Mobiele opstelpunten. dichten gaten C2000-dekking. Actueel Hoe kwetsbaar zijn ict-infrastructuren? Achtergrond Communicatie via sporen van meteoren

Vakblad voor mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector en het bedrijfsleven

Jaargang 31, november 2010

Actueel Hoe kwetsbaar zijn ict-infrastructuren?

Achtergrond Communicatie via sporen van meteoren

Mobiele opstelpunten dichten gaten C2000-dekking

Foto: Huntsman Holland

Jan?!

Samen doe je de ronde. De installatie is groot en complex. Zover je oog reikt gangen, tonnen staal, leidingen. Je gaat op routine. Jan loopt naast je. Denk je.

Dan, een sissend geluid. Je pakt je portofoon en roept: “Jan!” Het blijft doodstil. Daar moet je toch niet aan denken!

Flash zorgt ervoor dat je bereik optimaal is. Altijd en overal Flash Services Nederland Moezelweg 136-C Haven 5602 3198 LS Europoort Rotterdam Tel

+31 (0)181 25 00 25

E-mail

[email protected]

Web

www.flash-services.com

P.S. En Jan hebben we gevonden hoor! Hij stond te bellen; doet hij nooit meer.

3

Verbinding november 2010

 | 

MOP Niet alle moppen zijn om te lachen. De MOP voor C2000 bijvoorbeeld, is een uiterst serieuze aangelegenheid. Want zou het C2000-netwerk een betere dekking hebben gehad, dan waren de MOPpen helemaal niet nodig geweest en had iedereen rustig achterover kunnen leunen. Onlangs werden drie van deze mobiele opstelpunten, want daar gaat het natuurlijk over, symbolisch in gebruik genomen door de demissionair staatssecretaris van BZK, Ank Bijleveld. Hopelijk was dat niet al te symbolisch, want ter verbetering van het bereik van het C2000-netwerk zijn ze wel degelijk broodnodig. En dat het nog helemaal niet zo eenvoudig is om een MOP in gebruik te nemen, doet Rob Jastrzebski uit de doeken in dit nummer. Er moeten vrije frequenties worden gezocht, veldmetingen worden gedaan om te zien of er geen storingen optreden, vaak moeten de opstelpunten beveiligd worden (ze worden tenslotte niet ingezet voor, pakweg, de braderie in Lunteren) en ten slotte moeten ze in het vaste C2000-netwerk worden gehangen met huis-tuin-en-keuken-huurlijnen via KPN. Zo bezien lijkt het of de enige tijdwinst wordt geboekt omdat niet zoals bij vaste opstelpunten (VOP?) de grond onteigend en aangekocht moet worden. Het lachen is iedereen in de tussentijd waarschijnlijk echt wel vergaan.

I A

Hoe afhankelijk zijn we van ict? Nieuwe meldkamer politie Kopenhagen A

Communicatie via sporen van meteoren T

Drie nieuwe mobiele opstelpunten Beveiliging via WiFi-mesh

9 14 18 22 27

E  K 

4

C Toch zijn er wel een paar mensen die kunnen lachen om de MOPpen. Het bedrijf dat ze levert bijvoorbeeld. En onze eigen Hans Borgonjen, die een MOP naar hem vernoemd zag, vanwege zijn verdiensten voor de Tetra-standaard in het algemeen en C2000 in het bijzonder. Wat zeg je eigenlijk tegen iemand die een MOP naar zich vernoemd krijgt? Nou vooruit, Hans: gefeliciteerd!

30

Maarten Oberman

M D H

Wilt u uw bedrijfsgegevens plaatsen in Verbinding én uw logo op de homepage van verbinding.nl?

Archer Media Bas van den Engel [email protected] of Oscar Nieuwland [email protected] Telefoon: 033 - 453 94 50

Neem dan contact op met

Meld je nu aan voor de nieuwsbrief van Verbinding Kijk op www.verbinding.nl!

4


 

Verbeteringen C2000 voortgezet Uit de begroting van het Ministerie van Binnenlandse Zaken blijkt dat de verbeteringen aan het omstreden C2000-systeem worden voortgezet. Ook wordt in 2011 een begin gemaakt met het vormen van een Politiedienstencentrum, waarin diensten als ict, salarisadministratie en inkoop worden gebundeld. Op verbeteringen in C2000 wordt al lang door diverse organisaties aangestuurd. Zo ontstond begin dit najaar extra rumoer toen de vakorganisaties verantwoordelijk voor het brandweerpersoneel een brief stuurden aan alle burgemeesters. Hierin schreven zij dat de gevaren bij het wegvallen van de verbinding te groot zijn. Het systeem hapert vooral bij de portofoonfunctie, de Direct Mode of Operation (DMO). De verbeteringen aan (de dekking van)

 

het communicatienetwerk die al waren aangekondigd, worden voortgezet. Uit de begroting van Binnenlandse Zaken blijkt ook dat in 2011 een begin wordt gemaakt met het vormen van een nieuw Politiedienstencentrum. Om kosten te besparen worden hierin salarisadministratie, ict, inkoop en beheer van gebouwen gebundeld. Het Politiedienstencentrum staat los van eventuele plannen van een komend kabinet over de vorming van een nationale politie.

Sonim onthult nieuwe robuuste telefoon Sonim Technologies heeft de XP1300 CORE onthuld. Dit is een nieuw toestel in de lijn robuuste mobiele telefoons. De fabrikant meldt dat het de eerste IP68 gsm-telefoon ter wereld is en dat het toestel volledig onder te dompelen is in 2 meter diep water. Verder is de telefoon uitgerust met een 2” hoge resolutie krasvast display en een microfoon met ruisonderdrukking. Ook is het toestel bestand tegen stof. De XP1300 CORE is vanaf begin november leverbaar.

Kamer niet ingelicht over problemen NL-Alert Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft in juli een onvolledige digitale conceptbrief over de voortgang van NL-Alert naar de Tweede Kamer gestuurd. Daardoor waren het parlement en de media tot nu toe niet op de hoogte van een aantal problemen met het project. NL-Alert, het landelijke alarmeringssysteem dat de sirenes aanvult, blijkt niet te werken op smartphones, waaronder de iPhone. Ook blijkt er nog geen Europese standaardisatie is van cell broadcast (cellcast), waarop het systeem is gebaseerd. De technologie is door ETSI gecertificeerd, maar specificaties over de manier waarop een toestel met een cellcast moet omgaan, ontbreken. Deze problemen stonden niet in de digitale brief die het ministerie in juli naar de Kamer stuurde en online zette. De papieren versie, ondertekend door demissionair minister Hirsch Ballin, bevat wel de ontbrekende informatie. Het probleem is veroorzaakt doordat een medewerker van het ministerie de elektronische versie zonder revisies naar buiten heeft gebracht.


Meijboom als CIO buffer tussen korpsen en vtsPN Aad Meijboom is begin oktober aan de slag gegaan als Chief Information Officer (CIO) bij de politie. De voormalig kopschef van de Rotterdamse politie moet zorgen dat één informatiehuishouding bij de politie tot stand komt. In juli constateerde de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid dat de korpsen landelijke politiesystemen weliswaar hebben ingevoerd, maar dat deze niet voldoen aan de verwachtingen op de werkvloer. Daardoor gebruiken agenten en rechercheurs de systemen niet en wordt informatie niet of nauwelijks gedeeld. Meijboom wordt buffer en verbindingsman tussen de politiekorpsen en de landelijke organisatie voor politie-ict, de Voorziening tot samenwerking Politie Nederland (vtsPN). Hij moet de vraag van de 26 korpsen “articuleren, coördineren, harmoniseren en kanaliseren, stelt Henri Kruithof, woordvoerder van het Korpsbeheerdersberaad dat Meijboom half september benoemde.

Het niet duidelijk scheiden van vraag en aanbod staat het ontstaan van een gemeenschappelijke informatiehuishouding in de weg. Korpsen gaven vtsPN eigen opdrachten, waarvan het maar de vraag was of die spoorden met opdrachten van elders. Daardoor is er, ondanks in het verleden gemaakte afspraken, nog een veelheid aan fysieke infrastructuur, besturingssoftware en eigen applicaties bij de korpsen, schreef het Korpsbeheerdersberaad eind juni aan de minister van Binnenlandse Zaken. Daarom worden in de nieuwe aanpak vraag en aanbod nadrukkelijker gescheiden. Volgens Kruithof krijgt Meijboom verregaande bevoegdheden om richting te geven aan de activiteiten van de vtsPN. Aad Meijboom was tot februari korpschef van de Rotterdamse politie en stapte op vanwege de strandrellen die in de zomer van 2009 bij Hoek van Holland plaatsvonden.

5

Nokia en Motorola verlengen LTEovereenkomst Telefoonfabrikant Nokia heeft de licentieovereenkomsten voor LTEtechnologie met branchegenoot Motorola verlengd. Motorola wil graag gebruik blijven maken van de expertise van het Finse bedrijf, dat zich al langer bezighoudt met de nieuwe generatie technologie voor mobiele telefonie en data. De Amerikaanse fabricant het eerder vooral zijn kaarten gezet op WiMAX. De vraag is echter of deze standard het gaat redden, aangezien de meeste telecomfabrikanten en –operators wereldwijd LTE massaal omarmen.

 

!" #$%&'" +&,-.'$"/(0")'"'-$"-1"'("'-1"0()*!" #$%&'" $"-1&((&"-.1-$"-##/$"-*"(2!"/1"'3

6


CBP: “Politie schendt privacywet” Het College bescherming persoonsgegevens (CBP) heeft het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) op de vingers getikt. Na een uitgebreid onderzoek is gebleken dat de politie sinds 2006 in strijd met de privacywet handelt bij het invoeren van gegevens in de database van Europol. Het CPB meldt: “De conclusie luidt dat het KLPD in strijd met de wet handelt bij het invoeren van politiegegevens van verdachten van ernstige internationale criminaliteit in het EIS doordat het onvoldoende maatregelen heeft getroffen om te waarborgen dat de politiegegevens juist en nauwkeurig zijn.” Bovendien zou de politie niet voldoende actie hebben ondernomen om te zorgen dat politiegegevens worden verwijderd of vernietigd zodra ze niet meer noodzakelijk zijn of wanneer de wet eist dat dat gebeurt. Het KLPD onderschrijft de conclusies van

het CBP. De problemen zijn al in 2006 gesignaleerd. Er zijn toen afspraken gemaakt met met het Ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) over een uitbreiding van het personeel. Dat is “vanwege vertragingen in de projectfase” bij het ontwikkelen van de Europol-database nooit gebeurd. De politie onderhandelt nu met Justitie en BZK over de manier waarop de controles alsnog kunnen worden uitgevoerd. Totdat de systemen op orde zijn en er voldoende personeel aanwezig is om de nodige controles uit te voeren, vindt er een

wekelijkse controle plaats op doorgevoerde mutaties. Er komt ook een maandelijkse steekproef en er wordt maandelijks over de bevindingen gerapporteerd aan de korpsleiding. Ook is het de bedoeling dat alle ingevoerde gegevens nogmaals worden gecontroleerd en waar nodig worden veranderd of verwijderd uit het systeem. De voorziening tot samenwerking Politie Nederland (vtsPN) heeft begin dit jaar opdracht gekregen de invoersystemen aan te passen. Dit najaar zou de aanpassing moeten worden opgeleverd.

Zepcam introduceert kledingcamera Het Nederlandse bedrijf Zepcam, specialist in professionele bodycams, voegt een nieuwe camera toe aan het assortiment: de Clipcam. Dit is een compacte camera die op de kleding gedragen kan worden. Normaal gesproken worden bodycams op een helm of aan het hoofd gedragen. Deze nieuwe camera wordt met een clip aan bijvoorbeeld een jas of vest bevestigd en biedt daarmee extra bewegingsvrijheid en gebruiksgemak. De Clipcam is speciaal bedoeld voor medewerkers van politie, ambulance, brandweer, beveiligingsbedrijven en geldtransport. Verschillende politiekorpsen gebruiken de kledingcamera inmiddels. Bodycams van Zepcam zijn op de man gedragen videocamerasystemen waarmee medewerkers in het veld handsfree video-opnames kunnen maken. Bodycams zijn effectief in het verminderen van geweld tegen personeel, in het verzamelen van videobewijsmateriaal en worden gebruikt in trainingen. De camera’s van Zepcam zijn geschikt voor dagen nachtopnames en maken gezichts- en nummerbordherkenning mogelijk.

Ericsson neemt opnieuw Nortel-onderdeel over Ericsson heeft het multiservice-switch bedrijfsonderdeel (MSS) van de Canadese telecomproducent Nortel gekocht voor 65 miljoen dollar. MSS verkoopt en ondersteunt datanetwerken en switchingplatforms voor core netwerken, afkomstig van de Nortel-divisies die al eerder zijn verkocht. Nortel raakte in 2008 in grote financiële moeilijkheden en is inmiddels grotendeels in onderdelen verkocht.

Ericsson heeft in juni 2010 het meerderheidsbelang van de Canadese branchegenoot Nortel in de joint venture LGNortel overgenomen. Het samenwerkingsverband, dat netwerkapparatuur voor operators ontwikkelt, heet nu LG-Ericsson. Het Zweedse bedrijf kocht eind 2009 samen met Kapsch CarrierCom de gsm-business van Nortel. Eerder in 2009 nam Ericsson de CDMA- en de LTE-activiteiten van Nortel over.


7

Motorola: nieuwe Tetraproducten op PMR Expo

Robuuste lichtgewicht pda van Handheld Fabrikant Handheld lanceert de nieuwe Nautiz X3, een robuuste lichtgewicht pda. De pda is uitgerust met een 806 MHz X-Scale processor, 256 MB RAM en 512 MB Flashgeheugen, draait op Windows Mobile 6.5 Professional en wordt geleverd met een aantal extra functies. Zo beschikt hij over een 3G modem voor mobiele communicatie, een 3-megapixel camera met autofocus en ledflitser, WLAN en Bluetooth. Het apparaat is ook standaard voorzien van een 1D laserscanner en optioneel leverbaar met een 2D beeldgenerator.

De Nautiz X3 voldoet aan de IP65 normering en heeft alle MIL-STD-810G test doorstaan. Dankzij de 3300 mAh Li-Ion-batterij kunnen gebruikers in het veld een hele werkdag doorwerken zonder te hoeven opladen. Daarnaast heeft de pda een 2,8 inch QVGA touchscreen dat afleesbaar is in zonlicht en een toetsenbord met verlichte alfanumerieke toetsen en aparte functieknoppen. Tot slot is de Nautiz X3 uitgerust met gps voor navigatietoepassingen, een g-sensor, een e-kompas en een hoogtemeter.

Motorola Solutions zal tijdens de PMR Expo in Keulen zijn nieuwste communicatie-oplossingen voor de OOV-sector tonen. Een van de producten is de MTP830 Tetra-portofoon. Deze is speciaal ontwikkeld voor het brandweerkorps en andere hulpdiensten. Deze heeft geen numeriek toetsenbord, maar een gebruikersinterface die is afgestemd voor gebruik in noodsituaties. Volgens de fabrikant is het apparaat optimaal geschikt voor gebruik met handschoenen.

 

9+3::;<=;>?@+A:@+3?;?BCDEFC?+G?EBE>H?EC8

"#$(+$","'-"+.+("-)/&01+&(+')2

!" #$%&'" ()*!" #$%&'"

"'+3"+4)%%"'+$55/6##'+7"0+!"0 !"#"$!%$&'()*+!',"-.*%/012

3338-#((&$&#'8-57

8


Cassidian toont nieuwe Tetrapolportofoon Tijdens het Franse nationale brandweercongres heeft Cassidian Systems het prototype van een nieuwe Tetrapol-portofoon gepresenteerd, de TPH700 Ex. Deze is geschikt voor omgevingen waar ontvlambare stoffen worden geproduceerd, verwerkt, vervoerd en opgeslagen. Het gaat onder andere om olie- en gasplatforms, petrochemische en staalfabrieken, raffinaderijen en havens. De portofoon heeft een robuuste mechanische constructie, die tegen de zwaarste omstandigheden bestand moet zijn. De gebruikersinterface van het nieuwe toestel is hetzelfde als die van de nieuwste apparaten van Cassidian, met onder andere een helder kleurendisplay en sneltoetsen. De TPH700 Ex komt in 2011 op de markt met een aantal ATEX-gecertificeerde accessoires, zoals een externe microfoon en andere audio- en draadloze accessoirees.

Van der Vlist CEO van het jaar Jeanine van der Vlist, Managing Director van AlcatelLucent en voorheen van Worldmax, is uitgeroepen tot CEO van het jaar door de lezers van vakblad Computable. Van der Vlist is sinds november 2009 Managing Director van Alcatel-Lucent Nederland. Van der Vlist begon haar loopbaan bij ICL (nu Fujitsu Services), waar zij in 1998 werd benoemd tot General Manager van de Operational Services Division. Daarna vervulde ze zes jaar de rol van General Manager bij Dell Nederland. “Deze award mag dan mijn naam wel noemen, maar ik zie het vooral als erkenning en waardering voor alle mensen, collega’s, klanten en partners die mij helpen om succes te kunnen behalen. Samen zorgen we ervoor dat ictontwikkelingen hun weg blijven vinden

 

naar de Nederlandse gemeenschap,” zei Jeanine van der Vlist, Managing Director, Alcatel-Lucent Nederland. “Ik zie nog ongelooflijk veel nieuwe mogelijkheden voor onder andere de telecom-industrie, het onderwijs, de energiemarkt, openbare veiligheid en de zorg.” Bij de verkiezing van CEO van het Jaar, nam Van der Vlist het op tegen de collega-ceo’s Alexandra Schless van hostingbedrijf TelecityGroup, Marco Lesmeister van ict-dienstverlener Kender Thijssen, Kees Rijkhof van ict-dienstverlener Avantage en Leen Zevenbergen van de beursgenoteerde ict-dienstverlener Qurius.

Fusie regionale meldkamers

KPN, marktleider in Marifonie infrastructuren Altijd maatwerk Marifonie van KPN wordt gebruikt voor spraakcommunicatie met schepen op vaarwegen, bruggen en sluiscomplexen evenals de aanloopgebieden op zee. Marifonie projecten zijn altijd maatwerk en bestaan uit: Radio infrastructuur met Marifoon Walstations: r]opklcaopahà^]oeolkopajâopnefgajdapsangcaêa` èranoepuaj_k)_d]jjahpa_djeagaj Bediensystemen: _kilhaparangaano_ajpn]hao ^nqc)ajohqeoâèajejco_ajpn]hao âèajejcajI]nebkjeacajpacnaanìapPahabkjeaaj=N>E* =]jGLJdaabpqaajàogqjècaajâpnkqs^]naharan]j_eanr]j I]nebkjeaouopaiaj* Meer informatie? Bel ()    of Kijk op kpn.com/portofoons

De perikelen rond de landelijke meldkamer zijn nog niet voorbij, maar op regionaal niveau gaat integratie van meldkamers de komende jaren een belangrijke rol spelen. Zo gaan de brandweer, ambulancedienst en politie in de regio’s IJsselland en Noord- en Oost-Gelderland per direct gebruikmaken van een gezamenlijke meldkamer. De Meldkamer Oost Nederland is de eerste meldkamer nieuwe stijl in Nederland. De officiële opening is op 17 november. De nieuwe meldkamer moet leiden tot een verbetering van de kwaliteit en een besparing van 3 miljoen euro op jaarbasis. De Meldkamer Oost Nederland beslaat een gebied in Gelderland van Doetinchem tot Harderwijk en daarbij het noordwestelijk deel van Overijssel. In totaal gaat het hierbij om bijna 1,3 miljoen inwoners.


9



Kwetsbaarheid van telecommunicatie-infrastructuren

Hoe afhankelijk zijn we van ict? Bij incidenten en rampen raakt de telecommunicatie-infrastructuur vaak aangetast. Mede daardoor wordt het maatschappelijk leven danig ontwricht. Hoe afhankelijk zijn we van telecommunicatie, en wat zijn de effecten van een beschadigde telecommunicatie-infrastructuur? D H V

Telecommunicatie en informatietechnologie spelen in onze huidige maatschappij een cruciale rol. Sterker nog, het zijn daarin zelfs kritische systemen geworden. De afhankelijkheid van mobiele telefonie en datasystemen, vaste IP-verbindingen, internet enzovoort voor zowel de consument als de professionele gebruiker is zeer groot. Van bankzaken tot

e-mail en van mobiele telefonie en sms tot sociale netwerken, we kunnen bijna niet meer zonder. In de werkomgeving spelen mobiele telefonie, e-mail en internet tegenwoordig ook een cruciale rol. Daarnaast gebruiken veel bedrijven computertoepassingen die niet op een lokaal aanwezig computersysteem worden

gehost, maar waar een computersysteem op een andere locatie aan te pas komt. Voor deze gevallen is ook weer een telecommunicatie-infrastructuur noodzakelijk om voor de verbindingen te zorgen. Kantoortoepassingen zoals Office, maar ook bedrijfskritische systemen van magazijnvoorraadsystemen tot complete ERP-systemen (Enterprise Resource

10


Planning) worden steeds vaker op deze manier geconfigureerd. De ontwikkelingen in de richting van deze gedistribueerde systemen zullen vandaag zeker niet stoppen. Mensen, organisaties, bedrijven staan met elkaar in contact via ict en het gemak, de voordelen, het delen en daarmee de afhankelijkheid van informatieproducten is groot geworden.

Nutsvoorzieningen en hulpverlening Niet alleen commerciële organisaties maken gebruik van complexe informatiesystemen voor hun bedrijfsvoering, ook overheidsinstanties zoals nutsvoorzieningen en hulpverleningsorganisaties kunnen daar niet omheen. Een voorbeeld uit de nutssector is de drinkwatervoorziening. Het maken van drinkwater is een complex proces en bestaat uit een groot aantal processtappen die gestuurd moeten worden. Procesautomatisering helpt daarbij en zorgt ervoor dat een aantal processen automatisch door computers wordt bestuurd. In de procesbesturing spelen systemen voor zogeheten Supervisory Control And Data Acquisitions (SCADA) en netwerken een belangrijke rol. De procesautomatisering bestaat op basis van het ISA-95-model uit 5 hiërarchische lagen (het model heeft overeenkomsten met het bekende Open Systems Interconnection (OSI) model), zie figuur 1. Het basisniveau is de fysieke laag: sensoren (meetinstrumentatie), actuatoren (pompen, ventielen, motoren etc.) en procesapparatuur. Het tweede niveau betreft de sensor-output, stuursignalen voor actuatoren en gecomputeriseerde besturing en monitoring (op basis van PLCs – Programmable Logic Controllers). Het derde niveau is het niveau waar SCADA een belangrijke rol speelt en tevens de procesmanagers, die via een Human Machine Interface (HMI) informatie krijgen van SCADA over de status van de processen en daarop via SCADA en PLCs kunnen ingrijpen. Daarnaast verzorgt SCADA o.a. alarm management, trendanalyses en rapportage, dataregistratie & analyse. In feite

Figuur 1.

!"#

$!% %&'(')*$+ #,&%./-01-)'2345301./

Sommige apparatuur in de kelders van WTC 2 bleef werken, zelfs na instorting van het gebouw. kan SCADA gezien worden als de spin in het web van de procesautomatisering. Niveau 4 betreft het Manufacturing Execution System (MES), ook weer een computersysteem dat moet zorgen voor de optimale toepassing van productiemiddelen, verbruiksmaterialen en mensen. Het vijfde niveau betreft een ERPsysteem (Enterprise Resource Planning), dat de bedrijfsbrede planning verzorgt.

Afhankelijk Al deze verschillende niveaus moeten met elkaar verbonden worden. De verbindingen tussen sensoren, actuatoren en PLCs bestaan uit relatief korte kabels of draadloze verbindingen (sensor networks). Lange-afstandsverbindingen verzorgen de communicatie tussen de PLCs en het centrale computersysteem (SCADA). Hiervoor worden huurlijnen, xDSL, glasvezel, satellietverbindingen, straalverbindingen enzovoort toegepast. De verbindingen met de bovenliggende niveaus 4 en 5 (MES en

ERP) zal afhankelijk van de situatie ook via de telecommunicatie-infrastructuur lopen, deze computersystemen kunnen namelijk weer op een andere locatie dan SCADA aanwezig zijn. Uit de beschreven processysteemarchitectuur van sensor/actuator tot ERP blijkt de grote verwevenheid van computersystemen die voor een goede werking van het totaalsysteem afhankelijk zijn van telecommunicatie. Ook hulpverleningsinstanties als politie en brandweer, van oudsher telecomgebruikers passen steeds meer moderne mogelijkheden van telecommunicatie en informatietechniek toe. In het verleden pasten dit soort gebruikers, naast het gebruik van het openbare telefoonnet, hoofdzakelijk gesloten systemen toe, namelijk gesloten mobilofoonnetten en portofoonverbindingen. Tegenwoordig wordt naast C2000 veelvuldig gebruikgemaakt van openbare netwerken zoals gsm, umts en internet. Dataverbindingen worden belangrijker in operationele hulpverleningssituaties: door


de diensten worden steeds meer computerapplicaties gebruikt die dit soort verbindingen nodig hebben. De betreffende commerciële providers van deze openbare netwerken doen natuurlijk alles om de beschikbaarheid op peil te houden, een en ander binnen de kaders van de businesscases. Dit houdt in dat voor operationele activiteiten er geen absolute zekerheid gegeven kan worden dat betreffende verbindingen blijven werken. Men heeft het gebruik van deze netwerken namelijk niet volledig in de hand. Congestie is daarbij een belangrijk aandachtspunt. Als de gevraagde capaciteit, om welke reden dan ook, de aanwezige capaciteit van het netwerk overtreft, komen er verbindingsproblemen. Daarbij moet wel aangetekend worden dat verschillende netwerken dezelfde functionaliteit leveren. Kiezen voor redundantie is dus mogelijk door meerdere netwerken tegelijkertijd beschikbaar te hebben. Interessant is daarbij wel wat dan de onderlinge samenhang tussen de verschillende netwerken is. Indien voor delen van beide netwerken gebruik wordt gemaakt van dezelfde infrastructuur, bijvoorbeeld dezelfde ‘backbone’-verbinding als ‘backhaul’ voor een mobiele telefonienetwerk, dan zou dat kunnen leiden tot onwenselijke SPOFs (single points of failure).

worden daarmee afhankelijk van elkaar. • Mobiliteit en flexibiliteit van systemen. Geografisch en functionele flexibiliteit is steeds belangrijker geworden. Systemen worden gebruikt door een verscheidenheid aan gebruikers en operationele omstandigheden. Gedistribueerde ict-infrastructuren zijn niet perfect: een volledige garantie op technisch ongestoorde systemen is niet te geven. Technische storingen kunnen verschillende oorzaken hebben. De afhankelijkheid van openbare netwerkinfrastructuren kan daar debet aan zijn, cascade-effecten in gekoppelde infrastructuren kunnen optreden. Eenvoudiger voor te stellen is het falen van een technisch component van het systeem. Daarnaast kan ook fysieke schade ontstaan aan de hardware van netwerken waarmee de storing een feit is.

11

ronddrijvend puin, transformatoren werden zwaar beschadigd door het zoute water. Elektriciteitsstations vielen uit, waardoor de elektriciteit deels uitviel. Het mobilofoonnetwerk van politie liep schade op: backhaul-verbindingen voor de basisstations vielen uit, elektriciteitsgeneratoren van basisstations konden niet meer bijgetankt worden en vielen uit. Het hoge verkeersaanbod veroorzaakte congestie en falen. Ook de mobiele telefoonsystemen werden op dezelfde manier buiten werking gesteld. VoIP-telefoons werkten nog wel tot het moment dat ongecontroleerde toegang via het internet mogelijk werd. Telefoonverbindingen via landlijnen functioneerden aanvankelijk ook tot de lijnen beschadigd werden en de telefooncentrales niet meer werkten doordat de back-upgeneratoren zonder brandstof kwamen of overstroomd raakten. In de Verenigde Staten wordt veelal nog

Gevoeligheid ICT-infrastructuur Er is dus sprake van een grote afhankelijkheid van telecommunicatie- en informatiesystemen die in een aantal gevallen echt als kritisch moeten worden beschouwd. Het gaat daarbij om systemen met de volgende technologische karakteristieken: • Grootschalige gedistribueerd systemen. Computer-communicatie-infrastructuren hebben een steeds grotere geografische spreiding. In deze systemen zijn veelal nog zogeheten ‘legacy’-componenten aanwezig. Dit zijn onderdelen die in feite verouderd zijn maar toch meegenomen moeten worden in een nieuw systeem door hun onmisbaarheid. • Open systemen. Vanwege de convergerende technologie en de economische drivers ontstaat homogeniteit in computerplatforms, software en communicatiesystemen. Platformen zijn uniform in hun besturingssysteem (UNIX, Linux, Windows). Netwerken zijn opgebouwd uit componenten die worden gemaakt door een beperkt aantal producenten (zoals Cisco). Protocol stacks zijn steeds meer uniform (bijvoorbeeld TCP/ IP als basis voor het hele internet) • Integratie van systemen. Onderlinge verbindingen tussen communicatie-infrastructuren vergroten de complexiteit van de interactie van de componenten (een systeem van systemen). Dit soort systemen

Fysieke schade Fysieke schade aan ic-infrastructuren wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door ongelukken, zoals het doorsnijden van kabels door graafmachines. Dit soort ongelukken valt in de categorie alledaagse gebeurtenissen en heeft meestal beperkte gevolgen. Natuurrampen en terroristische acties hebben veel grotere schade aan de infrastructuurin een land tot gevolg en vallen gelukkig in de categorie niet-alledaags. Een natuurramp als gevolg van de orkaan Katrina op het gebied in en om New Orleans heeft immense effecten gehad op de telecommunicatie-infrastructuur. Hierdoor konden ook de hulpdiensten niet meer goed hun werk doen. Door de overstroming werd apparatuur van de elektriciteitsvoorziening beschadigd door

gebruikgemaakt van verschillende radiosystemen voor de verschillende hulpdiensten en rampenbestrijdingsorganisaties. Dit heeft geleid tot desastreuze locale communicatieproblemen door incompatibiliteit van de radiosystemen. Het noodnummer 911 (vergelijkbaar met 112) werd figuurlijk overspoeld door oproepen als gevolg van het uitvallen van radiosystemen, mobiele telefoon en back-upgeneratoren. Een meer recente natuurramp, de aardbeving op Haiti, heeft weer een ander verloop gehad. Door de onderontwikkelde telecommunicatieinfrastructuur kon men bij de aanleg van internetverbindingen geen gebruikmaken van bestaande kabelnetwerken. De meeste Haitiaanse internet-serviceproviders maken gebruik van satellietverbindingen voor hun

12


internet-aansluitingen. Dit bleek in deze situatie een geluk bij een ongeluk te zijn, want deze verbindingen bleven intact. De enige glasvezelkabel die het land verbindt met de buitenwereld ging wel kapot. Daarbij kwam er snel hulp uit het buitenland voor het verzorgen van verbindingen voor de hulpverleners. Hiervoor werden een Qualcomm Deployable Base Station, een compleet mobiel telefonienetwerk en 100 satellietterminals, inclusief bedieningspersoneel, ingezet. De aanwezige mobiele telefonie-infrastructuur van Voila-Comsel had een voor 80% werkend systeem. De andere provider van mobiele telefonie, Digicel group, had 30% van het aantal basisstations buiten werking.

die van Oostenrijk, Denemarken en Egypte gecombineerd (volgens Verizon). Het gebouw raakte beschadigd door het instorten van het WTC 1-gebouw. Hierdoor faalde meteen de 911-service, echter door directe omschakeling naar een back-up- knooppunt kon deze service weer worden hersteld. (911 ontving 38.000 oproepen op 11 september!). Als gevolg van het instorten van beide WTCtorens en de daardoor ontstane schade aan het Verizon-gebouw, verloor telecomprovider Verizon 200.000 telefoonlijnen, 4,4 miljoen datacircuits, 100.000 PBX lijnen en 11 basisstations. Meer dan 14.000 bedrijven en 20.000 klanten konden niet meer communiceren. Het herrouteren van telecom- en dataverkeer naar een ander knooppunt in Manhattan bracht enige verlichting.

Aanslag Ook terroristische aanslagen hebben grote gevolgen gehad voor de telecommunicatievoorzieningen in de omgeving. In de buurt

Telecomprovider AT&T had vergelijkbare problemen. Twee grote knooppunten werden vernietigd, zes andere in New York City bleven

Figuur 2.

Een volledige garantie op technisch ongestoorde systemen is niet te geven. van de Twin Towers is een telecommunicatieknooppunt gesitueerd in de Verizon Building (zie figuur 2, met bovenaanzicht van het WTC-gebied na instorting, met linksboven Verizon building), een van de grootste in de wereld met een capaciteit vergelijkbaar met

functioneren. Markant is dat AT&T-apparatuur in de kelders van WTC 2 bleef werken, zelfs na de instorting van het gebouw. Op 11 september was er een stijging van 50% van het aantal mobiele telefoonoproepen (op Moederdag is dat 30% in de VS). Tussen 9 en

11 uur ’s morgens was er zelfs een stijging van 1300% in oproepen per mobiele telefoon voor het Noord-oosten van de Verenigde Staten. Om 11 uur werd ongeveer 92% van de oproepen in New York City geblokkeerd. Het herstel van de dienstverlening kwam snel door gebruik te maken van mobiele basisstations die op bepaalde locaties werden opgesteld. Ook Verizon en AT&T konden de telecomservices deels weer herstellen door de mobilisatie binnen 48 uur van trailers met telecommunicatieapparatuur.

Oplossingen Natuurlijk zijn Katrina, Haiti en 9/11 extreme voorbeelden van incidenten, maar het laat zien wat de verwachten effecten zijn op telecommunicatie-infrastructuur. In het geval van 9/11 hebben robuuste, fouttolerante systemen er voor gezorgd dat het functioneren van de telecommunicatieinfrastructuur weer snel hersteld kon worden. De orkaan Katrina heeft laten zien dat hulpdiensten veel problemen hebben indien telecommunicatie niet volledig kunnen worden gebruikt. Daar zijn de aanbieders druk bezig met het realiseren van mobiele robuuste telecommunicatiesystemen, die snel kunnen worden getransporteerd naar het rampgebied. Verder wordt gekeken naar cognitive radio, ‘fast deployable’ ad hoc draadloze mesh-netwerken, digitale packet radio voor back-up voor operationele ondersteuning van hulpdiensten. Naar VoIP wordt ook gekeken, omdat gebleken is dat het internet minder gevoelig is voor uitval dan andere telecommunicatieverbindingen. De inherente redundantie van een IP-netwerk zorgt voor een goede betrouwbaarheid en beschikbaarheid in dat soort situaties. In het geval van Haiti blijkt satellietsommunicatie een belangrijke rol gespeeld te hebben bij de internetverbindingen en als communicatiemiddel voor de hulpverleners. In het algemeen kan gesteld worden dat een goed fouttolerant ontwerp van een telecommunicatie-infrastructuur dus zeer belangrijk is. Daarnaast is het van groot belang dat een aantal zaken goed wordt voorbereid en gepland. Belangrijk is een analyse te maken van de bedreigingen van de telecommunicatie-infrastructuur en welke effecten kunnen optreden. Op grond van de analyseresultaten kan een plan worden opgesteld met gepaste tegenmaatregelen. Toch blijft het zo dat wanneer het incident of ramp dan werkelijk plaatsvindt, een grote mate van improvisatie nodig is om de benodigde verbindingen weer op te zetten. De ‘lesson learned’ is wel dat iedere ramp toch net anders is met andere effecten op de telecommunicatie-infrastructuur.

Abonneer nu op

en mis geen nummer van hét vakblad voor mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector en het bedrijfsleven

Verbinding voor slechts € 54,95 per jaar?

Wilt u een abonnement op

(incl. 6% BTW)

Mail uw persoonsgegevens naar

[email protected]




14

PSRG bezoekt Denemarken

Gloednieuwe meldkamer van politie Kopenhagen De Public Safety Radiocommunication Group (PSRG) hield eind oktober zijn vergadering in Kopenhagen. Onderdeel was een bezoek aan de één jaar oude politiemeldkamer. Een halfjaarlijks bezoek van de PSRG aan een politiemeldkamer is bijna een traditie. De groep komt twee keer per jaar bijeen en elke keer is een ander land gastheer. Bijna altijd wordt er in het programma een bezoek aan

een meldkamer, netwerkbeheercentrum of soortgelijk zenuwcentrum opgenomen. Dit keer was Denemarken gastland en was een bezoek aan de meldkamer van de politie in Kopenhagen georganiseerd.

De meldkamer geeft een heel moderne indruk, en dat is niet verwonderlijk: hij is pas een jaar oud. De klimaatconferentie COP15 was een aanleiding om de meldkamer compleet te vernieuwen.


15

Het landelijke project Het landelijke radioproject in Denemarken omvat, naast de uitrol van het Tetra-netwerk van Motorola met de naam Sine, ook vernieuwing van de meldkamers. De uitrol van het radionetwerk is gereed en de eerste gebruikers zijn operationeel. De uittrol heeft een enorme boost gekregen omdat men de COP15-klimaatconferentie wilde aangrijpen om van analoog naar digitaal te gaan. Het Sine-netwerk is vlak na de uitrol in Kopenhagen en omgeving al elf dagen lang grootscheeps gebruikt, tijdens deze COP15 in december 2009. Daar waren 6000 OOV-gebruikers bij betrokken, van politie, brandweer, ambulance en andere hulpdiensten. In totaal waren er een half miljoen groepsoproepen tijdens deze elf dagen. Het was uiteraard onvermijdelijk dat er kinderziektes waren met zo’n nieuw systeem, zowel op technisch als organisatorisch en operationeel vlak. De initiatiefnemers hebben er echter veel van geleerd, wat bij de verdere ingebruikname nu goed van pas komt. De verantwoordelijken waren wel zo eerlijk te erkennen dat er een (te?) groot risico was genomen, vooral omdat de gebruikers het nauwelijks in de praktijk vooraf hadden kunnen testen. Het tweede deel van het landelijke project omvat de meldkamers. De meldkamersystemen van de andere meldkamers in Denemarken zijn van een geheel andere opzet dan die in Kopenhagen en lang niet zo geavanceerd als deze één jaar oude meldkamer. De firma Terma zou gelijktijdig met de roll-out van hun Tetra-netwerk de meldkamers installeren, maar vanwege vertragingen levert Terma nu alleen de radiobediening. Dit betekent dat de oude meldkamersystemen voorlopig nog niet zullen worden vervangen. Ook al omdat deze veelal verschillend zijn, maakt dit het ‘radio + meldkamerproject’ een stuk complexer. Onzeker is of men er in zal slagen om het zodanig interoperabel te maken dat incidentinformatie van de ene naar de andere meldkamer verstuurd kan worden.

Command room De meldkamer bestaat uit de daily operation room en een command room. De eerste verricht, zoals de naam al doet vermoeden, de dagelijkse meldkamerfunctie. Als er iets groots aan de hand is, wordt opgeschaald naar de command room. Omdat het rustig was, was deze leeg tijdens ons bezoek. Vandaar dat we met de grote groep van 14 landen met 35 personen een uitgebreide toelichting kregen en ook rustig zelf konden rondkijken. De 112-meldingen en andere meldingen komen binnen in de daily operation room met dertien bedienplaatsen. Elke bedienplek heeft een positie voor een calltaker en een radiobediener. Onder normale omstandigheden zijn er zes tot negen dispatchers met een teamleider en een specialist voor bijzondere acties. Elke dispatcher heeft zijn eigen gebied. Normaliter handelt men hier zelf de incidenten af. Bij een iets grotere gebeurtenis is er een enigszins afgezonderde plek waar men een bijzonder incident af kan handelen. Wordt het nog grootschaliger, dan wordt gezorgd voor bemanning in de command room en

16


Breedband- en frequentienieuws Op 5 en 6 oktober vond de zesde bijeenkomst plaats van de expertgroep onder de EU Law Enforcement Working Party (LEWP), de voormalige Police Cooperation Working Group (PCWG). Ruim twintig landen waren aanwezig, met in totaal zo’n veertig afgevaardigden. Na de meetings in Parijs (tweemaal) en Praag, eind 2009 in Stockholm, in juni 2010 in Brussel onder het voorzitterschap van Spanje, vond de bijeenkomst nu weer in Brussel plaats, onder het Belgische voorzitterschap. In de vorige editie van Verbinding is de LEWP nader toegelicht. De expertgroep is ingesteld om voor drie items aanbevelingen op te stellen: • Oplossingen voor de korte en middellange termijn voor grensoverschrijdende radiocommunicatie, gebaseerd op de huidige digitale radionetwerken (Tetra en Tetrapol). • Standaard voor de lange termijn behoefte voor breedband mobiele data. • Geharmoniseerde frequentieband voor deze breedbanddata. Het Belgische voorzitterschap had een uitgebreid programma opgesteld met als eerste uitleg over de politiestructuur in België en hoe het gebruikersoverleg met ASTRID is geregeld. Er zijn vooral problemen met dekking en daarvoor bestaat een structuur waarbij alle ‘zwarte plekken’ verzameld worden en er elke maand overleg is tussen het gebruikersoverleg en ASTRID welke plekken de hoogste prioriteit hebben om opgelost te worden. Ook waren er presentaties over de huidige internationale samenwerking. Het Belgisch voorzitterschap zoekt mogelijkheden om brandweer en ambulance ook erbij te betrekken omdat bijvoorbeeld de ISI niet specifiek politie is, maar OOV-breed. Het Belgische voorzitterschap heeft de beide voorzitters (Etienne Lezaack Belgische politie voor de ISI subgroep, en mij voor de Forerunner Group) gevraagd om een terugkoppeling te geven over de resultaten van de twee subgroepen.

Breedband + Frequenties Er was een presentatie over een uitgebreide Duitse studie naar mobiele breedbanddata-functionaliteiten. Aan de hand van vele interviews is de behoefte geïnventariseerd, zijn scenario’s uitgewerkt, is de vertaalslag van toepas-

singen naar bit/s gemaakt en van daaruit naar benodigde bandbreedte. De uitslag is opzienbarend: volgens de onderzoekers is 160 MHz voor hotspots (in 5 GHz) nodig en voor LTE-achtige oplossingen 20 MHz downlink en nog meer voor de uplink. Conclusie is dat, in afwachting van een eigen oplossing met TEDS (of WiMax?) voorlopig de commerciële netwerken gebruikt moeten worden, zodat er in elk geval de komende jaren ervaring opgedaan kan worden. De Belgen hebben ook een inventarisatie gedaan. De vragenlijst over toekomstig gebruik van mobiele datacommunicatietoepassingen is bijzonder uitgebreid. België gaf tevens een demo van een paar applicaties over het ASTRID-netwerk met een Motorola (Panasonic) ruggedized handterminal. Snelheid is 3-5 kb/s. Op frequentiegebied was het belangrijkste het nieuwe frequentiestatement van LEWP. De meeste landen waren het er direct volledig mee eens. Duitsland is met de eerder genoemde grote studie voor breedbanddata bezig, en wil dit over een maand in de ECC/CEPT presenteren en wil de ruimte open laten voor het geval hun studie tot een (iets) afwijkende conclusie zou komen. Dit is door middel van een voetnoot vermeld. Essentie van het statement is om prioriteit aan de 2x1,5 MHz te geven in de 380-400 MHz-band, om de 2x3 MHz voor Wideband in de 410-430 te alloceren (ipv in 450-470). Daarnaast zal de LEWP met een geharmoniseerde set gebruikerseisen komen voor mobiele breedbanddata. In de vorige editie van Verbinding zijn meer details hierover te lezen. Omdat er nu unanieme goedkeuring is bereikt, gaat het Belgische voorzitterschap het officieel naar de diverse frequentie-organisaties toe sturen. De lidstaten zijn verzocht om het voor eind oktober bij hun nationale frequentie-administraties aanhangig te maken, hetgeen België gaat monitoren.

Ten aanzien van de ‘gebruikerseisen breedbanddata’ is afgesproken dat de studies van Frankrijk, Duitsland, Verenigd Koninkrijk, België, Finland en Nederland ‘op een hoop gegooid worden’ om daaruit een gezamenlijk document te destilleren.

Huidige internationale samenwerking Zowel door de Belgische politie als vanuit Nederland was er een presentatie. België lichtte het oude drielandenpilotscenario toe en gaf een demo met een aantal verbindingskoffers waarbij er diverse verbindingstesten werden gedaan middels een aantal gespreksgroepen. Ook werd toegelicht hoe er samen met Nederland goed wordt samengewerkt, Onder andere werd de gang van zaken besproken in Gent tijdens de Eurotop Defence, waar er een C2000-MOP geplaatst was. Zoals elders in deze uitgave te lezen valt, zijn er nu zes van deze mobiele opstelpunten. Een tweede voorbeeld was de ondersteuning door een Nederlands ME-peloton gedurende de Euro-manifestatie op 29 september in Brussel, waar geen MOP was omdat er geen geschikt opstelpunt te vinden was, maar waar Nederlandse portofoons zodanig waren geprogrammeerd dat ze integraal deel uitmaakten van het ASTRID-netwerk. Beide oplossingen zijn echter alleen geschikt voor pre-pland gebeurtenissen omdat óf de MOP ingereden en geïnstalleerd moet worden, óf portofoons geprogrammeerd moeten worden. Peter Woestenberg (brandweer Brabant ZO) gaf een presentatie over samenwerking België- Nederland. Onder andere werd de samenwerking Hasselt - Eindhoven belicht. Hierbij wordt met behulp van een interface één groep mogelijk gemaakt. Een tweede soortgelijke oplossing is in de maak tussen Brugge en Middelburg. Tot slot was er een wat bijzondere discussie over treinverbindingen. Er is een EUbesluit dat de spoorwegen in hun tunnels voor radiodekking moeten zorgen, zodat de OOV-eenheden met hun eigen middelen kunnen communiceren. Dit betekent in de praktijk dat er Tetra-dekking moet zijn. Wij hebben nauwelijks tot geen treintunnels, dus voor Nederland zal het minder relevant zijn, maar in andere landen zijn er kilometers lange tunnels.


wordt alle relevante informatie daar naartoe doorgestuurd. De opschaling wordt besloten door de chef van dienst. Uiteraard wordt de command room ook ingezet bij grootschaligere geplande evenementen.

Schermen In de command room maken de rijen beeldschermen de meeste indruk. Er zijn drie rijen. De eerste rij is een dubbele: de laagste rij is voor de voorste rij bedienplekken terwijl de rij die aan het plafond erboven hangt voor de tweede bedienplekrij is. Vervolgens is er iets verder de ruimte in nog een derde rij aan het plafond voor de achterste bedienplekken. Er zijn maar liefst 72 schermen in totaal en daar zitten forse exemplaren tussen. Op de schermen zijn onder andere de vier nieuwskanalen van de televisie te zien, maar ook videobeelden van de camera’s langs de wegen, in winkelstraten en dergelijke, plattegronden, overzichten van de incidenten enzovoort. Er zijn plattegronden in drie verschillende schalen waarin de eenheden geplot staan

17

In de command room maken de rijen beeldschermen de meeste indruk. in kleur; de kleur geeft aan of ze ingezet of beschikbaar zijn. Meestal zijn er tussen de 20 en 25 eenheden op straat. De incidenten zijn eveneens geplot op de plattegronden en zijn ook vermeld op het matrixscherm, dat koppelingen heeft naar gedetailleerdere informatie per incident. In de incidentenmatrix is met behulp van prioriteit 1, 2 of 3 aangegeven hoe urgent een incident is. Deze prioriteit is afhankelijk van het soort incident, maar kan door de calltaker veranderd worden. Ook kan het andere meldkamerpersoneel dit later in het proces aanpassen. Er zijn ruim dertig werkplekken met op elke werkplek een groot multi purpose-scherm plus radio- en telefoonbediening. De informatie van elk van deze dertig posities is op de grote muur- en plafondschermen te ‘plakken’.

Gps Er is locatie-informatie op basis van gps aanwezig, die uiteraard gebruikt wordt voor het plotten van de eenheden. Deze informatie

1.000 meldingen per dag Enkele cijfers: Kopenhagen heeft 700.000 inwoners. Overdag zijn er zo’n 1,2 miljoen mensen in de stad en in het weekeinde zelfs 1,4 miljoen. Er zijn gemiddeld ruwweg 1.000 meldingen per dag, waarvan iets minder dan de helft tot een daadwerkelijke inzet leidt. Opvallend is dat dit niet sterk afwijkend is van andere Europese politie meldkamers: ruwweg 1 melding per dag per 1000 inwoners.

gaat over het Tetra-netwerk. Dit geldt alleen voor de voertuigen; men heeft het voor de portofoons uitgeschakeld. De locatie-informatie wordt een keer per minuut uitgezonden, maar men overweegt om deze update-tijd te verkorten, omdat nu soms tamelijk grote sprongen te zien zijn in de positie van een voertuig. Er is géén koppeling tussen het radionetwerk en het openbare telefoonnetwerk. Die was er wel in het oude systeem, maar deze werd nooit gebruikt. Alle audio van de telefoonconversaties plus die radiocommunicatie waar de meldkamer deel van uitmaakt, wordt geregistreerd met een bewaartijd van drie jaar. Radiocommunicatie van eenheden onder elkaar, waar de meldkamer niet bij betrokken is, wordt dus niet vastgelegd. Aardig om te weten, is dat alle meldkamerapparatuur op Apple Macintosh-computers draait.

H B      P,    P S R G (PSRG), -   T A B     LEWP R E.

18




Communicatie via sporen van meteoren

Natuurlijke satellieten Het is geen alledaags verschijnsel, maar communicatie via de sporen van meteoren is mogelijk en kan daadwerkelijk nuttig zijn. Bijvoorbeeld als satellietverbindingen niet beschikbaar zijn. Een kijkje in wereld van meteor burst-communicatie. D J P

In een inventarisatie afgelopen voorjaar over de frequenties die in Nederland voor vergunningvrij gebruik zijn toegewezen, stond vrij onopvallend een wat cryptische omschrijving. “Mobiele communicatie via ionisatiesporen van meteoren”. De toegewezen frequenties voor de toepassing zijn 39,00 - 39,20 MHz met een kanaalraster van 25 kHz met 50 watt zendvermogen, wat

niet onlogisch is. Wel weer bijzonder was de toevoeging “Een maximale uitzendtijd van 100 milliseconden en een minimale wachttijd van 10 seconden, met een totaal van 24 uitzendingen per 24 uur.” Het verschijnsel van communicatie via de sporen van meteoren is bij radioamateurs wel bekend. Hier wordt meestal de Engelse term meteor scatter gebruiikt. Vanwege de

kortstondigheid waarmee het verschijnsel meestal optreedt, spreken de amateurs over bursts of pings.

Meteoren, meteoroïden en meteorieten In zijn baan om de zon ontmoet de aarde een aantal malen gruiswolken die in de ruimte hangen. Die zijn het gevolg van uit elkaar


gevallen kometen en meteoren. Dat kan door een aantal oorzaken gebeuren. Kometen bestaan vaak niet uit één brokstuk, maar zijn net als planeten een samenstelling van meerdere fragmenten die in het gewichtloze door de zwaartekracht van het totaal bij elkaar blijven. Wanneer dergelijke fragmenten ver verspreid, binnen de invloedssfeer van de zwaartekracht van de aarde raken, worden ze de dampkring binnengetrokken, waarbij ze op een gegeven moment zodanig verhitten dat ze verdampen. De grens waarbij zo’n object altijd verbrandt ligt ongeveer bij 10 tot 20 ton gewicht (het gewicht van een autobus). Daarboven is het behoorlijk zeker dat in ieder geval meerdere brokstukken de aarde zullen bereiken. Het gebeurt heel zelden, maar in de vorige eeuw belandde nog een meteorietfragment onverbrand midden in Den Haag op de motorkap van een auto. In dat geval overigens zonder schade te veroorzaken: het steentje was onderweg waarschijnlijk alle energie en snelheid al kwijtgeraakt. Tijdens incidenten op andere plekken op aarde was de schade soms echter aanzienlijk door de grote snelheid die de steentjes en stenen kunnen hebben. Meteoor is overigens de benaming van het verschijnsel dat aan de hemel zichtbaar is, meteoroïde is het steentje in de ruimte dat bij verbranding in de dampkring als meteoor zichtbaar wordt. Wat na verbranding de aarde bereikt, heet meteoriet.

Ongewenste storingen Op frequentiebanden in het kortegolfbereik wordt voor communicatie over lange afstanden gebruikgemaakt van de reflectie via verschillende lagen geïnoniseerde gasdeeltjes in de zogeheten ionosfeer (ruwweg tussen 40 en 100 km hoog). Deze lagen ontstaan onder invloed van de energie van de zon, en

variëren mee met de elfjaarlijkse activiteit van de zon. Die verschijnselen komen vrijwel uitsluitend onder 30 MHz voor, maar heel af en toe kan het zich wel tot boven 200 MHz uitbreiden, waarbij dan ineens op een relatief simpele antenne radio-, tv- en bijvoorbeeld mobilofoonverkeer over vele duizenden kilometers afstand hoorbaar worden. Gebruikers van die communicatiemiddelen ervaren zoiets vaak als ongewenste storing. Een invallende meteoriet veroorzaakt zeer korstondig en zeer lokaal een ionisatispoor op soortgelijke hoogte, zodanig dicht dat hierdoor communicatie tot wel boven 150 MHz mogelijk kan zijn. Dikwijls duurt dat echter maar een fractie van een seconde. Niettemin is het mogelijk om in zo’n burst of ping een radiosignaal met daarin een pakketje data over vele duizenden kilometers te versturen. Wanneer sprake is van een meteorietenregen, omdat de aarde door een wolk met dit soort deeltjes in de ruimte komt, kan de combinatie van al die sporen echter genoeg zijn om een spraakverbinding van enige minuten in stand te houden die voldoende kwaliteit heeft om er ook nog wat aan te hebben. Dit komt onder andere geregeld voor wanneer de aarde door de Perseïdenwolk (eind juli en augustus) en de Leoniden (tussen 13 en 17 november) trekt.

Pioniers in Nederland In eerste instantie kon bij navraag niemand vertellen waar de raadselachtig vergunningvrij-toewijzing, die overigens in vrijwel heel Europa geldt, aan te danken is. Tot toevallig een ondernemer meldde dat zijn bedrijf in Nederland de mobiele antennes voor het betreffende project had ontwikkeld en geproduceerd. Rond de millenniumwisseling was er een initiatief van het door enkele Nederlanders opgezette bedrijf, Meteor Data Communica-

Meteoor zichtbaar net rechts van de Melkweg tijdens de Perseïden in 2007.

19

Sneeuw-info op afgelegen plekken Het SNOTEL-systeem van de Amerikaanse overheid, voor automatisch verzamelen van informatie over sneeuwval en sneeuwdek op zeer afgelegen plaatsen, maakt voor communicatie uitsluitend gebruik van meteor burst-communicatie. De gegevens worden daarmee nagenoeg in real time verzameld. De 600 automatische monitoringposten in met name het westen van de VS werken op zonne-energie, en zijn ontworpen om een jaar lang onderhoudsvrij en zonder ingrijpen van buitenaf te kunnen functioneren. Het systeem wordt bestuurd vanuit twee centrale masterstations, eentje in Boise, Idaho en de ander in Ogden, Utah.

Meteoorburst-communicatie zoals gebruikt door SNOTEL.

tion. Dit speelde in een tijd dat umts en andere vormen van mobiele datacommunicatie nog geen gemeengoed waren. Roaming-overeenkomsten via mobiele providers verschilden sterk per land, en waren in de tweede helft van de jaren 90 ook nog niet overal mogelijk. Er was een aantal grote transporteurs die hun voertuigen door heel Europa konden volgen, en die via een terminal met tweewegverkeer instructies aan chauffeurs konden doorgeven. Dit ging via satellietverbindingen en het waren systemen die alleen de groteren in de markt zich konden veroorloven. Met de communicatie via meteoorsporen, een systeem dat wel bekend was van sommige militaire toepassingen, zou zoiets ook voor kleinere bedrijven toegankelijk moeten worden, zeker als het niet nodig zou zijn om voor ieder voertuig een aparte zendvergunning aan te vragen. Met die gedachte stapte het bedrijf naar de regelgevers, en zorgde er zo voor dat het wettelijk mogelijk werd om hun systeem in gebruik te nemen. Vermoedelijk onder invloed van de barstende internetbubbel overleefde het bedrijf de korte periode waarin het product in de markt gezet kon worden echter niet.

20


Behalve de eerder genoemde ondernemer was de enige die verder informatie kon verstrekken Agentschap Telecom. Voor de vaste post was in tegenstelling tot de mobiele posten wel een vergunning nodig, maar op dit moment is er niemand met een dergelijke vergunning. Deze tekst komt uit de oorspronkelijke vergunning: “De vast opgestelde zendinrichtingen zijn van het fabrikaat MBC Europe BV (MBCE), Model Auxiliary station, type FleetTrak. De mobiele zendinrichtingen zijn van het type Mobile Radio Type FleetTrak. De zendinrichtingen zijn type-toegelaten.” Soortgelijke systemen, overigens zonder de in Europa vereiste goedkeuring voor gebruikte apparatuur worden in de VS nog door verschillende bedrijven aangeboden. Nature’s own satellites...

Backscatter In technische zin bestaat een netwerk dat werkt met meteor burst-communicatie meestal uit een vast opgesteld masterstation met daaromheen minimaal één ander station. Deze stations functioneren in een

Ondanks de beperkingen kan meteor burst-communicatie nuttig zijn. ster-configuratie. In het meest voorkomende geval zal het signaal een afstand overbruggen van ergens tussen 1.500 en 2.000 kilometer en dan weer op de grond terugkeren. Zowel kortere als langere afstanden komen voor, maar afhankelijk van de afstand minder vaak. Ook zogeheten backscatter kan plaatsvinden, waarbij het signaal dan min of meer terugkaatst naar waar het werd uitgezonden, en het op daar ongebruikelijk grote afstanden nabij de zender te ontvangen is. Vanwege deze propagatie-eigenschappen zal een netwerk zich geografisch vaak over een groot gebied moeten uitstrekken. Het optreden van meteoorreflecties is voor het eerst waargenomen door Hantaro Nagaoka uit Japan, in 1929. Begin jaren ‘30 werd bij verschillende onderzoeken ontdekt dat met name tijdens meteorenregens deze vorm

Permanent in Windhoek tentoongestelde meteorieten, neergekomen tijdens een regen in de 19e eeuw.

van voortplanting van radiogolven veelvuldig voorkwam. Een echte toepassing ervoor was er echter niet. Vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog werd het verschijnsel herontdekt en werd er opnieuw onderzoek naar gedaan.

Pakketjes Begin jaren vijftig lukte het vervolgens om de techniek voor communicatie te gebruiken. Het onderzoeksinstituut van defensie in Canada nam daarvoor in het kader van onderzoek naar RADAR-signalen met een bandrecorder gegevens op die vervolgens op een frequentie van 90 MHz werden uitgezonden. Wanneer ongeveer tussen zend- en ontvangststation een meteoriet in aanraking met de dampkring kwam, kon het signaal van de bandrecorder zo’n 1.600 km verderop worden opgevangen. Dit systeem van communicatie is vervolgens onder de naam Project JANET tussen 1952 en 1960 bij defensie in Canada in gebruik geweest. Net als bij internet wordt bij moderne netwerken die met deze techniek werken een packet-switching-protocol gebruikt. Daarbij wordt ieder bericht of iedere berichtenstroom opgedeeld in (relatief) kleine pakketjes data, die binnen de netwerkstructuur, afhankelijk van het traject dat op dat moment (het meest) bruikbaar is, elk hun eigen route kiezen. Op de bestemming worden de pakketjes weer tot het oorspronkelijke bericht samengevoegd. Ontbrekende pakketjes waarvan de checksum niet blijkt te kloppen worden opnieuw opgevraagd. Een dergelijk systeem is bij de komst van de voorloper van internet speciaal zo uitgedacht, om ervoor te zorgen dat bij een door een nucleaire aanval verminkte netwerkinfrastructuur het resterende deel van het netwerk toch nog gewoon zou blijven functioneren, desnoods door berichten via een lange omweg alsnog op hun bestemming te laten komen. Een netwerk dat gebruikmaakt van meteor burst-communicatie zal nooit zo effectief en snel werken als wij sinds de komst van internet gewend zijn, maar toch kunnen er redenen of bijzondere omstandigheden zijn om de techniek in te zetten. Soms bevindt een post die bereikt moet worden zich zo ver buiten de bewoonde wereld dat er weinig andere communicatievormen overblijven. Tegenwoordig zullen dan meer en meer satellietverbindin-


21

gen gebruikt worden, maar er zijn situaties denkbaar waarin die niet beschikbaar zijn, bijvoorbeeld doordat satellietverbindingen slecht bereikbaar zijn of relatief makkelijk afluisterbaar.

Exploderende telefooncentrales Uitbarstingen op de zon, die ook verantwoordelijk zijn voor de goede mogelijkheden voor lange-afstandscommunicatie op de korte golf, hebben ook nog andere gevolgen hier op aarde. De zon vertoont een (ongeveer) elfjaarlijkse cyclus waarbij de activiteit van de zon toe- dan wel afneemt. Wanneer het zonoppervlak rustig is, vertoont deze weinig zogeheten zonnevlekken. Dit zijn, vanaf de aarde zichtbare koele plekken op de zon. In perioden van veel zonnevlekken vinden er op de zon geregeld explosies plaats waarbij veel energie vrijkomt, deels in de vorm van geladen deeltjes. Deze deeltjes worden de ruimte in geslingerd en dit kan ook op aarde gevolgen hebben. Een uitbarsting op de zon is vanwege de snelheid van het licht pas na acht minuten op de aarde waarneembaar. De deeltjes doen er langer over om de aarde te bereiken, soms enkele dagen. Zonne-uitbarstingen zijn onder andere verantwoordelijk voor het noorderlicht, dat vooral in Noord-Nederland nog goed te zien is. Bij hevige uitbarstingen kan het kortegolfverkeer binnen enkele seconden stilvallen. Er zijn ook ernstiger gevolgen. Zo kan het aardmagnetisch veld een heel klein beetje veranderen. Dergelijke veranderingen werken nabij de polen het sterkst, wat er in het begin van de twintigste eeuw toe leidde dat de honderden kilometers lange kabels er naartoe als het ware als dynamo werkten. Het ultieme gevolg: enkele exploderende

Leoniden boven het noorden van de VS in de nacht van 12 op 13 november 1833. Schilderij van E. Weiss uit 1888.

telefooncentrales in Noord-Scandinavië. Door hetzelfde effect viel na een zonne-uitbarsting op 9 maart 1989 vier dagen daarna op 13 maart het volledige door waterkracht aangedreven elektriciteitsnet in Canada uit, waardoor 6 miljoen mensen negen uur lang zonder stroom zaten. Eenzelfde soort uitbarsting op 7 janurari 1997 zorgde ervoor dat drie dagen later de AT&T Telstar 401-satelliet werd vernietigd. Ook andere satellieten raakten later op soortgelijke wijze tijdelijk onbruikbaar. Op 21 april 2002 raakte verder door een uitbarsting op de zon de Japanse Nozomi mars-probe ernstig beschadigd. Vanwege dit soort voorvallen hebben verschillende landen tegenwoordig organisaties die het ruimteweer in de gaten houden. Veel satellieten worden bij een uitbarsting op de zon (deels) uitgeschakeld en zodanig gepositioneerd dat ze het minste risico lopen en hetzelfde geldt voor het International Space Station dat buiten de invloedssfeer van het aardmagnetisch veld ook een risico loopt. Omdat tijdens een uitbarsting rond de polen van de aarde communicatie goeddeels onmogelijk is, worden intercontinentale vluchten die normaal over de polen gaan tijdens een uitbarsting omgeleid.

Militaire toepassingen Enorme in de staat Oregon aangetroffen voornamelijk uit ijzer en nikkel bestaande meteoriet.

De mogelijkheid dat een belangrijk deel van de communicatie via satellieten zou kunnen uitvallen maakt communicatienetwerken via

meteor burst, ondanks de beperkingen, voor defensie-organisaties in verschillende landen tot een interessante mogelijkheid. In Europa werd de techniek vanaf 1965 door de NAVO gebruikt. Vanuit toenmalig WestDuitsland, Frankrijk, Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Italië en Noorwegen bestond onder de naam COMET (COmmunication by MEteor Trails) een systeem om permanent met het Europese NAVO-hoofdkwartier te communiceren met een gemiddelde datasnelheid van 115 t/m 310 bits per seconde. In de periode daarna raakte de techniek bij defensie voor zover bekend korte tijd in onbruik. In 1970 nam de Amerikaanse luchtmacht echter vanuit Alaska weer een meteor burst-systeem in gebruik omdat satellietcommunicatie, met name op de hogere breedtegraden niet altijd even betrouwbaar werkt. De techniek wordt ook nu nog altijd toegepast. Moderne versies gebruiken antennes die door computers gestuurd veel effectiever gericht worden, waardoor het als het op de juiste wijze en in de juiste fase gebeurt mogelijk is om veel meer dan anders van backscatter gebruik te maken. Dat maakt meteor burst ook geschikt voor netwerken die zich over kleinere geografische gebieden uitstrekken. Meteor burst-communicatie heeft dan nog extra het voordeel dat een verbinding veel veiliger is (onder andere tegen afluisterende vreemde mogendheden) dan verkeer via bijvoorbeeld een satelliet.




22

Mobiele opstelpunten dichten gaten C2000-dekking

“Bij ieder evenement voldoende radiodekking” Op 24 september werden drie mobiele opstelpunten (MOP) voor C2000 in gebruik genomen. Politie en veiligheidsregio’s doen steeds vaker een beroep op die tijdelijke uitbreiding van dekking of capaciteit. Het inschakelen van een MOP is echter een technisch complexe operatie. D R J

Demissionair staatssecretaris Ank Bijleveld van BZK nam op 24 september op het Plein in Den Haag drie nieuwe mobiele opstelpunten (MOP) voor C2000 in gebruik. Een symbolische actie in het hart van de Nederlandse democratie. De afgelopen jaren stelde de Tweede Kamer nogal eens kritische vragen aan de voor C2000 verantwoordelijke minister

van BZK, onder andere over de dekking van het digitale OOV-radionet bij rampen en risicovolle evenementen. Momenteel zijn zes opstelpunten beschikbaar om tijdelijk gaten in de C2000-dekking te dichten of de gesprekscapaciteit te vergroten. De vtsPN, verantwoordelijk voor het landelijk beheer van C2000, had al vanaf de opleve-

ring van het C2000-net de beschikking over drie mobiele opstelpunten: vrachtwagens voorzien van een telescopische radiomast, enkele C2000 base-radio’s en eigen energievoorziening. Hun primaire functie was het garanderen van de radiodekking in gebieden waar door onderhoud of storing een C2000mast tijdelijk niet beschikbaar is. In de


praktijk worden de mobiele radiomasten ook frequent gebruikt voor het genereren van extra gesprekscapaciteit bij evenementen of uitbreiding van de dekking bij bijzondere veiligheidsoperaties. Met de zes mobiele opstelpunten die nu inzetbaar zijn, is de flexibiliteit van de vtsPN in het realiseren van tijdelijke oplossingen vergroot. De eenheden zijn geplaatst in Assen, Wormer, Zoetermeer (2x), Dordrecht en Tilburg, zodat in principe alle delen van het land binnen relatief korte tijd kunnen worden bediend. Gezien het aantal evenementen ligt het zwaartepunt van de inzet van de mobiele masten in de Randstad. Recent zijn onder andere mobiele opstelpunten ingezet tijdens de Koninginnedagviering in Zeeland en bij de activiteiten rond Sail in Amsterdam.

23

‘Bob’, ‘Hans’ en ‘Gert’ De drie nieuwe mobiele C2000-opstelpunten die op 24 september in beheer van VtsPN werden gegeven, werden met een feestelijk tintje voorzien van een naamplaatje. De eenheden zijn vernoemd naar personen die een belangrijke rol hebben vervuld in de totstandkoming van het C2000-systeem. Bob de Hon, Hans Borgonjen en Gert Zigterman. Hans Borgonjen heeft als verbindingsexpert bij vtsPN aan de wieg gestaan van de Tetra-standaard en levert als auteur voor dit tijdschrift met grote regelmaat bijdragen op zijn vakgebied. Op de foto poseert hij samen met zijn echtgenote met trots voor ‘zijn’ mobiele C2000-mast.

De MOP in kort bestek Een mobiel opstelpunt is in principe niets anders dan een C2000-radiomast op een vrachtwagen. De telescopische radiomast heeft een maximale hoogte van 33 meter, waarmee een ad-hoc C2000-cel met een bereik van twee tot vijf kilometer kan worden gecreëerd, bij een zendvermogen van 25 watt. Voor paging (P2000) is het zendvermogen 75 watt. Iedere eenheid is voorzien van drie C2000 base-radio’s met elk vier gesprekskanalen. Van de twaalf kanalen doet er één dienst als controlekanaal, zodat er effectief elf gesprekswegen over blijven voor operationeel gebruik. De voertuigen zijn voorzien van een eigen dieselaggregaat, waarmee ze gedurende enkele dagen self-supporting kunnen opereren, maar in de meeste gevallen wordt een zodanige opstelplaats gekozen dat de eenheid gebruik kan maken van een beschikbare 230 voltaansluiting. Sowieso moet de opstelplaats van de MOP voldoen aan de eis dat een aansluitpunt op

het KPN-net beschikbaar is. vtsPN heeft met KPN een contract voor zes configureerbare lijnen, waarmee een mobiel opstelpunt aan de infrastructuur van het C2000-net kan worden gekoppeld.

Inregelen in het net Gemiddeld krijgt vtsPN drie tot vier verzoeken per maand voor de inzet van een mobiel opstelpunt. Hans Rosenkamp, unitmanager van de Unit Meldkamersystemen van vtsPN,

van de masten en beschikbare frequenties. Als je tijdelijk een extra mast in die configuratie plaatst, heeft dat ook gevolgen op het omliggende C2000-netwerk. Een MOP moet daarom nauwkeurig worden ingeregeld in het net, alvorens de extra capaciteit of radiodekking kan worden gebruikt. Dat is in hoofdzaak een softwarematige aangelegenheid en wordt uitgevoerd door specialisten van vtsPN, die hiervoor oproepbaar zijn. Onder andere moet beschikbare frequentieruimte

Er komt heel wat bij kijken om een ad-hoc C2000-cel in bedrijf te stellen. signaleert dat regio’s wel soms wel erg snel een beroep doen op een mobiel opstelpunt, zonder zich te realiseren wat er allemaal bij komt kijken om een ad-hoc C2000-cel in bedrijf te stellen. “Het is een technisch ingewikkelde operatie, die meer inspanning vereist dan het opzetten van de antennemast en het aanzetten van de zenders. Het C2000-netwerk is landelijk geconfigureerd op basis van optimale dekking

worden gezocht, waarna de frequenties in de baseradio’s moeten worden geprogrammeerd. Hoeveel ruimte beschikbaar is, is regioafhankelijk, op basis van frequenties die al in de omgeving worden gebruikt. Niet altijd zijn voldoende vrije frequenties beschikbaar. In zo’n geval kan het voorkomen dat in overleg met de betreffende regio tijdelijk frequenties van andere opstelpunten worden geleend. Behalve het technisch inregelen van de mast

24


op het omliggende netwerk is ook het vinden van de optimale locatie in het te bestrijken gebied essentieel. Een voordeel van een mobiel opstelpunt boven de vaste C2000-masten is dat geen ellenlange bestuurlijke procedures hoeven te worden gevolgd om grond te verwerven, wat ook weer niet betekent dat het plaatsen van een MOP altijd probleemloos verloopt. Hans Rosenkamp licht toe: “Om te beginnen moeten we een goed beeld hebben van de exacte behoefte van de aanvrager en moeten we vaststellen of het plaatsen van een mobiel opstelpunt functioneel een passende oplossing is. Soms doen we daarom aanvullende veldmetingen, vooral in gebieden met lastige omgevingseigenschappen die de radiodekking kunnen beïnvloeden. Als we op basis van die metingen de gunstigste positie voor de tijdelijke mast hebben vastgesteld, is het nog de vraag of daar een geschikte locatie beschikbaar is. Bij voorkeur plaatsen we de MOP bij een brandweerkazerne, politiebureau of andere overheidsinstantie, locaties die al in overheidseigendom zijn, die een zeker beveiligingsniveau bieden en waar een aansluitpunt op het vaste telefonienet aanwezig is.” Ook het configureren van de benodigde vaste lijn voor koppeling aan de C2000-backbone kost tijd. De zes flexibele huurlijnen kunnen in principe naar iedere locatie in Nederland

worden gerouteerd, maar voor dat omprogrammeren van lijnen en aansluitingen heeft ook KPN tijd nodig. Rosenkamp: “In principe kan een MOP binnen een dag opgesteld en geconfigureerd zijn, maar voor een goede planmatige voorbereiding hebben we meer tijd nodig. In principe geldt: hoe meer tijd we hebben, hoe hoger de kwaliteit van de tijdelijke oplossing die we kunnen bieden. Het is dus zaak dat regio’s die een mobiel opstelpunt aanvragen dat zo vroeg mogelijk doen, zodat we tijd hebben om de best denkbare oplossing te realiseren. Overigens kunnen we niet in alle aanvragen voorzien. Met name rond oud en nieuw is er meer vraag dan aanbod. Daarom heeft BZK voor de jaarwisseling 2009-2010 besloten om mobiele opstelpunten toe te kennen aan gebieden die op de zogeheten DIPP-lijst staan. De prioriteitsvolgorde op de lijst bepaalt de toekenning van de mobiele opstelpunten. Op de DIPP staan alle bekende dekkingsproblemen. Het dekkingsprobleem dat als hoogste prioriteit op de lijst staat, wordt als eerste voorzien van een oplossing. Uiteraard als hiervoor gelden beschikbaar zijn.”

C2000-eilandje De te bereiken doelen van de mobiele opstelpunten variëren nogal. Voor hun klassieke taak, het tijdelijk opvangen van mastuitval

Ook wat grensoverschrijdende samenwerking betreft, hebben de mobiele opstelpunten zich inmiddels bewezen.

door storing of onderhoud, worden ze slechts zelden gebruikt. De meeste verzoeken hebben betrekking op tijdelijke versterking van de dekking en capaciteitsuitbreiding bij risicoevenementen en bijzondere OOV-operaties. Ook in het kader van de grensoverschrijdende samenwerking hebben de mobiele opstelpunten zich inmiddels bewezen. Nederlandse en Belgische politiediensten werken in toenemende mate samen in de ordehandhaving bij gebeurtenissen als risicowedstrijden en internationale topbijeenkomsten. Eind september was er zo’n samenwerkingsoperatie in Gent, waar tijdens een EU-top bijstand werd geleverd door een peloton Mobiele Eenheid uit Nederland. Omdat zij met hun verbindingsmiddelen geen gebruik konden maken van het Belgische op Tetra gebaseerde ASTRID-net, verzorgde vtsPN ter plekke een mini C2000-net voor de Nederlandse eenheden: een Nederlands C2000-eilandje op Belgisch grondgebied. Bij de overdracht van de drie nieuwe mobiele masten wees staatssecretaris Bijleveld op de incidenten die in 2009 de discussie rond C2000 bepaalden: de Poldercrash, het Koninginnedagdrama in Apeldoorn en de strandrellen in Hoek van Holland. Gebeurtenissen waarbij hulpverleners verbindingsproblemen hebben ervaren. Bijleveld: “Dankzij de mobiele opstelpunten kunnen de mogelijkheden van C2000 bij grootschalige evenementen en calamiteiten beter worden benut. De meerwaarde van deze flexibele aanvulling op C2000 bleek al tijdens Koninginnedag in Zeeland op 30 april dit jaar. Daar werd geen enkel probleem in de radiocommunicatie gesignaleerd. Vanaf nu hoeft er geen evenement meer te worden georganiseerd zonder voldoende C2000-dekking!”

Verbinding ook online

Kijk voor alle artikelen uit Verbinding en het laatste nieuws op

www.verbinding.nl

26


Distributeur voor de Benelux van ICOM radiocommunicatie Gannexion bv

AMCOM Luzernestraat 24 Postbus 215 2150 AE Nieuw Vennep

T F E I

+31 (0) 252-629370 +31 (0) 252-629371 [email protected] www.amcom.nl

T F E I

Transistorstraat 71A Postbus 60187 1320 AE Almere

(036) 5498814 (036) 5498815 [email protected] www.gannexion.com

Aggregaten & Noodstroom voorzieningen Parkweg 9, 4153 XK Beesd T 0345 684000 - F 0345 680907 info @ voetverhuur.nl - www.voetverhuur.nl Safety-Lux Nederland B.V. T +31 (0) 35 691 44 76 www.safety-lux.nl

IN-CAR LAAD EN MONTAGE OPLOSSINGEN WWW.GLOBAL.NL

importeur van o.a.:

Televisieweg 26, 1322 AL Almere Telefoon: 036 538 70 70

GPS, C2000 EN GSM ANTENNE OPLOSSINGEN

Selecsys

T (0529) 488888 Mobiele Communicatie Nederland B.V. F (0529) 488889 Rollecate 65-11 E [email protected] I www.selecsys.nl 7711 GG Nieuwleusen

WWW.GLOBAL.NL


www.ceotronics.com

CeoTronics AG Communication Headset & Systems Tel. +49 60 74 87 51-0 Mobile +31 6 53 56 92 41 E-Mail [email protected]

Hutronic Telecommunicatie bv T Johan van Oldenbarneveltlaan 44 F E 3705 HH Zeist I

(030) 6999100 (030) 2213330 [email protected] www.hutronic.nl

Voorhout Data Connection

T F E I

Productieweg 7 3481 MH Harmelen

(0348) 443557 (0348) 444951 [email protected] www.vdcinfo.nl

KPN BMS Postbus 16118 2500 BC Den Haag DTM-Products BV Postbus 2148 6020 AC Budel

T F E I

(0495) 492335 (0495) 493710 [email protected] www.dtm.nl

MULTIMEDIA EN COMMUNICATIE OPLOSSINGEN WWW.GLOBAL.NL

VER

T F E I

(010) 457 27 27 (084) 222 01 36 [email protected] www.kpn.com/portofoons


Raca Batteries Nederland B.V. Satellietbaan 10A 2181 MH HILLEGOM Postbus 75 2180 AB HILLEGOM

HUUR

-VERKOOP-ONDERHOUD ING (Ex)PORTOFOONS & TRUNK

www.flash-services.com

Tel: +31 (0)252-227070 Fax: +31 (0)252-533922 Internet: www.racabatteries.nl

ADVERTEERDERS INDEX Abiom

31

Amcom

4

Cassidian Flash Services Nederland Hutronic Telecommunicatie KPN T-Mobile

5, 7 2 32 8 31

Optimale communicatie met de betrouwbare en voordelige batterijen en laders van E-Battery

E Battery Europe BV Varenkade 7 2661 PG Bergschenhoek The Netherlands Tel. +31 (0) 634 129 359 Fax +31 (0) 10 226 3371 [email protected] www.e-battery.eu

Koning & Hartman

T F E I

Postbus 5080 2600 GB Delft

+31(0)15 260 98 07 +31(0)15 260 91 62 [email protected] www.koningenhartman.com

Accessoires

Meetapparatuur

Producent

Advisering

Meldkamer apparatuur

Provider

Amateurapparatuur

Meldkamer inrichting

Randapparatuur

Antennes

Netwerkaanleg

Software

Batterijen

Netwerken

System integrator

Beveiliging

Operator

Telecomdealers

Groothandel

P(A)RM

Verhuur

GSM

Paging

Verlichting

Importeur

Plaatsbepaling

27




Het gemeentehuis van Asse met twee vaste camera’s op de beide hoeken.

Draadloos cameranetwerk in Belgische gemeente

Beveiliging via WiFi-mesh In België wordt, net als in Nederland, hoge prioriteit toegekend aan het vergroten van de veiligheid in de samenleving. In de Belgische gemeente Asse werd een mesh-netwerk geïnstalleerd om de beelden van draadloze camera’s in de controlroom te krijgen. D M D

28


Net als in Nederland krijgt het onderwerp ‘veiligheid’ in België een steeds hogere prioriteit. In 2008 werd daarvoor de dienst Integrale Veiligheid in het leven geroepen. De Vlaamse gemeente Asse, met daarin de hoofdkernen Asse en Zellik, ging als een van de eerste gemeenten voortvarend van start met de aanstelling van een eigen wethouder van Integrale Veiligheid en een voltijds coördinator. Een van de belangrijkste projecten was het realiseren van een draadloos cameranetwerk.

Toezicht Bij het ontwerpen van het project camerabewaking stond voorop dat cameratoezicht geen doel op zich is, maar deel moet uitmaken van een strategisch uitgewerkt veiligheidsconcept. Geen middel om direct levens te redden of individuen te vervolgen, maar eerder een hulpmiddel binnen een ruime visie op integrale veiligheid. De gemeente wil het cameratoezicht gebruiken om de subjectieve en objectieve veiligheidsgevoelens van de burgers te versterken en daarnaast als middel om het aantal misdrijven en overlast van vandalen terug te dringen. De politiediensten kunnen de beelden via bestuurlijke weg gebruiken om bewijzen te verzamelen of getuigen op te sporen; ze kunnen informatie verschaffen om misdrijven mee op te lossen en de daders te vervolgen. Door het juiste gebruik van de beelden kan de pakkans van de daders van misdrijven worden verhoogd.

De PTZ-camera op het marktplein in Zellik.

In gerechtelijke aangelegenheden waarbij de beelden en fotoafdrukken als bewijsmateriaal zouden kunnen worden gebruikt, wordt de politie verplicht om te handelen volgens de voorschriften van het parket.

Versnippering Bedoeling van het cameraproject is ook om versnippering op het openbaar domein tegen te gaan. Op veel plaatsen worden afzonderlijk camera’s geïnstalleerd, zonder dat het netwerk op elkaar is afgestemd. Door die versnippering wordt het moeilijk om een overzicht te behouden. Zo zullen om te beginnen twee scholen op het grondgebied van de gemeente instappen in het project. Deze gaan met eigen middelen camera’s plaatsen aan hun scholen en de beelden zullen centraal verstuurd en verzameld worden in het command & control-centrum van de politie in Zellik. Zo wordt het ook voor de politiediensten veel overzichtelijker en kan er bij vastgestelde misdrijven van deze beelden gebruik worden gemaakt. Daarnaast zullen ook de bestaande camera’s in een ondergrondse parkeergarage worden geïntegreerd. Nog dit jaar zal er verder bekeken worden op welke plaatsen een uitbreiding van het project mogelijk is. De gemeente en de politie benadrukken dat de camerabewaking dus een bijkomend hulpmiddel is bij het optimaliseren van de reeds bestaande gemeentelijke preventieve maatregelen, in combinatie met een

Situatieschets. Bovenaan de kern Zellik en onderaan Asse. De gele punten zijn locaties van vaste camera’s, de rode van pan-tilt-zoomcamera’s (PTZ). De blauwe stip markeert de locatie van het command & control-centrum.

adequaat politietoezicht. Er zal binnen een jaar na de start een evaluatie volgen.

Mesh-topologie Om een zo goed mogelijke dekking te realiseren, werd ervoor gekozen om een WiFi-netwerk in een meshverband op te zetten. Zulke netwerken zijn relatief nieuw in Europa, maar in de VS en Azië al vrij algemeen. Omdat het draadloze signaal overal aanwezig is, kunnen camera’s snel verplaatst worden en bij het ontwerp is al rekening gehouden met de mogelijkheid in de toekomst beelden vanuit rijdende voertuigen te verzenden en te ontvangen. De gemeente ziet ook mogelijke toepassing in andere publieke diensten, zoals openbaar vervoer en andere stadsdiensten. Concrete voorbeelden zijn het aanbieden van vaste en mobiele camerabewaking, smart (intelligent) parking- en verkeersmanagement en mobiele applicaties. Ook op het gebied van installatie en onderhoud ziet de gemeente alleen maar voordelen. Zo zijn er geen dure graafwerkzaamheden nodig voor de aanleg en is het systeem eenvoudig uit te breiden. Op dit moment omvat het cameranetwerk tien vaste camera’s van Sony, drie beweegbare (pan-tilt-zoom- of PTZ) camera’s van Axis, 14 draadloze antennes die zorgen voor een volledig draadloos multi-point- en point-topoint-netwerk. Met het netwerk worden zeven locaties in de gemeente Asse bewaakt en wordt in totaal ruim 35 duizend vierkante meter bestreken. De langste draadloze verbinding bedraagt 6 kilometer, de afstand tussen


29

Mesh In een mesh (Nederlands: gaas) netwerk, kan elke node fungeren als een onafhankelijke router. Omdat de nodes met elkaar zijn verbonden in een gaastopologie, kan een client, bijvoorbeeld een laptop in het vrije veld, gewoon het sterkste signaal pakken, meestal van het dichtstbijzijnde WiFi access point. Door de onderlinge verbindingen vinden de gegevens hun weg naar de geadresseerde node eigenlijk altijd. Vaak maakt zo’n laptop zelf ook deel uit van de mesh.

De videobeheersoftware in de controlroom.

de beide kernen Asse en Zellik. Het netwerk is stevig beveiligd en de beelden worden versleuteld naar het command & control-center gestuurd.

HD Zowel de vaste als de PTZ-camera’s beschikken over de mogelijkheid van dagen nachtopnames. Bij slechte lichtcondities zijn dat infraroodbeelden, maar het licht van straatlantaarns is al voldoende om nachtbeelden met natuurgetrouwe kleuren op te nemen, waarin ook gezichts- en voorwerpherkenning mogelijk is. De beelden worden

gecomprimeerd met de H.264-standaard en doorgestuurd naar de centrale waar ze met een snelheid van 1 beeld per seconde worden opgeslagen op een server met 2 TB opslag. Daar worden ze 31 dagen bewaard. In het controlecentrum draait videobeheersoftware, waarmee de beelden ook realtime kunnen worden bekeken, teruggespoeld en opnieuw bestudeerd. De software kan ook worden geüpgraded met modules voor nummerplaatherkenning of detectie van gebeurtenissen zoals ongelukken en paniek. Nieuwe camera’s en gebruikers toevoegen is ook eenvoudig.

Detail van de kern Asse.

Schematisch voorbeeld van een mesh-topologie.

Belangrijk kenmerk van een mesh is de redundantie. Als een node uitvalt, blijven de andere nodes gewoon met elkaar communiceren en vinden de gegevens vanzelf een alternatieve route. Een veelgebruikte toepassing is in Mobile Ad-hoc NETworks, waarbij het leger laptops in het veld gebruikt om onderling een mesh-netwerk op te zetten. Mesh-netwerken verschillen feitelijk niet zoveel van de manier waarop internet zelf werkt. Packets worden door het netwerk gezonden en gaan van computer naar computer, tot de eindbestemming is bereikt. Dat komt doordat het IP-protocol in de basis een dynamisch routing protocol is.

Privacy In België is het, net als in Nederland, verplicht ondanks het cameratoezicht rekening te houden met de privacy. In Asse gebeurt dit onder meer door waarschuwingsborden op de plekken die onder camerabewaking staan. Verder zijn er maatregelen genomen om te zorgen dat alleen de betrokken autoriteiten kunnen beschikken over de beelden. De opnames worden 31 dagen bewaard en indien er geen incidenten hebben plaatsgevonden, worden ze automatisch gewist. Detail van Zellik.

30

Verbinding | november 2010



Colofon

Communicatie en beveiliging? In de bedrijfshulpverlening wordt vaak gewerkt met portofoons, Personen Zoek Installaties en soms met DECT-toestellen. Dat zijn stuk voor stuk middelen met een rijke communicatie-historie. Ze hebben zich de afgelopen jaren echter allemaal beperkt functioneel ontwikkeld en dat geldt al helemaal voor de beveiligingsfuncties. Daarbij komt dat de genoemde communicatiemiddelen bij gewoon gebruik lang meegaan, omdat ze robuust zijn. De zwakste schakel is wat dat betreft de accu. Echter, de wereld van de elektronische inbreker wordt steeds geavanceerder. Scanners, protocol-emulatie en simulatiesystemen bieden mogelijkheden voor derden om niet alleen een conversatie of berichtenwisseling af te luisteren, maar er ook actief aan deel te nemen. Wat dacht u van het van buiten af genereren van een PZI-oproep met de ‘juiste’ code in het display van het apparaat? Succesvolle chaos verzekerd…. In veel gevallen zijn de PZI-oproepen namelijk niet versleuteld en trouwens veel portofoonkanalen ook niet, of niet eens gescrambeld. De Spyshop op internet is één van de kanalen, die u als nieuwsgierig aagje uitkomst bieden… Lijken PZI en portofoon antieke communicatiemiddelen, bij het ‘moderne’ DECT is het ook vaak treurig gesteld met de beveiliging van de communicatie. Er zijn legio eenvoudige DECT-systemen, de zogeheten huis-, tuin- en keuken-DECTsystemen (kortweg: HTK-DECT), die in het geheel geen beveiliging bieden van de communicatieweg. Hoewel er veel geklaagd wordt over radiodekking bij dat soort systemen, blijken de (ongewenste) dekkingsmogelijkheden dan opeens weer bijzonder groot. Er zijn ook geavanceerdere DECT-systemen, die schijnbaar goed gebruikmaken van de beveiligingsmogelijkheden, maar waarbij dan weer vergeten is dat die beveiliging niet werkt als er een repeater in de verbinding zit. In essentie zou met dit soort draadloze systemen beveiliging van de verbinding onderdeel van het ontwerp (en beheer) moeten zijn. Radiodekking is te richten en dus in te perken met antennes, toevoegen van onderdelen kan in een beheersysteem aan- en uitgezet worden. Versleutelen is noodzaak, niet alleen van het gesprek zelf, maar ook de verificatie van de handsets en beveiliging van andere signaleringsinformatie. De mogelijkheden, die de eerder genoemde Spyshop op internet biedt, om gesprekken af te luisteren (passieve actie), of te beïnvloeden of over te nemen (actieve actie) zijn legio en met enige negatieve creativiteit zijn er veel toepassingen te bedenken, die verder gaan dan het ‘onschuldige’ meeluisteren op een portofoonkanaal. Juist omdat de genoemde systemen zo veel jaren meegaan, heeft de ontwikkeling van een betere beveiliging voor de installed base meestal stil gestaan, terwijl juist de wereld eromheen in een sneltreinvaart betere elektronische meeluisteren inbraakmogelijkheden heeft gekregen, die inmiddels ook in de ‘consumentenomgeving’ betaalbaar zijn geworden, of via ethical hacker-cursussen (ja, die bestaan echt) een breder publiek bereiken. Het is geen specialistische apparatuur meer en is ook niet tegen een vermogen verkrijgbaar. Zijn vaste verbindingen dan zo veel veiliger? Ook dat niet. Op basis van IP-adressen kun je gewoon van achter de pc van huis al scan-acties ondernemen. Hoe vind je een IP adres, zonder in het wilde weg te scannen? Kijk eens hoe ADSL-aansluitingen en dergelijke op het internet geadministreerd zijn, of via whois of reverse IP wie wie is en er gaat een wereld voor u open. Beveiliging van de communicatiemiddelen is dus harde noodzaak, of het nu gaat om communicatie via IP connectie of draadloos. Er zijn te veel technische en andere hulpmiddelen en er is te veel creativi-teit(en -tijd). Het kan leiden tot toegang voor onbevoegden of ongewensten, met alle gevolgen van dien. Beveiliging moet daarom al onderdeel van het design zijn en een check-up voor oudere infrastructuren is gezien de vaart der ontwikkelingen zinvol.

M O      O T M C (..).

Verbinding is een vakblad over mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector. Jaargang 31, november 2010, nr 9 Verbinding verschijnt tienmaal per jaar. Toezending geschiedt op abonnementsbasis en middels controlled circulation. Uitgever Henk van Beek Hoofdredacteur Marcel Debets Eindredacteur Martijn Vet Redactie Postadres Postbus 82, 2460 AB Ter Aar Telefoon: 0172-782120 Administratie: [email protected] Abonnementen: [email protected] Redactie: [email protected] Website: www.verbinding.nl Advertentie-exploitatie Archer Media BV Spacelab 2 3824 MR Amersfoort T (+31)33 453 9450 M (+31)6 4230 6937 www.archermedia.nl In dit nummer bijdragen van Hans Borgonjen, Rob Jastrzebski, John Piek, Maarten Oberman, Hans Vandam Ontwerp en opmaak ONTWERPERS DIE MEEDENKEN.NL Druk 3L Drukkerij BV, Rotterdam Een jaarabonnement op VERBINDING kost € 54,95 inclusief 6% BTW, over te maken op bankrekening 1062.74.619 t.n.v. FenceWorks B.V. in Alphen aan den Rijn, onder vermelding van ‘jaarabonnement Verbinding’. Een jaarabonnement loopt gelijk met het kalenderjaar. Een jaarabonnement wordt aangegaan tot schriftelijke wederopzegging en automatisch gecontinueerd indien niet voor één november van het lopende jaar schriftelijk is opgezegd. Kopij kan worden ingezonden in overleg met de redactie. Geplaatste artikelen hoeven niet noodzakelijkerwijs de mening van de redactie te vertegenwoordigen. De redactie noch de uitgever aanvaarden enige aansprakelijkheid voor de inhoud van artikelen van derden, ingezonden mededelingen, advertenties en de juistheid van genoemde data en prijzen. Fotokopie en overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk op welke wijze dan ook, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie en onder vermelding van: ‘Overgenomen uit Verbinding, vakblad voor professionele telecommunicatie’. Met de vermelding van het jaar en het nummer. ISSN-nummer 1386-4300 VERBINDING is een uitgave van FenceWorks BV.

!"#$%&$'&($)*$%+('"(',)---.)/0123456!!7)-))-89-.9:.-.))-;<=>))?!,('!)-

!"#$%&'!"#$$%#&'()*&+,#)-*./"&0#$%#1!&0+#*))*-**+# ($+#2!+3$4-$!5$#62%&/$"7 !"#$%& 4$"&0!.+#'7*7#'8$-9 :!5$' ;12$+''+0 <=> <>?# @'+#>A*)#*&&2 ?*%#B'A%#62%&/$ C-*%"D$&/8$#"&0$-( !"#$%&'.*%#3$4-2!.+#A'-5$%#8''-#4$8-*3!%3$%,# ($15!%3$%#$%#1!8$#8!5$'"+-$*(!%37 !"#$%& .*%#3$.'))$15#A'-5$%#**%#'7*7#>$)2-*# )'-+'6''%",#A**-4!E#!"#$%& 5$#62%&/$"#8*%#5$#-*5!'#4$0$$-+7 F$$(#8''-#($$-#!%6'-(*/$#&'%+*&+#')#($+#G4!'(, !()'-+$2-#8*%#>!%+$1#!+*1!*#!%#5$#;$%$12H7

!"#$%&'()"*&+,--./0,1123,45,6"#7(&+ 8&9&':;+9 <&:=,!"#$%&'$()$"*"$))$(($$>;?,!"#$%&'()$"*+$)+$++ @AB;":,,-./012,/34-5$$$$$$$ C+%&'+&%,666412,/34-5

C+%&'+;%"D+;:&:;;+,EE,>0,.2F2,!')$$&:,G,!')?&::&$ !&:H"I <&:,!"($%&'$($7&8$78$(&$$>;?,!"($%&'$($7&8$78$77 @AB;":,,-./012,/3429$$$$$C+%&'+&%,666412,/3429

!"#$%&'()$*&+,")(-./-*&+,")($+/%%0)"+&."($1(23//)4"#'5 !"#$%&'($)'"$#*&+,'-,#%&"$'.),#&&/%$0$1/''1$2)&/$.&$0",&3&$2*-2##,"1$)22/$04$5&./,678 9,63$2*$%:(25,-&8"-;(<($27$5&-$2"#$2*$=>= : ?=@ @A >A$)22/$&&"$'7#*/''3$(&%$BB"$)'"$2"C&$'.),#&0/#8$

SINELINK24G 24GHz Point-to-Point “High speed” Wireless Bridge

Uw eigen IP verbinding

Kenmerken

enkele voorbeelden

150Mbps high-speed overdracht t .CQTEPPSEFWSJKFSVJNUF WFSWBOHUöCFS

t 5XFFXFHDPNNVOJDBUJF 'VMM%VQMFY

t .CQTWFSXFSLJOHTDBQBDJUFJU

Beveiligingscamera

Verbinding in afgelegen gebieden

Hoge veiligheid t 4DSBNCMFEEBUBFOHFQBUFOUFFSE SBEJPQSPUPDPM t 4USBBMCVOEFMBOUFOOF PQFOJOHTIPFL

24 GHz band t CFTDIJLCBSFGSFRVFOUJF LBOBMFO t %ZOBNJDGSFRVFOUJFTFMFDUJF GVODUJFT

Beveiligingscamera bedrijfs/bouw-terrein

Kantoor netwerk

Makkelijke installatie t $PNQBDUFVJUWPFSJOHNFU HFÕOUFHSFFSEFBOUFOOFEFTJHO t .BLLFMJKLFJOTUBMMBUJF TJNQFM PQUJTDIVJUSJDIUFO t 0WFSFFOLPNTUJHNFU*&&&BG

Vergunningsvrije radiotoepassing

Product van Hitachi Kokusai Electric Inc.

Voor meer informatie zie onze website

Hutronic Telecommunicatie B.V. Tel.: 030 69 99 100

www.hutronic.nl

Mobiele opstelpunten. dichten gaten C2000-dekking. Actueel Hoe kwetsbaar zijn ict-infrastructuren? Achtergrond Communicatie via sporen van meteoren

Recommend Documents