleven zijn mondjesmaat enkele training en opleidings- mogelijkheden beschikbaar. De aangeboden opleidingen en trainingen worden verzorgd door MVO experts, universiteiten en enkele hogescholen. . MVO als waardebron Maatschappelijk verantwoord ondernemen kan voor bedrijven betekenen dat zij enerzijds streven naar winst (profit), rekening houden met het effect van haar activiteiten op milieugebied (planet) en tevens dat zij oog hebben voor menselijke aspecten binnen en buiten de onderneming (people), anderzijds kan MVO het MKB helpen en bijstaan om duurzaam ondernemen verder vorm te geven in strategie, beleid en implementatie. Het gaat het MKB om een balans te vinden tussen people, planet en profit. Steeds vaker blijkt uit de praktijk dat die balans leidt tot betere resultaten voor zowel het bedrijf als de samenleving. D e waarde en winst vo or b edrijven: • Verdieping van relaties met ondernemers c.q. klantenbinding • Goede en open relatie met toeleveranciers • Continuïteit op de lange termijn • Inspelen op nieuwe markten en doelgroepen, bieden van nieuwe diensten aan bedrijven en het ontmoeten van nieuwe, potentiële klanten • Meer geïntegreerde bedrijfsvoering • Onderscheiden van concurrentie, concurrentievoordeel • Beter imago c.q. versterking of verbetering van de reputatie. • Grotere naamsbekendheid • Individuele ontplooiing door het opdoen van nieuwe vaardigheden, het kennismaken met andere bedrijven en omstandigheden • Samenwerking met brancheorganisaties en ondernemersverenigingen Tot slot: Het is eigenlijk een ridicule zaak, dat een belangrijk deel van de gevonden artikelen en de discussie over MVO gaat over motieven om het te doen en over richtlijnen, hoe middels rapportages aangetoond moet worden, dat bedrijven zich houden aan de spelregels van MVO. MVO is iets wat uit jezelf komt. Als je iets wil betekenen voor deze wereld, je omgeving of je gezin, dan onderneem je met een ander doel dan zelfverrijking of maximalisering van de opbrengsten voor aandeelhouders. MVO is een bindmiddel tussen mensen en organisaties. Streven naar een businessdoel door middel van MVO is een bewezen, succesvol veranderings- en innovatieconcept. Start nu, anders wordt uw bedrijf een ‘trage volger’ in plaats van een onderscheidende, duurzame, excellente en innovatieve organisatie!
Is d e Sk y t h e l i m i t ? Nee de aarde! (aldus meester-gezel)
Bronnen: Internet, Basisboek MVO, CSR-Academy, Ministerie van Economische zaken, MVO-Nederland, EIM, Het Kabinet, FD, NEN, SenterNovem, EU commissie, Barack Obama, MKB-Nederland, e.a.
MVO meester-gezel.nl versie 1.0 © meester-gezel, 2009
