Module 3: Module 3: ENERGIETECHNIEK 3.6 Verlichting. Opleiding EPB-adviseur

Module 3: ENERGIETECHNIEK 3.6 Verlichting

Opleiding EPB-adviseur

3.6 Verlichting Inhoud

Koppelingen naar de EPB Technische grondslagen Toepassingen

Berekeningsmethoden Resultaten en analyse van de verschillen Verdoken verbruik Bijlage: natuurlijke verlichting

Samenvatting & koppeling naar de software

Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

2

3.6 Verlichting Koppelingen naar de EPB De 3 luiken Travaux soumis à permis werken 1. Aan1.vergunning onderworpen

EPB-vereisten

1. 2. 3.

Nieuwbouwwerken Zware renovaties Eenvoudige renovaties

Bestemming

Gemeenschappelijk residentieel Cultuur en ontspanning Restaurants en cafés Handelszaken Gemeenschappelijk deel Andere bestemming Aangrenzende onverwarmde ruimte

3. Ventilatie

Warmtebruggen

4. Beveiliging tegen

Te hoge temperaturen

oververhitting 6. VERLICHTING 5. Thermische installaties

7. 8. 9. 10. 11. 12.

Brander

6. Verlichting

Warmte-isolatie Partitionering Timer Energietelling Toevoer van verse lucht

3

1 2

en

Sport

Ventilatie

ruik geb

Gezondheidszorg

Onderwijs

2. Thermische isolatie

rgie ene

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Kantoren en diensten

U/R-waarden

a re wb

Wooneenheid

1. Energie verbruik

u rnie He

1. 2. 3. 4.

Peil K

n

Types van werken

Peil E

bep erk e

3.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Modules technische ondersteuning

vra ag naa re ner gie

Transactions immobilière Bâtiments publics Installations techniques

De

2.

Doeltreffende energiesystemen Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

3






4

3.6 Verlichting Technische grondslagen

Doel

De verlichting moet zorgen voor: De zichtbaarheid van voorwerpen en hindernissen de goede uitvoering van de taken zonder de ogen al te zeer te vermoeien een aangename lichtsfeer Een comfortabele lichtomgeving zal verkregen worden door:

Een voldoende hoge verlichtingssterkte Een evenwichtige verspreiding van het licht Het ontbreken van verblinding Het ontbreken van hinderlijke schaduw Een correcte kleurweergave (IRC) Een aangename lichtkleur Inbreng van natuurlijk licht Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

5


Definitie - verlichtingssterkte

De verlichtingssterkte is de hoeveelheid lichtflux die een oppervlak verlicht, uitgedrukt in lumen per m² of lux.


6


Definitie - verlichtingssterkte

De aanbevolen verlichtingswaarden, afhankelijk van het type activiteit of lokaal, zijn vastgelegd in diverse Belgische normen en in artikel 62 van titel II van het Algemeen Reglement voor de ArbeidsBescherming (ARAB).

Opgelet, de norm EN 12464-1 Licht en verlichting, Verlichting van binnenlokalen, vervangt de norm NBN L 13-006 Verlichting van werkplekken.


7


Definitie - verlichtingssterkte Art.62

De tabellen hierna geven, voor de diverse plaatsen, werken en toestellen, de minimumwaarde, uitgedrukt in lux, die de verlichting moet bereiken. Die verlichtingssterkte geldt voor het werkvlak of, indien dit niet juist kan worden bepaald, voor een horizontaal vlak dat 0,85 m boven de grond ligt.


8


Definitie - verlichtingssterkte Art.62 (1)

Lux Gebruik 2

Rangeerstations van de spoorwegen, op de plaatsen waar het personeel dient te komen, met uitzondering van de eigenlijke rangeeremplacementen.

10

Eigenlijke rangeeremplacementen van de spoorwegstations, dit zijn emplacementen die zich uitstrekken van de rangeerheuvel, met inbegrip van deze, tot en met de laatste verspreidingswissels. Binnenplaatsen en buitengelegen doorgangen.

20

De volgende, buiten de gebouwen gelegen plaatsen: stations voor transformatie van elektrische stroom, laad- of losplaatsen waar niet wordt gewerkt, alsmede alle andere plaatsen van analoge aard. De volgende, binnen de gebouwen gelegen plaatsen: doorgangen, exclusief die in de warenhuizen, gangen, trappen, pakhuizen, opslagplaatsen en magazijnen voor ruwe of omvangrijke materialen, garages, alsmede alle andere plaatsen van analoge aard. Koelkamers.

50

Werkzaamheden die geen enkele waarneming van de details vergen: behandeling van grote materialen (kolen, as, enz.), ruwe sortering, breken van leemhoudende produkten, grof werk of ruwbouw op scheepswerven en bij werken van burgerlijke bouwkunde, alsmede alle andere werkzaamheden van analoge aard.


9

3.6 Verlichting Technische grondslagen Lux


Gebruik Werkzaamheden die slechts een geringe waarneming van de details vergen: fabricage van half afgewerkte ijzeren of stalen produkten, ruwe assemblage, malen van graan, uitpakken, sorteren en kaarden van wol, alsmede alle andere werkzaamheden van analoge aard.

100

Machinekamers, stookplaatsen, personen- en goederenliften, pakkamers, lokalen voor ontvangst of verzending van goederen, laad- of losplaatsen waar gewerkt wordt, opslagplaatsen en magazijnen voor middelmatige en fijne materialen, alsmede alle andere plaatsen van analoge aard. Kleedlokalen, toiletten, wasgelegenheden, eetvertrekken en andere plaatsen van analoge aard..

200

Werkzaamheden die een matige waarneming van de details vergen: gewone assemblage, machinaal fatsoeneren, bewerken van niet geverfde textiel en niet geverfd leder, inblikken van levensmiddelen, versnijden van vlees, bewerken van hout op werkbanken, walsen en knippen van werkstukken met grote afmetingen, monteren en uitdeuken van koetswerk, alsmede alle andere werkzaamheden van analoge aard. Doorgangen in warenhuizen.

300

Werkzaamheden die een tamelijk scherpe waarneming van de details vergen: gewoon werk aan machines, precisieproeven, classificatie van meel, afwerken van leder, bewerken van nietgeverfde katoen, wol, zijde en kunstvezels, kantoorwerk, met inbegrip van intermitterend typewerk, confectiewerk behalve naaien en controle op de afwerking, herstellingen in garages, alsmede alle andere werkzaamheden van analoge aard. Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

Schakelborden, weegtoestellen, toetsenborden en andere toestellen of inrichtingen van analoge10 aard.



Lux Gebruik

500

Werkzaamheden die een scherpe waarneming van de details gedurende een lange tijd vergen: nauwkeurige assemblage, nauwkeurig werk aan machines polijsten en afschuimen van glas, precisiewerk in de glasfabrieken, teken- en mecanografiewerk, permanent typewerk, bewerken van geverfde textiel en geverfd leder, fijn laswerk alsmede alle andere werkzaamheden van analoge aard. Toonbanken.

700

1000

Werkzaamheden die een zeer scherpe waarneming van de details vergen: bewerken van geverfde katoen, wol, zijde en kunstvezels, teken- en mecanografiewerk, waarbij een bijzonder grote verlichtingssterkte nodig is, alsmede alle andere werkzaamheden van analoge aard. Werkzaamheden die een uiterst nauwkeurige waarneming van de details vergen: zeer nauwkeurige assemblage, beproeven van zeer gevoelige instrumenten, juweliers- en horlogemakerswerk, classificeren en sorteren van tabak, zetwerk, en nalezing van drukproeven in drukkerijen, naaien en controle op de afwerking in de confectieateliers, monteren van uiterst fijne onderdelen, bereiden, doseren en vermengen van kleurstoffen, alsmede alle andere werkzaamheden van analoge aard.


11


Aanbevolen verlichtingssterkte EN 12464-1

De verlichtingssterkten die in de lokalen moeten worden gewaarborgd, worden vastgelegd in de reglementaire bepalingen betreffende de bescherming van de arbeiders (ARAB) en door de aanbevelingen van de norm EN 124641. Opgelet, de norm beveelt gemiddelde verlichtingssterkten in de werkzone aan, terwijl het ARAB een minimale verlichtingssterkte aanbeveelt die moeten worden bereikt voor een bepaalde taak.


12



Aanbevolen gemiddelde verlichtingssterkte op het werkvlak (in lux) overeenkomstig EN 12464-1 (de hoogte van het werkvlak is afhankelijk van de uit te voeren taak) Aanbevolen gemiddelde verlichtingssterkte

Hoogte van het werkvlak

Indeling, transcriptie

300

0,75 m

Schrijven, typen, lezen, gegevensverwerking

500

0,75 m

Industrieel ontwerp

750

gemiddeld 0,85 m

Werkstation voor computerondersteund ontwerp

500

0,75 m

Conferentie- en vergaderzalen

500

0,75 m

Onthaal

300

gemiddeld 0,85 m

Archieven

200

?

Type van interieur, taak of activiteit


13



Bij het uitsplitsen van de oppervlakte van het te controleren gebouw is het zeer belangrijk die oppervlakte in te delen op basis van de vereiste verlichtingssterkten.


14


Aanbevolen verlichtingssterkte Veiligheidsverlichting

Verlichtingseisen veiligheidsverlichting Volgens NBN L 13-005 dient de horizontale verlichtingssterkte van de evacuatieverlichting mini-maal 1 lux te bedragen langs de as van de vluchtweg. Deze minimale waarde dient gedurende de volledige autonomieduur aangehouden te worden. Op plaatsen van de vluchtweg waar een gevaarlijke toestand bestaat, bedraagt de minimale horizontale verlichtingssterkte 5 lux. Als gevaarlijke plaatsen worden geciteerd: een richtingverandering, een kruising, een overgang naar trappen, onvoorziene hoogteverschillen in het loopvlak. Op alle plaatsen waar een gevaarlijke toestand kan ontstaan uit hoofde van de normale activiteit dient eveneens een minimale horizontale verlichtingssterkte aanwezig te zijn van 15 lux en dit tijdens de duur van het mogelijke gevaar. De Europese norm EN 1838, ‘Verlichtingseisen voor noodverlichting’, beoogt standaardisatie en harmonisatie van regelgeving voor noodverlichting binnen de Europese Gemeenschap..


15


Aanbevolen verlichtingssterkte Veiligheidsverlichting

In aanvulling op de verlichtingsnormen, die voorkomen in de NBN L 13-005 schrijft EN 1838 minimaal 0,5 lux voor als antipaniekverlichting in open ruimtes en verzamelplaatsen. Voor werkplekken met een verhoogd risico is bij netuitval meer dan 10% van de reguliere verlichting, met een ondergrens van 15 lux, als noodverlichting vereist. Naast vluchtwegen en (nood)uitgangen omvat een noodevacuatieplan andere noodvoorzieningen, die bij netuitval verlicht dienen te zijn. In het algemeen bepaalt EN 1838 dat voor de volgende punten van het noodverlichtingsplan specifieke aandacht vereist is : • • • • • •

iedere uitgang, die als nooduitgang aangemerkt is verlichting van een trap: iedere traptrede moet direct worden aangelicht iedere niveauverandering van de vloer de verlichting van nooduitgangen en vluchtweg-signalering iedere verandering van richting iedere kruising of splitsing van gangen

Voor de volgende punten geldt een verlichtingssterkte van minimaal 5 lux • •

elke Eerste-Hulp locatie iedere plek waar brandbestrijdingsmiddelen zijn aangebracht.


16


Definitie - lichtflux

De lichtflux de hoeveelheid licht die door een lamp wordt uitgezonden, uitgedrukt in lumen (lm). Hij maakt het mogelijk het verlichtingsrendement van de diverse lampen, uitgedrukt in lumen per watt verbruikt vermogen (lm/W), te vergelijken.


17

3.6 Verlichting Technische grondslagen TYPE

Vergelijking van de diverse lichtbronnen VERLICHTINGSRENDEMENT

LEVENSDUUR

Gloeilamp

10 tot 15 lumen / watt

1000 u

Laagspanningshalogeenlam p


2 tot 5000 u

halogeenlamp 230 volt


2000 u

TL 8 diam 26 mm


5000 u

TL 5 HE diam 16 mm


10 000 u

TL 5 HO diam 16 mm


10 000 u

PL


5 tot 10 000 u

Gasontladingslampen


5 tot 10 000 u

LED


10 tot 100 000 u

LED perspectief 2010

150 lumen / watt Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

18


Definitie - luminantie

De luminantie is de helderheid van een verlicht oppervlak of een lichtbron zoals die wordt waargenomen door het menselijk oog, uitgedrukt in candela per m² (cd/m²). Zij geeft het effect van het licht op het oog weer.

Aangezien de luminantie moeilijk meetbaar is, zal men zich in de praktijk baseren op de verlichtingssterkte, die het invallend licht weergeeft. Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

19


Definitie - lichtsterkte

De lichtsterkte is de hoeveelheid lichtflux die in een bepaalde richting wordt uitgezonden, uitgedrukt in candela (cd). Zo kan men verlichtingstoestellen karakteriseren door op een grafiek hun lichtsterkte in de verschillende richtingen aan te geven voor een lichtbron van 1000 lm.


20


Vergelijking tussen verlichtingstoestellen

We noemen geen merken, maar u ziet hier een vergelijking tussen 2 verlichtingstoestellen met vergelijkbaar vermogen die courant gebruikt worden in kantoren. Verlichtingstoestel A wordt gebruikt met twee T8 36 W lampen met reflector en witte optiek. N2 : N4 : N5 :

0.85 1.00 0.62

Verlichtingstoestel B wordt gebruikt met twee T5 35 W lampen met reflector en high-performance optiek N2 : N4 : N5 :

1.00 1.00 0.92

De kwaliteiten van toestel B zullen de E-factor aanzienlijk verlagen Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

21

3.6 Verlichting Technische grondslagen eenheid onderwijs verliezen door transmissie verliezen door ventilatie

nettobehoefte voor de verwarmen zonne-energie van ruimten winst zonne-energie winst

EPB-eenheid kantoren en diensten / EPB-

brutobehoefte rendement van verbruik voor de de productie uiteindelijk energieverbruik verwarmen (incl. warmtekrachtkoppeling) rendement van het voor de van ruimten systeem verwarmen zonnezonne energie

verlichting zonne-energie winst zonne-energie winst

verliezen door transmissie verliezen door ventilatie

nettobehoefte voor de koeling

verbruik brutobehoefte rendement van uiteindelijk energieverbruik rendement van het de productie voor de voor de systeem koeling (incl. warmtekrachtkoppeling) koeling

Omreken factor

jaarlijks primair energie verbruik Referentie waarde

Hulpenergie bevochtiging

Peil E

FV-elektriciteit & warmtekrachtkoppeling (Bijl. A )


22

3.6 Verlichting Technische grondslagen energieverbruik (E90)

Gemiddeld aandeel van het primair

verlichting

27%

transmissie

38%

12%

circulatoren 1.50% ventilatoren

Drukloze ventilatie 7%

7%

7%

in-/exfiltratie

koeling zeer moeilijk E90 te verkrijgen zonder doeltreffende Opleiding EPB-adviseur verlichting Module 3 Technische ondersteuning 23


EPN-volume (Bijlage 3, blz. 6423)

Momenteel houdt de software alleen rekening met de gebouwen van het type kantoren, diensten en onderwijs voor wat de post ‘verlichting' betreft.


24


Verlichtingstypes in EPN

Worden in aanmerking genomen: alle vaste verlichtingstoestellen

Worden niet in aanmerking genomen buitenverlichting, verlichting buiten het BV, verlichting in het woongedeelte van het gebouw, inkomhal, verlichting in de ruimten waarvoor geen EPNberekening moet worden uitgevoerd noodverlichting en apparaten die als noodsignalisatie dienen verlichting van liftcabines en -kooien verlichting van het ‘onafhankelijke’ type (er moet een stekker in een stopcontact worden gebracht)

X

X X

X X


25






26

3.6 Verlichting Toepassingen

Berekeningsmethoden Stroomverbruik

Per energiesector zijn er 2 mogelijkheden voor de berekening: De forfaitaire methode De berekening op basis van de werkelijk geïnstalleerde vermogens


27


Koppelingen naar de EPB Technische grondslagen Toepassingen Berekeningsmethoden Forfaitaire waarden (zie nomogrammen, tabellen, enz. ... pessimistische waarden) Op basis van het werkelijk geïnstalleerd vermogen (grotere precisie) Resultaten en analyse van de verschillen Verdoken verbruik Bijlage: natuurlijke verlichting Samenvatting & koppeling naar de software


28


Berekeningsmethode Stroomverbruik - Forfaitaire waarden

Met forfaitaire waarden moeten geen gegevens in de software worden gecodeerd… MAAR Geeftpessimistische waarden : 20 W/m² om 500 lux te bereiken Het is niet eenvoudig aan de E90-norm te voldoen met een forfaitaire berekening van de verlichting Er zou een beroep moeten worden gedaan op extreme energiebesparende technieken voor de andere aspecten (isolatie, warmterecuperatie, …) om het hoge verbruik voor de verlichting te compenseren

bijgevolg: is het beter de forfaitaire berekening te vermijden of de toepassing van de forfaitaire berekening tot een minimum te beperken Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

29


30


Koppelingen naar de EPB Technische grondslagen Toepassingen Berekeningsmethoden Forfaitaire waarden (zie nomogrammen, tabellen, enz. … pessimistische waarden) Op basis van het werkelijk geïnstalleerd vermogen (grotere precisie) Resultaten en analyse van de verschillen Verdoken verbruik Bijlage: natuurlijke verlichting Samenvatting & koppeling naar de software


31

3.6 Verlichting Berekeningsmethode Toepassingen Stroomverbruik - op basis van het geïnstalleerd vermogen

invoeren van bijkomende gegevens in de software (ten opzichte van de forfaitaire berekening) voordelen het berekend energieverbruik kan veel lager zijn dan bij gebruik van de forfaitaire methode lager peil E de berekening op basis van het geïnstalleerd vermogen is te verkiezen boven een standaardwaarde


32


de gegevens worden ingevoerd per energiesector in ruimten zonder vaste verlichting wordt de berekening uitgevoerd met forfaitaire waarden deze ruimten zijn vrij zeldzaam waarden gelijk aan de waarden, gebruikt voor de berekening op basis van forfaitaire waarden

als een vaste verlichting in een ruimte geïnstalleerd is (wat doorgaans het geval is), moeten de kenmerken van de verlichtingsinstallatie worden ingevoerd in de software


33


Noodzakelijke gegevens

Echar ann prim en cons E=

de extra variabele Lrm r

Echar ann prim en cons, ref

%

Geeft een waarde die de gemiddelde verlichtingssterkte benadert bepaalt, met andere parameters, het referentiePeil van het jaarlijks verbruik van primaire energie de hoeveelheid energie die kan worden gebruikt, neemt toe met de noodzakelijke/ werkelijke verlichtingssterkte heeft geen invloed op het jaarlijks karakteristiek totaalverbruik

het jaarlijks stroomverbruik rekening houdend met: alle verlichtingstoestellen en hun kenmerken het type bediening en regeling systeem voor aansteken en doven regelsysteem op basis van de 'natuurlijke verlichting'

het gedeelte dat op natuurlijke wijze verlicht wordt Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

34


Inhoud

Toepassingen Berekeningsmethoden Forfaitaire waarden (zie nomogrammen, tabellen, enz. … pessimistische waarden) Op basis van het werkelijk geïnstalleerd vermogen (grotere precisie) extra variabele Lrm r vermogen systeem voor aansteken en doven Regelsysteem Resultaten en analyse van de verschillen Verdoken verbruik Bijlage: natuurlijke verlichting Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

35

3.6 Verlichting Berekeningsmethode Toepassingen Op basis van het geïnstalleerd vermogen - extra variabele Lrm r

Lrmr is afhankelijk van de gebruiksoppervlakte van de ruimte r [m²], de lichtflux van de lampen, het aantal verlichtingstoestellen

Optie 1 Bepalen van Lrm m met gedetailleerde berekeningen via een extern programma dat is goedgekeurd door de overheid Voorkomt de onderwaardering van speciale systemen bij de vereenvoudigde methoden

Optie 2 Gebruik van de lichtstroom van de lampen en de fluxcodes (kenmerk van de verlichtingstoestellen) volgens twee regels: Alleen de aan het plafond bevestigde verlichtingstoestellen worden in aanmerking genomen wandarmaturen en in de vloer of de trappen geïntegreerde systemen worden niet meegerekend bij het bepalen van de extra variable, maar worden wel opgenomen in de berekening van het geïnstalleerd vermogen.

De hoofdas van deze verlichtingstoestellen moet naar beneden Opleiding EPB-adviseur gericht zijn Module 3 Technische ondersteuning

richtbare spots 36 verlichtingstoestellen die aan een element van een hellend dak bevestigd zijn


verlichtingstoestellen die niet in aanmerking worden genomen wandarmaturen en systemen die in de vloer of de trappen geïntegreerd zijn

X X

X Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

37


De methode en de software houden geen rekening met decoratieve (bv gevelverlichting) of functionele (afbakening van toegangswegen)


38


verlichtingstoestellen die niet in aanmerking worden genomen aan het plafond bevestigde verlichtingtoestellen waarvan de as niet loodrecht is ten opzichte van de vloer criteria: Vast verlichtingstoestel waarvan de as onder een hoek van meer dan 45° staat ten opzichte van de loodlijn

Richtbare spot waarvan de as een hoek van meer dan 45° kan makenten opzichte van de loodlijn


39


Berekeningsmethode extra variabele Lrm r – vereenvoudigde methode

vereiste gegevens: aantal lampen lichtstroom per lamp (lumen) 3 getallen van de CIE fluxcode .N2 .N4 .N5

Gebruiksoppervlakte van de ruimte

CIE flux code: definitie in CIE-publicatie nr. 52 (1982) identiek aan de recentere CEN-fluxcode (EN 13032-2:A-2004) Verstrekt door de leverancier, via de catalogi


40


Inhoud


41


Berekeningsmethode Het vermogen

Vermogen P [watt] de berekeningswaarde voor het nominaal vermogen van alle verlichtingstoestellen, inclusief eventuele hulpelementen (ballast, transformator, sensoren, controle- en/of bedieningselementen). De verlichting is vrij verstelbaar de verlichtingssterkte is verstelbaar hetzij in het toestel zelf (instelling van de lichtflux door een technicus) of door manuele instelling van de lichtflux door de gebruiker ( bv. met een potentiometer)


42


43


44


Inhoud


45


Berekeningsmethode systeem voor aansteken en doven

reductiefactor energieverbruik van het systeem voor het aansteken en doven fswitch : wordt bepaald door de gecontroleerde oppervlakte As : de grootste gecontroleerde oppervlakte die wordt bediend met een bedieningselement of een sensor in de ruimte [m²]


46



beschrijving van het schakelsysteem

fswitch

central systeem voor het aansteken/doven van de verlichting alsook alle andere systemen die hierna niet worden vermeld

1.00 Zie grafiek op de volgende slide

manuele bediening (aansteken/doven) aanwezigheidsdetectie: automatisch aansteken en doven, of verlagen van de lichtflux (auto on; auto off/ dimming) • grootste gecontroleerde oppervlakte As < 30 m² - bij volledig doven in geval van afwezigheid:

0.80

- bij vermindering van de lichtflux in geval van afwezigheid:

0.90

• grootste gecontroleerde oppervlakte As ≥ 30 m²

1.00

Manueel aansteken; aanwezigheidsdetectie met automatisch doven of vermindering van de lichtflux (manual on; auto off/diming) • grootste gecontroleerde oppervlakte As < 30 m² - bij volledig doven in geval van afwezigheid:

0.70

- bij vermindering van de lichtflux in geval van afwezigheid:

0.85

• grootste gecontroleerde oppervlakte As ≥ 30 m²

1.00 Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

47



1.1

fswitch manuel

1.05

8 m2

1

0.95

30 m2

0.9

0.85

0.8 0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2

As [m ]


48


49


Inhoud


50


Berekeningsmethode Regelsysteem

reductiefactor van het modulatiesysteem fmod 2 factoren fmod artificial area fmod daylight area

het zogeheten ‘kunstmatig verlichte deel’ het zogeheten ‘natuurlijkverlichte deel’

wordt bepaald door de gecontroleerde oppervlakte

Am = de grootste gecontroleerde oppervlakte die wordt aangestuurd door 1 sensor [m²] 2 limietwaarden Am<8m² Am>30m²

: maximale besparing : geen besparing

Sensoren die zo weinig nauwkeurig zijn, hebben geen enkel nut. Als de oppervlakte groter is dan 30 m², is het mogelijk dat één persoon in het lokaal de sensor activeert voor de volledige verdieping. Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

51


Berekeningsmethode Regelsysteem

als er één daglichtsensor per verlichtingstoestel is, dan is de gecontroleerde oppervlakte normaal kleiner dan 8 m² F mod dayl

F mod artif

1.1

8m²

1

fmod

0.9

30m²

0.8 0.7 0.6 0.5 0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Am [m²] Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

52


53






54


Resultaat en analyse van de verschillen

Studie op 50 kantoorgebouwen

standaardwaarde = 20 W/m²  typische waarde = 12 W/m²: = 12 W/m²: gemiddeld E 112.1 met standaardwaarde  E 89.5 met werkelijke waarde Winst van 20 punten voor het peil E dankzij de keuzes die werden gemaakt voor de berekening van de verlichting moy


55


Resultaat en analyse van de verschillen Invloed op peil E

factor/ parameter

functie van:

extra variabeleLrmr

-aantal lampen -lichtflux per lamp -fluxcodes

als Lrmr stijgt, daalt het peil E

elektrisch vermogen

- vermogen van het verlichtingstoestel - de verlichting is vrij verstelbaar

als het elektrisch vermogen daalt, daalt het peil E

fswitch

- type bediening - de grootste gecontroleerde oppervlakte

si fswitch daalt, daalt het peil E

fmod, dayl

- type regeling - de grootste gecontroleerde oppervlakte

als fmod dayl daalt, daalt het peil E

fmod, artif

- type regeling - de grootste gecontroleerde oppervlakte

als fmod artif daalt, daalt het peil E

alle andere parameters blijven ongewijzigd


56


Resultaat en analyse van de verschillen

Samenvatting: eenvoudige relaties ↑ peil E ↓ P ↓ fswitch ↓ fmod dayl ↓ + P & Lrmr fmod artif ↓

Lrmr

+ Vermogen (P) = cte → + Lrmr = cte → peil E ↓ + P & Lrmr = cte → peil E ↓ = cte → peil E ↓ + P & Lrmr = cte → peil E ↓


57






58


Verdoken verbruik

Afgezien van de verlichtingstoestellen zijn er dikwijls nog andere stroomverbruikers in een verlichtingsinstallatie:

sensoren (bv. aanwezigheid) stuureenheden (control boxes): lokaal en centraal bedieningselementen en systeem De standby-modus van de verlichtingstoestellen 's nachts ...

het gaat dikwijls om kleine vermogens, maar gehet op het

ononderbroken verbruik is dit element niet te verwaarlozen: vaak ononderbroken verbruik: 24 u/dag, 7 d/week, 52 weken/jaar (100% van de tijd) terwijl, in het algemeen, de verlichting in kantoren gemiddeld 30% van de tijd aangestoken is (op jaarbasis)

, is dit verdoken verbruik in bepaalde gevallen bijna even hoog als de door het toestel beoogde energiebesparing (bv. een aanwezigheidssensor op elk verlichtingstoestel)


59


Verdoken verbruik

Men zou dus rekening moeten houden met het verdoken verbruik om een evenwichtig oordeel te kunnen vellen en een meer realistische energiebesparing te bereiken Daarom wordt in EPN rekening gehouden met het verdoken verbruik

Hiervan is nu nog geen model opgesteld, maar dit zal gebeuren voor de volgende versies van het berekeningsprogramma.


60


Verdoken verbruik

Toch is het belangrijk dat men zich rekenschap geeft van de volgende

punten, De ferromagnetische componenten van fluorescentieverlichting hebben een verdoken verbruik van ongeveer 20% en zijn zeer nadeling voor de verhouding vermogen/stroom, behalve als zij gecompenseerd worden (door een condensator). Bovendien vertonen zij het nadeel te knipperen met de frequentie van het net. TL-lampen zullen 50 keer per seconde (50 Hz) doven en oplichen, wat zeer vermoeiend is voor de ogen. Als zij evenwel paarsgewijs gemonteerd zijn en één van de lampen uitgerust is met een condensator, knipperen de twee lampen echter niet gelijktijdig, zodat het knipperen vrijwel niet wordt waargenomen. Aan elektronische apparatuur is geen van deze twee nadelen verbonden. Hun verdoken verbruik ligt bovendien vaak lager dan 10% of zelfs nog minder. Opleiding EPB-adviseur Module 3 Technische ondersteuning

61


Verdoken verbruik

Bij wijze van voorbeeld worden hierna de in aanmerking te nemen waarden voor fluorescentiebuizen gegeven, op basis van de EEI-energieklasse van de gekozen ballast: Verliespercentage van de ballast (in % van het vermogen van de lamp)

Vermogen van de lampen

EEI-energieklasse van de elektronische ballasten volgens CELMA A3 en A1

A2

T5-buizen 14 W

29%

21%

24 W

17%

8%

28 W

21%

14%

35 W

20%

11%

39 W

18%

10%

49 W

18%

12%

54 W

17%

11%

80 W

15%

10%

T8-buizen 15 W

20%

7%

18 W

17%

6%

36 W

6%

3%

58 W

2%

-2%


62






63


natuurlijke verlichting

Gedetailleerde berekeningsmethode berekeningssoftware erkend door de overheid het zogeheten 'natuurlijk verlichte gedeelte' = de zone waar de daglichtfactor minimaal 3% bereikt

klassieke, vereenvoudigde berekeningsmethode Berekening van de daglichtfactor


64






65

3.6 Verlichting Samenvatting en koppeling naar de software

Bekijken we de effecten op de coëfficiënt E als we parameters wijzigen zoals: Het type van verlichtingstoestellen, factoren N2, N4, N5 Het type bediening De regeling


66

Module 3: Module 3: ENERGIETECHNIEK 3.6 Verlichting. Opleiding EPB-adviseur

Recommend Documents