MUZISCH CREATIEF. Inleiding

MUZISCH CREATIEF Inleiding

Als inleiding tot deze bijdrage muzisch-creatief verwijzen wij graag naar de visietekst 'Kunst- en Cultuureducatie' die we centraal opnemen in de Didactische en Pedagogische berichten schooljaar 2012-2013. We hopen van harte dat deze visietekst inspirerend kan werken voor de scholen die werk willen waken van een innovatief beleid rond kunst- en cultuureducatie.

Patrick Ameye, Els Bilcke, Ann Casier, Pascale Muylaert, Isabelle Tack en Johan Vankeersbilck

1

ESTHETICA We verwijzen vooreerst en in het bijzonder naar de visietekst 'Kunst- en Cultuureducatie', die een afzonderlijke plaats gekregen heeft in deze didactische berichten. Cultuur en kunst richten zich immers naar alle vakken. We hopen hiermee tegemoet te komen aan de verzuchtingen die enige tijd terug opdoken in het zogenaamde Bamford-rapport. Deze tekst wil dan ook graag inspirerend werken om een brug te helpen slaan tussen de school en de omgeving, om de ‘cultuur’vakken muzikale opvoeding, plastische opvoeding en esthetica binnen de school dichter bij elkaar te brengen en om een leerlijn kunst- en cultuureducatie uit te werken. Een leerlijn die het basisonderwijs, het secundair onderwijs en het hoger onderwijs overspant. We vragen dan ook met aandrang dat de tekst zal voorkomen op een gezamenlijk overleg op school tussen de leraren van de drie vakken.

Daarnaast focussen we ons op twee concrete voorbeelden van praxis in de estheticales.

Vooreerst vermelden we een project fotografie, helemaal gedragen door de leerlingen. Daarna tonen we hoe leerlingen filmpjes/videoclips maken in het kader van de Canvascollectie.

De Dag van esthetica (in d’Abdij - DPB-Brugge, dinsdag 11 december 2012) staat overigens helemaal in het teken van de filmtaal. Gerrit Vosters, geassisteerd door Gino Vanherweghe, begeleidt ons die dag door de wondere wereld van de film. Op het programma staat een beschouwend en een praktisch gedeelte.

2

3

1

Fotoproject

Het fotoproject gaat sinds enkele jaren door in De Bron Tielt en is verbonden met de Open Monumentendag. Lerares esthetica Véronique Maenhout begeleidt het evenement. Dit schooljaar vindt de Open Monumentendag plaats op zondag 9 september 2012.

1.1

Het thema voor 2012 is woord, muziek, beeld: -

Een onverwoestbare missie Open Monumentendag heeft van bij zijn eerste editie in 1989 dezelfde missie: het grootste culturele evenement in Vlaanderen maakt het grote publiek en de diverse overheden warm voor ons bouwkundig, landschappelijk, archeologisch en mobiel erfgoed. Dat doet Open Monumentendag door het publiek op een originele manier te laten kennismaken met het erfgoed en door activiteiten te organiseren die er een inhoudelijke band mee hebben. Het evenement, tegelijk een lokaal en een Vlaams gebeuren, blijft fris dankzij het jaarlijks veranderende thema. In 2012 is dat dus 'Muziek, woord en beeld'.

-

Een Open Monumentendag vol creatie, beleving en inspiratie Mensen zijn mensen omdat ze aan cultuur doen. En cultuur maak je, beleef je, voer je uit, toon je, leer je aan, verspreid je, bewaar je, breng je in herinnering … Met al die functies en ervaringen zijn plekken verbonden die heel vaak erfgoedwaarde hebben en die ook belangrijk zijn voor een gemeenschap. Want cultuur, dat deel je. Over die nog zichtbare en 'aanvoelbare' gebouwen en plaatsen gaat Open Monumentendag 2012. Het belooft een dag te worden vol creatie, emotie, beleving, inspiratie, herinnering en schoonheid.

-

Een brede waaier * Feest-, dans-, muziek- en theaterzalen, bioscopen, theaters, salons, musea, kiosken …: mensen beleven intense 'culturele momenten' in gebouwen met een eigen karakter die ook als erfgoed belangrijk zijn (geworden), lokaal, regionaal en zelfs internationaal. * Veel gebouwen en plaatsen hebben kunstenaars geïnspireerd, ademen tot op vandaag een bijzondere sfeer uit en zijn belangrijk als erfgoed: huizen van kunstenaars, schrijvers en architecten, ateliers, kunstenaarskolonies, landschappen, straten, buurten en zelfs hele dorpen ... Schrijvers, schilders en andere kunstenaars doen ons, dankzij hun werk, met een ander paar ogen naar erfgoedplekken van vandaag kijken. Op Open Monumentendag 2012 reiken we die andere blik aan. 4

* De welgestelde burger en edelman beleefde muziek en andere vormen van cultuur lange tijd in zijn privéruimtes, terwijl 'de gewone man' er vooral mee in contact kwam op straat (beiaarden, klokken, rondtrekkende muzikanten) en in de kerk. Cultuur is inmiddels 'van iedereen', maar de historie van de beleving biedt mooie perspectieven voor een cultuurevenement als de Open Monumentendag. Denk aan de orgelmuziek en aan de stralende glasramen, of aan hoe in de 19de eeuw kunst en kunstenaars zich inzetten in de natievorming.

* Cultuur rust op een onderbouw: je leert disciplines aan, zorgt voor de verspreiding van cultuur, drukt boeken en maakt instrumenten. Een aantal plaatsen waar dat gebeurde en gebeurt, zijn perfect erfgoedwaardig: academies, scholen, bibliotheken, drukkerijen, ateliers van instrumentenbouwers …

* Open Monumentendag 2012 herinnert aan veel mensen die cultureel belangrijk waren. Het wordt ook een dag waarop kunstige graven en al dan niet vergeten standbeelden van kunstenaars tijdens activiteiten in het spotlight staan. 1.2

Procedure De leerlingen krijgen de uitleg en de opdracht (cf. hieronder) tijdens de 1ste les esthetica van september. Op die manier krijgen de leerlingen de kans om deel te nemen aan Open Monumentendag. De brug tussen de school en de omgeving wordt zo een feit. We verplichten de leerlingen niet, maar we stimuleren ze wel om deel te nemen. Met resultaat blijkbaar, want jaar na jaar nemen er in elke klas leerlingen deel aan het gebeuren. Ze kunnen uiteraard ook voor of na Open Monumentendag een foto nemen. De leerlingen geven op de afgesproken datum de opdracht op papier af. Daarna plaatsen ze de foto in de computerklas op de website. De leerlingen verwerken de foto’s per klas in een PowerPoint. Dit is handig bij de peerevaluatie. In een volgende les evalueren de leerlingen de foto's in klas (zie peerevaluatie). Elke leerling geeft bij zijn foto een korte mondelinge toelichting. De andere leerlingen geven punten op originaliteit, technische kwaliteit, esthetische waarde en mondelinge toelichting. Daarna wordt een gemiddelde gemaakt van de gegeven punten. De leerlingen kiezen ook hun twee favoriete foto's. De stemmen worden geteld en de klas weerhoudt twee foto's. Met die geselecteerde foto's per klas van het 5de en het 6de jaar wordt een tentoonstelling opgezet. De andere leerlingen van de school kunnen die tentoonstelling bezoeken. 5

De leerlingen kiezen zelf de opstelling, zorgen voor de nodige ruchtbaarheid rond de tentoonstelling, houden toezicht tijdens de openingsuren, geven desnoods wat uitleg bij het fotoproject ...

1.3

Hierna volgt de informatie die gegeven werd in het kader van Open Monumentendag 2011:

1.3.1 Opdracht  Bezoek een monument voor, tijdens of na de Open Monumentendag.  Neem een (geslaagde) foto.  Schriftelijk verslag:  Naam en logo van de school (Taak JEF moNUment, een jonge blik op een open monument)  Titel foto  Naam van het monument  Foto  Toelichting (max. 10 regels): Waarom heb je dit gebouw gekozen? Wat is je idee achter je foto? Waarom heb je het monument op die manier gefotografeerd?  Is het verslag meer dan 1 pagina, ofwel recto verso, ofwel geniet (geen plastiekmapje, of insteekhoesje)  Wanneer in te dienen? Tijdens de les in de week van … 1.3.2

Inlevering:  In de week van de inlevering is de computerklas gereserveerd en kunnen foto en tekst tijdens de les geplaatst worden op de website van Open Monumentendag. Breng de foto en tekst digitaal mee.  Schriftelijk verslag: tijdens de les in de week van de inlevering.

1.3.3

Evaluatie  Evaluatiecriteria: originaliteit, technische kwaliteit, esthetische waarde, verantwoording door de leerlingen.  Met de opdracht kunnen de leerlingen 20 punten verdienen: 10 punten door middel van een peerevaluatie (zie schema) en 10 punten gegeven door de leraar.

6

1.4

Handige tips voor een geslaagde foto o

Bekijk je onderwerp Het vinden van de goede hoek kan veel verschil maken voor je opname. Monumenten bewegen niet. Loop dus rustig rond en bekijk je onderwerp tot je een originele hoek gevonden hebt.

o

Iets extra op de foto Wees niet bang voor andere monumenten of stukken landschap op de foto. Door iets van de omgeving op te nemen, geef je het onderwerp meer context. Zoek naar interessante details.

o

Speel met lijnen Het oog van de kijker volgt onopgemerkt deze lijnen en wordt in het beeld ingevoerd. Diagonale lijnen maken de foto heel dynamisch. Denk aan wegen, brugjes, muurtjes … Plaats je onderwerp eens in de hoeken en hou ook je camera eens schuin ...

o

Speel met perspectief De meeste monumenten zijn groter dan jezelf, waardoor er vertekening ontstaat wanneer je de camera kantelt om alles in beeld te krijgen. Maak je geen zorgen over die lijnen die naar één punt lijken te lopen. Je kunt ze zelfs gebruiken om grote, krachtige structuren extra te benadrukken.

o

Gebruik (natuurlijke) kaders om je foto meer diepte te geven Overhangende takken en doorkijkjes, alle natuurlijke kaders kunnen effectief zijn om een mooie scène te krijgen.

o

Fotografeer eens bij bewolkt weer of regen Als het regent, denk je niet echt aan fotograferen. Toch kan dit weer heel boeiende en interessante opnamen opleveren. In de regen zelf fotograferen is bijna onmogelijk. Indien het toch lukt, verkrijg je een soort waas op de foto. Je kunt net voor of na de regenbui mooie foto’s maken. Gebruik glimmende wegen, regendruppels op het raam, weerspiegeling in waterplassen …

7

o

Fotografeer eens op een onverwacht moment van de dag Veel moderne bouwwerken komen 's avonds tot leven: als de zon net onder is of badend in neonlicht, als silhouet tegen een nachtelijke skyline of gewoon in het licht van straatlantaarns.

o

Gulden snede, regel van derden Een hulpmiddeltje is de 'Gulden Snede'. Als je onderwerp(en) op een van de snijpunten staat, maakt dit je foto spannender. Verdeel je beeld in drie delen en plaats je onderwerp op deze lijnen of snijpunten. Dit is natuurlijk slechts een richtlijn en die zijn er om in sommige gevallen van af te wijken.

o

Experimenteer Wellicht de belangrijkste tip. Door net niet de regels te volgen, krijg je soms beelden die net dat ietsje spannender, ongewoner zijn en bijgevolg nog meer in het oog springen.

o

Fotografeer monumenten in de ochtend of namiddag Aan het begin en eind van de dag en bij onbewolkt weer verlicht de zon de objecten met een lichtoranje gloed. Onopvallende, grijze monumenten, wegen of landschappen krijgen een warme toon. Fotografen noemen dit het 'gouden licht'. Let er wel op, dat de witbalans op 'zon' in plaats van 'automatisch' ingesteld staat, anders blijft van de warme kleur niet zo veel over.

8

Peerevaluatie EEN JONGE BLIK OP EEN OPEN MONUMENT

TECHNISCHE KWALITEIT

ORIGINALITEIT 1

2

3

4

5

1

2

3

4

ESTHETISCHE WAARDE 5

1

2

1 2 3 4 5 6 7 8 9 11 9

3

4

VERANTWOORDING 5

1

2

3

4

TOTAAL 5

20

2

Filmpjes maken in het kader van het scholenproject van de Canvascollectie

De opdrachten binnen het scholenproject van de Canvascollectie waren dit schooljaar zo interessant en innovatief (zeker het maken van de filmpjes) dat wij het opzet hieronder integraal weergeven. Met dank aan alle hieronder opgesomde instanties voor het vrijgeven van deze waardevolle informatie! INSPIRATIEDOCUMENT VOOR JE DEELNAME AAN HET SCHOLENPROJECT VAN DE CANVASCOLLECTIE.

www.canvascollectie.be/amsterdam

10

INHOUD

Inleiding. Hedendaagse kunst: a piece of cake!? - Enkele reflecties. Laat je inspireren! Enkele vertrekpunten van de hedendaagse kunst. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

De eigen leefwereld van de kunstenaar. Leven wordt kunst Het leven in de stad. Sociaal engagement Kunst als protestvorm Internationalisering, globalisering Het eigen lichaam als medium – de performance Gebruik van nieuwe media en het vernieuwen van de beeldtaal Het creëren van illusie Kunst die nadenkt over andere kunst Kunst kan ook grappig en vreemd zijn Interessante voorgangers uit de canvascollectie

En nu … Zelf aan de slag Praktische richtlijnen Tips bij het maken van filmpjes: Hoe, wat, waar? Partners

11

INLEIDING Bij het zien van een hedendaags kunstwerk denk je misschien maar al te vaak dat het heel eenvoudig is om zoiets zelf te maken. Nu nodigen we je uit om het dan ook gewoon zelf te doen. Steek de koppen bijeen en maak je eigen hedendaags (video)kunstwerk. De ingezonden werken werden getoond naast de genomineerde werken van de Canvascollectie in het Paleis voor Schone Kunsten, van 10 mei tot 10 juni 2012. Vooraleer je aan de slag slaat, neem je best dit document aandachtig door. Zo krijg je een beter zicht over wat er van jou verwacht wordt. In dit inspiratiedocument gaan we eerst wat dieper in op enkele aspecten van de hedendaagse kunst. Vervolgens staan we stil bij de technische aspecten bij het maken van de video en geven we je tips over hoe je te werk kunt gaan. Bekijk naast dit inspiratiedocument zeker ook de promotiefilmpjes van de Canvascollectie op internet (http://canvas.be/canvascollectie) want zij duwen je alvast in de goede richting. We wensen je alvast veel succes toe! HEDENDAAGSE KUNST: A PIECE OF CAKE!? 'Denken is kunst, kunst is maken, niet spreken. Kunst is niet bedoeld om iets uit te leggen, maar dat te laten zien wat je onmogelijk kunt uitleggen' Mario Merz ENKELE REFLECTIES IS HEDENDAAGSE KUNST WEL ZO EENVOUDIG ALS HET SOMS LIJKT? Wanneer we door een museum voor hedendaagse kunst wandelen speelt het idee: 'Dit kan ik ook', door het hoofd van vele mensen. Hedendaagse kunst lijkt zo makkelijk en heeft bovendien soms weinig te maken met goed kunnen tekenen of schilderen of het beheersen van een ambacht. Maar wat toevallige goeie vondsten lijken zijn vaak het product van een zoekproces. De hedendaagse kunstenaar beheerst vanuit zijn opleiding meestal bepaalde klassieke beeldende disciplines zoals schilderen, tekenen of beeldhouwen. In zijn zoeken probeert hij zijn ideeën en emoties vorm te geven in een eigen, nieuwe taal. Wanneer we een overzichtstentoonstelling van een hedendaags kunstenaar bekijken krijgen we meer inzicht in de taal die hij hanteert. We zien dat de goeie vondsten rijker en dieper zijn dan dat ze op het eerste zicht lijken. VOORBEELDEN: - Bv. Jackson Pollock [abstract expressionisme] lijkt wat 'geklieder'. Toch is er rekening gehouden met esthetische kwaliteiten: verdeling van kleur, afwisseling in brede en smalle verfdrips. De schilderijen geven ook voor een stuk het onrustige innerlijk van Pollock weer. - Bv. Mario Merz [Arte Povera] brengt telkens diezelfde iglovorm / grote aandacht voor verschillende materialen / hierachter idee om grens tussen kunst en leven op te heffen / afwijzen van consumptiemaatschappij / een link met de natuur / volkeren die in harmonie leven met de natuur.

12

WAT IS BELANGRIJK AAN EEN HEDENDAAGS KUNSTWERK? De kunstgeschiedenis evolueert en hierbij spelen kunstenaars die iets vernieuwend toevoegen aan de kunst een grote rol. Een voorbeeld: in de tijd van Monet waren veel kunstenaars bezig met het schilderen van historische taferelen. Claude Monet focuste zich op het schilderen van het licht en paste hiervoor zijn manier van schilderen aan, nl. door het werken in losse toetsen. Op het einde van de 19de eeuw was dit hedendaags. Het publiek zag niets in de flauwe onderwerpen die op een 'slordige' manier waren geschilderd. Het is juist door de vernieuwende manier van werken dat Monet als één van de weinige namen uit de eeuw stand houdt. Ook de hedendaagse kunstenaar zoekt naar originaliteit en vernieuwing zowel in onderwerpen als uitwerking (gebruik van nieuwe media, andere technieken, nieuwe materialen). Soms heeft het publiek tijd nodig om dit te aanvaarden. VOORBEELDEN: - Bv. Andy Warhol [pop-art] vertrekt vanuit herkenbare elementen uit de reclame en de populaire cultuur. Gebruikt zeefdruk, maar ook collages en bestaande voorwerpen. - Bv. Panamarenko ‘Aeromodeller’. Hij is de uitvinder en kunstenaar, die met materialen van de rommelmarkt toestellen in elkaar knutselt om te 'vliegen'. Hierbij is de droom om te kunnen vliegen het belangrijkste. Ook hij kreeg veel kritiek aan het begin van zijn carrière. HET BEGRIP KUNST VANAF DUCHAMP VERRUIMD Rond 1915 ontstaat er een breuk met de Westerse kunsttraditie. Deze is altijd een 'kijkkunst' geweest. Duchamp introduceert het concept, het denken over kunst als kunst. Hij introduceert ready-mades: 'fietswiel' 1913, 'flessenrek' 1915. Een ready made: 'fabrieksproducten die door middel van de kunstenaar tot de waardigheid van kunstvoorwerpen worden verheven.' De meest extreme readymade was de 'urinoire' of 'fontaine' uit 1917. Voorbeelden van andere conceptuele kunstenaars zijn: Joseph Kosuth, Joseph Bueys, Marcel Broodthaers, Yves Klein. EEN OPEN BLIK Wil je meer snappen van hedendaagse kunst, stap dan met een open geest het museum binnen. Een open houding kan je helpen. Kunst wordt echt boeiend wanneer je het verhaal achter het kunstwerk en de kunstenaar leert kennen. Hedendaagse kunst focust zich vaak op reflecties (conceptuele kunst) waardoor het criterium: 'het is mooi' niet toereikend is. Wat je voor jezelf echt goed vindt hangt natuurlijk af van je persoonlijke smaak. VOORBEELDEN: - Bv. Joseph Beuys ‘Hoe verklaar je kunst aan een dode haas’, ‘Wirtschaftswerte’: de vraag mooi of niet mooi doet hier niet ter zake. Dit werk is pas interessant als je de filosofie achter het werk kent.

13

LAAT JE INSPIREREN ! VERTREKPUNTEN VAN DE HEDENDAAGSE KUNST 1

DE EIGEN LEEFWERELD VAN DE KUNSTENAAR LEVEN WORDT KUNST Kunstenares Tracy Emin gebruikt haar leven als uitgangspunt. Ze stelde een bed 'The Bed’ (1998) tentoon als een soort zelfportret. Ze was naar eigen zeggen vier dagen niet uit bed gekomen omdat ze zich depressief voelde na het mislukken van een relatie. Lege whisky flessen, condooms, kleren, alles was terug te vinden in en rond het bed.

http://www.youtube.com/watch?v=hOxPYrdLD8Y 2

HET LEVEN IN DE STAD. SOCIAAL ENGAGEMENT Kunstenaar Francis Alÿs (geboren in Antwerpen) ging wonen in Mexicostad. De stad die zo een indruk op hem maakte is de inspiratiebron voor zijn kunst. We zien hem op zijn video’s al wandelend, slenterend, dolend door de stad. Dit als een soort verzet tegen onze snelle manier van leven.

http://www.youtube.com/watch?v=ZedESyQEnMA Paradox of Praxis. Sometimes making something leads to nothing. Mexico City 1997. Francis Alÿs duwt 9 uur lang een blok ijs voort. Een poëtische handeling die een mijmering is over de verhandeling en de vruchteloze inspanningen om in Zuid-Amerika te overleven.

14

When faith moves Mountains. Francis Alÿs werkte samen met 500 vrijwilligers om een 500 meter lange zandduin in Lima 10 centimeter te verplaatsen. Het is een actie met een hoge symboolwaarde als protest tegen het wanbeleid van dictator Alberto Fujimori in Lima. Het werk overleeft door video en documentatie, maar de politieke situatie is voor een groot stuk vergeten. http://www.youtube.com/watch?v=4eNuqLnFaYA 3

KUNST ALS PROTESTVORM

Thomas Hirschhorn bevraagt de maatschappij in zijn installaties. In ‘Too Too–Much Much’(2011) bevraagt Hirschhorn de wegwerpmaatschappij en teveel aan problemen in onze wereld. Hirschhorn gebruikt het motief van het drankblik vanwege de universele vorm en basisproduct voor creativiteit in alle culturen. Uiteindelijk stelt de kunstenaar de vraag hoe we als individu omgaan met de duizenden gevoelens, ervaringen en beschouwingen die ons dagelijks beroeren. De ervaring die hij zo creëert is tegelijk beklijvend, confronterend en een uitnodiging tot dialoog en discussie. www.youtube.com/watch?v=GUcw53PcTlg Alfredo Jaar 'The cloud': Hier worden op de grens tussen Mexico en de Verenigde Staten 1000 witte ballonnen opgelaten, begeleid door een muzikaal ensemble. Het werk is een eerbetoon aan de mensen die in de afgelopen 10 jaar het leven lieten op deze plek. www.alfredojaar.net/cloud/cloud.html Mona Hatoum 'Hanging Garden': zandzakken die ons doen denken aan barricade, oorlog, verdediging, checkpoints, zijn gevuld met zaadjes die ontkiemen – ze worden groene grassen – en doen eerder denken aan alles dat toch nog groeit ondanks de oorlog. www.designboom.com 15

4

INTERNATIONALISERING, GLOBALISERING Het gebied waar men hedendaagse kunst beoefent, is sterk uitgebreid. Over de hele wereld is men ermee bezig. Shirin Neshat, ‘Turbulent’ videowerk.

Iran/VS,

http://www.youtube.com/wat ch?v=f2DNMG2s_O0 Een man zingt met een minder goeie stem traditionele liederen voor een bomvolle zaal. Een vrouw zingt met een prachtige stem progressieve liederen voor een lege zaal. De kunstenares wil stereotypen doorbreken van culturen waarin dominante mannen vrouwen onderdrukken. 5

HET EIGEN LICHAAM ALS MEDIUM – DE PERFORMANCE

Bas Jan Ader Nederlands kunstenaar, maakte performances waarin het idee van zwaartekracht en fysische verschijnselen belangrijk zijn. Elke performance bevat een element van suspensie. De kunstenaar verdween op gegeven ogenblik spoorloos. Hij wou solo de Atlantische oceaan overvaren. Enkel zijn boot werd teruggevonden voor de kust van Ierland. www.basjanader.com Marina Abramovic gaat in haar performances de grenzen aftasten van het fysieke en mentale uithoudingsvermogen en werkt ook rond relaties. In ‘Rest Energy 1980’ zien we haar samen met haar toenmalige partner Ulay.

www.youtube.com/watch?v=3Tz-K4EC8hw

16

6

GEBRUIK VAN DE NIEUWSTE MEDIA IN HET VERNIEUWEN VAN DE BEELDTAAL

Nick Ervinck maakt filmpjes van manueel gemaakte sculpturen. We zien wolkenkrabbers die drijven op de zee en boten die open klappen.

http://www.nickervinck.com/selectedworks/animations Voor het maken van zijn complexe sculpturen, maakt Nick Ervinck gebruik van een 3-D printer. http://www.nickervinck.com/documentation (tweede filmpje) Videokunstenaar, Chris Cunningham toont een vernieuwende taal in zijn films en videoclips. www.youtube.com/watch?v=bQSgAPZJI2A

De magie van robotten in de videoclip 'All is Full of Love' van Björk. Maker: Chris Cunningham.

www.youtube.com/watch?v=EjAoBKagWQA

17

7

HET CREËREN VAN ILLUSIE Hans Op de Beeck evoceert een plek, een stemming, een kapstok voor een mogelijk verhaal. Hij creëert hiervoor denkbeeldige locaties aan de hand van maquettes. Voor 'Sea of Tranquility' ontwierp hij de grootste cruiseliner ter wereld op de computer. Het resultaat is een verbluffende film! (ook linken via cobra/goudvis canvas)

www.youtube.com/watch?v=Oom8SSaj-dI 8

KUNST DIE NADENKT OVER ANDERE KUNST

Marcel Duchamp tekende een snor en een baard op de reproductie van de Mona Lisa en gaf dit werk de titel L.H.O.O.Q. www.digischool.nl/ckv2/bevo/kunstvakken2_2006/.../mona_lisa.htm Bill Viola, maakte de video 'The Greeting'. De video is gebaseerd op de ‘Visitatie’ een werk van de Italiaanse Renaissancekunstenaar, Jacopo Pontormo. We zien een eigentijdse interpretatie van Maria die op bezoek gaat bij haar nicht Elizabeth, allebei zijn ze zwanger. http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20040421_videokunst01 9

KUNST KAN OOK GRAPPIG EN VREEMD ZIJN Peter Fischli en David Weis halen in 'Der Lauf der Dingen' en ‘de Wurstserie’ objecten uit hun context. Dit geeft een vreemd en grappig resultaat.

www.youtube.com/watch?v=3tv-JbAurcg

18

Tony Oursler zoekt een alternatief voor het videoscherm. Hij gebruikt bloemen, poppen, of reusachtige oogballen als ‘scherm’ en projecteert hierop ogen, monden en pratende hoofden. www.youtube.com/watch?v=8aqIk_ynVak 10

INTERESSANTE VOORGANGERS UIT DE CANVASCOLLECTIE … Sarah Carlier sluit de dorpsfanfare op in een veel te kleine ruimte en plaatst er dan haar camera op. http://video.canvas.be/decanvascollectie-2010-mu-zeeoostende-1

Bekijk ook eens de promofilmpjes van de canvascollectie op deze link: http://canvascollectie.canvas.be/canvascollectie-2012/canvas-zoekthedendaagse-kunst/

19

3

En nu … zelf aan de slag!

Hoe zelf meedoen?

Maak een creatief filmpje fototoestel of videocamera. Stuur het in via deze website.

-

Voorwaarden

-

met

je

gsm,

Meedoen kan alleen, met een groepje of met de hele klas. Doelgroep: het derde, vierde of vijfde jaar secundair onderwijs. Insturen kon tot en met 31 mei 2012. Duur: minimaal 20 seconden en maximaal 1 minuut. Formaat: .mov, .avi, .mpeg, .mp4.

Alle filmpjes zijn op de website van De Canvascollectie gekomen. Bij elk filmpje was er plaats voor reacties. Je kon ook elk filmpje een score geven.

Tips bij het maken van filmpjes: Hoe, wat, waar?

Een selectie van de beste filmpjes werd getoond tijdens de tentoonstelling in Bozar, die liep van 10 mei tot 10 juni 2012. De Nationale Commissie besliste uiteindelijk welke filmpjes in de prijzen gevallen zijn. FILMPJE IN ÉÉN TAKE FILMPJE MET SCÈNES: MONTAGE NODIG => twee eenvoudige programma’s hiervoor zijn Moviemaker (Windows) en iMovie (Mac) TIP! Als je bij beide programma’s in de menubalk op ‘Help’ klikt, wordt stap voor stap uitgelegd hoe je een film maakt: importeren van video- of fotobestanden, een nieuw project beginnen, de bestanden aan elkaar plakken tot één film, titels en effecten toevoegen. Op You Tube staan er ook verschillende handleidingen. STOP-MOTION: = Foto’s achter elkaar monteren zodat ze een filmpje vormen. Een uitgebreide uitleg hierover vind je op Wikipedia.

Hoe ga je technisch te werk?

Je kunt foto’s maken van dingen die je uitbeeldt, van voorwerpen die je verplaatst of van opeenvolgende tekeningen die je maakt. - Les (in het Engels) stop-motion met Moviemaker: http://www.youtube.com/watch?v=5tqtTiuCV7Q

20

- Les (in het Engels) stop-motion met iMovie: http://www.youtube.com/watch?v=ipE3nCjI0IU Enkele voorbeelden

- Voorbeelden met personen en voorwerpen: http://www.youtube.com/watch?v=ieN2vhslTTU http://www.youtube.com/watch?v=2_HXUhShhmY http://www.youtube.com/watch?v=BpWM0FNPZSs - Voorbeelden met tekeningen:

Partners

http://www.youtube.com/watch?v=u46eaeAfeqw http://www.youtube.com/watch?v=uuGaqLT-gO4 Man Bijt Hond: afsluitend filmpje ‘Dag op dag’ (ook zie You tube) Dit project werd georganiseerd in samenwerking met KUNSTWERK[t] en het Centrum voor Beeldexpressie. Het Centrum voor Beeldexpressie is het aanspreekpunt voor iedereen die niet-beroepsmatig bezig is met fotografie of film. Wil je met je school een educatief, interdisciplinair of participatieproject opstarten rond fotografie of film, dan kunnen zij je helpen! Ook als je op zoek bent naar sprekers of lesgevers, kun je met hen contact opnemen. www.beeldexpressie.be Vorstermanstraat 7, bus

1.5,

2000

KUNSTWERK[t] is het aanspreekpunt actieve kunstbeoefenaar in Vlaanderen.

Antwerpen voor

de

Atelierbezoeken, informatie, workshops of expomaterialen: voor deze en veel andere zaken kun je bij KUNSTWERK[t] terecht. Via ons tweemaandelijks magazine KUNSTLETTER[s], eigen publicaties en onze website houden we je op de hoogte van activiteiten op het vlak van de beeldende kunsten. www.kunstwerkt.be Bijlokekaai 7c, 9000 Gent Met steun van KBC en Canoncultuurcel AUTEURS: Petja Gekiere & Marianne Sneijers – educatieve medewerkers KUNSTWERK[t]

21

We wensen jullie een boeiend en creatief nieuw schooljaar! Ann Casier Johan Vankeersbilck

Dag van esthetica Docent: diverse docenten Datum en uur: dinsdag 11 december 2012 (volledige dag) Locatie: DPB-centrum d'Abdij Assebroek

Dag van muzikale opvoeding Maandag 25 maart 2013 (volledige dag) DPB-centrum d'Abdij Brugge

22

LICHAMELIJKE OPVOEDING Van 'Moetivatie naar Motivatie'

Als inleiding een fabel …

Op zekere dag besloten de dieren dat er iets moest gebeuren om de problemen van de moderne wereld op te lossen. Daarom verkozen ze een schoolbestuur bestaande uit een beer, een das en een bever en ze huurden een egel in om het onderwijs te geven. Het leerplan omvatte rennen, klimmen, zwemmen en vliegen. Om het onderricht vlot te laten verlopen werden alle dieren die even oud waren, op dezelfde manier onderwezen in alle vakken. De eend was de beste zwemmer - in feite was ze beter dan de onderwijzer maar voor vliegen had ze zwakke punten, en voor rennen viel ze totaal uit. Omdat ze zo slecht was in rennen, kreeg ze extra lessen, aldus moest ze rennen oefenen terwijl de andere dieren zwemles hadden. Nadat ze dat een poos gedaan had, waren haar gevliesde poten zo vermoeid dat ze slechts middelmatige punten kreeg voor zwemmen. De eekhoorn haalde topscores in klimmen, maar was daarentegen heel gefrustreerd in de vlieglessen. De leraar wou immers dat hij zou starten van op de grond, terwijl de eekhoorn zelf liever van boom tot boom wou vliegen. Hij geraakte zodanig overwerkt dat hij na verloop van tijd nogal zwakke punten haalde voor klimmen, en nog zwakkere voor rennen. De arend was een probleemleerling en werd vaak zwaar gestraft. Tijdens de klimlessen bereikte hij de boomtoppen vlugger dan eender wie, maar hij wou het altijd op zijn eigen manier doen. Daarom werd hij in een observatieklas geplaatst. Het konijn startte als kampioen van de klas voor rennen, maar kreeg een zenuwinzinking omwille van al het extra werk voor zwemmen. Aan het einde van het schooljaar haalde een abnormale paling, die crimineel goed kon zwemmen en die ook goed kon rennen, klimmen en een beetje vliegen, de hoogste gemiddelde score. Daarom werd hij aangeduid om de speech te houden tijdens het promotiebanket. De prairiehond bleef van school weg, omdat graven door het bestuur niet als vak erkend werd. Daarom liet de hond zijn jongen onderrichten door een das. Na een 23

tijd vond de hond steun bij een wild zwijn en samen stichtten zij een privéschool, die alras een succes bleek te zijn. De gewone dierenschool echter, die opgezet was om de problemen van de wereld op te lossen, werd gesloten, tot grote opluchting van alle dieren in het bos.

Bron: uit 'Christene school' COV, vertaald uit het Deens.

Als mensen iets doen, staan ze ook stil bij het effect ervan. Ze stellen niet alleen vast wat ze terechtbrengen van wat ze zich voorgenomen hebben, maar ze beoordelen tegelijk ook: was het zoals gewenst, kon het een beetje of veel beter? Waaraan ligt het en wat kunnen we in de toekomst maar best veranderen? Of wat moeten we zeker blijven doen? Aan het evalueren kun je met andere woorden drie facetten onderscheiden: vaststellen, beoordelen en beslissen over wat je verder hoort te doen. Dat ingebakken mechanisme zorgt ervoor dat mensen of hun organisaties ontwikkelen of leren, altijd en overal. Het is geen proces dat typisch is voor leren op school. Wel is er op school, een plaats bij uitstek om te leren, uitgesproken aandacht voor.

De belangrijkste leidraad in het onderwijs lichamelijke opvoeding is ons leerplan. We nemen als voorbeeld het leerplan 2de graad aso/tso/kso. (VVKSO – BRUSSEL D/2010/7841/022) De leraar is verantwoordelijk voor de realisatie van het leerplan. Hij kiest per bewegingsgebied PRIORITAIR (3.2.1 Leerplandoelen) twee of meer bewegingsdoelen en persoonsdoelen uit het algemeen doelenkader waaraan hij wil werken tijdens een periode. Een PRIORITAIRE keuze wil zeggen dat de leraar bepaalde accenten legt waaraan hij wil werken in een periode. Dit houdt in dat hij zich laat inspireren door de gekozen doelen in alle handelingen, activiteiten, werkvormen, inhouden, evaluatie … Niets weerhoudt de leraar ervan andere leerplandoelen uit het algemeen kader in te bouwen. Integendeel ze worden niet uit het oog verloren.

We passen dit even toe op bv. doelspelen: Bij doelspelen zoals basketbal, handbal, voetbal, korfbal, hockey, krachtbal, rugby ... probeert de ploeg in balbezit te scoren. De andere ploeg probeert dit te verhinderen en de bal te veroveren. Elk spel wordt vanaf het begin ervaren als een spel op doel. 24

Balbezit houden, doelkansen creëren, doelkansen verhinderen en balbezit veroveren zijn spelhandelingen en/of tactische principes die transfereerbaar zijn van het ene doelspel naar het andere. We realiseren leerinhouden 14 en 17. Er wordt minimum één doelspel per jaar aangeboden.

Leerplandoelen. DE LERAAR KIEST UIT HET ALGEMEEN DOELENKADER (p. 28) PER PERIODE, PRIORITAIR: twee of meer bewegingsdoelen en persoonsdoelen. •

Concreet vertaald naar doelspelen

•

Met aandacht voor: * verantwoord en veilig bewegen (zie 3.5 Veiligheid); * zelfstandig werken/leren en reflecteren over bewegen (zie 3.8 Didactische wenken); * taalgebruik (zie 3.9 LO en taalbeleid); * transfer naar andere bewegingscontexten (zie 3.8.6 Kiezen voor duurzaam leren).

Leerinhouden: ondersteunende kennis, inzichten, vaardigheden, attitudes. Rollen vervullen: aanvaller, verdediger, wisselspeler, kapitein, coach, feedbackgever, scheidsrechter, tornooileider, observator, materiaalmeester … (zie 3.8.5 Samenwerkend leren en zelfstandig leren). Binnen verantwoorde en milieuvriendelijke omstandigheden bewegingservaringen opdoen in de natuur (17) •

Als aanvaller in aangepaste spelvormen een keuze maken met betrekking tot doelen, passen, dribbelen en vrijspelen (14) In balbezit blijven – doelkansen creëren: - snel omschakelen naar aanval; - breed en diep opstellen op terrein; - vrijspelen richting doel; - bal snel rondspelen; - mogelijkheden van andere spelers respecteren.

•

Als verdediger positie kiezen tussen aanvaller en doel (14) Balbezit veroveren – doelkansen verhinderen: - snel omschakelen naar verdediging; - positie innemen tussen man en doel, zonder de bal uit het oog te verliezen. 25

•

Spelvormen met/zonder scheidsrechter:  kennis van elementaire reglementen;  plezier hebben met respect voor aangepaste regels en afspraken;  omgaan met speldruk, winst en verlies, fair play.

•

Speltypische kettingbewegingen toepassen: 'als - dan' en 'voor - tijdens – na' …

Als voorbeeld een deel van een periodeplan: basketbal 2de graad. Leerinhouden met resultaatsverplichting •

Als aanvaller in aangepaste spelvormen een keuze maken met betrekking tot doelen, passen, dribbelen en vrijspelen (14)

•

Als verdediger positie kiezen tussen aanvaller en doel (14)

Concrete vertaling In een 3-3 situatie op half terrein via samenspel komen tot scoren via setshot en/of layup en scoren kunnen verhinderen door man tegen man te verdedigen. Met scheidsrechter/coach.

Bewegingsdoelen

Persoonsdoelen

Kunnen in welbepaalde bewegingssituaties verantwoordelijkheid opnemen omtrent elkaars veiligheid door afspraken/regels na te leven (1).

Zijn in staat op een sociaal aanvaardbare wijze verschillende rollen te vervullen in welbepaalde bewegingssituaties (24).

Bepalen zelfstandig hoe ze in welbepaalde bewegingssituaties eenvoudige leertaken individueel of in groep aanpakken en oplossen (4).

Brengen waardering op voor elkaars mogelijkheden en houden rekening met individuele verschillen (*29).

Herkennen en reageren gepast op onveilige bewegingssituaties (20). Rollen

Bewegingstaken.

Sociale taken.

Helper

Plaatst het materiaal zoals gevraagd.

Heeft respect voor materiaal en helpt tot alles op zijn plaats

26

staat. Aanvaller

Stelt zich aanspeelbaar op.

Houdt spel op gang.

Verdediger

Verdedigt.

Houdt rekening met medespelers.

Coach

Observeert het bewegingsgedrag en geeft tips.

Geeft constructieve feedback en moedigt aan.

Scheidsrechter

Leidt het spel.

Communiceert de spelovertreding / puntentelling en treedt consequent op.

Leerling

Houdt zich aan regels en afspraken.

Is systematisch in orde.

 Werkvormen taakkaarten:  Bepalen zelfstandig hoe ze in welbepaalde bewegingssituaties eenvoudige leertaken individueel of in groep aanpakken en oplossen (4) (aanvallen, scoren, verdedigen).  Rollen.

Belangrijk is dat elke evaluatie gelinkt wordt aan de gekozen bewegings- en persoonsdoelen en aan de leerinhouden met resultaatsverplichting.

Evaluatie Spelvorm 3/3 - leerinhoud (14) en rollen (24): punten tegen einde van de periode Leerling afspraken (BT+ST) (1) en veiligheid (20): punten tijdens of na de les (*29): feedback en remediëring; leergesprek; zelfevaluatie en peerevaluatie Evaluatiefiche

27

Evaluatie is een belangrijk hulpmiddel om het leren te bevorderen. In de klassenraden legt de leraar lichamelijke opvoeding zijn ervaringen naast die van andere vakleraren omdat lichamelijke opvoeding vanuit een andere invalshoek informatie over de leerlingen kan geven. Evalueren is dus veel meer dan meten en selecteren, dan punten geven. Dit betekent niet dat de traditionele toets aan de kant geschoven moet worden. Ze wordt wel aangevuld met nieuwe evaluatievormen zoals co-, partner- en zelfevaluatie met behulp van observatielijsten, vragenlijsten … Bij het gebruik van vernieuwende evaluatiemethodes stelt de leraar/vakgroep zich de vraag wat er geëvalueerd wordt, waarom, wie er evalueert en hoe de evaluatie verloopt. In recente literatuur wordt dit 'Anders evalueren' vaak 'Assessment' genoemd.

28

De traditionele 'testcultuur' verschuift aldus naar een nieuwe evaluatiecultuur, de 'begeleidingscultuur'.

In de testcultuur volgt de leerling veeleer passief de instructie van de leraar. Kennis en vaardigheden worden door de leraar 'overgedragen' vanuit een leraargestuurde aanpak. De leraar leidt het totale leerproces, kiest zelf de doelen en middelen. Hij is zelf verantwoordelijk voor de evaluatie. De constructie, de afname, de interpretatie, de beoordeling van de toets en de rapportering berusten in zijn handen. De evaluatie is doel op zich en dient om leerlingen te plaatsen en te selecteren. De klemtoon ligt op de prestatie zonder meer. De individuele prestaties worden beoordeeld in vergelijking met andere leerlingen of bepaalde normen. De rapportering gebeurt meestal onder de vorm van een cijfer. De leraar wil vooral de sterke en zwakke punten opsporen om het leerproces van de leerling te begeleiden. De evaluatie is een integraal deel van het leerproces, waardoor zowel leerling als leraar informatie krijgen over vaardigheden, kennis en attitudes. Leraar en leerling zijn samen verantwoordelijk voor het management, het plannen, het bijsturen van het leerproces, het evalueren. Omdat dit proces individueel heel verschillend verloopt, bijvoorbeeld afhankelijk van de beginsituatie en de zelf gestelde doelen, is het een belangrijke voorwaarde dat de leraar erin gelooft dat leerlingen zichzelf en anderen kunnen evalueren. Middelen om de rol van de leerling te versterken zijn onder andere: -

-

-

materiaal ontwikkelen voor zelfsturing bij bepaalde leertaken (taakwijzers op maat); de leerlingen mee laten bepalen wanneer er best wordt geëvalueerd; samen met de leerlingen naar middelen zoeken om de vorderingen te toetsen en bij te houden; de leerlingen betrekken bij de bespreking van resultaten en van aangewezen initiatieven voor bijsturing (extra instructie of documentatie, extra oefenmomenten, een (beter) stappenplan, een klassengesprek, enz.); een 'portfolio' of verzamelmap waarin de leerling aan de hand van observaties, prestaties, reflecties … zijn leerproces op het vlak van verworven inzichten, ervaringen, vaardigheden en vorderingen aantoont. Het portfolio heeft naast een toetskarakter (Wat heb ik bereikt?) de functie van een planningsdocument (Waar sta ik nu en hoe werk ik verder?); samen nadenken over transfer; in een gesprek terugblikken op wat je op school 'geleerd' of meegemaakt hebt (ervaringen, gevoelens).

29

Leerlingen zijn tot veel in staat als de leeromgeving maar krachtig genoeg is. Het leren wordt positief beïnvloed door het creëren van een taakgericht klimaat, het verhogen van betrokkenheid en het stimuleren van het inzichtelijk en sociaal leren.  Een taakgerichte leeromgeving stelt niet de individuele prestatie centraal, maar wel de persoonlijke vordering van elke leerling. De leerling zelf wordt het criterium om de leervorderingen te meten.  Betrokkenheid bij de leerlingen verhoogt wanneer ze zelf instaan en verantwoordelijk zijn voor hun leren en hun vorderingen, wanneer ze zelf hun doelen en leerwegen kunnen uitstippelen, wanneer er gewerkt wordt aan een positieve sfeer, wanneer er aansluiting is met de eigen mogelijkheden, talenten en noden, wanneer er aansluiting is met de eigen leefwereld, wanneer er voldoende uitdaging en mogelijkheid tot initiatief is.  Wanneer leerlingen zichzelf en anderen evalueren, dan is een actieve kennis nodig van de leerdoelen. Het inzichtelijke proces van weten wat je moet doen, hoe je dit kunt bereiken en hoever je staat, betekent een stap vooruit bij het leren.  Partnerevaluatie draagt rechtstreeks bij tot het ontwikkelen van interpersoonlijke en communicatievaardigheden, zoals overleggen, leren luisteren, elkaar aanmoedigen en feedback geven.  Het werken met 'rollen' laat toe om op een geïntegreerde wijze ook persoonsdoelen te realiseren. Bij iedere rol kan een bewegingstaak en sociale taak worden geformuleerd (zie hierboven voorbeeld periodeplan schema rollen / bewegingstaken / sociale taken). Zo zou door leerlingen ook de rol van 'evaluator' kunnen worden opgenomen. Naast het observeren en evalueren van bewegingsgedrag houdt deze rol in dat leerling(en) de evaluatie kunnen verantwoorden en dus feedback kunnen geven aan medeleerling(en) en leerkracht.  Vanuit deze vernieuwde inzichten zijn nieuwe evaluatievormen niet meer weg te denken: co-, partner- en zelfevaluatie met behulp van observatielijsten, vragenlijsten, welbepaalde criteria …. Er is de evaluatie door de leraar, door leraar en leerling (co-assessment), partnerevaluatie (peerassessment) en zelfevaluatie (self-assessment).  De leraar lichamelijke opvoeding heeft vanuit de leerplanrealisatie de plicht om attitudewerking geïntegreerd aan bod te laten komen. Het gaat om complexe gedragsveranderingen die leerlingen op een eigen wijze integreren in hun persoon. Turnkledij, stiptheid, orde zijn nog vrij formeel te evalueren, in zoverre ze aan leerplandoelen kunnen gelinkt worden, maar meer intentionele of affectieve gedragingen zoals inzet, fair play, respect, creativiteit, …zijn moeilijker exact meetbaar. Belangrijk is dat deze attitudes vooraf aan leerlingen worden meegedeeld, dat leerlingen kansen krijgen om op dit vlak te vorderen, dat leerlingen op dit vlak positief benaderd werden, en dat ze pas dan kunnen verrekend worden. De vertaling naar concreet observeerbaar gedrag en de link met concrete leerinhouden en werkvormen zijn noodzakelijk.  Leerplandoelen verdienen een vertaling in meetbare kwaliteit (SMART). Beoordelingscriteria worden vastgelegd. 30

Enkele voorbeelden: Leerplandoelstelling peilend naar:

Zwak (tot 5/10)

Voldoende (5- 6.5)

Goed (7-8.5)

Uitstekend (8.5-10)

Coachen /begeleiden

Moedigt nauwelijks aan, weet geen motiverende aanwijzingen te brengen.

Moedigt aan en kan, op basis van gerichte instructie, een bewegings- of spelverloop observeren en gerichte aanwijzingen geven.

Leiding geven

Jaagt in leidinggevende positie mensen tegen zichzelf en tegen elkaar in het harnas. Roept weerstanden op. Werkt meestal voor zichzelf zonder op anderen te letten.

Moedigt aan en kan, op basis van gerichte instructie, een onderdeel van een bewegings- of spelverloop observeren en een gerichte aanwijzing geven. Kan in een leidinggevende positie rond eenvoudige taken samenwerken.

Geeft motiverende aanwijzingen die passen bij het bewegings- of spelniveau van de leerling en geeft goede technische aanwijzingen die de prestatie verbeteren. Zorgt voor enthousiasme en bezieling; geeft schouderklopjes en deelt succeservaring; heeft oog voor bewegings- en sociale taken.

Omgaan met elkaar/ samenwerken

Voert met andere leerlingen opdrachten uit

31

Kan motiveren en overtuigen; verkrijgt medewerking. Doorbreekt niet al te grote weerstanden; vraagt feedback over zijn functioneren. Voert opdrachten met wisselende leerlingen uit en houdt rekening met verschillen.

Voert opdrachten uit met wisselende leerlingen; speelt in op verschillen en overlegt in verschillende situaties.

Voorbeeld van een kijkwijzer zelfevaluatie doelspelen - basketbal Aanval:

1

2

3

4

Ik kan mij altijd aanspeelbaar opstellen, ik loop me vrij. Ik kan snel en nauwkeurig samenspelen, ik geef goede passen. In een kansrijke positie probeer ik te scoren. Verdediging: Ik keer snel terug in de verdediging bij balverlies. Ik blijf in de verdediging altijd bij mijn eigen man. Ik blijf altijd tussen aanvaller en doel.

Coachen van ploegmaats; communicatie Zorg

Basis

Vervolg

Gevorderd

Kijkt weinig naar ploegmaats.

Geeft mee wat hij gezien heeft.

Geeft individuele tips op een motverende wijze.

Geeft geen tips.

Geeft individuele technische tips.

Geeft individuele tips op een motiverende wijze. Geeft individueel tactische tips.

Geeft tactische tips aan het team op een motiverende wijze.

Scheidsrechteren en leiding aanvaarden Zorg

Basis

Vervolg

Gevorderd

Heeft weinig zelfvertrouwen om bij een overtreding zelfstandig te handelen; kent de spelregels niet goed.

Herkent spelovertredingen en fluit daarvoor.

Herkent spelovertredingen, fluit kordaat en geeft overtreding aan met goede armbeweging.

Fluit kordaat en geeft overtreding aan met goede armbewegingen. Lost discussies vriendelijk en gepast op.

Accepteert moeilijk de mening en interpretatie van anderen; komt niet tot een oplossing.

Accepteert meningen en interpretaties van anderen en komt tot een goede oplossing.

Komt in discussies met goede voorstellen die tot een goede oplossing leiden.

Komt in discussies met goede vorstellen die tot een goede oplossing leiden. Coacht anderen bij onsportief gedrag.

32

Pascale Muylaert

Dag van lichamelijke opvoeding Donderdag 20 juni 2013 (volledige dag) KATHO RENO Campus Torhout

33

MODE

DON’T

Walter Van Beirendonck

34

1

Inleiding

Historisch gezien is Vlaanderen altijd verbonden geweest met de textiel- en mode-industrie. Vandaag echter staat het internationaal hoogstaande imago van de Vlaamse ontwerpers in schril contrast met het algemeen traditionele en minder positieve imago van de textiel- en mode-industrie. Geheel onterecht zo blijkt! Studie heeft nu aangetoond dat deze sector enorm geëvolueerd is en zich mede door de globalisering noodgedwongen heeft aangepast. Ze is meer de richting ingeslagen van innovatie, specialisatie en creativiteit. Deze innoverende evolutie van de sector heeft uiteraard zijn uitwerking op het modeonderwijs niet gemist.

In 1999 zetten de verschillende onderwijsnetten zich in om samen de kledingopleiding in bso en tso te herwaarderen en om te vormen naar het huidige modeonderwijs. Het vernieuwde onderwijs had de intentie beter aan te sluiten bij de eisen van de bedrijfswereld en verkoopsector. Ze bereidt de leerlingen beter voor op voortgezet onderwijs en het beroepsleven. Het is altijd de bedoeling geweest om met deze nieuwe aanpak te zorgen voor een innoverende en dynamische opleiding. Het is de bedoeling de leerlingen een realistische toekomst te bieden binnen de modesector.

Om dergelijke innoverende hervormingen te laten slagen, is het voor leraren uit het modeonderwijs van groot belang om eigen talenten te blijven aanscherpen of door nieuwe contacten met het bedrijfsleven en de verkoopsector nieuwe talenten te ontdekken. Niet enkel onze jongeren moeten zichzelf kunnen ontplooien, maar ook leraren moeten ruimte krijgen om aan eigen competenties te werken.

De manier om als leraar uitdagend en aantrekkelijk onderwijs te bieden is in eerste instantie enkel mogelijk wanneer de leerkracht er zelf in gelooft! Deze gemotiveerde modeleerkracht beschikt bijgevolg over een open geest, waarbij de jaren vergaarde technische kennis niet mag verloren gaan. In combinatie met de bruisende, innoverende, creatieve geest van een leraar beeldende vorming kan dit leiden tot echt uitdagend en aantrekkelijk onderwijs. Het is ons doel jongeren op te leiden die probleemoplossend kunnen denken en communicatief zijn. Het is een feit dat de modesector bovenal een veeleisende sector geworden is. De kwaliteit primeert en men legt de lat heel hoog. Wie zich als vakman kan onderscheiden, vindt makkelijk werk binnen de mode-industrie en wordt goed betaald.

35

Toch kun je vaststellen dat het modeonderwijs, ondanks alle inspanningen die al in het verleden geleverd zijn, nog al te vaak te horen krijgt dat het gemakkelijk is en eigenlijk van een lager niveau is. De idee dat leerlingen die beschikken over een creatieve, innoverende, open geest, doordrongen van wilskracht en ambitie, beter een andere richting kiezen, met grotere garantie op hoger onderwijs of een goede job, moeten we met alle macht proberen te bannen. Niets is minder waar! Het zijn juist die leerlingen die in het modeonderwijs kunnen gedijen. Het is tevens van essentieel belang om deze jongeren altijd te laten proeven van alle facetten van de modewereld. Projecten in samenwerking met de mode- en verkoopsector zijn hierbij van cruciaal belang. Ook moeten deze jongeren een duidelijk en juist beeld krijgen van de verdere loopbaan- of studiemogelijkheden. De evenwichtsoefening waaraan we binnen het modeonderwijs altijd moeten blijven werken, sluit aan bij competentieontwikkeling waarbij kennis, vaardigheden en attitudes van essentieel belang zijn voor de ontwikkeling van jongeren. Een goed opvolgingssysteem mag hierbij zeker niet ontbreken.

Ludo Heylen heeft in het kader van competentieontwikkelend evalueren een prachtige vergelijking gemaakt met: 'De man die de wolken meet' van Jan Fabre.

'De man die de wolken meet.' Jan Fabre

36

We kunnen inderdaad de breedte van een wolk proberen vastleggen en meten. Maar we weten dat de wolk enkele minuten later al een totaal andere vorm kan aannemen. Hetzelfde geldt voor de ontwikkeling van jongeren. Het meten is een momentopname en we moeten oppassen om daar snel verregaande conclusies aan vast te knopen. Maar er is meer: het meten van de wolk zegt niets over de grillige vormen ervan, de schoonheid van het kleurenpalet, over regenwolken, sluimerwolken, stapelwolken … Naast het meten kan observeren een belangrijke plaats innemen om meer elementen in kaart te brengen. Hetzelfde geldt voor het in kaart brengen van de ontwikkeling bij jongeren.

Tim Van Steenberg

37

2 2.1

Actueel Het stageboek en haar competenties Starten uw leerlingen met een stage? http://www.ivoc.be

2.2

Samenwerking met een bedrijf uit de sector? Een bedrijf te gast in uw school? Leerlingen brengen een bezoek aan een bedrijf? http://www.ivoc.be

2.3

De stuurgroep Mode Creatief Onderwijs Wie, wat, wanneer...? http://www.modeonderwijs.be

3

Nascholingen Probeer als leraar je kans te nemen en creëer de ruimte om aan eigen competenties te werken. Enkele interessante sites: http://www.ivoc.be http://www.eekhoutcentrum.be http://www.miat.gent.be/expo

4

Communicatie

38

Op de hoogte blijven, inspiratie opdoen! Naast de talloze interessante modemagazines, waar je rustig kunt in bladeren, zijn er ook de MODE BLOGS. HTTp://WWW.FASHIONATA.bE Sofie Valkiers, één van de pioniers, begon met haar blog al in 2008. Ze is Antwerpse en houdt naar eigen zeggen van fashion & beauty, cocktails en haar kat. Ze werkt als styliste en journaliste voor magazines. Sofie post bijna dagelijks een kort bericht en presenteert zichzelf in steeds leuke outfits. To the point!

HTTp://WWW.FFI.bE/NL/bLOG Met dit initiatief stapt het Flanders Fashion Institute mee in de wereld van de sociale media. De blog wordt up-to-date gehouden door Jasmijn Verlinden en Leonardo Rocha, twee gepassioneerde modeliefhebbers. Op een vlotte en creatieve manier communiceren ze over de projecten van het FFI en de Vlaamse modescène. Met deze blog overstijgen ze de glamour van de modewereld en willen ze tonen hoe het er echt aan toegaat. De invalshoek is breder. Zo is de blog ook een platform voor nieuw opkomend talent uit Vlaamse bodem .

HTTp://WWW.MLLSDEMODE.bE Deze blog heeft maar liefst zeven blogsters: Anja, Anneleen, Isaline, Lore, Aysun, Charlotte en Ellen, allemaal studentes gepassioneerd door mode, beauty en lifestyle. Bovendien hebben ze elk hun unieke stijl, waardoor ze niet meteen de meest typische fashionista’s zijn. Op 21 maart 2012 vierde deze blog zijn eerste verjaardag. Op deze blog verschijnt soms meerdere keren per dag een nieuwe post. Werkelijk alles wat met mode en lifestyle te maken heeft, passeert de revue.

HTTp://WWW.MYFASHIONbLOG.bE Dit is de blog van Emma Gelaude, een echte pionier op het gebied van modeblogs: zij startte al met My Fashionblog in 2007! Emma was vroeger een model. Nu is ze styling expert en auteur. Via dagelijkse updates deelt Emma haar passie en kennis voor mode & lifestyle met haar lezers. Ze vertaalt haar jobervaring als stylingexperte in uploads van eigen kledingoutfits & leuke stylingtips.

HTTp://WWW.AFASHIONGIRL.bE Mieke Smeyers is een fashion girl. In het echte leven is Mieke ambtenaar in Antwerpen, maar ze vertoeft ook in het modewereldje. Ze verzorgt namelijk de Facebook-pagina van Tim Van Steenbergen. Met haar blog wil ze mode in al haar aspecten laten zien en op allerlei domeinen, van adresjes over tips tot boeken en streetstyle.

HTTp://FELICITYFASHION.bE Steffi Vertriest is een bezig bijtje. Ze houdt al drie jaar een modeblog bij, maar ze is ook V-reporter bij 'The Voice Van Vlaanderen', model en radiohost bij Urgent FM, een Gentse studentenradio. Wat deze blog anders maakt dan de andere, zijn de lingerie-posts.

39

5

Vakliteratuur

Pattern Magic Pattern Magic2 Pattern Magic3

Tomoco Nakamichi Tomoco Nakamichi Tomoco Nakamichi

ISBN:978-1-85669-705-7 ISBN:978-1-85669-4 ISBN:9784579113279

9HEADS

Nancy Riegelman

ISBN: 0 13094192 1

Een echte aanrader voor modetekenen en vlaktekenen! Allemaal Rokjes Mme Zsa Zsa Standaard uitgeverij ISBN: 9789002251924 Een echte aanrader voor ieder van ons die zich wil verdiepen in de geheimen van de hippe rokjes van Zsa Zsa. Succes bij de leerlingen gegarandeerd!

40

41

Bronnen:

IVOCatief EE-M@gazine

Ik wens jullie allen een bruisend energiek en dynamisch schooljaar toe. En weet! Heb je nood aan ondersteuning of zijn er zaken onduidelijk bij het studiegebied mode, aarzel dan niet om mij te contacteren via: [email protected].

Isabelle Tack

42

MUZIKALE OPVOEDING 1

'Kennis is wat je nog weet nadat je alle feiten bent vergeten'

Dit stelt de Amerikaanse geleerde Howard Gardner, hoogleraar cognitieve psychologie en onderwijskunde aan de Harvard University. Als auteur van vele boeken en wetenschappelijke artikelen over intelligentie en onderwijs wijst hij nadrukkelijk op het gevaar om feitenkennis hoger te waarderen dan inzicht en begrip. 'Ik heb liever dat bezoekers van het Anne Frank Huis leren inzien en begrijpen hoe erg het is om te moeten onderduiken, dan dat zij zich later precies herinneren wanneer de familie Frank is verraden en opgepakt. Die datum valt altijd nog op te zoeken. Inzicht en begrip daarentegen niet.' Daarom is het belangrijk dat we jongeren strategieën bijbrengen om zinvol met muziek om te gaan. De tijd van een aaneenschakeling van componistenportretten is gelukkig al even achter de rug en muzikale opvoeding vertrekt nu veel meer vanuit de belevingswereld van de jongere. Het vak houdt zijn waarde als we diepgang zoeken, zodat leerlingen hun omgang met muziek kunnen verfijnen.

2

Nieuwe leerplannen

Twee nieuwe leerplannen gaan in voege op 1 september 2012. -

Muzikale opvoeding voor tweede graad Verzorging-voeding (D/2012/7841/012); Muzikale opvoeding voor derde graad Verzorging (D/2012/7841/070).

Deze leerplannen sluiten nauw aan bij de doelen van het algemene leerplan van Verzorging-voeding en Verzorging. Daarnaast hechten de leerplannen veel belang aan het beleven van muziek op eigen niveau. De opdrachten kunnen gericht zijn naar de doelgroepen, maar het omgaan met muziek gebeurt altijd op eigen niveau. Via het musiceren ontwikkelen ze vertrouwen in eigen kunnen. Muzikale opvoeding is opvoeden met en door muziek. Belangrijk is dat leerlingen zich aangesproken voelen, dat ze enthousiast en gemotiveerd de lessen volgen en succes mogen ervaren. Lieve Van Gorp gaf een voorscholing voor het leerplan en haar materiaal is terug te vinden op http://materiaal.nascholing.be/.

43

3

Zwijg stil

Bart Steenhaut schrijft in De Morgen van 24 februari 2012: 'Hoe zou het komen dat mensen die tijdens concerten hun hele leven staan te vertellen doorgaans nooit een leven hebben dat de moeite van het navertellen waard is? En waarom lijkt hun aantal exponentieel toe te nemen, de laatste tijd? Eerst betalen die types veel geld om naar een optreden te komen, maar eens de zaal binnen lukt het hen kennelijk zelfs niet meer te ontdekken aan welke kant het podium staat. En dus beginnen ze te emmeren tot de zee leeg is. Jeff Tweedy van Wilco legde er onlangs nog een concert voor stil … Maar blijf weg van concerten als de muziek je toch niet interesseert. En anders: oren open, mondje dicht. Want van al diegenen die niets te vertellen hebben, zijn zij die zwijgen het aangenaamst.'

Het is belangrijk dat we de aandacht van jongeren richten op de essentie van muziek. Dit kan op vele manieren: vocaal en instrumentaal musiceren, ontwerpen volgens bepaalde elementen uit muziek, de mening van anderen toetsen aan die van jezelf, bewegen op muziek, actief luisteren aan de hand van gerichte vragen, het volgen van muziek met de hulp van een (grafische) partituur, musicogram, digitale beelden …

4 Vakoverschrijdend project: IN-ZICHT ‘Land in zicht’, is een uitroep waar gejuich op volgt: een stukje zekerheid, eindbestemming in zicht of bijna vaste grond onder de voeten. Met een grafische partituur krijgen we inzicht in de muziek. We proberen de muziek visueel weer te geven, in twee of drie dimensies, of in bewegende weergave. Door deze uitdaging en oefening luisteren we extra intens. We geven ook aan welke parameters ons fascineren in dit werk. Via lijnen, kleuren, vlakken … geven we de sfeer, ritme, melodie, klankkleur, dynamiek of de vorm weer. De herhaling, variatie of contrast horen we en zien we op hetzelfde moment: een feest voor oog en oor. We dagen elke klas (elke 44

leerling) uit om een grafische (beeldende) partituur te creëren en dit te delen met anderen via de website van de Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst. Dit schooljaar voorziet de Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst opnieuw een vakoverschrijdend project. Eén van de competenties die het VSKO-leerplan informatica van de tweede graad vraagt is: multimediaal materiaal aanpassen, hanteren en integreren. Daarbij moeten leerlingen eenvoudige bewerkingen op video’s uitvoeren (bv. tussentitels, geluid, ondertitels toevoegen) en een kort geluidsfragment samenstellen. Deze doelstelling vraagt om samenwerking met muzikale opvoeding in de tweede graad. 4.1

Grafische partituur

Componisten gebruiken de grafische partituren als ze hun muziek niet kunnen vastleggen via het gewone notenschrift of als ze een uitvoerder meer vrijheid willen geven. Leraar en leerling gebruiken het om de muziek intenser te kunnen volgen of om zelf klank en muziek te ontwerpen.

Dit schooljaar wil informatica samenwerken met muzikale opvoeding met als uitdaging: leerlingen uit de tweede graad en uit de hogescholen ontwerpen een grafische partituur. We denken hier in eerste instantie aan een 'partituur' die leerlingen zelf ontwerpen bij een bestaand muziekstuk (zie grafische partituur van Safri Duo, met dank aan Mark Reybroeck), maar het kan ook een eigen ontwerp zijn, dat ze zelf uitvoeren. We willen een digitale verzameling van deze partituren. Het zou fijn zijn als we al heel wat materiaal kunnen tonen tegen de Dag van muzikale opvoeding en uiterste datum van indienen is 30 april 2013. 45

4.2

Blue keywithmusic

Informatica wil ook samenwerken met plastische en muzikale opvoeding voor volgend project: een film maken met Blue key (ook chroma of green key genoemd). Hierbij filmt de cameraman een persoon, onderwerp of scène tegen een blauwe of groene achtergrond. Daarna maakt de ontwerper met computer of kleurfilter deze achtergrond doorschijnend zodat men daar een andere achtergrond kan bij monteren.

4.3

Mythologie

Daarnaast is er een vakoverschrijdend project rond mythologie met Latijn en plastische opvoeding, waarbij volgend schooljaar voorbeelden en nascholing willen inspireren. De eigenlijke presentatie volgt dan in oktober 2013. Mogelijke klassiekers zijn: -

Europa (eerste graad), Daedalus en Icarus (tweede graad), Orfeus (derde graad)

Andere onderwerpen zijn ook welkom. Een groep collega’s kan deze mythe creatief verwerken vanuit zijn vak via drama, tableau vivant, foto, affiche, animatiefilm, muziek, dans …

5

Robin Hood

De omgang met muziek verfijnen is ook stilstaan met leerlingen bij het illegaal downloaden. Ook dit lijkt een strijd te zijn van Don Quichot. Het blijft belangrijk dat de leraar leerlingen stimuleert om niet voortdurend illegaal muziek van het net te plukken. Ook al wordt hij dan als dwaze held vol goede bedoelingen gezien en loopt hij het risico zich belachelijk te maken voor klas. Gelukkig bestaan er ondertussen steamingdiensten zoals Spotify, Deezer, Music Unlimited of Simfy. Het is belangrijk aan te geven hoe leerlingen (weer) op een legale manier naar muziek kunnen luisteren. Zo blijft het op alle fronten een meerwaarde voor artiesten dat velen hun nummers eerlijk beluisteren.

46

In De Standaard van 31 januari 2012 schrijft Eva Berghmans: Het gros van de bevolking beschouwt het kennelijk als een verworven recht dat muziek en films op het internet massaal gratis voorhanden zijn. Ze wachten niet meer op de paperback, de dvd of de betaaltelevisie, nee, ze wachten op de illegale download. Betalen voor entertainment is iets voor onnozelaars geworden … De technologie is met een rotvaart vooruitgegaan, en ons denken is mee ontspoord. Illegaal downloaden is geen diefstal meer, het is een automatisme … Voor zover er al enige filosofie achter schuilt, blijkt het er meestal eentje te zijn die naar Robin Hood verwijst. Piraterij jat van de gruwelijk kapitalistische muziek- en filmbonzen en herverdeelt de buit onder de behoeftigen. Dat je daarmee de behoeftigen aan het andere eind van de keten, namelijk de op procent werkende artiesten, benadeelt, is dan Collateral Damage waar niemand nog bij stilstaat.

6

Enola

Het nieuwe cultuurmagazine Enola (vanaf juni 2012 te vinden op www.enola.be) wil ruimte en tijd nemen om een verhaal te vertellen, diepgaande recensies geven en het lef tonen om iets te fileren. Wekelijks brengt Enola recensies en nieuws over muziek, film, strips en podiumkunsten. 'Eigenlijk draait het grotendeels om de kick om nieuwe groepen te ontdekken en dat enthousiasme aan de lezer door te geven', klinkt de ambitie bij aanvang. De klemtoon ligt op interviews, recensies en achtergrondartikels over alternatieve muziekbands. Zo wil Enola wegwijzers zetten in het versnipperde muziek- en filmlandschap en uitgroeien tot de Pitchfork (= Amerikaanse muziekwebzine)van Vlaanderen.

7

Free Software

47

7.1

LilyPond is een computerprogramma om bladmuziek te maken. De ontwikkelaars willen de uitvoer zo veel mogelijk op handgegraveerde bladmuziek laten lijken. Er zijn versies voor de Windows, Linux en Mac OS X platforms. In tegenstelling tot andere muzieknotatiesoftware (zoals Finale, Sibelius of Capella), heeft LilyPond geen grafische gebruikersinterface, maar dit doet geen afbreuk aan de kwaliteit van de gegenereerde bladmuziek.

7.2

De nieuwe update van de Watch That Sound Tool werkt nu samen met het open source audioprogramma Audacity, zodat geluiden bewerkt kunnen worden met de lug-ins van Audacity (o.a. galm, echo, herhaling, toonhoogte). De beide programma's zijn volledig geïntegreerd. Dit gratis programma is speciaal gemaakt voor educatieve doeleinden. Dit programma stelt jonge gebruikers in staat om zelfstandig soundtracks te ontwikkelen bij films. Het aanbod in kunsteducatie loopt vaak achter ten aanzien van de beschikbare nieuwe technologie en sluit soms onvoldoende aan op de belevings- en interessewereld van leerlingen. Watch That Sound wil deze niche opvullen en een brug slaan tussen de kunsteducatie en de nieuwe media. Meer informatie vind je op www.watchthatsound.nl.

8

Vergaderingen binnen de Scholengemeenschappen

Ook dit schooljaar trekken de begeleiders muzikale opvoeding, plastische opvoeding, lichamelijke opvoeding en esthetica samen op pad voor een SGvergadering. We komen telkens samen van 17 tot 19 u. De school ontvangt tijdig de precieze locatie en agenda. Donderdag Donderdag Donderdag Donderdag Donderdag

9

18 oktober 2012 8 november 2012 15 november 2012 22 november 2012 29 november 2012

Sint-Maarten en Sint-Donaas Brugge Sint-Jan Menen, Wervik, Wevelgem Hoppeland, Poperinge Molenland, Tielt, Ruiselede, Meulebeke Petrus & Paulus, Oostende, Gistel

Help ze niet naar de tuut

De campagne 'Help ze niet naar de tuut’ is een sensibiliseringscampagne rond gehoorschade, helpzenietnaardetuut.be. Op de campagnesite vind je meer informatie over de oorzaken en gevolgen van gehoorschade en een aantal eenvoudige tips om je oren te beschermen tegen gehoorschade. Je kunt er ook je luistergedrag testen en je risico op gehoorschade vaststellen. De Vlaamse overheid lanceert een gratis decibelmeter-app om het risico op gehoorschade in te schatten. Met die app kun je zelf het geluidsniveau op een festivalterrein, in een dancing, op café of bij jouw thuis meten en kun je tegelijk inschatten hoe lang je zonder risico op die plek kunt blijven. 48

De app is niet zomaar een decibelmeter. De app meet het geluidsniveau en vraagt daarna hoe lang je op die plek wilt blijven. Op basis van die informatie krijg je een inschatting van het risico op gehoorschade en wat je het best kunt doen om het risico te beperken. Met de app kun je geen professionele meting uitvoeren. Het getoonde geluidsniveau en risico zijn slechts een indicatie.

10

Doordenkers

Een fout is maar een fout als je er niets hebt uit geleerd. Anders is het een leerervaring. Les geven is 'in anderen de vreugde van de eigen ontdekking tot leven doen komen.'(Ph. Meirieu) 'Let my eyes be a mirror for others, reflecting the best and finest qualities' (Terry Lovat) 'In ondernemingen wordt veel gepraat. Er zou meer gezongen moeten worden. Samenzang tijdens informele momenten bevordert in veel sterkere mate de gemeenschapszin dan formele teksten, zoals missieverklaringen en strategische plannen.' (L-J Wolpert)

49

11 Anthem Graag wil ik afsluiten met de woorden van Leonard Cohen: The birds they sang at the break of day Start again I heard them say Don't dwell on what has passed away or what is yet to be. … Ring the bells that still can ring forget your perfect offering There is a crack in everything that's how the light gets in.

Ik wens jullie een creatief schooljaar! Ann Casier

Muziek in de tweede graad Hoe met leerlingen uit de tweede graad actief musiceren en intens luisteren? Cursuscode: I13-226 Docent: Mark Reybrouck en Jan Verbeeck Datum en uur: donderdag 13 december 2012 van 09.00 u. tot 13.00 u. Locatie: Muziekacademie Tielt

Dag van esthetica Docent: diverse docenten Datum en uur: dinsdag 11 december 2012 Locatie: DPB-centrum d'Abdij Assebroek

50

Dag van muzikale opvoeding Maandag 25 maart 2013 (volledige dag) DPB-centrum d'Abdij Brugge

51

PLASTISCHE OPVOEDING 1

Perpetuum mobile

Perpetuum mobile … het kan een symbool zijn voor het steeds veranderende klimaat van het onderwijs. En dat is ook nodig. Het onderwijs moet in ontwikkeling staan met die maatschappijveranderingen. Ook vanuit het vak plastische opvoeding moeten we meer dan ooit waakzaam zijn om mee te evolueren. Zeker in deze tijd waarin de jongeren in een beeldcultuur leven, moeten we ze echt bewust leren omgaan met deze beeldtaal. Er mag dan wel beweerd worden dat jongeren sterker groeien in beeldtaal dan in de klassieke taal, het is een feit dat onze cultuur sterk door de beeldtaal wordt beïnvloed. Het onderwijs kan er dus niet om heen: ook beeldtaal moet verder worden ontwikkeld en aangeleerd.

1.1

Conceptnota Cultuureducatie : Groeien in cultuur

Op voorstel van Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege en Vlaams minister van Onderwijs en Jeugd, Pascal Smet keurde de Vlaamse Regering de conceptnota Cultuureducatie 'Groeien in cultuur' goed. De nota beantwoordt de nood aan beleidsaandacht voor cultuureducatie. Uit de conceptnota: 'Wie vandaag met kinderen en jongeren bezig is, wordt dan ook het best bijgestaan door een goed uitgebouwd en gevarieerd cultuur-, jeugd- en onderwijsaanbod dat oog heeft voor de uitdagingen van morgen. Een aanbod dat aansluit bij onze natuurlijke vorm van leren biedt een rijke leer- en leefomgeving en is per definitie niet gebaat bij een model van verschillende werelden die naast elkaar bestaan en elkaar in het beste geval heel af en toe vinden. Er is nood aan wederzijds contact, het is tijd om muurtjes te slopen en bruggen te bouwen, en vast te stellen dat het water veel minder diep is dan gedacht. Samen willen we ieder kind, elke jongere de kans geven om te groeien in cultuur. Dit krijgt vorm in dit gezamenlijk strategisch beleidskader Groeien in cultuur.' … 'Binnen onderwijs zorgt het onderzoek van Anne Bamford aanvankelijk voor een kleine schokgolf, maar uiteindelijk toch vooral voor een positieve kentering. De nood aan een coherent referentiekader voor cultuureducatie wordt steeds groter. De aanpassing van de vakoverschrijdende eindtermen enerzijds en van de eindtermen muzische vorming anderzijds zijn stappen in de goede richting. Onder de impuls van de CANON Cultuurcel gaan steeds meer scholen aan de slag met een dynamoPLAN. Ook de geplande hervormingen van het Deeltijds Kunstonderwijs (DKO) willen meer inspelen op de interesses van kinderen en jongeren én de samenwerking met het leerplichtonderwijs verstevigen.' … 52

'Dat is finaal de bedoeling van dit plan: de voorwaarden creëren opdat kinderen en jongeren alle kansen krijgen om hun creatieve talenten te ontwikkelen, opdat er een levendige wisselwerking ontstaat tussen de cultuur-, jeugd- en onderwijspraktijk. De fundamenten zijn er al: het uitgebreide en zeer verscheiden cultuureducatieve werkveld is een ideale voedingsbodem. Nu komt het erop neer om duurzame bruggen te bouwen door al deze inspirerende praktijken meer zichtbaarheid te geven, door ze met elkaar in contact te brengen, ze beter op elkaar af te stemmen en een meer geïntegreerd beleid te voeren. In die zin is deze conceptnota een nieuwe stap in het proces om cultuureducatie te bestendigen als een wezenlijk onderdeel van het cultuur-, jeugd- en onderwijsbeleid in Vlaanderen.' De volledige nota is te raadplegen op: www.canoncultuurcel.be/uploads/doc/conceptnota_groeien_in_cultuur.pdf

1.2

Visietekst Kunst en cultuur in het onderwijs

Ook de themagroep Kunst en cultuur in het bisdom Brugge legt de nadruk op kunst- en cultuureducatie binnen het onderwijs. Niet voor niets werd de volledige visietekst opgenomen in deze Didactische en Pedagogische berichten. Het is dan ook een opdracht van het schoolbeleid en leraren om kunst- en cultuureducatie een plaats te geven binnen de ontwikkeling van de jongeren. Deze visietekst benadrukt niet alleen de kern, maar ook het aanbod en de mogelijke bruggen om het doel na te streven of te bereiken. Heel interessant is ook het tweede luik, de 'Kijkwijzer bij het in kaart brengen van de beginsituatie van scholen op het vlak van kunst- en cultuureducatie'. Dit werkdocument kwam tot stand door de werkgroep Kunst en Cultuur van het VSKO. Een sterke aanrader om deze kijkwijzer in een vakgroep of in een werkgroep te gebruiken om de kunst- en cultuureducatie van de school in kaart te brengen. Deze visietekst en kijkwijzer zijn ook te raadplegen op: http://plastischeopvoeding.vvkso.be.

1.3

Dagen van plastische opvoeding

In dat opzicht gaven de Dagen van plastische opvoeding de voorbije schooljaren een belangrijke aanzet. De Dagen van plastische opvoeding proberen een ruimer zicht te bieden op de educatie van jongeren in kunst en cultuur. De laatste twee jaren koos de stuurgroep plastische opvoeding bewust om te netwerken met het deeltijds kunstonderwijs en de hogeschool KHBO.

53

Met de zekerheid dat de collega’s die getuige waren, de boodschap begrepen hebben en actief op zoek zijn gegaan naar de oorspronkelijke drijfveer van hun studiekeuze … De Dag van plastische opvoeding gaat verder in op de klemtonen van de ministeriële conceptnota en op de visietekst van 'Kunst- en Cultuureducatie' van DPB Brugge. (zie 1.2) De stuurgroep koos opnieuw om dit jaar te werken met verschillende workshops over twee dagen. Noteer alvast vrijdag 14 december 2012 of maandag 17 december 2012. Meer informatie volgt in de brochure van het Eekhoutcentrum. 54

Inschrijven kan na het verschijnen van de brochure in de scholen. Plaatsen zijn beperkt. Meer info: www.eekhoutcentrum.be.

2 Projecten en subsidies We konden al allemaal ervaren hoe projectwerk en vakoverstijgend werk vanuit ons beeldend vak een grote meerwaarde kon zijn voor onze leerlingen en ook een boeiende uitdaging bood om rond vernieuwingen te experimenteren. Voor sommige projecten is een financiële tussenkomst of professionele ondersteuning wenselijk of noodzakelijk. Onderstaande link kan een oplossing bieden. 2.1

DPB-projecten

2.1.1 Project vorig schooljaar: De tijdwinstmachine Vorig schooljaar gingen leerlingen uit de eerste graad en studenten uit de hogescholen de uitdaging aan in een vakoverstijgend project met techniek, ICT, plastische opvoeding en muzikale opvoeding. De resultaten en de tentoonstelling getuigden van een boeiend proces. Nagenieten kan op www.dpbbrugge.be/tijdwinstmachine.

55

De foto's zijn een selectie uit de tentoonstelling (Onze-Lieve-Vrouw ter Duinen, Zeebrugge; Spes Nostra, Heule; VTI Kortrijk; VTI Oostende en KHBO Brugge).

56

2.1.2 Projecten dit schooljaar - In-zicht Dit schooljaar voorziet de Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst opnieuw een vakoverschrijdend project. Eén van de competenties die het VSKO-leerplan informatica van de tweede graad vraagt is: Multimediaal materiaal aanpassen, hanteren en integreren. Deze doelstelling vraagt om samenwerking met plastische opvoeding en muzikale opvoeding in de tweede graad. De uitdaging is om te experimenteren met mogelijkheden van de blue-key techniek met bijvoorbeeld het gratis programma Windows Moviemaker. In de nascholing, die op maat zal aangeboden worden, zal deze techniek al haar geheimen prijs geven. Een andere uitdaging kan zijn om de leerlingen een originele grafische partituur te laten ontwerpen. Componisten gebruiken grafische partituren als ze hun muziek niet kunnen vastleggen via het gewone notenschrift of als ze een uitvoerder meer vrijheid willen geven. Meer informatie op www.dpbbrugge.be onder ‘projecten in de kijker’.

- Muzische mythologie Dit jaar kunnen leerlingen in een vakoverstijgend project de uitdaging aangaan om een mythe om te zetten in een muzische taal. Dit kan via tableau vivant, foto, affiche, animatiefilm, blue-key, drama, thema’s op muziek en dans … Het thema vertrekt vanuit de mythologie: Europa (1ste graad), Daedalus en Icarus (2de graad) en Orfeus (3de graad). Meer informatie op www.dpbbrugge.be onder ‘projecten in de kijker’.

57

Foto's vakoverstijgend werken met Latijn: Spes Nostra Kuurne.

58

2.2

Dynamo 3

Dynamo3, een subsidieproject van CANON Cultuurcel, is de motor achter drie stevige pijlers om met cultuur op school aan de slag te gaan. www.dynamo3.be. Een schoolteam vult eerst een ‘dynamoplan’ in. Daarin bekijkt de school de huidige stand van zaken op cultuureducatief vlak. Met een goedgekeurd PLAN kan de school gebruik maken van ‘dynamoopweg’ en ‘dynamoproject’. -

3

Met ‘dynamoproject’ kun je max. 1500 EUR krijgen voor een creatief schoolproject. Met ‘dynamoopweg’ kan elke school gratis met de Lijn naar cultuurschakels met max. 30 personen, heen en terug, tijdens weekdagen tussen 9u.-15.30 u. en na 18.30 u. Leerplannen

Onze jongeren leven meer dan ooit in een beeldcultuur. De invloed aan beelden is ongekend sterk. De hoeveelheid beelden blijft toenemen en voortdurend ontstaan nieuwe vormen. De noodzaak voor vernieuwing in onze leerplannen bleef dan ook niet uit.

3.1

Nieuwe leerplannen

De volgende nieuwe leerplannen zijn vanaf september 2012 te gebruiken. *

Plastische opvoeding: -

*

Plastische opvoeding, 2de graad B-stroom, richting Verzorgingvoeding (Leerplannummer 2012/062) Plastische opvoeding, 3de graad B-stroom, richting Verzorging (Leerplannummer 2012/075) Plastische opvoeding, 3de graad bso specialisatiejaar, richting Modespecialisatie en trendstudie (Leerplannummer 2012/035)

Beeldende vorming: -

Beeldende vorming, 1ste graad B-stroom, beroepenveld Decoratie (Leerplannummer 2012/042)

De leerplannen zijn te downloaden op http://plastischeopvoeding.vvkso.be. 59

3.2

Mediawijsheid, mediatechnieken en ICT

De media spelen een belangrijke rol in de leefwereld van volwassenen, jongeren en kinderen. Door de toenemende digitale informatiestroom komen steeds meer en sneller beelden op ons af. De beeldcultuur die daaruit ontstaat, heeft een invloed op de manier van denken en kijken. De nieuwe leerplannen gaan in op deze nieuwe ontwikkeling. 3.2.1 Mediawijsheid Een mediawijs iemand: • • • • •

is in staat keuzes te maken in de hoeveelheid aan beelden en informatie; staat kritisch tegenover aangeboden beeldmateriaal; is in staat om mogelijkheden, beperkingen, gevolgen en gevaren in te schatten bij het communiceren via de media; is verantwoordelijk bij het verspreiden van mediaboodschappen; kan mediaboodschappen analyseren, in de juiste context plaatsen, erover reflecteren en conclusies trekken.

De leraar plastische opvoeding heeft een unieke rol bij het begeleiden van jongeren naar mediawijsheid.

3.2.2 Mediatechnieken Het realiseren van een (animatie)film en allerlei andere film- en fotografietoepassingen zijn de laatste tijd stilaan ingeburgerd geraakt in plastische opvoeding. Er bestaan interessante mediatechnieken waarvoor weinig apparatuur nodig is en die in de lessen plastische opvoeding haalbaar zijn, zoals: Tableau Vivant Tableau vivant is Frans voor 'levend schilderij'. De term beschrijft een opvallende groep van voldoende gekostumeerde acteurs of modellen, zorgvuldig en vaak theatraal verlicht die een 'levend kunstwerk' vormen. •

Sleeveface Een sleeveface is een foto waarbij met behulp van een hoes van een elpee een artistiek resultaat gecreëerd wordt. •

Trickfotografie Bij trickfotografie speel je met voor- en achtergrond, het effect dichtbij-veraf en perspectief. Op deze manier bekom je grappige en onverwachte resultaten. •

60

Lichtgraffiti Lichtgraffiti, ook wel lichtschilderen genoemd, is een fotografische techniek. De bedoeling is in de maximale sluitertijd van je camera een tekening te maken in de lucht met allerlei soorten lichtjes. •

Blue-key Deze techniek zorgt dat de leerlingen in hun eigen tekening kunnen wandelen. De leerlingen worden met een camera opgenomen terwijl ze voor een effen (blauwe of groene) achtergrond staan. Deze film wordt bovenop de foto van hun beeldende opdracht gemonteerd waarbij de effen achtergrond gefilterd wordt en de leerling in zijn/haar eigen beeldend werk terecht komt. •

61

Fotomateriaal -

Nascholing 'eenvoudige mediatechnieken'

-

VTI Brugge en Spes Nostra Kuurne

Met deze media verzin je creatieve toepassingen waarin allerlei situaties worden geënsceneerd: •

•

•

in een tableau vivant wordt een schilderij door acteurs nagespeeld, vaak in een hedendaagse context, met een eigen kijk en volgens de eigen beleving; sleevefacen kun je doen in verschillende situaties zoals in een menigte, een rij wachtenden, het perron van een station … waardoor de techniek niet op zich staat, maar deel uit maakt van een creatief verhaal; bij trickfotografie wordt geëxperimenteerd met beeldaspecten zoals: lijnperspectief, dieptesuggestie, verhoudingen … Lichtgraffiti kun je toepassen in diverse projecten op school.

Concrete mogelijkheden en voorbeelden van leerlingenmateriaal vind je terug op de website van plastische opvoeding: http://plastischeopvoeding.vvkso.be.

3.2.3 ICT *

Het gebruik van ICT als leermiddel in de les:

-

aan de hand van digitale interactieve borden; bij demonstraties en toonmomenten: beeld- en filmmateriaal, animaties …; bij het opzoeken van informatie en afbeeldingen.

*

Het gebruik van ICT bij creatieve opdrachten:

-

digitaal fototoestel (eventueel gsm), opnametoestellen (visueel en auditief) …; allerlei softwareprogramma’s om filmpjes te maken, foto’s en muziek te bewerken …; gratis te downloaden applicaties op mp3 of iPod (allerlei geluiden, beelden ...); internet; gebruik van eenvoudige beeldbewerking; experimenteren met eenvoudige tekenprogramma’s.

62

* -

4

Het gebruik van ICT bij de presentatie van opdrachten: elektronisch leerplatform; website, blog; sociale netwerken; …

Vakvergadering plastische opvoeding en beeldende vorming per scholengemeenschap

Met de vakvergaderingen per scholengemeenschap willen we bepaalde punten op elkaar afstemmen en ervaringen uitwisselen. Het is niet goed om geïsoleerd te werken want reflectie op je werk is niet evident. De vakvergaderingen per scholengemeenschap krijgen een verder vervolg. De scholengemeenschappen die hieronder vermeld staan, komen dit schooljaar opnieuw samen. De scholengemeenschappen die nu niet vermeld staan, komen in de volgende schooljaren samen. Scholengemeenschap

Datum

Sint-Donaas en Sint-Maarten (DPB Brugge) Sint-Jan (Menen) Hoppeland (Poperinge) Molenland (Tielt) Petrus en Paulus (Oostende)

donderdag donderdag donderdag donderdag donderdag

18 oktober 2012 8 november 2012 15 november 2012 22 november 2012 29 november 2012

De scholen ontvangen een inschrijvingsformulier bij het begin van het schooljaar. Daarin staat de gastschool vermeld. Om deze vergaderingen zo goed mogelijk voor te bereiden, is het belangrijk dat er vooraf ingeschreven wordt. De vakvergaderingen lopen telkens van 17 uur tot 19 uur. Collega’s die tot 17 uur les hebben, vragen best aan de directie of het mogelijk is om voor deze gelegenheid de les wat vroeger te beëindigen. Op hetzelfde ogenblik vinden de vakvergaderingen lichamelijke en muzikale opvoeding, soms ook samen met esthetica.

5

Website plastische opvoeding

Op de website van plastische opvoeding vind je een verhelderende link terug met tal van mogelijkheden van mediawijsheid, mediatechnieken en toepassingen met ICT in de les plastische opvoeding. http://plastischeopvoeding.vvkso.be 63

Stilaan ontdekken we de mogelijkheden van You Tube en durven we er materiaal op plaatsen. Hierbij daag ik iedereen uit om verder te experimenteren en suggesties, ervaringen en resultaten te delen via de website van plastische opvoeding of via You Tube onder de zoekterm 'plastische opvoeding'.

Fotomateriaal: - OLV Hemelvaart, Waregem - Middenschool Sint-Rembert, Torhout - Lyceum O.-L.-Vrouw-ter-Nieuwe-Plant, Ieper - VTI, Brugge - Spes Nostra, Kuurne

64

5.1

Prezi.com

In onze lessen gebruiken we veel beeldmateriaal en filmpjes op You Tube. Prezipresentaties bieden een oplossing om met veel beeldmateriaal en filmpjes de gepaste presentatie te maken voor de les plastische opvoeding. Dit programma online is gratis en heel eenvoudig in opmaak en gebruik. Een aanrader om uit te proberen! Op de website vind je de nodige uitleg onder 'blog beeldopvoeding’. Op deze blog staan al verschillende interessante prezi’s bruikbaar voor de les plastische opvoeding, waaronder kunst, beeld, hypes, tableau vivant, trickfotografie … 'Explore' geeft de mogelijkheid om de openbaar gemaakte prezi’s te bekijken en te gebruiken in de les. Indien je een prezi maakt die bruikbaar kan zijn voor collega’s, gelieve dan een duidelijke titel te kiezen, te beginnen met plastische opvoeding. Zo krijgen we een heuse documentatiemap online.

5.2

Blogs plastische opvoeding

Ook een blog van een leraar met daarop lesmateriaal, opdrachten, leerlingenresultaten en gebruikte links zijn te vinden op de website. Het is een vraag van verschillende collega’s om via een blog te werken op school om zo leerlingenresultaten en/of lesmateriaal met het brede schoolpubliek te delen. In een specifieke nascholing dit schooljaar gaan we in op deze vraag.

6

Plastische opvoeding in een katholieke school

Het is een opdracht en uitdaging om vanuit plastische opvoeding en de christelijke spiritualiteit de leerling te laten komen waar ze uit zichzelf niet toe komt, om zo te groeien naar een authentiek persoon. Het waarnemen van natuur, cultuur, kunst en media laat de wereld ontsluiten en roept onze jongere weg uit zijn wereld om te wijzen op iets dat de moeite is om naar te kijken. Het is hen leren verwonderen, bewonderen en genieten van de schepping en de wereld om hen heen. Het is dan ook onze opdracht en uitdaging om net vanuit die keuze de jongeren te helpen uitgroeien tot mensen die zich openstellen om ook ontvankelijk te zijn en bereid te zijn om vanuit die verwondering en emotie zich op een authentieke wijze creatief te uiten. Les geven is 'in anderen de vreugde van de eigen ontdekking tot leven doen komen.’ (Ph. Meirieu)

65

When I dream alone, it is just a dream When we dream together, it is the beginning of reality When we work together, following our dream, it is the creation of heaven on earth

Met de wens voor een creatief jaar. Els Bilcke

Dag van plastische opvoeding Docent: diverse docenten Datum en uur: vrijdag 14 of maandag 17 december 2012 (volledige dag) Locatie: DPB-centrum d'Abdij Assebroek

66