Multiple Sclerose
Informatieavond - Therapie St. Antonius MS Centrum Nieuwegein - Utrecht
STFM Frequin |26-10-2011|
Concept of MS Preclinical
CIS
Cerebral Volume
Relapses and Disability T2Lesionload MRI activity
1
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
RRMS
SPMS
MS as an immune-mediated disease Systemic Immunecompartment
BBB
Central Nervous System
APC!
T!
Reactivation! & Expansion!
MΦ
TH1!
IL-4! IL-6!
-
IL-10! TGF-β!
B! TH 2!
2
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
B!
MS as an immune-mediated disease Systemic Immunecompartment
BBB
Central Nervous System
APC!
T!
Reactivation! & Expansion!
TH1! IL-4! IL-6!
-
MΦ
IL-10! TGF-β!
B! TH 2!
3
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
B!
MS as an immune-mediated disease Systemic Immunecompartment
Central Nervous System
BBB
APC!
T!
CD8+
Reactivation! & Expansion!
TH1! IL-4! IL-6!
-
MΦ
IL-10! TGF-β!
B! TH 2!
4
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
B!
Immunopathogenesis of MS
Inflammation Regeneration Destruction
t
5
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Neuropathology MS - when and why?
Oksenberg & Barcellos Genes Immun. 2005 6
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Trapp & Nave Ann Rev Neurosci 2008
Perivenous inflammation in MS
7
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Dawson’s fingers in MS
8
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Gd-MR: perivenous inflammation
*6877836
9
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
MS: T2-weighted MR imaging
10
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Juxtacortical lesions: U-fibres
11
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
MS: spinal MR imaging
12
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Theoretical Importance of Early MS Therapy
Disability
Early Intervention Has the Potential to Slow the Course of MS
Later treatment
Natural course of disease Later intervention
Treatment at diagnosis Intervention at diagnosis
Time Disease onset Adapted from Trapp et al. Curr Opin Neurol. 1999;12:295; Trapp et al. Neuroscientist. 1999;5:48; Trapp et al. N Engl J Med. 1998;338:278; Jeffery. J Neurol Sci. 2002;197:1; Cohen et al. J Neuroimmunol. 1999;98:29. 13
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Multiple Sclerose Behandeling: Het verleden, heden en toekomst Momenteel is er geen bekende curatieve behandeling voor MS. Echter, wel zijn er een aantal bewezen behandelmogelijkheden beschikbaar, die: • De frequentie en de ernst reduceert van de MS exacerbaties • De progressie vertraagt van MS • En de mate van handicap vertraagt
14
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
De bewezen MS behandelingen worden in 2 groepen verdeeld: • Immunomodulatoren, die het immuunsysteem veranderen. • Immunosuppressiva, die het immuunsysteem onderdrukken. • De huidige bewezen behandelingen voor MS worden 1 of enkele keren per week subcutaan (= onder de huid) of intramusculair (= in de spier) geïnjecteerd of door een infuus direct in de bloedbaan. • Verschillende nieuwe therapieën zijn in ontwikkeling voor de behandeling van MS, die zowel per injectie dan wel oraal gegeven worden. 15
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Immunomodulatoren Bij patienten met MS die immunomodulatoren gebruiken wordt het ontstekingsproces dat zenuwbeschadiging teweegbrengt geremd. Vier immunomodulatoire therapieën zijn wereldwijd geregistreerd voor de behandeling van MS: 1. Interferon (IFN) beta-1a (Rebif® [Merck Serono] and Avonex® [Biogen Idec]) 2. IFN beta-1b (Betaferon® [Bayer Schering Pharma]) 3. Glatirameer-acetaat (GA; Copaxone® [Sanofi/Teva Pharmaceuticals]) 4. IFN beta en Glatirameer-acetaat zijn eerste lijnstherapie voor MS.
16
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Doseringsschema´s van de huidige beschikbare MS behandelingen • Interferon (IFN) beta-1a: Injectie 1 keer per week intramusculair (Avonex®; Biogen Idec) of subcutaan 3 keer per week (Rebif®; Merck Serono) • Interferon beta-1b (Betaferon®; Bayer Schering Pharma): Injectie subcutaan om de dag. • Glatirameer- acetaat (Copaxone®; Sanofi/Teva Pharmaceuticals): Injectie subcutaan elke dag. • Mitoxantrone (Novantrone®; Merck Serono): Intraveneuze toediening iedere 3 maanden. • Natalizumab (Tysabri® [Biogen Idec]):Intraveneuze toediening iedere 4 weken. 17
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Immunosuppressieve therapie Immunosuppressieve therapie remt de cellen van het immuunsysteem die de schade veroorzaakt van MS. In het algemeen geldt het als “ tweede lijns therapie”, dus als andere therapie niet geholpen heeft of bij patienten die van het begin van de MS een snel progressieve ziekte hebben. De twee beschikbare geregistreerde behandelingen zijn: 1. Natalizumab (Tysabri® [Biogen Idec]) 2. Mitoxantrone (Novantrone®)
18
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Selective Adhesion Molecule (SAM) Inhibitor: Natalizumab – Humanized monoclonal antibody to α4-integrin – α4-integrin antagonist – Designed to decrease immunogenicity and increase half-life
Rudick RA, Sandrock A. Expert Rev Neurotherapeutics 2004;4:571-580. 19
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Inflammatory Trafficking into the CNS in Multiple Sclerosis
20
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
α4-integrin Plays a Central Role in Leukocyte Adhesion and Migration at the Blood-Brain Barrier
21
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
In the Inflammatory Process, Natalizumab Could Intervene at Multiple Points 1. Leukocyte migration from blood to tissue
Natalizumab
2. Leukocyte priming and activation
3. Modulation of leukocyte apoptosis
22
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Natalizumab
Clinical Results From AFFIRM: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled, Multicenter Trial to Determine the Efficacy and Safety of Natalizumab in Patients With Relapsing Multiple Sclerosis (MS) A Randomized, Placebo-Controlled Trial of Natalizumab for Relapsing Multiple Sclerosis. Polman Chris H,O ´Connor Paul W, Havrdova Eva, et al. N Engl J Med 2006; 354:899-910
23
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
99 Centers in Europe, North America, Australia, and New Zealand
24
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Study Design
942 patients enrolled
2:1 randomization by site
25
Randomized, double-blind, placebo-controlled, parallelgroup, multicenter study
Treatment: natalizumab 300 mg or placebo intravenously (IV) every 4 weeks for up to 116 weeks Trial duration: 120 weeks
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Annualized Relapse Rate Placebo n=315
Annualized Relapse Rate (95% CI)
0.9 0.8
Natalizumab n=627
0.78
1.0 0.73
P<0.0001
0.67
P<0.0001
P<0.0001
0.7 0.6 0.5 0.4
66%
68% 0.23
70%
0.27 0.20
0.3 0.2 0.1 0.0
Year 0-2
Year 0-1
Year 1-2
FDA per subject mean relapse rate at 2 years = 0.67 for placebo and 0.22 for natalizumab (67% reduction) 26 MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Proportion of Relapse-Free Patients Placebo n=315 Natalizumab n=627
P<0.0001 77%
80
P<0.0001 67%
Percentage of Patients
70 60
56%
50
41%
40 30 20 10 0.0 At 1 Year
27
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
At 2 Years
Rate of Steroid-Treated Relapses (±SE)
Annualized Rate of Relapses Requiring Steroids Over 2 Years 0.6
P<0.0001 0.5 0.4 0.3
69%
0.2
0.13
0.1 0.0
28
0.43
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Placebo n=315
Natalizumab n=627
Risk of Relapse: Kaplan-Meier Plots of the Probability of Relapse Probability of Relapse
0.7
HR=0.41 (0.33, 0.51)
0.6
Placebo 56%
P<0.0001
0.5 0.4 0.3 Natalizumab 28%
0.2 0.1 0.0 0
12
24
36
48
60
72
84
96 104
Weeks Placebo Natalizumab 29
315 627
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
257 577
Number of Patients at Risk 229 204 182 164 154 141 133 129 542 515 487 464 447 436 424 418
Proportion With Sustained Progression
Sustained Disability Progression (Pre-specified Primary Endpoint) 0.4
Hazard Ratio (HR)=0.58 (95% CI: 0.43, 0.77) P=0.0002
0.3
0.2
Natalizumab 17% 0.1
0.0 0
30
Placebo 29%
Placebo Natalizumab
12
24 36
48
60 72 Weeks
84
96 108 120
Number of Patients at Risk248 240 229 216 208 200 199 315 296 283 264 627 601 582 567 546 525 517 503 490 478 473
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Conclusions (1)
31
Natalizumab significantly reduced the risk of sustained disability progression by 42% compared with placebo over 2 years (P=0.0002) – Sensitivity analysis yielded a range of 42% – 54% risk reductions – Significant delay in time to EDSS 4.0 and 6.0 (67% – 70% risk reductions) Significant reduction in disability progression as determined by change in MSFC (P<0.0001) – Significant impact on all components
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Conclusions (2)
Significant reduction in relapse rate – 68% reduction over 2 years (P<0.0001) – 67% of patients relapse-free on natalizumab (vs. 41% on placebo) – 59% reduction in risk of relapse (HR=0.41) – Significant reduction in relapses requiring steroid use
32
Significant improvements in QoL as measured by the SF-36
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
PML Risk • Duration of natalizumab dosing prior to PML diagnosis ranged from about 1 year to more than 3.5 years - Mean duration of natalizumab dosing at time of PML diagnosis was approximately 2 years • Overall risk: 0.67 per 1000 patients (95% CI; range: 0.49 to 0.89 per 1000 patients) • The overall worldwide incidence of PML associated with natalizumab therapy remains generally within the 1 in 1000 rate previously observed in clinical trials • The incidence of PML increases with natalizumab treatment duration 33
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Radiological Characteristics of PML
34
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Natalizumab PML Incidence Estimates by Treatment Duration 3,0
Incidence per 1000 patients
2,80
2,5
2,37 2,21 2,04
2,0 1,72
1,5
1,59
1,47 1,27
1,0
1,10
1,00
0,89 0,67
0,5
0,81
1,53
1,11
0,91
0,94
0,94
0,49
0,34
0,20
si on s
>= 36
In fu
si on s In fu
>= 30
In fu
si on s
on s 18
>=
>= 24
In fu si
si on s In fu
tin >= 12
ar ke tM
Po s
C
lin ic a
lT ria ls
g
0,0
*Incidence estimates by treatment duration are calculated based on TYSABRI exposure through March 31, 2010 and 46 confirmed cases as of April 6, 2010. The incidence for each time period is calculated as the number of PML cases divided by the number of patients exposed to TYSABRI (e.g. for ≥24 infusions all PML cases diagnosed with exposure of 24 infusions or more divided by the total number of patients exposed to at least 24 infusions). The 95% confidence interval (CI) is an estimated range that is 95% likely to include the true rate of PML. The width of the CI is an indication of the precision of the estimate. The wider the confidence intervals in relation to the point estimate indicate a higher level of uncertainty. Increasing the denominator of treated patients will increase the precision of the estimates and narrow the confidence interval. 35
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
De beperkingen van de huidige therapieën heeft geleid tot de ontwikkeling van verschillende orale medicaties die elk op een andere manier ingrijpen in het MS ziekteproces. Meeste orale medicaties die in ontwikkeling zijn voor MS zijn deels gebaseerd op bestaande medicaties ,die voor andere aandoeningen zijn gegeven, zoals autoimmuunaandoeningen en bepaalde soorten kanker.
Orale therapieen in ontwikkeling voor de behandeling van MS: • Cladribine • Fingolimod (FTY720)/Gilenya • Teriflunomide • Laquinimod • BG00012 (BG-12 of orale fumaraat)
36
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Targets of new MS treatments (Adapted from Linker 2008)
37
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Oraal fingolimod (FTY720): een nieuwe behandeling voor Multiple Sclerose
Oraal fingolimod (sphingosine 1-fosfaat receptor modulator) is de eerste van een nieuw type medicijnen voor de behandeling van MS. Het grijpt aan op MS via zowel het immuunsysteem als het centraal zenuwstelsel.
MS, Multiple Sclerose Brinkmann V et al. Am J Transplant 2004 38
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Fingolimod werkt via de zogenaamde S1P receptoren op zowel lymfocyten als zenuwcellen Lymfocyten blijven in de lymfe- knopen en worden niet vernietigd.
Afvoerende lymfe
Bloed
- Omkeerbare HERVERDELING; herstel naar normaalwaarden binnen een aantal weken. Lymfeknoop
Op neurale cellen (zowel zenuwcellen als steuncellen) bevinden zich S1P receptoren die betrokken zijn bij processen die een rol spelen bij MS. MS, Multiple Sclerose; S1P, sphingosine 1-fosfaat Mandala S et al. Science 2002; Matloubian M et al. Nature 2004 39
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Fingolimod studie overzicht Studie
Design
Vergeleken met
Populatie
Duur
Aantal deelnemers
2201 (completed)
Phase II
Placebo
Relapsing MS
6 maanden
281*
Totdat fingolimod op de markt is
250*
2201E1 (ongoing)
Langdurende verlenging
–
Phase III
IFN beta-1a (Avonex®) IM weekly
RRMS
1 jaar (+ verlenging)
1292
FREEDOMS 2301 (completed)
Phase III
Placebo
RRMS
2 jaar (+ verlenging)
1272*
FREEDOMS II 2309 (ongoing)
Phase III
Placebo
RRMS
2 jaar (+ verlenging)
1083*
INFORMS 2306 (ongoing)
Phase III
Placebo
PPMS
3+ jaar
~650
1201‡ (ongoing)
Phase II
Placebo
Relapsing MS
6 maanden (+ verlenging)
~168*
TRANSFORMS 2302 (completed)
*Gerandomiseerd; †Aantal gewenste deelnemende patienten; ‡Registratie studie verplicht voor Japan IFN, interferon; IM, intramusculair; MS, Multiple Sclerose; PPMS, primair progressieve MS; RRMS, relapsing–remitting MS
40
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Jaarlijkse aantal relapsen / schubs (ARR) :-> 52% afname vs IFNβ-1a na 1 jaar; 54% afname vs placebo na 2 jaar TRANSFORMS 1-jaars resultaten1
FREEDOMS 2-jaars resultaten2 p < 0.001 fingolimod versus placebo
p < 0.001 fingolimod versus IFNβ-1a IM
0,4
0,4
0,3
0.33 52% afname
0,2 0.16
0,1
Jaarlijks aantal relapsen
Jaarlijks aantal relapsen
0.40 54% afname
0,3
0,2 0.18
0,1
0
0 IFNβ-1a IM (n = 431)
Fingolimod 0.5 mg (n = 429)
Placebo (n = 418)
IFN, interferon; IM, intramusculair 1. Cohen JA et al. N Engl J Med 2010;362:402–15. 2. Kappos L et al. N Engl J Med. 2010;362:387–401. 41
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Fingolimod 0.5 mg (n = 425)
2 tijdstippen; met 3 maanden tussenperiode), (%)
Aantal patiënten dat verslechtert (EDSS score op
Fingolimod verlaagt het risico op progressie van de invaliditeit, op basis van EDSS score, met ± 30% FREEDOMS 2-jaars resultaten p < 0.05 fingolimod versus placebo 30 25 Placebo Fingolimod 0.5 mg
20
24.1%
17.7%
15 10 5 0 0
90
180
270
360
450
Tijd tot 1e verslechtering (dagen) 1. Kappos L et al. N Engl J Med. 2010;362:387–401 42
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
540
630
720
30% afname
Grote afname van afwijkingen op de MRI scan (lesie activiteit) Aantal nieuwe/vergrote T2 lesies 2.6
2.0 1.5
35% afname 1.7
1.0
0.6
Mean number
2.5
p = 0.004 fingolimod versus IFNβ-1a IM
0
12
IFNβ-1a IM (n = 361)
0.51
55% afname
0.4
0.2
0
Fingolimod 0.5 mg (n = 372)
1.2
p < 0.001 fingolimod versus placebo
10 8
1.0
9.8
74% afname
6 4 2 0
0.23
2.5 Placebo (n = 339)
Fingolimod 0.5 mg (n = 370)
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
IFNβ-1a IM (n = 354)
Fingolimod 0.5 mg (n = 374)
p < 0.001 fingolimod versus placebo
1.1
82% afname
0.8 0.6 0.4 0.2
0.2 0
N-waardes: aantal patienten met te evalueren MRI data. 1. Cohen JA et al. N Engl J Med 2010;362:402–15. 2. Kappos L et al. N Engl J Med 2010;362:387–401. 43
p < 0.001 fingolimod versus IFNβ-1a IM
0.5
Mean number
FREEDOMS 2-jaars resultaten2
Mean cumulative number
TRANSFORMS 1-jaars resultaten1
Mean cumulative number
3.0
Aantal nieuwe/actieve Gd+ T1 lesies
Placebo (n = 332)
Fingolimod 0.5 mg (n = 369)
Conclusie Oraal fingolimod is effectiever dan IFN beta-1a IM en placebo, na respectievelijk 1 en 2 jaar1,2 - - - -
Minder relapsen / schubs met fingolimod 0.5 mg (52% tov huidige medicatie) Minder MRI afwijkingen (ontstekingsactiviteit) Risico op progressie van de invaliditeit (EDSS score) neemt af (± 30%) Data verkregen uit grote studies met veel patienten (>2600 MS patienten)
Veel bekend over de bijwerkingen van fingolimod -
Bijwerkingen zijn veelal dosis-afhankelijk; minder bijwerkingen bij fingolimod 0.5 mg dan bij de 1.25 mg dosering, inclusief minder ernstige infecties en hartslagdaling bij de eerste inname
Fingolimod 0,5 mg is goedgekeurd door registratie autoriteit (EMA) sinds 17 maart 2011 IFN, interferon; IM, intramusculair; MRI, magnetic resonance imaging; MS, Multiple Sclerose 1. Cohen J et al. NEJM 2010; 2. Kappos L et al. NEJM 2010 44
MS en therapie | Frequin | 26-10-2011
Conclusies: - Veel nieuwe MS geneesmiddelen op komst, die effectiever en gebruiksvriendelijker zijn (bv tabletten). - Eerste orale MS medicijn in NL zal wrs Fingolimod (Gilenya) zijn. Verwachting is eind 2011/ begin 2012. - Door effectievere middelen meer ernstige bijwerkingen (PML, opportunistische infecties, herpes-infecties) - Meer medicatie-mogelijkheden voor de patient en neuroloog. Meer individueel gerichtere therapie mogelijk. - Rol MS centra steeds groter. Meer ervaring en expertise in behandelmogelijkheden.