MOOK magnifiek aan de MAAS Centrum Ontwikkelingsplan november 2010
INHOUDSOPGAVE Pag. 5
Inleiding
Pag. 7
Opgave
Pag. 9
Mookermijl
Pag. 13
Podium, Dorpsplein, Huiskamer, BuitenEntree
Pag 17
Ontwikkeling en fasering
Pag. 23
Mook, kansen voor de regio
Pag. 25
Uitvoeringsagenda
Pag. 26
Colofon
Pag. 27
Bijlagen
3
Schatkaart Mook, resultaat van het eerste bewonersatelier (juli 2010)
Inleiding Mook ligt op een landschappelijk unieke plek, de stuwwal en de Maas komen er samen. De N271, die in de strategische Regiovisie tot de etalage van de regio is benoemd, doorkruist het centrum van Mook. Mook heeft echter (nog) geen echt centrum. Ofschoon op loopafstand liggen belangrijke voorzieningen verspreid van elkaar. Er is geen centrale ontmoetingsplek die zich als de huiskamer van de gemeente etaleert en waarmee Mook zijn onderscheidende identiteit presenteert. Voor de ontwikkeling van Mook is het hebben van zo’n plek essentieel, want tevens en idealiter het visitekaartje van de vitaliteit van uw gemeente. Niet in de laatste plaats is er het sociale motief: het gaat om de leefbaarheid in de gemeente, om een plek die bindt en verbindt, waar alle bewoners van Mook graag komen, trots (fier) op zijn, elkaar kunnen ontmoeten en voorzien kunnen worden in hun dagelijkse levensbehoefte. De kwaliteiten van Mook zijn er voldoende in de omgeving, zoals het Plasmolengebied en de Mookerheide; de kern Mook profiteert echter onvoldoende van het toeristische en recreatieve netwerk. De Maas die op nog geen steenworpafstand ligt, doet nu in de beleving van het centrumgevoel nauwelijks mee. Daarmee laat Mook kansen liggen. De ambities voor de regio zijn helder geformuleerd in de strategische Regiovisie. De centrumontwikkeling van Mook moet worden gezien als een belangrijk sleutelproject. Een echt centrum is niet een optelsom van losse projecten, dit ontstaat als het integraal wordt geprogrammeerd. Het programma is beslist ruimtelijk van aard, het vindt echter zijn samenhang en kracht als er sociale, culturele en economische ambities aan ten grondslag liggen. Die ambities bepalen mede de haalbaarheid van een duurzame centrumontwikkeling. Dat is dan ook de opgave waar samen met bewoners, ondernemers, woningbouwcorporaties en bestuurders aan is gewerkt tijdens interviews, workshops, bewonersateliers en expertmeetings.
5
Mook, prachtig gelegen in de regio
Prachtige woongemeente, overal dichtbij! Mook ligt ‘overal dichtbij’. Dat betekent dat men niet per se op de eigen kern is aangewezen en gebruik kan maken van een breed scala aan voorzieningen die de omgeving biedt. Mook is mede daardoor vooral een prettige woongemeente. Om in de toekomst vitaal te zijn, horen bepaalde voorzieningen ook op de lokale schaal van het dorp beschikbaar te blijven. De bestaande voorzieningen zijn nu verspreid over de kern, waardoor ze elkaar niet versterken. De ambitie is om zowel voor bewoners als bezoekers een aantrekkelijke kern te ontwikkelen, die vervolgens ook voor nieuwkomers een meerwaarde vormt. De huidige en onderscheidende kwaliteiten van Mook liggen veelal rondom het dorp. De sporen van de rijke geschiedenis en cultuurhistorie (bijv. kunstenaarskolonie) zijn daar te vinden. Recreatiegebied De Plasmolen (jaarlijks 250.000 bezoekers) en de landschappelijke diversiteit van heide en bos worden genoemd als aantrekkelijke plekken om te ontspannen. Het zijn bovendien belangrijke toeristische trekkers met potentie voor de toekomst. Zeker met De Maas als een bijzondere kwaliteit voor bezoekers en bewoners - het dorp ligt direct aan de rivier - die veel beter kan worden benut.
Opgave voor het hart van Mook - Vitaliteit lange termijn; het nieuwe hart aantrekkelijker, sterker en toekomstbestendig maken. - Verbinden centrumlagen; de verschillende lagen aantrekkelijk, programmatisch en ruimtelijk , laten samenkomen. - Kwaliteiten in omgeving benutten; de rijkdom van de omgeving zichtbaar en beleefbaar maken in het dorp. - Toeristen koppelen aan de kern; Mook als onderdeel van het toeristisch netwerk in de regio. - Gezicht aan de Maas, als bijzondere kwaliteit voor bewoners en bezoekers. 7
Positionering Mook; lokaal, binnen het toeristische netwerk en in de regio. Het is een stapeling van ambities, waarbij de een Thuis voor alle inwoners een voorwaarde is voor een succesvolle ontwikkeling van het toeristisch profiel en positionering in de regio.
Mookermijl, een vernieuwende verbinding Het Hart van Mook moet een thuis vormen voor alle inwoners, dat is een logische ambitie voor de ontwikkeling van het centrum. Het gaat om het sociaal-maatschappelijke hart van de Mookse gemeenschap. Er is dringend behoefte aan fysieke verbetering, tegelijkertijd is het noodzakelijk om de toekomstige betekenis van voorzieningen als de zorgverlening en het gemeenschapshuis te verkennen. De ambitie van de vernieuwing van het centrum is niet los te zien van de kansen die er zijn op het gebied van toerisme en recreatie. Mook dient zich nadrukkelijk te positioneren binnen een groter toeristisch netwerk. De bijzonder kwaliteit van het Mooks Balkon aan de Maas vormt de plek waar het dorp zich presenteert aan de (nieuwe) dagrecreanten en toeristen. Vanuit het regionale perspectief biedt de stadsregio Arnhem-Nijmegen mogelijkheden voor groei: ‘Mook, de buitentuin van Nijmegen’. Als een leefgemeenschap met kleinschalige voorzieningen in een landschappelijk bijzondere omgeving heeft Mook een onderscheidend vestigingsklimaat voor nieuwe bewoners en ondernemers. Ze dienen te worden aangetrokken op basis van de bestaande kernwaarden van het dorp. De ontwikkeling van Mook speelt zich af op verschillende schaalniveaus. De Mookermijl is van betekenis op al die niveaus, de Mookermijl vormt de nieuwe verbinding, tussen de Maas en de heide, tussen de dorpskern en de landschappelijke omgeving. Langs deze verbinding toont Mook haar kwaliteiten; sociaal, cultureel, maatschappelijk en landschappelijk. De Mookermijl: - verbindt de verschillende lagen in het centrum - verbindt binnen met buiten, hoog met laag - brengt het buitenleven in de kern - heeft een duidelijk begin en einde, is een route voor langzaam verkeer - vormt de etalage van het dorp
9
Mookermijl als vernieuwende verbinding tussen de Maas, dorpskern en landschappelijke omgeving.
De beleving van de Mookermijl, als toekomstig vergezicht.
11
Karakteristieke gebieden op de Mookermijl, die elkaar versterken, zowel qua programma als ruimtelijk.
1. Ontspannen op het podium aan de Maas
2. Ontmoeten op het dorpsplein
Met een nieuw podium (paviljoen/uitzichtpunt) aan de Maas, dat ruimte biedt aan kleinschalige programmering, wordt de ligging – Mook magnifiek aan de Maas – beter beleefbaar. De huidige functies – balkon, wandel/fietsroute, beeldenpark, goudsmid – dienen hierdoor te worden versterkt. De plek richt zich op bewoners, maar nadrukkelijk ook op toeristen en recreanten. Met de kwalitatieve uitstraling en programmering wordt het onderscheidende profiel van Mook in de regio versterkt.
Het dorpsplein is onderdeel van de rijksweg als etalage. Hier worden de kenmerkende kwaliteiten – cultuur, natuur, culinair – getoond in het hart van het dorp. Het is de plek waar dorpsbewoners samenkomen tijdens de jaarlijkse evenementen als de Vierdaagse en de kermis. De plek waar je ook als bezoeker of toerist de informatie haalt bij de VVV, de specifieke lokale kunst kunt zien en regioproducten kunt proeven in de eetgalerie. Voor nieuwe kleine ondernemers is er de rijksweg om zaken te doen.
- Mook krijgt een gezicht aan de Maas - Kleinschalig en kwalitatief programma staat centraal - Gelaagdheid in beleving (uitzicht, ontspannen, proeven)
- Interactie tussen functie in de gebouwen en levendigheid plein. - Ontmoetingsplek voor bewoners en bezoekers - Presentatie van kernkwaliteiten aan de regio-etalage
3. Ontplooien in de huiskamer
4. Ontdekken bij de Buiten Entree
Voor de toekomst van de maatschappelijke voorzieningen is gekozen voor het huiskamerconcept, een thuis voor de inwoners. Geen multifunctionele accommodatie, maar een huis met karaktervolle kamers die telkens door andere gebruikers wordt bevolkt. Door de scholieren en verenigingen die oefenen in de gymzaal, degenen die een boek of tijdschrift willen lezen, wachtend op een afspraak bij de fysiotherapeut, of bewoners die gewoonweg samen iets willen drinken en biljarten.
De entree vormt het begin van de Mookermijl en het begin van de ontdekking van de landschappelijke omgeving. Het is een hoogwaardige oprit naar het hart van het dorp, het is de speciale plek om de omgeving te overzien en het startpunt voor thematische – natuur, cultuur, geschiedenis – routes. Een plek als deze verdient een markering.
- Laagdrempelig, iedere bewoner is welkom - Ruimte voor particulier initiatief - Maatschappelijke en commerciële functies vullen elkaar aan
- Markering van waardevolle landschappelijke omgeving en entree - Startpunt voor thematische routes
13
Mogelijke functies die het karakter van de plekken bepalen.
Referentiebeelden per gebied
15
Downgraden van de rijksweg is cruciaal voor de leefbaarheid van de het hart van Mook.
Keuze voor kleinschaligheid met twee-onder-één-kap-woningen, als aansluiting op bestaande bebouwing.
Paviljoen met een ondernemer die zich profileert met kleinschalig en kwalitatief programma. Hierbij aandacht voor de versterking van het gebruik van bijvoorbeeld de haven en het beeldenpark versterkt.
De Eetgalerij presenteert zich als eerste aan en op het plein. Met een ondernemer die zich op uiteenlopende activiteiten ontwikkelt; kookworkshops, catering, enz. De andere functies aan het plein versterken de levendigheid. Het cultuurplatform toont de kunst- en cultuur uit de regio, de VVV is het informatiepunt voor toeristen en het hotel creëert een verblijfsplek aan het plein. Het plein is bovendien de locatie voor jaarlijkse evenementen.
De maatschappelijke voorzieningen zoals bibliotheek en gemeenschapshuis krijgen een plek in de huiskamer. Niet als afzonderlijke instellingen, maar gedacht vanuit verschillende programma’s die voor bewoners belangrijk zijn (eigen initiatief), gecombineerd met commerciële voorzieningen en (starters)woningen.
Gezondheidscluster als belangrijke start en investering. Samen met de gymzaal en servicewoningen een duidelijke samenhang: wonen met belangrijke voorzieningen (horeca, dokter, fysio, supermarkt, etc.) om de hoek en een gymzaal voor de gezondheidszorg, verenigingen en scholieren.
17
Ontwikkeling en fasering De ambities worden vertaald naar een ontwikkelingsstrategie. Er wordt direct gewerkt aan ieder onderdeel van de Mookermijl, waarbij de beoogde ambities voor de lange termijn het uitgangspunt vormen. Een combinatie van maatschappelijke en commerciële voorzieningen in de huiskamer, levendigheid op en aan het dorpsplein en het gezicht aan het water.
Van Losse projecten Optelsom eigenbelangen Opstellen Rationeel / utilitair Kaders / blauwdruk Exploitatie Denkend vanuit haalbaarheid Bescheiden
Naar Gebiedsontwikkeling Gezamenlijke ambitie Verbinden Emotie / verleiding Inspiratie / visie Businesscases Zoeken naar haalbaarheid Zelfbewust en trots
Het gezondheidscluster en de gymzaal in de huiskamer, het (tijdelijk) paviljoen met programmering aan de Maas en de eetgalerie voor de aan het plein geven vorm aan de potenties van de plekken. Tegelijkertijd is het van belang aan de downgrading van de rijksweg alsook aan de beleving van de Mookermijl als geheel te werken. Het belang van een goede publieke ruimte rondom de rijksweg, ook voor de programma’s zoals De Poort en De Schans, vraagt om een opgetild podium. De volgende fase krijgen de programmatische vernieuwing en versterking verder vorm. Centraal staat de wisselwerking tussen de nieuwe functies en de ontwikkeling van de buitenruimte. Het dorpsplein en de huiskamer worden uitgebreid met respectievelijk recreatieve functies en de huiskamervoorzieningen voor het verenigingsleven. Hiermee wordt ook de vrijgekomen kavel van het gemeenschapshuis opgenomen in het centrumplan. De woningbouw krijgt hiermee een prominente plek in de ontwikkeling van de dorpskern. Daarna vindt de uitbreiding plaats, waar mogelijk met versterking van de recreatieve functie van de Mookermijl, de etalage van het dorp, en de zakelijke dienstverlening langs de rijksweg, in het verlengde van het dorpsplein. De rijksweg is de plek waar het dorp zich richt op nieuwe bewoners (Cuijkse Steeg) en nieuwe ondernemers aan de noordzijde van het dorp. Dit zijn de entrees van Mook die aansluiten bij het profiel van de gemeente.
Fase 1: ieder gebied krijgt zijn karakteristiek met functies die de potenties en betekenis van de plek tonen.
19
Fase 2: De vervolmaking van de plekken met nieuwe en aanvullende programma’s.
Fase 3: de uitbreiding van het dorpsplein, met de versterking van de rijksweg (nieuwe zakelijke dienstverlening) en waar mogelijk versterking van het recreatieve karakter van de Mookermijl.
21
Het Hart van Mook aan de etalage van de regio (N271), met de Cuijksesteeg als onderscheidend woonmilieu en nieuw ondernemerschap aan de Noordzijde.
Mook kansen voor de regio De centrumontwikkeling van Mook is een van de sleutelprojecten in de strategische regiovisie. De N271, die het hart van Mook passeert, is tot de etalage van de regio benoemd. Met de Mookermijl presenteert Mook zich onderscheidend in een grotere regio. Het dorpsplein is de plek waar de Mookermijl zich toont aan de regio-etalage, tegelijkertijd worden er betekenisvolle lagen toegevoegd. De unieke ligging aan de Maas krijgt met het podium, opgenomen in bestaande routes, een gezicht dat van waarde is voor het toeristisch-recreatief profiel van Limburg. Hiermee richt Mook zich ook op de potentiële publieksgroepen uit bijvoorbeeld Nijmegen. Met de aandacht voor excellente zorg op maat en kwalitatieve recreatieve voorzieningen sluit het plan aan bij belangrijke speerpunten van de regio. Mook draagt met haar toekomstig profiel bij aan een regio die onderscheidend en complementair is aan de stedelijke regio’s.
De belangrijkste betekenissen van het centrumontwikkelingsplan Mook voor de regiovisie: - Mook krijgt met de Mookermijl zijn eigen ‘centre of excellence’. - Het Hart van Mook als blikvanger in de etalage van de N271. - Limburg presenteert zich aan de Maas: Mooks Balkon als visitekaartje binnen een groter toeristisch gebied. - Mook als brug naar het Noorden, onderdeel van een stedelijk recreatief netwerk - Onderscheidend profiel in de regio als woon- en werkmilieu: ‘Mook is de Buitentuin van Nijmegen’
23
Uitwerking van businesscase vanuit gezamenlijke ambities.
Uitvoeringsagenda In de visie zijn de ambities en ontwikkelingsstrategie vastgelegd voor het nieuwe hart van Mook, denkend vanuit bewoners en denkend vanuit het regionale perspectief. De aanpak is sterk verankerd, er zijn betrokken ondernemers en inwoners. Dit moet worden omgezet in daadkracht, beginnend bij het kernteam van gemeente en woningbouwcorporaties. Laat zien dat markt en overheid hier samen voor gaan, vanuit commitment over de visie. Dit geeft ondernemers die willen meedoen comfort, ze weten dat het nu werkelijk gaat gebeuren. Investeringen en Initiatieven die passen binnen de visie moeten met voorrang worden gefaciliteerd. Tegelijkertijd biedt de visie heldere aanknopingspunten om met de provincie om tafel te gaan, Mook draagt met dit centrumontwikkelingsplan nadrukkelijk bij aan de onderscheidende profilering van de regio. 1. Bezegel de visie met een intentieverklaring - dit gaan we doen! tussen gemeente en woningcorporaties Destion en Mooiland Maasland. Dit geeft zekerheid aan betrokken en potentiële ondernemers. 2. Koppel de inhoud aan een organisatievorm, een projectteam met een inhoudelijk projectleider die vorm kan geven aan de businesscases vanuit de algehele visie van de Mookermijl. 3. Formuleer de businesscase per locatie met de partners in business die willen investeren en bijdragen aan de programmatische verrijking. Betrek hierbij ook degenen die belangrijk zijn voor het programma. 4. Werk samen met de partners in business aan de ruimtelijke uitwerking – de samenhang tussen gebouwen en openbare ruimte. De gezamenlijke ambitie wordt vertaald naar een beeldkwaliteitsplan. 5. Concretisering in architectonische plannen en inrichtingsplan voor de openbare ruimte. 6. Werk continue aan versterking van het programma met mogelijke ondernemers die van waarde zijn voor het profiel van de Mookermijl.
25
Colofon Concire heeft het Centrum Ontwikkelingsplan gemaakt op basis van interviews met ondernemers en maatschappelijke instellingen, daarnaast zijn bewonersateliers, workshops en expertmeetings georganiseerd.
Het projectteam bestond uit de volgende personen: Gemeente Mook en Middelaar Luc van Doesem Ingrid Glaap Theo van der Horst Geertjan Wienhoven Destion Wilbert Pothoff Mooiland Maasland Paul Vos CONCIRE Carol Hol Annemieke van Doorn Evert van der Hoek Pieter Kuster Daarnaast hebben op onderdelen als adviseur meegewerkt: Jan Metz. Adviserend architect (analyse + tekeningen) Herman Sol, Bureau Rekenruimte
Bijlagen: - Verslag Bewonersatelier 5 juli 2010 - Verslag workshop Mooks Balkon 14 september 2010 - Verslag workshop Mook Binnen 14 september 2010 - Verslag Bewonersatelier 25 oktober 2010
27
