Monitor aanbodmodel Rotterdam 2008

Monitor aanbodmodel Rotterdam 2008


G.H. van der Wilt Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) maart 2010 In opdracht van dS+V – afdeling Wonen

© Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) Auteur: G.H. van der Wilt Project: 09-3056 Prijs: € 10,-

Adres:

Goudsesingel 78, 3011 KD Rotterdam Postbus 21323, 3001 AH Rotterdam Telefoon: (010) 267 15 00 Telefax: (010) 267 15 01 E-mail: [email protected] Website: www.cos.rotterdam.nl

2


INHOUD

| Samenvatting en conclusies

5

1

Inleiding

9

2

Woningzoekenden

11

2.1

11

3

4

5

6

7

Kenmerken en ontwikkelingen

Woningaanbod

13

3.1

13


Vraag-aanbod-verhouding

17

4.1 4.2

Vraagdruk Marktdruk

17 19

Verhuringen

23

5.1 5.2 5.3

23 25 25

Benodigde inschrijfduur Verhuringen naar bezettingsnorm Verhuringen aan de aandachtsgroep

Slaagkansen

27

6.1 6.2 6.3

27 28 29

Slaagkansen per regiogemeente Slaagkansen per groep woningzoekenden Ontwikkeling van de slaagkans

Verhuisbewegingen

33

7.1 7.2 7.3

33 33 34

Rotterdam totaal Deelgemeenten Vertrek uit Rotterdam

Bijlagen


3

4


Samenvatting en conclusies Sinds de invoering van het aanbodmodel in Rotterdam volgt het Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) op verzoek van de afdeling Wonen van de dS+V jaarlijks de werking van dit woonruimteverdelingssysteem. Ruim tien jaar geleden deed het aanbodmodel zijn intrede in de Rotterdamse sociale huursector. Sindsdien adverteren corporaties hun vrijgekomen woningen in een krant – en sinds enige jaren ook op internet – en dienen woningzoekenden hun belangstelling voor een woning kenbaar te maken door te reageren met een woonbon of via de website. Van de reacties op de geadverteerde woningen worden kandidatenlijsten gemaakt. Sinds 2005 wordt daarbij voor starters en doorstromers hetzelfde rangordecriterium gebruikt, namelijk de inschrijfduur. De woningzoekende met de langste inschrijfduur eindigt bovenaan, degene met de kortste inschrijfduur onderaan. Een uitzonderingspositie hebben urgenten en sv-kandidaten: zij eindigen boven reguliere woningzoekenden. Woningzoekenden Het aantal actief woningzoekenden op de Rotterdamse woningmarkt is, vergeleken met 2007, met ongeveer 7.000 gedaald naar bijna 54.000. Van alle woningzoekenden was 51% starter en 49% doorstromer. Tweederde van de woningzoekenden behoorde tot de aandachtsgroep, bijna 30% behoorde tot de niet-aandachtsgroep. 55% van de woningzoekenden was alleenstaand, 4% behoorde tot een huishouden van minstens 5 personen. Bijna driekwart van de woningzoekenden was tussen de 23 en 55 jaar oud; 16% was jonger dan 23 jaar en 14% was 55 jaar of ouder. Ten opzichte van 2007 zijn er een paar veranderingen die in het oog springen: zo is het percentage woningzoekenden uit de aandachtsgroep met 4%-punt gedaald ten opzichte van 2007. Daarnaast is het percentage alleenstaande woningzoekenden met 4%punt gestegen en is het percentage woningzoekenden met een tweepersoonshuishouden met maar liefst 11%-punt gestegen. Het percentage woningzoekenden uit Rotterdam is gestegen van 63% naar 68%. Woningaanbod In 2008 zijn in Rotterdam 9.950 corporatiewoningen aangeboden via advertenties in de krant en op internet en via directe bemiddeling. Dat zijn er ongeveer 500 minder dan in 2007. Deze daling komt geheel doordat het aantal advertenties in de krant en op internet is gedaald; buiten de krant om zijn er in 2008 zowel relatief als absoluut meer woningen aangeboden dan in 2007. Van alle aangeboden woningen had 86% een huurprijs tot de bereikbaarheidsgrens, was 41% een flatwoning, bestond 45% uit drie kamers en kwam bijna 70% uit vijf deelgemeenten (Prins Alexander, Charlois, Feijenoord, IJsselmonde, Delfshaven). In 2008 is 29% van de woningen voorwaardenvrij, dat wil zeggen zonder passendheidseisen, geadverteerd in de krant en op internet. Via volkshuisvestelijk labelen is nog eens 29% van de woningen aangeboden. Het aandeel directe bemiddelingen (buiten de krant om) lag in 2008 op maar liefst 31%. Dat is 7% hoger dan in 2007 en een overschrijding van 6% van het maximum van 25%. Via lokaal maatwerk werd nog eens 7% van de woningen aangeboden en via de Rotterdamwet tenslotte 3%.


5

Vraag- en marktdruk De vraagdruk geeft weer hoeveel reacties er gemiddeld op een advertentie van een sociale huurwoning zijn gekomen. In 2008 bedroeg de vraagdruk in Rotterdam (exclusief ouderen- en mivawoningen) 116. Dat wil zeggen dat op elke advertentie voor een corporatiewoning gemiddeld 116 reacties binnenkwamen. Ten opzichte van 2007 is de vraagdruk met 2 gestegen, wat betekent dat er per advertentie iets meer reacties binnenkwamen. De verhouding tussen de vraag naar en het aanbod van woningen wordt uitgedrukt via de marktdruk. Deze geeft weer hoeveel woningzoekenden er gemiddeld “in de rij stonden” voor elke geadverteerde woning. In 2008 bedroeg de marktdruk voor Rotterdam 6, wat betekent dat er voor elke verhuurde Rotterdamse corporatiewoning gemiddeld 6 woningzoekenden in de rij stonden. Regionaal gezien had Rotterdam ook in 2008 één van de laagste martdrukken. Ten opzichte van 2007 is de “wachtrij” voor een Rotterdamse corporatiewoning met één woningzoekende afgenomen. Een verklaring hiervoor is dat het aantal woningzoekenden in 2008 relatief harder is gedaald dan het aantal aangeboden woningen in 2008. Verhuringen 71% van alle in 2008 verhuurde woningen is naar iemand uit de aandachtsgroep gegaan. Ten opzichte van 2007 is dat een lichte daling. Van alle woningen die qua huurprijs voor de aandachtsgroep “bestemd” waren (dat wil zeggen met een huur tot de aftoppingsgrens), is 76% ook bij de aandachtsgroep terechtgekomen. Van het aanbod met een hogere huurprijs is 37% verhuurd aan woningzoekenden uit de aandachtsgroep. Ten opzichte van 2007 is dat een daling van 5%-punt. Op basis van de inschrijfduur van de geslaagde woningzoekenden kan een beeld worden geschetst van de “wachttijd” op de Rotterdamse woningmarkt. Gemiddeld genomen stonden woningzoekenden in Rotterdam 43 maanden ingeschreven, wat neerkomt op ongeveer 3,5 jaar. Een jaar geleden was dat nog 45 maanden gemiddeld. Woningzoekenden in de leeftijd van 23 tot 55 jaar, huishoudens vanaf 4 personen en woningzoekenden uit zowel de aandachtsgroep als de niet-aandachtsgroep hadden een langere inschrijfduur nodig dan gemiddeld. Woningen waarvoor een langere inschrijfduur dan gemiddeld nodig was, waren woningen met een huurprijs tot de aftoppingsgrens voor 1 tot 2-persoonshuishoudens en voor 3+ persoonshuishoudens, woningen met een huurprijs tot de huurprijsgrens, eengezinswoningen, flatwoningen zonder lift en woningen met minimaal 3 kamers. Hierbij moet overigens worden opgemerkt dat de inschrijfduur van een geslaagde woningzoekende niet per definitie de periode weergeeft dat die persoon al actief aan het zoeken is. Aangezien de rangorde op de kandidatenlijst wordt bepaald door de inschrijfduur, schrijft een deel van de woningzoekenden zich namelijk “uit voorzorg” in. Slaagkans Woningzoekenden op de Rotterdamse sociale woningmarkt hadden in 2008 een slaagkans van 7,9%. Dat betekent dat in 2008 elk kwartaal gemiddeld één op de twaalf woningzoekenden een sociale huurwoning in Rotterdam heeft gevonden. Ten opzichte van 2007 is de slaagkans in Rotterdam met 1,5% gestegen. Naar kenmerken van de woningzoekenden waren de verschillen in slaagkansen als volgt:

6


• • • • • •

Doorstromers hadden een hogere slaagkans dan starters. Het verschil was met 0,8% vier keer zo groot als in 2007 De aandachtsgroep van het volkshuisvestingsbeleid had een slaagkans die 0,3% onder die van de niet-aandachtsgroep lag (respectievelijk 7,4% en 7,7%) De kleinste huishoudens (1-persoons) hadden de hoogste slaagkans (8,6%). De slaagkans voor grotere huishoudens varieerde tussen de 7,2% en 7,7% Hoe ouder de woningzoekende, hoe hoger de slaagkans Urgenten en sv-kandidaten hadden, door hun voorrangspositie, een beduidend hogere slaagkans dan reguliere woningzoekenden Rotterdamse woningzoekenden hadden een slaagkans die twee keer zo hoog was als woningzoekenden van buiten Rotterdam

Verhuisbewegingen Rotterdam had in 2008 weer de meest lokaal georiënteerde woningmarkt van alle stadsregiogemeenten: 87% van de Rotterdamse corporatiewoningen die in 2008 verhuurd zijn, is naar Rotterdammers gegaan. Nog eens 5% is verhuurd aan woningzoekenden uit gemeenten die ook zijn aangesloten bij Woonnet1. De overige Rotterdamse corporatiewoningen zijn verhuurd aan woningzoekenden die van buiten het werkingsgebied van Woonnet kwamen; het grootste deel daarvan kwam zelfs van buiten de stadsregio Rotterdam. Ook op deelgemeenteniveau hebben de verhuringen in 2008 vooral interne verhuisbewegingen op gang gebracht. De meest lokaal georiënteerde deelgemeenten waren Hoogvliet, Charlois, Delfshaven, Feijenoord, Pernis en Hoek van Holland, waar minstens 50% van alle nieuwe huurders afkomstig was uit de eigen deelgemeente. De deelgemeenten Stadscentrum Overschie en Pernis trokken de meeste vestigers aan: 19% van alle nieuwe huurders in deze deelgemeenten kwam van buiten Rotterdam. Slotbeschouwing Hoewel het gemiddeld aantal reacties op advertenties van sociale huurwoningen in 2008 weer licht is gestegen, lijkt het er op dat de Rotterdamse sociale huurwoningenmarkt zich in 2008 verder ontspannen heeft. Het aantal aangeboden woningen is weliswaar afgenomen, maar het aantal actief woningzoekenden is tegelijkertijd sterker afgenomen. De verhouding tussen de vraag en het aanbod is zodoende weer iets gunstiger geworden. In 2008 stonden voor elke aangeboden woning gemiddeld nog maar 6 woningzoekenden “in de rij”. Vijf jaar geleden was die rij nog twee keer zo lang. De slaagkans voor woningzoekenden in Rotterdam is in 2008 wederom gestegen, van 6,4% in 2007 naar 7,9%. De slaagkans de aandachtsgroep en de nietaandachtsgroep waren aan het eind van 2008 voor het eerst in twee jaar zo goed als gelijk, wat betekent dat de woonruimteverdeling ook in 2008 weer wat rechtvaardiger is geworden.

1

De volgende gemeenten zijn aangesloten bij Woonnet Rijnmond: Rotterdam, Schiedam, Vlaardingen, Maassluis,

Capelle aan den IJssel, Albrandswaard, Barendrecht en de deelgemeente Hoek van Holland.


7

8


1

Inleiding

Sinds juni 1996 worden Rotterdamse sociale huurwoningen verdeeld via het aanbodmodel. Dit woonruimteverdelingssysteem werkt als volgt: • • •

•

Woningcorporaties adverteren hun vrijgekomen woningen in een krant en via internet Woningzoekenden kunnen hun belangstelling voor een sociale huurwoning tonen door hierop te reageren (met een woonbon of via internet) Van de reacties op de geadverteerde woning worden kandidatenlijsten gemaakt. Sinds 2005 wordt daarbij voor starters en doorstromers hetzelfde rangordecriterium gehanteerd, namelijk inschrijfduur. De woningzoekende met de langste inschrijfduur eindigt bovenaan, degene met de kortste inschrijfduur onderaan Corporaties werken de kandidatenlijsten op volgorde af totdat een huurder is gevonden

Sinds de invoering van het aanbodmodel in Rotterdam heeft het Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) op verzoek van de afdeling Wonen van de dS+V de werking ervan periodiek geëvalueerd. Het onderzoek heeft het karakter van een monitor: het volgt de ontwikkelingen op dat deel van de Rotterdamse woningmarkt dat met het aanbodmodel wordt bestreken. Tot 2003 verscheen er jaarlijks een uitgebreide rapportage. Vanaf 2003 verschijnt er elk jaar een beknopte versie van het rapport1. Ook in het voorliggende rapport over het Rotterdamse aanbodmodel in 2008 wordt alleen in hoofdlijnen gerapporteerd. De gegevens die voor dit onderzoek zijn gebruikt zijn afkomstig van de Vereniging Woonnet Rijnmond. Het gaat om een “download” van het administratiesysteem van het aanbodmodel. Het COS heeft de gegevens bewerkt en geanalyseerd. Vaak komt de voor dit rapport gehanteerde berekeningswijze overeen met die uit de vorige monitoren, maar soms is aangesloten bij de berekeningswijze die sinds 2005 voor de rapportages over de stadsregionale woonruimteverdeling2 worden gebruikt.

1

In 2004 is er geen rapport over het aanbodmodel verschenen. Een aantal gegevens over het jaar 2004 is wel

verzameld en opgenomen in de tijdreeksen in het rapport over de Rotterdamse woonruimteverdeling in 2005. 2

In de rapportagereeks Monitor Woonruimteverdeling stadsregio Rotterdam van het COS zijn inmiddels publicaties

verschenen over de jaren 2005 tot en met 2008.


9

10


2

Woningzoekenden

Met het aanbodmodel als woonruimteverdelingssysteem wordt van woningzoekenden ene actieve rol verwacht bij het zoeken naar een nieuwe woning. Woningzoekenden moeten zelf in de gaten houden welke woningen corporaties in de woonkrant en op internet te huur aanbieden. Bij belangstelling voor een woning moeten ze hun interesse zelf kenbaar maken door een woonbon op te sturen of te reageren via internet.

2.1


In 2008 zijn bijna 54.000 woningzoekenden actief op zoek geweest naar een Rotterdamse sociale huurwoning. In vergelijking met een jaar eerder zijn dat er bijna 7.000 minder. De samenstelling van de groep actief woningzoekenden was als volgt: • • • • • •

51% was starter op de woningmarkt, 49% was doorstromer 68% woonde al in Rotterdam, 14% elders in de stadsregio Rotterdam en 18% daarbuiten 65% behoorde tot de aandachtsgroep van het volkshuisvestingsbeleid; 29% behoorde tot de niet-aandachtsgroep. Van de overige 6% was het inkomen onbekend 55% was alleenstaand, 4% behoorde tot een huishouden van minstens 5 personen 16% was jonger dan 23 jaar, 72% was tussen de 23 en 55 jaar en 12% was 55 jaar of ouder 94% had geen voorrang, 3% was urgent en 4% was stadsvernieuwingskandidaat

Ten opzichte van de kenmerken van de woningzoekenden in 2007 zijn is het percentage woningzoekenden uit de aandachtsgroep met 4%-punt gedaald. Daarnaast is het percentage alleenstaande woningzoekenden met 4%-punt gestegen en is het percentage woningzoekenden met een tweepersoonshuishouden met maar liefst 11%-punt gestegen. Het percentage woningzoekenden uit Rotterdam is gestegen van 63% naar 68%. De ontwikkeling van het totale aantal woningzoekenden op de Rotterdamse sociale huurwoningmarkt is in figuur 2.1 in beeld gebracht1. Te zien is dat het aantal actief woningzoekenden in 2008 met bijna 7.000 gedaald is ten opzichte van 2007. Het aantal actieven op de Rotterdamse sociale huurwoningmarkt was sinds 2002 niet meer zo laag. In figuur 2.2 is ook de samenstelling van de woningzoekenden weergegeven, uitgesplitst naar starters en doorstromers. Net als in voorgaande jaren zijn starters in vergelijking tot doorstromers vaker jongeren en alleenstaanden en zitten ze vaker in de aandachtsgroep.

1

Het aantal woningzoekenden wordt sinds 2003 op een iets andere wijze berekend dan daarvoor. Voor 2003 werden

alleen de woningzoekenden geteld die gereageerd hadden op aanbod in de bereikbare sector. Sinds 2003 worden ook de woningzoekenden die op ander aanbod hebben gereageerd meegeteld. Bovendien worden vanaf 2005 ook de woningzoekenden die via directe bemiddeling een woning hebben gevonden meegeteld.


11

Figuur 2.1

Ontwikkeling van het aantal actief woningzoekenden, 1997 – 2008

1999

2006

2007

53.756

2004

66.902

2003

60.451

30.247

1998

59.424

28.819

26.693

30.000

61.639

43.795

40.000

20.000

49.577

50.000

52.309

60.000

60.669

70.000

10.000 0 1997

2000

2001

2002

2005

2008

Figuur 2.2 Kenmerken van starters, doorstromers en de totale groep actief woningzoekenden op de Rotterdamse sociale huurwoningmarkt in 2008 Doorstromers Aandachtsgroep Niet-aandachtsgroep Onbekend

Starters

Totaal

16361

62%

18730

68%

35091

65%

9172

35%

6357

23%

15529

29%

670

3%

2446

9%

3136

6%

tot en met 22 jaar

1045

4%

7323

27%

8368

16%

23-34 jaar

9484

36%

13552

49%

23036

43%

35-54 jaar

10113

39%

5461

20%

15574

29%

55-74 jaar

4448

17%

1076

4%

5524

10%

75 jaar en ouder

1131

4%

118

0%

1249

2%

onbekend

2

0%

3

0%

5

0%

1 persoon

10630

41%

18730

68%

29360

55%

2 personen

7031

27%

5681

21%

12712

24%

3 personen

4127

16%

1993

7%

6120

11%

4 personen

2594

10%

775

3%

3369

6%

5 en meer personen

1841

7%

354

1%

2195

4%

0

0%

0

0%

0

0%

onbekend geen voorrang

23273

89%

27053

98%

50326

94%

urgent

1003

4%

416

2%

1419

3%

sv-kandidaat

1947

7%

64

0%

2011

4%

Rotterdam

18898

72%

17513

64%

36411

68%

rest SRR

3380

13%

4112

15%

7492

14%

elders

3945

15%

5908

21%

9853

18%

0

0%

0

0%

0

0%

26.223

100%

27.533

100%

53.756

100%

onbekend Totaal

12


3

Woningaanbod

Sinds de invoering van het aanbodmodel bieden corporaties hun beschikbare woningen te huur aan in een woonkrant en later ook via internet. Overigens worden niet alle vrijgekomen woningen geadverteerd. Deze woningen worden buiten de krant en internet om via directe bemiddeling aangeboden, aan urgenten en herhuisvestingskandidaten. In dit hoofdstuk worden de kenmerken van de corporatiewoningen die in 2008 zijn aangeboden via advertenties én directe bemiddeling beschreven. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de wijze waarop corporaties de woningen hebben aangeboden: in advertenties met of zonder voorwaarden voor woningzoekenden en via directe bemiddeling.

3.1


In 2008 zijn in Rotterdam 9.950 corporatiewoningen aangeboden via advertenties in de krant en op internet en via directe bemiddeling. Dat zijn er bijna 500 minder dan in 2007. Het aanbod in 2008 had de volgende kenmerken: • •

• •

86% van de aangeboden woningen had een huurprijs tot de bereikbaarheidsgrens2, dat is 3% meer dan in 2007 41% van alle aangeboden woningen was een flatwoning, 24% was ouderenwoning en 20% was bovenwoning/maisonnette. De overige 15% bestond uit eengezinswoningen en benedenwoningen van al het aanbod had 45% drie kamers, 31% had één of twee kamers en 23% bestond uit vier of meer kamers vijf deelgemeenten waren samen goed voor bijna 70% van al het aanbod. Het gaat om Prins Alexander (18%), Charlois (14%), Feijenoord en IJsselmonde (beide 13%) en Delfshaven (11%).

Bovenstaande cijfers zijn terug te vinden in figuur 3.1. Hierin staan ook de kenmerken van het aanbod met een huur tot de bereikbaarheidsgrens en de woningen met een hogere huurprijs. Net als in voorgaande jaren zijn in het duurdere segment meer eengezinswoningen, woningen met lift en woningen met minimaal drie kamers aangeboden, terwijl in het goedkopere segment meer woningen zonder lift en woningen met maximaal twee kamers zijn aangeboden. Maar liefst tweederde van het duurdere aanbod bevond zich op Noord, voornamelijk in de deelgemeente Prins Alexander.

2

De bereikbaarheidsgrens is voor woningen met 1 t/m 3 kamers gelijk aan de aftoppingsgrens voor 1 tot 2-

persoonshuishoudens (€ 499,51 op 1 juli 2008), voor woningen met 4 of meer kamers geldt de aftoppingsgrens voor 3+persoonshuishoudens (€ 535,33) als bereikbaarheidsgrens.


13

Figuur 3.1

Aanbiedingen van corporatiewoningen naar kenmerk in Rotterdam in 2008 tot bereikbaarheidsgrens

vanaf bereikbaarheidsgrens

Totaal

tot jongeren/kwaliteitskortingsgrens tot aftoppingsgrens 1-2phh tot aftoppingsgrens 3+phh tot huurprijsgrens vanaf huurprijsgrens onbekend

1.661 6.297 509 0 0 72

19% 74% 6% 0% 0% 1%

0 0 351 807 253 0

0% 0% 25% 57% 18% 0%

1.661 6.297 860 807 253 72

17% 63% 9% 8% 3% 1%

Eengezins Flat met lift Flat zonder lift Benedenwoning Bovenwoning/maisonnette 55+/service/miva onbekend

645 1.170 2.434 505 1.668 2.108 9

8% 14% 29% 6% 20% 25% 0%

267 289 187 89 289 288 2

19% 20% 13% 6% 20% 20% 0%

912 1.459 2.621 594 1.957 2.396 11

9% 15% 26% 6% 20% 24% 0%

1-2 kamers 3 kamers 4 kamers 5+ kamers onbekend

2.961 3.794 1.366 293 125

35% 44% 16% 3% 1%

89 728 407 183 4

6% 52% 29% 13% 0%

3.050 4.522 1.773 476 129

31% 45% 18% 5% 1%

Linkermaasoever (Zuid) Rechtermaasoever (Noord) onbekend

3.989 4.337 213

47% 51% 2%

459 941 11

33% 67% 1%

4.448 5.278 224

45% 53% 2%

Stadscentrum Delfshaven Overschie Noord Hillegersberg-Schiebroek Kralingen-Crooswijk Prins Alexander Feijenoord IJsselmonde Charlois Hoogvliet Pernis onbekend

253 882 224 571 461 561 1.385 1.135 1.193 1.269 365 27 213

3% 10% 3% 7% 5% 7% 16% 13% 14% 15% 4% 0% 2%

100 177 45 103 34 80 402 149 99 115 82 14 11

7% 13% 3% 7% 2% 6% 28% 11% 7% 8% 6% 1% 1%

353 1.059 269 674 495 641 1.787 1.284 1.292 1.384 447 41 224

4% 11% 3% 7% 5% 6% 18% 13% 13% 14% 4% 0% 2%

Totaal / rij-%

8.539

86%

1.411

14%

9.950

100%

14


Sinds de regionale Overeenkomst Woonruimteverdeling in de stadsregio Rotterdam van kracht is geworden per 1 januari 2005, kunnen corporaties hun woningen op verschillende manieren aanbieden, waarbij de volgende ijkpunten worden gehanteerd: • •

•

•

minimaal 40% voorwaardenvrij: deze woningen worden via de media van het regionale aanbodmodel aangeboden zonder passendheidscriteria maximaal 25% directe bemiddeling: deze woningen worden buiten de media van het aanbodmodel aangeboden. In het algemeen gaat het hier om verhuringen aan de zogenaamde 2e en 3e fase urgenten, 2e fase herhuisvestingskandidaten (of svkandidaten) en aan bijzondere groepen, zoals statushouders maximaal 15% lokaal maatwerk: deze woningen worden met specifieke passendheidscriteria aangeboden via de media van het regionale aanbodmodel op grond van “leefbaarheid, wijkof buurtbinding, beheersaspecten of woonzorgprojecten” maximaal 20% volkshuisvestelijk labelen: deze woningen worden via de media van het aanbodmodel aangeboden, maar zijn voorzien van een label voor een specifieke leeftijdsgroep (ouderen of jongeren), of van passendheidscriteria (huishoudensomvang of inkomenseisen). Bij de wijziging van de Overeenkomst per 1 juli 2006 is deze mogelijkheid in plaats gekomen van het labelen voor ouderen of grote gezinnen.

Figuur 3.2 illustreert op welke wijze de corporaties hun beschikbare woningen in Rotterdam hebben aangeboden in 2008. Hieruit blijkt dat Rotterdam niet aan alle ijkpunten heeft voldaan. Zo is het minimum van 40% voorwaardenvrij niet gehaald en zijn de categorieën volkshuisvestelijk labelen en directe bemiddeling met respectievelijk 9% en 6% overschreden. Wel is er minder dan 15% lokaal maatwerk geadverteerd. Daarnaast is een klein deel (3%) geadverteerd onder de condities van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek (de “Rotterdamwet”). Dit betekent dat corporaties in daarvoor aangewezen gebieden in Rotterdam aanvullende voorwaarden mogen stellen ten aanzien van werk en inkomen bij de verhuur. Figuur 3.2 Aanbiedingen van Rotterdamse corporatiewoningen naar aanbodcategorie in 2008 Rotterdamw et; 3% Lokaal maatw erk; 7%

Voorw aardevrij; 29%

Directe bemiddeling; 31% Volkshuisvestelijk labelen; 29%


15

Reguliere woningzoekenden die in 2008 via de krant en internet op zoek waren naar een sociale huurwoning hadden minder keus dan in 2007: er zijn bijna 6.900 woningen geadverteerd. Ten opzichte van 2007 is dat een daling van het reguliere aanbod van meer dan 1.100 woningen. In figuur 3.3 is de ontwikkeling sinds 1997 weergegeven. Let op: het aanbod dat buiten de krant om is aangeboden aan direct bemiddelden is niet in de figuur opgenomen. Figuur 3.3 Ontwikkeling van het aantal aanbiedingen (geadverteerd in de krant en op internet) van Rotterdamse corporatiewoningen, 1997 – 2008 16.000 15.000 14.000 13.000 12.000 11.000 10.000 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0

3.826 3.659 2.919

2.683 1.235

10.072

1.200

1.277 986

1.231

1.998

1.362

1.015

6.739

5.340

5.785

6.332

5.389

6.388

5.167

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

11.062 8.907 7.028

1997

16

Dure huur Bereikbare huur Onbekend

1998

1999

2000

5.899

2008


4

Vraag-aanbod-verhouding

Sinds de start van het Rotterdamse aanbodmodel is de verhouding tussen de vraag naar en het aanbod van sociale huurwoningen steeds inzichtelijker gemaakt via de vraagdruk. Ook dit keer wordt de vraagdruk weer in beeld gebracht. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk in een aparte paragraaf ingegaan op de marktdruk. Dit is eveneens een indicator voor de vraag-aanbodverhouding, die gebruikt wordt bij de evaluatie van de stadsregionale woonruimteverdeling. Corporaties kunnen zowel de vraag- als de marktdruk gebruiken bij hun verhuurbeleid en strategisch voorraadbeleid. Beide indicatoren geven immers inzicht in de populariteit van marktsegmenten die worden aangeboden. Overigens worden de vraag- en marktdruk wel beïnvloed door de toepassing van passendheidseisen bij het aanbieden van woningen, zoals dat gebeurt bij lokaal maakwerk en volkshuisvestelijk labelen.

4.1

Vraagdruk

De vraagdruk geeft weer hoeveel reacties er gemiddeld op een advertentie van een sociale huurwoning zijn gekomen. De definitie van de vraagdruk luidt als volgt: “het gemiddelde aantal reacties van woningzoekenden op een advertentie van een woning uit de bereikbare sector (exclusief ouderen- en mivawoningen)” Woningen die gereserveerd zijn voor senioren en minder validen worden buiten beschouwing gelaten, omdat op deze woningen maar een deel van de woningzoekenden kan reageren en deze groepen woningzoekenden bovendien een afwijkend reactiepatroon vertonen. Als deze woningen meegenomen zouden worden bij de berekening van de vraagdruk, zou een vertekend beeld kunnen ontstaan, bijvoorbeeld in gebieden met veel 55-plus en servicewoningen. Figuur 4.1 Ontwikkeling van de vraagdruk op bereikbaar aanbod (exlusief ouderen- en mivawoningen) in Rotterdam, 1997 – 2008 300

250

Vraagdruk

243

249

200 19 2

150

15 7

15 1 13 7

100

112

114

116

2007

2008

50 30

33

1997

1998

42

0 1999

2000


2001

2002

2003

2004

2005

2006

17

In 2008 kwamen er gemiddeld 116 reacties op een advertentie van een Rotterdamse corporatiewoning (zie figuur 4.1). Dat zijn er 2 meer dan in 2007. In het najaar van 2003 werd de verschijningsfrequentie van de woonkrant verlaagd van wekelijks naar tweewekelijks, waardoor woningzoekenden minder vaak konden reageren (drie keer per twee weken in plaats van drie keer per week). Dit had tot gevolg dat de vraagdruk in 2004 fors daalde. Daarna was tot en met vorig jaar sprake van een meer geleidelijke daling van de marktdruk, die nu lijkt te zijn gestopt. Wanneer het woningaanbod in marktsegmenten wordt onderscheiden, dan ontstaat het volgende beeld van de vraagdruk in 2008. In figuur 4.2 op de volgende pagina zijn de achterliggende cijfers opgenomen en is ook de ontwikkeling van de vraagdruk sinds 2003 in beeld gebracht. •

•

•

18

Eengezinswoningen bleven in 2008 het meest gewilde woningtype. Gemiddeld leverde een advertentie van een eengezinswoning in 2008 204 reacties op. Ook benedenwoningen (143), bovenwoningen/maisonnettes (140) en flatwoningen zonder lift (104) bleven voor gemiddeld meer dan 100 reacties zorgen. Flatwoningen met lift zorgden in 2008 voor gemiddeld 49 reacties Advertenties van woningen met 4 of 5 en meer kamers leverden in 2008 de meeste reacties op. Advertenties van woningen met één of twee kamers leveren elk jaar minder reacties op, terwijl het aanbod van deze woningen ongeveer gelijk blijft Advertenties van woningen op Noord (rechtermaasoever) leverden gemiddeld meer reacties op dan woningen op Zuid (linkermaasoever), al is het verschil in aantal reacties kleiner dan in de voorgaande jaren. Stadscentrum en Delfshaven waren in 2008 veruit het populairst als woonlocatie, met gemiddeld ongeveer 60 reacties meer dan het stedelijke gemiddelde. Ook in Overschie, Kralingen-Crooswijk, Feijenoord en Pernis lag het gemiddeld aantal reacties boven het stedelijke gemiddelde. Daarbij moet overigens worden opgemerkt dat het in Pernis om slechts 6 advertenties gaat.


Figuur 4.2 Ontwikkeling van de vraagdruk op bereikbaar aanbod (exclusief ouderen- en mivawoningen) in Rotterdam naar type, kamertal, maasoever en deelgemeente, 2003 – 2008 Vraagdruk 2005 2006

2007

2008

2003

Aantal advertenties 2004 2005 2006

2007

2008

234 151 148 130 77

186 142 125 107 60

204 143 140 104 49

189 316 428 2.071 421

339 376 756 2.498 571

446 402 739 2.651 653

460 360 1.081 2.379 691

541 335 1.176 2.200 825

419 288 1.119 1.581 796

144 142 178 164

124 126 177 151

94 107 146 156

88 116 147 148

997 1.796 526 106

1.117 2.366 876 181

1.178 2.482 1.025 206

1.164 2.484 1.082 241

1.155 2.634 1.004 276

1.105 2.125 831 141

137 179

136 167

126 151

99 131

105 125

1.817 1.608

2.351 2.188

2.600 2.291

2.615 2.356

2.723 2.352

1.983 2.216

439 221 293 324 262 305 241 311 183 194 130 102

266 144 185 203 184 197 158 171 122 124 214 104

263 168 213 163 169 179 129 172 121 111 181 142

209 152 190 150 133 157 124 160 119 101 206 144

210 141 181 111 117 129 110 130 92 74 94 119

179 172 144 110 115 123 87 129 103 88 147 108

142 297 99 291 141 322 316 496 510 649 7 155

149 543 80 343 197 366 510 719 730 719 8 175

126 465 96 446 202 430 526 856 799 789 21 135

147 533 131 419 221 422 483 683 874 854 9 195

154 555 111 398 179 415 540 793 873 837 38 182

129 463 120 359 214 359 572 521 647 710 6 99

249

157

151

137

114

116

3.425

4.540

4.891

4.971

5.075

4.203

2003

2004

Eengezinswoning Benedenwoning Bovenwoning/maisonnette Flatwoning zonder lift Flatwoning met lift

376 272 295 239 180

243 176 169 150 108

235 145 166 149 91

1 en 2 kamers 3 kamers 4 kamers 5 of meer kamers

227 268 234 211

159 153 162 170

Linkermaasoever (Zuid) Rechtermaasoever (Noord)

215 288

Stadscentrum Delfshaven Overschie Noord Hillegersberg-Schiebroek Kralingen-Crooswijk Prins Alexander Feijenoord IJsselmonde Charlois Pernis Hoogvliet Totaal

4.2

Marktdruk

De marktdruk geeft aan hoeveel woningzoekenden er gemiddeld waren voor elke geadverteerde woning. Bij de berekening van de marktdruk worden alleen verhuringen van woningen die in de krant en op internet zijn aangeboden meegenomen. Directe bemiddelingen buiten de krant om tellen niet mee. De definitie van marktdruk luidt als volgt: “het aantal woningzoekenden dat gereageerd heeft op verhuurde woningen (per marktsegment), gedeeld door het aantal verhuurde woningen (per marktsegment), uitgedrukt als het gemiddeld aantal woningzoekenden per verhuurde woning” Het gaat hier om het meten van de populariteit van een marktsegment in termen van het aantal woningzoekenden dat zich aandient voor beschikbaar aanbod. Dat betekent dat een woningzoekende die gedurende een jaar negen reacties instuurt voor liftwoningen, slechts geteld wordt als één reagerende woningzoekende voor liftwoningen, maar dat deze Monitor aanbodmodel Rotterdam 2008

19

woningzoekende ook als één woningzoekende meetelt voor zijn ene reactie op een benedenwoning. Verschillen in aantal reacties dat iemand instuurt zijn bij deze berekening dus uitgeschakeld. Dit verklaart ook waarom de totale marktdruk in Rotterdam vaak lager is dan de marktdruk per marktsegment. In 2008 stonden er voor elke (via de krant en internet) verhuurde Rotterdamse corporatiewoning gemiddeld 6 woningzoekenden “in de rij”. Dat is één minder dan in 2007, toen voor elke verhuurde woningen 7 woningzoekenden in de rij stonden. De marktdruk in Rotterdam blijft daarmee de dalende lijn voortzetten: in 2003 was de marktdruk nog 12, in 2004 11, in 2005 10, in 2006 9, in 2007 7 en nu dus 6. De “wachtrij” voor een Rotterdamse woning wordt dus steeds korter (zie figuur 4.3). Figuur 4.3 Ontwikkeling van de marktdruk in Rotterdam op aanbod dat via de krant en internet is geadverteerd (exclusief directe bemiddelingen) , 2003 – 2008 20

Marktdruk

16

12 12 11 10 9

8

7 6

4

0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

Ook regionaal gezien had Rotterdam een lage marktdruk; Rotterdam was één van de vijf regiogemeenten die in 2008 een marktdruk hadden lager dan 10. In de meeste regiogemeenten was de marktdruk aanzienlijk hoger, met Albrandswaard (56) als absolute uitschieter. In figuur 4.4 is de marktdruk in Rotterdam per segment weergegeven. Het beeld is als volgt: •

•

20

De “wachtrij” was met 8 personen gemiddeld het kortst voor woningen met een huurprijs tot de aftoppingsgrens voor 1-2 persoonshuishoudens en voor woningen vanaf de huurprijsgrens. Met gemiddeld 19 personen was de wachtrij het langst voor woningen met een huurprijs tot de aftoppingsgrens voor 3+ persoonshuishoudens. De wachtrij voor woningen met een huurprijs tot de jongeren/kwaliteitskortingsgrens was met 17 personen niet veel korter Naar type woning bezien was de wachtrij veruit het langst voor benedenwoningen: voor dergelijke woningen waren gemiddeld 34 belangstellenden. In 2007 stonden gemiddeld nog 43 belangstellenden in de rij voor een benedenwoning. De marktdruk voor eengezinswoningen is niet veranderd ten opzichte van 2007: hier stonden gemiddeld Monitor aanbodmodel Rotterdam 2008

23 belangstellenden voor in de rij. De rij woningzoekenden voor 55+- en servicewoningen bleef het kortst Evenals in de voorgaande jaren nam de marktdruk in 2008 vanaf 3-kamerwoningen toe met het stijgen van het aantal kamers. Voor de grootste woningen stonden gemiddeld 22 mensen in de rij, iets meer dan twee keer zoveel als voor de kleinste woningen.

•

Nogmaals voor alle duidelijkheid: een woningzoekende staat in meer “wachtrijen” tegelijk, als deze op woningen uit verschillende huurprijsklassen en/of van verschillende typen en/of grootten heeft gereageerd. Figuur 4.4 Markdruk op verhuringen (via de krant en internet) in Rotterdam naar huurprijs, type en kamertal in 2008 40 35 34

30 25 20

23

22

19

17

10

18 15

13

5

8

15

12

10

8

9

Type

5+ kamers

4 kamers

3 kamers

Bovenwoning/maisonnette

Benedenwoning

Flat zonder lift

Flat met lift

Eengezins

vanaf huurprijsgrens

tot huurprijsgrens

tot aftoppingsgrens 3+phh

tot aftoppingsgrens 12phh

tot jongeren/kwaliteits kortingsgrens

Huurprijs

1-2 kamers

4

0

55+/service/miva

15

Kam ertal

In figuur 4.5 is de marktdruk per deelgemeente weergegeven. Een korte uitleg hierbij is noodzakelijk. De Rotterdamse marktdruk die eerder in dit hoofdstuk werd gepresenteerd is namelijk niet het gemiddelde van de marktdruk in de deelgemeenten. Dit komt doordat woningzoekenden die op aanbod in meer dan één deelgemeente reageren, in elke deelgemeente waar zij reageren als actief woningzoekende worden geteld, terwijl zij op Rotterdamse niveau slechts één keer meetellen. Deze “dubbeltellingen” aan de vraagzijde (woningzoekenden) komen aan de aanbodzijde (verhuringen) niet voor, waardoor de marktdruk op deelgemeenteniveau altijd hoger is dan op Rotterdams niveau. Het beeld van de marktdruk op deelgemeenteniveau maakt alleen een onderlinge vergelijking van de marktsituatie binnen Rotterdam mogelijk. Uit de figuur blijkt dat de vraag-aanbod-verhouding in 2008 het minst gunstig was voor woningzoekenden in Overschie, waar de marktdruk uitkwam op 32. Ook in 2007 was de verhouding in Overschie het ongunstigst; de marktdruk was toen zelfs nog hoger (42). Ook het Stadscentrum en Pernis waren gewild, met een marktdruk van respectievelijk 31 en 30. De Monitor aanbodmodel Rotterdam 2008

21

“wachtrij” was het kortst in Hoogvliet. Hier stonden gemiddeld 9 woningzoekenden in de rij per woning. De marktdruk was in 2008 in 7 deelgemeenten lager dan in 2007 en in 3 deelgemeenten hoger. In Prins Alexander en in Charlois was de marktdruk in 2008 net zo hoog als in 2007. Figuur 4.5 Markdruk op verhuringen (via de krant en internet) per Rotterdamse deelgemeente in 2008 40

30

32

31

20

30

22

22

23

18 16 10

12

13

13

Hoogvliet

Pernis

Charlois

Feijenoord

Prins Alexander

KralingenCrooswijk

HillegersbergSchiebroek

Noord

Overschie

Delfshaven

Stadscentrum

0

IJsselmonde

9

Deelgemeenten

22


5

Verhuringen

Een belangrijke vereiste voor een goed functionerend aanbodmodel is transparantie van de woningmarkt voor woningzoekenden. Met behulp van een volledig overzicht van het beschikbare aanbod en de voorwaarden die eraan verbonden zijn, kunnen woningzoekenden hun keuze bepalen. Daarbij kunnen ze hun eigen kansen inschatten door in de verantwoordingstabel in de krant of op internet te volgen hoeveel woningzoekenden reageren op soortgelijke woningen en welke inschrijfduur de uiteindelijke huurder ervoor nodig heeft gehad. In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij de inschrijfduur van woningzoekenden die in 2008 een woning hebben gevonden. Daarnaast gekeken in hoeverre er bij de verhuringen in 2008 aan de vroegere “bezettingsnorm” is voldaan: voor de Overeenkomst Woonruimteverdeling was er een relatie vastgelegd tussen het aantal personen in een huishouden en het daarbij toegestane aantal kamers in de woning. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met een paragraaf over de mate waarin woningen “passend” zijn verhuurd qua huurprijs en inkomen.

5.1

Benodigde inschrijfduur

In deze paragraaf geven we inzicht in de gemiddelde inschrijfduur die geslaagde woningzoekenden hadden bij het betrekken van hun nieuwe woonruimte. Hieruit kan grofweg worden afgeleid hoe lang het duurde om aan bod te komen. Het is daarmee een indicatie van de “wachttijd” voor woonruimte. Het is ook niet meer dan een indicatie, omdat de benodigde inschrijfduur niet betekent dat de woningzoekende ook al zo lang serieus aan het zoeken is geweest; velen reageren maar af en toe en staan vooral ingeschreven om inschrijfduur op te bouwen. Succes op de woningmarkt hangt mede af van het zoekgedrag van woningzoekenden: of men vaak reageert op woningen, of men reageert op schaarse woningen of juist op minder populaire woningen, of men veel “eisen” aan de gewenste woning stelt of juist met alles “genoegen neemt” zijn daarbij enkele kritische succesfactoren. In figuur 5.1 is een overzicht opgenomen van de gemiddelde inschrijfduur van de geslaagde woningzoekenden in 2008. We maken daarbij onderscheid naar de kenmerken van de woningzoekenden en de kenmerken van de woning. Bovendien zijn urgenten en stadsvernieuwingskandidaten buiten beschouwing gelaten, gezien hun voorrangspositie. Het gepresenteerde heeft dus betrekking op de “wachttijd” voor reguliere woningzoekenden. In 2008 stonden geslaagde woningzoekenden gemiddeld ongeveer 3,5 jaar (43 maanden) ingeschreven op het moment dat het (nieuwe) huurcontract inging. Ten opzichte van 2007 is dat een daling van 2 maanden. Het verschil tussen starters en doorstromers van buiten Rotterdam is met 3 maanden niet erg groot; het verschil tussen Rotterdamse starters en doorstomers is met 7 maanden aanzienlijk groter, vooral in vergelijking met 2007 toen het verschil nog 2 maanden bedroeg. Voor zowel starters als doorstomers gold dat woningzoekenden van buiten Rotterdam gemiddeld een kortere inschrijfduur nodig hadden. Wanneer we ons richten op woningzoekenden uit Rotterdam, dan valt op dat doorstomers met een huishoudensgrootte van 5 of meer personen net als in 2007 een gemiddelde wachttijd hadden van meer dan 5 jaar. Daarnaast waren er zowel bij de starters als doorstromers nog twee categorieën waarvoor de gemiddelde inschrijfduur minstens 4 jaar was.


23

In de figuur zijn de benodigde inschrijfduren die meer dan zes maanden afweken van de totale gemiddeld benodigde inschrijfduur per groep woningzoekenden en per type woningen rood (=langere inschrijfduur) en groen (=kortere inschrijfduur) gearceerd. Zo is per groep woningzoekenden en per woningtype in één opslag te zien in welke categorie(ën) de benodigde inschrijfduur meer dan zes maanden afweek van het gemiddelde. Figuur 5.1 Gemiddeld benodigde inschrijfduur van geslaagde reguliere woningzoekenden naar kenmerken van het huishouden en de woning, 2008 Leesvoorbeeld: de gemiddeld benodigde inschrijfduur van Rotterdamse doorstromers met een huishouden van 5 of meer personen (61 maanden) was in 2008 meer dan 6 maanden langer dan de totale gemiddeld benodigde inschrijfduur voor Rotterdamse doorstromers (48 maanden) en is daarom rood gearceerd.

tot en met 22 jaar 23-34 jaar 35-54 jaar 55-74 jaar 75 jaar en ouder

Rotterdam Doorstromers Starters 23 21 48 47 53 42 43 28 47 23

Elders Doorstromers 17 39 47 34 21

Totaal Starters 17 42 38 19 6

20 46 47 38 43

1 persoon 2 personen 3 personen 4 personen 5 en meer personen

44 48 46 54 61

41 40 41 40 36

35 39 37 43 44

35 29 37 37 42

41 43 42 47 53

Onbekend Aandachtsgroep Niet-aandachtsgroep

26 50 48

20 42 48

23 36 41

15 36 39

20 44 46

tot jongeren/kwaliteitskortingsgrens tot aftoppingsgrens 1-2phh tot aftoppingsgrens 3+phh tot huurprijsgrens vanaf huurprijsgrens

42 47 54 49 43

35 42 41 47 21

25 36 43 43 44

27 39 44 38 11

35 44 48 47 34

Eengezinswoning Flat met lift Flat zonder lift Benedenwoning Bovenwoning/maisonnette 55+/service/miva

55 45 52 50 49 42

51 37 44 40 40 23

45 36 43 41 39 31

46 31 39 35 33 20

52 40 46 43 42 36

1 kamer 2 kamers 3 kamers 4 kamers 5 en meer kamers

36 38 49 51 56

24 36 44 42 34

24 24 43 42 41

19 32 40 34 16

24 35 46 46 48

Totaal

48

41

38

35

43

24


5.2

Verhuringen naar bezettingsnorm

Bij de verhuringen golden tot 2005 de regels uit de huisvestingsverordening over de zogenaamde bezettingsnorm: er was een relatie vastgelegd tussen het aantal personen in een huishoudens en het daarbij toegestane aantal kamers van de woning. Sinds de Overeenkomst Woonruimteverdeling in de stadsregio Rotterdam van kracht is geworden in 2005, gelden echter andere regels. Sindsdien is een deel van het aanbod “vrijgelaten”: minimaal 40% dient voorwaardenvrij geadverteerd te worden, wat betekent dat iedereen op deze woningen kan reageren, ongeacht de hoogte van het inkomen of de omvang van het huishouden. In figuur 5.2 zijn alle verhuringen in 2008 uitgesplitst naar kamertal én huishoudensomvang van de nieuwe huurders. De vroeger gehanteerde bezettingsnorm is ter illustratie in grijs weergegeven (waarbij moet worden aangetekend dat voor elke huishoudensomvang alleen een bovengrens is vastgelegd; zo mag een huishouden van 5 personen in principe dus ook in een woning met 3 kamers wonen, hoewel dat uit beheeroogpunt meestal niet wenselijk is, want dat zijn maar 2 slaapkamers voor 5 personen). Als de bezettingsnorm nog zou gelden, dan zouden 892 woningen niet conform deze norm zijn verhuurd. Dat is 10% van het aantal verhuringen. Figuur 5.2

Verhuringen van corporatiewoningen in 2008 volgens de bezettingsnorm

Nieuwe huurders van woningen 1 persoon 2 personen 3 personen 4 personen 5 en meer personen Totaal

1-2 kamers 1.964 234 68 19 5 2.290

Verhuurde woningen 3 kamers 4 kamers 2.375 459 762 221 709 335 235 441 47 206 4.128 1.662

5+ kamers 54 35 47 76 220 432

Totaal* 4.852 1.252 1.159 771 478 8.512

* 129 woningen met een onbekend kamertal zijn achterwege gelaten in de tabel

5.3

Verhuringen aan de aandachtsgroep

De huisvesting van de aandachtsgroep (zoals in 1990 geïntroduceerd in de (rijks-)Nota Volkshuisvesting in de jaren negentig) speelt nog steeds een belangrijke rol in het overleg tussen de gemeente en de corporaties. In deze paragraaf staan de verhuringen aan de aandachtsgroep in 2008 in Rotterdam centraal. Van de geslaagde woningzoekenden die tot de aandachtsgroep behoorden, is 92% terechtgekomen in voor hen ‘bestemd’ aanbod (dat wil zeggen met een huur onder de aftoppingsgrens)3. In 2007 was dit ook 92% en in 2006 wat dit 93%. Het aantal woningzoekenden uit de aandachtsgroep dat slaagt in voor hen ‘bestemd’ aanbod blijft door de jaren heen dus zo goed als gelijk. Wanneer we kijken naar alle verhuringen van woningen die qua huurprijs voor de aandachtsgroep bestemd waren, dan blijkt 76% van die woningen naar de aandachtsgroep te zijn gegaan en 24% naar de niet-aandachtsgroep. Van de woningen met 3

Bij de berekening van de percentages zijn woningen met een onbekende huurprijs en geslaagden met een onbekend

inkomen buiten beschouwing gelaten.


25

een huurprijs boven de aftoppingsgrens is 37% naar de aandachtsgroep gegaan. Van alle Rotterdamse verhuringen in 2008 is 71% naar de aandachtsgroep gegaan. In 2007 ging nog 74% van alle verhuringen naar de aandachtsgroep. Zie figuur 5.3 voor een overzicht. Figuur 5.3 Verhuringen naar huurprijs aan de aandachtsgroep en niet-aandachtsgroep in 2008 Verhuringen

Verhuringen

met huurprijs

met huurprijs

onder aftoppingsgrens

vanaf aftoppingsgrens

Alle verhuringen

aantal* Aan aandachtsgroep

5.061

416

5.477

Aan niet-aandachtsgroep

1.561

718

2.279

rij% Aan aandachtsgroep

92%

8%

100%


68%

32%

100%

Aan aandachtsgroep

76%

37%

71%


24%

63%

29%

Kolom%

26


6

Slaagkansen

De slaagkans geeft weer welk aandeel van de woningzoekenden met succes heeft deelgenomen aan het aanbodmodel en een Rotterdamse corporatiewoning heeft verkregen. De slaagkans wordt dus beïnvloed door de omvang van het beschikbare aanbod én de omvang van de groep woningzoekenden. De hier gepresenteerde slaagkansen zijn gebaseerd op de kwartaalrapportages ‘Kans van Slagen. Monitor woonruimteverdeling stadsregio Rotterdam’ (COS, 2008, 2009). De slaagkans in 2008 is het gemiddelde van de kwartaalslaagkansen in dat jaar (zie opmerking op de volgende pagina).

6.1

Slaagkansen per regiogemeente

In figuur 6.1 is de slaagkans opgenomen per regiogemeente in 2008. Woningzoekenden op de Rotterdamse woningmarkt hadden in 2008 een slaagkans van 7,9%, wat hoger is dan in 2007 (6,4%). De slaagkans van 7,9% betekent dat elk kwartaal gemiddeld één op de twaalf woningzoekenden een sociale huurwoning in Rotterdam heeft gevonden. Van de grootstedelijke gemeenten had Rotterdam de hoogste slaagkans. In de meeste groeistedelijke gemeenten was de slaagkans hoger dan in Rotterdam, in de meeste kleinstedelijke gemeenten was de slaagkans juist lager dan die in Rotterdam. Figuur 6.1

Slaagkans per regiogemeente in 2008

Grootstedelijk

Rotterdam

7 ,9 %

Schiedam

3 ,5 %

Vlaardingen

5 ,2 %

Maassluis

5 ,1%

Capelle a/d IJssel

4 ,7 %

Groeistedelijk

Hellevoetsluis

6 ,5 %

Spijkenisse

7 ,7 %

Rozenburg

6 ,0 %

Ridderkerk

11,8 %

Krimpen a/d IJssel

Kleinstedelijk

Albrandsw aard Barendrecht

1,9 % 3 ,0 %

Lansingerland

5 ,6 %

Brielle

2 ,4 %

Hoek van Holland

2 ,3 %

Bernisse

4 ,9 %

27

3 ,1% Westvoorne Monitor aanbodmodel Rotterdam 2008

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

6.2

Slaagkansen per groep woningzoekenden

In figuur 6.2 is de slaagkans van verschillende groepen woningzoekenden op de Rotterdamse woningmarkt weergegeven. Het beeld was in 2008 als volgt: •

•

•

•

• •

Doorstromers hebben nog steeds een hogere slaagkans dan starters. Het verschil bedroeg over heel 2008 0,8%. Het verschil tussen doorstromers en starters is daarmee weer groter geworden, nadat het verschil in 2007 van 0,6% (2006) naar 0,2% was gekrompen De slaagkans van de aandachtsgroep was iets lager dan die van de nietaandachtsgroep. Wel is het verschil ten opzichte van 2007 gehalveerd, van 0,7% naar 0,3% De slaagkans van éénpersoonshuishoudens (8,6%) was in 2008 hoger dan die van grotere huishoudens. Ten opzichte van 2007 is de slaagkans van éénpersoonshuishoudens met 1,7% gestegen. De slaagkansen van grotere huishoudens lagen in 2008 allemaal binnen een marge van 0,5% en varieerden van 7,2% voor drie- en vijf en meerpersoonshuishoudens tot 7,7% voor vierpersoonshuishoudens Bij de leeftijd nam de slaagkans, zoals elk jaar, toe naarmate de leeftijd steeg. De slaagkans van 55-plussers was aanzienlijk hoger dan die van 55-minners, wat deels wordt veroorzaakt doordat een deel van het woningaanbod speciaal voor 55-plussers is gereserveerd. Net als in 2007 zijn de slaagkansen van 55-plussers harder gestegen dan de slaagkansen van 55-minners Urgenten en sv-kandidaten hadden ook in 2008 door hun voorrangspositie een beduidend hogere slaagkans dan reguliere woningzoekenden De slaagkans van woningzoekenden die al in Rotterdam woonden was ook in 2008 ongeveer twee keer zo hoog als de slaagkans van woningzoekenden van buiten Rotterdam die in Rotterdam op zoek waren naar een corporatiewoning.

Opmerking slaagkansen: In de serie kwartaalrapportages volgen we de slaagkan van groepen woningzoekenden voor het woningaanbod dat verhuurd is via de media (krant en internet) én door directe bemiddeling. De slaagkans is dus gebaseerd op alle verhuringen in een kwartaal. De slaagkans wordt beschouwd als een indicator voor de relatieve positie van groepen woningzoekenden op de sociale huurwoningmarkt en is als volgt gedefinieerd: het aantal woningzoekenden (per subgroep) dat in het kwartaal een woning heeft verkregen (verhuringen) via de media of directe bemiddeling, gedeeld door het aantal actief woningzoekenden (per subgroep) dat op die woningen heeft gereageerd plus het aantal geslaagde direct bemiddelden (die niet actief waren), uitgedrukt als percentage.

28


Figuur 6.2 Slaagkans per groep woningzoekenden op de Rotterdamse woningmarkt in 2008 7 ,9 %

totaal

doorstromers

8 ,3 %

starters

7 ,5 %

aandachtsgroep

7 ,4 %

niet-aandachtsgroep

7 ,7 %

1 persoon

8 ,6 %

2 personen

7 ,4 %

3 personen

7 ,2 %

4 personen

7 ,7 %

5 en meer personen

7 ,2 %

4 ,1%

tot en met 22 jaar 23-34 jaar

6 ,6 %

35-54 jaar

7 ,9 % 18 ,4 %

55-74 jaar

3 0 ,8 %

75 jaar en ouder

reguliere w oningzoekenden

6 ,7 %

urgenten

2 1,0 % 3 4 ,2 %

sv-kandidaten

w oningzoekenden uit Rotterdam w oningzoekenden van buiten 0%

6.3

9 ,2 % 4 ,5 %

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

Ontwikkeling van de slaagkans

De ontwikkeling van de slaagkans in Rotterdam is in figuur 6.3 zichtbaar gemaakt. Hiervoor is een “tweekwartaals voortschrijdend gemiddelde” gebruikt; dit betekent dat het gemiddelde van de slaagkans in twee kwartalen steeds als punt is weergegeven. Vertekeningen door uitschieters worden hierdoor minder en patronen worden duidelijk zichtbaar. De slaagkansen in Rotterdam worden sinds 2002 elk kwartaal gevolgd. De berekeningswijze is echter veranderd per 2005. Sindsdien worden ook verhuringen door directe bemiddelingen meegenomen bij de berekening van de slaagkans, waardoor deze hoger uitkomt.


29

De figuur maakt duidelijk dat de slaagkans de stijgende lijn die in 2006 is ingezet ook in 2008 heeft volgehouden, al was er sprake van een kleine dip halverwege het jaar. Aan het eind van het jaar bedroeg de slaagkans bijna 8%. Figuur 6.3 Ontwikkeling van de slaagkans in Rotterdam (tweekwartaals voortschrijdend gemiddelde), 2002 – 2008 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1%

slaagkans: oude berekeningsw ijze

slaagkans: nieuw e berekeningsw ijze

In de figuren 6.4 en 6.5 is de ontwikkeling van de slaagkans van starters en doorstromers en van de aandachtsgroep en niet-aandachtsgroep weergegeven. Als gevolg van de geleidelijke afschaffing van de woonduur voor doorstromers vanaf 2005 was de slaagkans van starters en doorstromers aan het eind van 2007 voor het eerst gelijk. Halverwege 2008 leek het er op dat de slaagkans van doorstromers weer afstand zou nemen van de slaagkans van starters, maar aan het eind van het jaar was toch weer sprake van een gelijke slaagkans voor beide groepen. Figuur 6.4 Ontwikkeling van de slaagkans van starters en doorstromers in Rotterdam vanaf 2005 (tweekwartaals voortschrijdend gemiddelde)

doorstromers

30

3/4 2008

2/3 2008

1/2 2008

4/1 2008

3/4 2007

2/3 2007

1/2 2007

4/1 2007

3/4 2006

2/3 2006

1/2 2006

4/1 2006

3/4 2005

2/3 2005

1/2 2005

10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0%

starters


2008-3/4

2008-2/3

2008-1/2

2007-4/1

2007-3/4

2007-2/3

2007-1/2

2006-4/1

2006-3/4

2006-2/3

2006-1/2

2005-4/1

2005-3/4

2005-2/3

2005-1/2

2004-4/1

2004-3/4

2004-2/3

2004-1/2

2003-4/1

2003-3/4

2003-2/3

2003-1/2

2002-4/1

2002-3/4

2002-2/3

2002-1/2

0%

De slaagkans van de aandachtsgroep en niet-aandachtsgroep heeft zich in 2008 tegenovergesteld ontwikkeld als in 2007. Waar beide slaagkansen aan het begin van 2007 nog dicht bij elkaar lagen en gedurende het jaar verder van elkaar af kwamen te liggen, zijn beide slaagkansen in 2008 juist weer dichter naar elkaar toegekomen: begin 2008 was de slaagkans van de niet-aandachtsgroep 0,7% hoger dan die van de aandachtsgroep, aan het eind van het jaar was dat verschil nog 0,3%. Figuur 6.5 Ontwikkeling van de slaagkans van de aandachtsgroep en niet-aandachtsgroep in Rotterdam vanaf 2005 (tweekwartaals voortschrijdend gemiddelde)

aandachtsgroep


3/4 2008

2/3 2008

1/2 2008

4/1 2008

3/4 2007

2/3 2007

1/2 2007

4/1 2007

3/4 2006

2/3 2006

1/2 2006

4/1 2006

3/4 2005

2/3 2005

1/2 2005

10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0%

niet-aandachtsgroep

31

32


7

Verhuisbewegingen

Dit hoofdstuk beschrijft de verhuisbewegingen die de verhuringen van Rotterdamse corporatiewoningen in 2008 op gang hebben gebracht. Per deelgemeente en voor Rotterdam als geheel wordt gekeken naar de herkomst van de nieuwe huurders. Het is van belang te beseffen dat hier geen totaalbeeld van de verhuisbewegingen naar en binnen Rotterdam wordt geschetst; er zullen immers ook mensen zijn verhuisd in de particuliere huur- en koopsector.

7.1

Rotterdam totaal

Rotterdam had in 2008, net als in voorgaande jaren, de meest lokaal georiënteerde woningmarkt van alle stadsregiogemeenten: 87% van de Rotterdamse corporatiewoningen die in 2008 zijn verhuurd is naar Rotterdammers gegaan. En net als in 2007 is nog eens 5% verhuurd aan woningzoekenden uit gemeenten die ook zijn aangesloten bij Woonnet, de uitvoeringsorganisatie van het aanbodmodel. Nog eens 2% is verhuurd aan woningzoekenden van buiten het Woonnetgebied, maar binnen de stadsregio Rotterdam. De overige 6% is verhuurd aan woningzoekenden die nog niet in de stadsregio Rotterdam woonden. In totaal zijn in 2008 ruim 1.100 woningen verhuurd aan woningzoekenden van buiten Rotterdam.

7.2

Deelgemeenten

Ook op deelgemeenteniveau blijken de verhuringen in 2008 vooral interne verhuisbewegingen te hebben veroorzaakt. Voor elke deelgemeente gold dat de grootste groep nieuwe huurders afkomstig was uit de deelgemeente zelf. De meest lokaal georiënteerde deelgemeenten in 2008 waren Hoogvliet, Charlois, Delfshaven, Feijenoord, Pernis en Hoek van Holland, waar meer dan de helft van alle nieuwe huurders afkomstig was uit de eigen deelgemeente. De deelgemeenten Stadscentrum, Overschie en Hoek van Holland trokken in vergelijking met de andere deelgemeenten de meeste vestigers aan: 19% van alle nieuwe huurders kwam van buiten Rotterdam. Voor alle drie de deelgemeente gold dat een groot deel van die vestigers van buiten de stadsregio afkomstig was. Bovenstaande is te zien in figuur 7.1 op de volgende pagina. In bijlage II is figuur 7.1 nogmaals opgenomen, maar dan met de absolute aantallen in plaats van percentages.


33

7.3

31% 4% 3% 6% 2% 5% 3% 3% 2% 1% 1% 0% 0% 4% 14% 54% 17% 11% 9% 9% 6% 5% 6% 6% 3% 7% 5% 12% 1% 1% 35% 2% 3% 2% 2% 0% 1% 1% 0% 0% 2% 2% 5% 4% 4% 31% 9% 7% 4% 1% 1% 1% 1% 7% 0% 5% 3% 1% 2% 7% 38% 3% 4% 1% 1% 0% 1% 2% 0% 4% 7% 3% 4% 11% 7% 39% 7% 1% 2% 2% 1% 3% 0% 6% 3% 3% 2% 3% 6% 4% 45% 2% 1% 1% 1% 4% 0% 8% 5% 5% 3% 5% 3% 5% 4% 53% 15% 14% 3% 1% 2% 14% 2% 2% 3% 2% 3% 1% 3% 9% 39% 6% 1% 1% 7% 8% 5% 5% 4% 5% 7% 5% 4% 14% 16% 55% 6% 3% 9% 15% 2% 1% 1% 1% 0% 1% 1% 1% 2% 3% 75% 1% 7% 6% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 52% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 51% 0% 81% 85% 81% 85% 88% 83% 83% 92% 85% 90% 93% 81% 86% 87% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 1% 2% 2% 1% 3% 6% 1% 2% 1% 0% 1% 2% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 4% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 3% 4% 6% 1% 1% 1% 2% 1% 1% 0% 1% 2% 2% 2% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 3% 0% 7% 1% 2% 1% 2% 1% 0% 2% 1% 1% 1% 0% 0% 5% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 9% 7% 6% 7% 5% 7% 6% 4% 7% 6% 2% 6% 2% 6% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 296 974 249 575 410 551 1.252 1.232 1.067 1.225 533 99 43 8.506

Vertrek uit Rotterdam

In 2008 waren er in de regiogemeenten 1.200 geslaagde woningzoekenden die uit Rotterdam afkomstig waren. In vier regiogemeenten zorgden deze woningzoekenden voor minstens een kwart van het totale aantal geslaagde woningzoekenden in die gemeenten. Net als in 2007 gaat het om de gemeenten Albrandswaard (41% afkomstig uit Rotterdam), Barendrecht (50%), Capelle aan den IJssel (42%) en Schiedam (26%). In figuur 7.2 is weergegeven hoeveel geslaagde woningzoekenden er per regiogemeente waren, hoeveel er daarvan uit Rotterdam afkomstig waren en hoe groot het aandeel van die groep was in het totale aantal geslaagde woningzoekenden in de regiogemeenten. 34

Subtotaal Rotterdam

Pernis

Hoek van Holland

Hoogvliet

Charlois

IJsselmonde

Feijenoord

Prins Alexander

Kralingen/Crooswijk

Hillegersberg/Sbroek

Noord

Overschie

Delfshaven

VERTREK UIT: Stadscentrum Delfshaven Overschie Noord Hillegersberg-Schiebroek Kralingen-Crooswijk Prins Alexander Feijenoord IJsselmonde Charlois Hoogvliet Hoek van Holland Pernis Subtotaal Rotterdam Albrandswaard Barendrecht Bernisse Brielle Capelle aan den IJssel Hellevoetsluis Krimpen aan den IJssel Lansingerland Maassluis Ridderkerk Rozenburg Schiedam Spijkenisse Vlaardingen Westvoorne buiten SRR Totaal Totaal N

Geslaagden naar gemeente van vertrek en vestigingsplek (kolom%) in 2008

Stadscentrum

Figuur 7.1


Brielle

Capelle a/d IJssel

Hellevoetsluis

Krimpen a/d IJssel

Lansingerland

Maassluis

Ridderkerk

Rozenburg

Schiedam

Spijkenisse

Vlaardingen

Westvoorne

Aandeel geslaagden uit Rotterdam

Bernisse

Aantal afkomstig uit Rotterdam

Barendrecht

Aantal geslaagde woningzoekenden

Albrandswaard

Figuur 7.2 Geslaagde woningzoekenden afkomstig uit Rotterdam naar gemeente van vestiging in 2008

101

319

72

79

844

361

305

190

348

433

156

896

1.030

1.067

50

41

159

3

4

357

15

23

22

45

63

8

233

117

112

1

41%

50%

4%

5%

42%

4%

8%

12%

13%

15%

5%

26%

11%

10%

2%


35

36


Bijlagen


37

38


Bijlage I

Begrippenlijst

• Aanbiedingen: alle via de media (krant en internet) aangeboden woningen in de betreffende periode plus alle directe bemiddelingen buiten de media van het aanbodmodel om in deze periode • Aandachtsgroep: hiertoe behoren alleenstaanden tot 65 jaar met een belastbaar inkomen tot € 20.600, alleenstaanden vanaf 65 jaar met een belastbaar inkomen tot € 18.525, meerpersoonshuishoudens tot 65 jaar met een belastbaar inkomen tot € 27.950 en meerpersoonshuishoudens vanaf 65 jaar met een belastbaar inkomen tot € 24.625 • Actief woningzoekenden: woningzoekenden die in de betreffende periode op via de media (krant en internet) aangeboden woningen hebben gereageerd • Directe bemiddeling: deze woningen worden buiten de media van het regionale aanbodmodel aangeboden • Doorstromer: huishouden dat bij verhuizing een voor bewoning beschikbare woning achterlaat • Lokaal maatwerk: deze woningen worden met specifieke passendheidseisen aangeboden via de media van het regionale aanbodmodel om redenen van volkshuisvestelijke aard of leefbaarheidsargumenten • Marktdruk: het aantal woningzoekenden dat gereageerd heeft op verhuurde woningen (per marktsegment) gedeeld door het aantal verhuurde woningen (per marktsegment), uitgedrukt als het gemiddelde aantal woningzoekenden per verhuurde woning • Niet-aandachtsgroep: hiertoe behoren alleenstaanden tot 65 jaar met een belastbaar inkomen vanaf € 20.600, alleenstaanden vanaf 65 jaar met een belastbaar inkomen vanaf € 18.525, meerpersoonshuishoudens tot 65 jaar met een belastbaar inkomen vanaf € 27.950 en meerpersoonshuishoudens vanaf 65 jaar met een belastbaar inkomen vanaf € 24.625 • Slaagkans: het aantal woningzoekenden (per subgroep) dat in de betreffende periode een woning heeft verkregen via de media of directe bemiddeling, gedeeld door het aantal actief woningzoekenden (per subgroep) dat op die woningen heeft gereageerd plus het aantal geslaagde direct bemiddelden die niet ook al hebben gereageerd, uitgedrukt als percentage • Starter: huishouden dat in een zelfstandige woning gaat wonen, maar geen voor bewoning beschikbare woning achterlaat • SV-kandidaten: huishoudens die wegens sloop of ingrijpende verbetering van de woning moeten verhuizen en hiervoor een huisvestingsverklaring hebben ontvangen • Urgenten: woningzoekenden met een dringend huisvestingsprobleem waarvoor ze een urgentieverklaring toegekend hebben gekregen • Verhuringen: alle via de media (krant en internet) verhuurde woningen in de betreffende periode plus alle verhuurde woningen die door directe bemiddeling buiten de media van het aanbodmodel om zijn verhuurd • Volkshuisvestelijk labelen: deze woningen worden via de media van het regionale aanbodmodel aangeboden, maar zijn voorzien van een label voor een specifieke leeftijdsgroep (ouderen of jongeren), of van passendheidseisen (huishoudensomvang of inkomenseisen) • Voorwaardenvrij: deze woningen worden via de media van het regionale aanbodmodel aangeboden zonder passendheidscriteria • Vraagdruk: het gemiddeld aantal reacties van woningzoekenden op een advertentie van een woning uit de bereikbare sector (exclusief ouderen- en mivawoningen) Monitor aanbodmodel Rotterdam 2008

39

40


Subtotaal Rotterdam

Pernis

Hoek van Holland

Hoogvliet

Charlois

IJsselmonde

Feijenoord

Prins Alexander

Kralingen/Crooswijk

Hillegersberg/Sbroek

Noord

Overschie

Delfshaven

VERTREK UIT: Stadscentrum Delfshaven Overschie Noord Hillegersberg-Schiebroek Kralingen-Crooswijk Prins Alexander Feijenoord IJsselmonde Charlois Hoogvliet Hoek van Holland Pernis onbekend Subtotaal Rotterdam Albrandswaard Barendrecht Bernisse Brielle Capelle aan den IJssel Hellevoetsluis Krimpen aan den IJssel Lansingerland Maassluis Ridderkerk Rozenburg Schiedam Spijkenisse Vlaardingen Westvoorne buiten SRR Totaal Totaal N

Verhuisbewegingen Rotterdam 2008, absolute aantallen

Stadscentrum

Bijlage II

92 43 8 32 9 30 36 36 20 11 4 0 0 321 41 528 42 65 35 48 72 58 59 75 17 7 2 1.049 2 9 88 11 13 12 23 3 7 8 1 0 1 178 15 39 11 178 37 37 50 16 6 11 4 7 0 411 10 14 5 40 156 17 47 11 7 4 4 2 0 317 21 31 11 66 27 214 90 15 18 19 3 3 0 518 9 30 5 16 24 20 561 19 16 14 3 4 0 721 15 45 8 30 12 30 50 648 164 167 15 1 1 1.186 7 16 7 13 14 6 38 113 412 71 5 1 3 706 15 47 9 26 28 29 50 177 168 676 34 3 4 1.266 7 14 3 7 1 7 15 16 20 32 402 1 3 528 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 51 0 53 1 2 0 0 0 1 2 1 2 1 4 0 22 36 6 8 3 5 5 7 9 15 7 8 0 0 1 74 241 826 202 489 361 458 1.043 1.128 906 1.097 496 80 37 7.364 1 2 0 2 0 1 4 1 1 3 3 0 0 18 2 0 1 2 3 1 6 2 13 7 1 0 0 38 1 0 0 0 0 0 0 1 1 0 1 0 0 4 0 1 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 3 3 9 6 11 6 16 69 10 19 10 1 1 1 162 0 1 1 0 1 0 4 1 3 8 0 0 0 19 1 2 0 2 2 1 4 1 1 3 1 1 0 19 1 1 0 4 5 4 5 2 2 1 1 0 0 26 0 3 1 6 0 4 4 1 2 1 0 4 0 26 0 1 0 3 1 0 2 4 7 3 1 0 0 22 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 10 36 15 4 5 8 20 11 16 6 4 2 1 138 3 9 2 3 4 5 11 8 9 10 14 0 3 81 7 13 6 7 2 12 10 7 7 2 1 5 0 79 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 1 0 0 3 26 69 15 42 20 41 69 54 78 74 8 6 1 503 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 296 974 249 575 410 551 1.252 1.232 1.067 1.225 533 99 43 8.506


41

Monitor aanbodmodel Rotterdam 2008

Recommend Documents