B. Spitz, M. Keirse en A. Vandermeulen. Tussen iets en niets. Tielt: Lannoo, 1998. ISBN 90 2093 444 9. Omgaan met verlies in de prille zwangerschap. Marianne Cuisinier en Hettie Janssen. Met lege handen; 2e dr. Houten: Unieboek, 1997. ISBN 90269 6699 7. Verantwoording tekst
Gynaecologie
Deze brochure is samengesteld door de afdeling gynaecologie in samenwerking met de dienst patiëntenvoorlichting van het Scheper Ziekenhuis. Bent u van mening dat bepaalde informatie ontbreekt of onduidelijk is, dan vernemen wij dat graag. U kunt contact opnemen met de poli gynaecologie
Miskraam
Boermarkeweg 60 7824 AA Emmen Postbus 30002 7800 RA Emmen Tel. 0591 69 19 11
12
MA 1657 02-11 - H
of met de dienst patiëntenvoorlichting tel. 0591 - 69 18 19.
1
wild kinderloos zijn. Freya kan ook bemiddelen bij lotgenotencontact voor problemen rond (herhaalde) miskramen, en geeft onder meer informatie over adoptie, eiceldonatie en draagmoederschap. Landelijke Stichting Rouwbegeleiding (LSR) tel. 030 - 276 15 00. (op werkdagen van 9.00-12.00 uur) Internet: www.verliesverwerken.nl Email:
[email protected] De LSR geeft informatie over rouw en verliesverwerking en is behulpzaam bij het zoeken naar hulpverleningsinstanties in de woonomgeving. Postbus 13189, 3507 LD Utrecht; Fiom, Stichting Ambulante Fiom Landelijk Bureau, Kruisstraat 1, 5211 DT ‘s-Hertogenbosch, tel. 073 - 612 88 21, Internet: www.fiom.nl Email:
[email protected] De Fiom is een landelijke organisatie die o.a. gespecialiseerde psychosociale hulpverlening, informatie en advies biedt op de onderwerpen onbedoelde zwangerschap, besluitvorming prenatale diagnostiek, zwangerschapsverlies, ongewenste kinderloosheid en afstand ter adoptie. Er zijn 9 vestigingen in het land. De Fiom biedt individuele hulp, systeemgerichte hulp en gespreksgroepen. De Fiom-hulpverlening is gratis en er is geen verwijzing nodig. Literatuur M. van Buuren en W. Braam. Als je zwangerschap misloopt, Polikliniek gynaecologie
6e dr. Baarn: de Kern,1999.
Tel. 0591 - 69 13 40
ISBN 90 325 06749
Afdeling gynaecologie
Het boek geeft uitgebreide informatie over alles wat met een miskraam te
Tel. 0591 - 69 15 67
maken heeft.
2
11
9. Tot slot
INHOUDSOPGAVE
Het is van belang dat u altijd op de afgesproken controle terug komt, ook al denkt u dat de miskraam voorbij is en voelt u zich goed. Dit moet wel voor
Voorwoord
4.
1. Wat is een miskraam
5.
arts te bespreken tijdens deze controle.
2. Oorzaak van een miskraam
5.
10. Hulporganisaties.
3. Kans op een miskraam
5.
4. Kunt u een volgende miskraam voorkomen
6.
5. Wat te doen als een miskraam is vastgesteld
6.
6. Bloedgroep 'Rhesus'
8.
7. Wanneer moet u medische hulp inschakelen
8.
8. Lichamelijk en emotioneel herstel
9.
uw veiligheid gecontroleerd worden. Soms blijft er toch iets in de baarmoeder achter dat later weer klachten geeft. Indien u veel last van bijwerkingen heeft gehad is dat ook iets om met uw
Voor vrouwen en hun partners die naast gesprekken met de behandelend arts behoefte hebben aan extra steun of informatie, noemen wij hier enkele hulporganisaties. Project Lotgenotencontact bij Miskramen Humanitas, Nederlandse Vereniging voor Maatschappelijke Dienstverlening en Samenlevingsopbouw Sarphatistraat 4, 1017 WS Amsterdam; Postbus 71, 1000 AB Amsterdam; tel. 020 - 523 11 00 fax 020 - 622 73 67 Project Lotgenotencontact bij Miskramen biedt ondersteuning aan vrouwen
9. Tot slot
10.
10. Hulporganisaties
10.
die een miskraam hebben gehad. Hiervoor organiseert men lotgenotencontacten, zodat vrouwen ervaringen kunnen uitwisselen en emoties kunnen verwerken. Freya, patiëntenvereniging voor vruchtbaarheidsproblematiek Postbus 476, 6600 AL Wijchen; tel./fax 024 - 645 10 88 Internet:: www.freya.nl Landelijke patiëntenvereniging die vanuit ervaringsdeskundigheid een luisterend oor kan bieden en informatie kan verstrekken aan paren die onge-
10
3
Voorwoord
8. Lichamelijk en emotioneel herstel
Deze folder geeft informatie over een miskraam.
Het lichamelijk herstel na een miskraam is meestal vlot. Gedurende één tot
Bij u is door uw arts een miskraam vastgesteld. Echoscopisch is het zeker
twee weken bestaat vaak nog wat bloedverlies en bruinige afscheiding. Het
dat uw zwangerschap geen doorgang zal kunnen vinden. Misschien voelt u
is verstandig met geslachtsgemeenschap te wachten tot het bloedverlies
zich nog wel zwanger en heeft u nog nergens last van. Toch is het zeker
voorbij is. Hierna is het lichaam voldoende hersteld om opnieuw zwanger te
dat u een miskraam te wachten staat. Voor veel vrouwen die dit overkomt
worden. Het zwanger worden op zich wordt door een miskraam niet be-
is dit een moeilijk en verdrietig moment.
moeilijkt. Ook is het uit medisch oogpunt niet noodzakelijk een aantal
Uw arts zal met u de mogelijkheden van behandeling besproken hebben.
maanden te wachten met opnieuw zwanger worden. Veel vrouwen maken
Doorgaans is het afwachten van het natuurlijke beloop een goede optie, de
na een miskraam psychisch een moeilijke tijd door. Een miskraam betekent
miskraam komt meestal vanzelf op gang hoewel moeilijk te voorspellen valt
een streep door de toekomst en brengt abrupt een einde aan alle plannen
wanneer. Soms is het afwachten niet acceptabel of duurt het te lang. Tot nu
en fantasieën over het verwachte kind. Verdriet, schuldgevoelens, onge-
toe was curettage ('schoonmaken van de baarmoeder'), vaak onder korte
loof, boosheid en een gevoel van leegte zijn veelvoorkomende emoties,
algehele narcose de voorgestelde behandeling. Sinds enkele jaren is er
zeker bij een vrouw. De vraag waarom het misging houdt u wellicht bezig.
internationaal ervaring opgedaan met het op gang brengen van een mis-
Een miskraam is een natuurlijke oplossing voor iets wat fout ging rond de
kraam met behulp van enkele vaginaal ingebrachte tabletten Misoprostol.
bevruchting en het is maar de vraag of een gezondere leefwijze of minder
Het blijkt hiermee mogelijk bij veel vrouwen deze miskraam op gang te
stress dit had kunnen voorkomen. De verwerking van een miskraam ver-
brengen zodat langdurig afwachten en wellicht curettage voorkomen kun-
schilt: iedereen, man en vrouw, doet dat op zijn of haar manier. Ook om-
nen worden.
standigheden spelen hierbij een rol. Het is moeilijk aan te geven hoelang zo'n proces duurt. Voor de omgeving is het soms niet duidelijk wat u doormaakt. Opmerkingen als 'volgende keer beter' of 'je bent nog jong' helpen meestal niet, ook al zijn ze goed bedoeld. Ze doen immers geen recht aan wat je als ouder op zo'n moment voelt. Omdat het verlies vaak voor de buitenwereld onzichtbaar is, kan het helpen te praten met andere ouders die hetzelfde hebben meegemaakt. Verschillen in beleving of snelheid van verwerken kunnen een druk op de relatie geven, ook dan is het verstandig er over te praten, zowel met elkaar als met anderen. Vrouwen die na een miskraam opnieuw zwanger worden, zijn daar meestal blij mee, maar voelen zich vaak de eerste tijd onzeker en bang.
4
9
miskraam is voltooid. Is dit niet het geval, dan kan de procedure nogmaals
1. Wat is een miskraam?
herhaald worden met weer tabletjes in de vagina en een controle de volgende
Een miskraam is het verlies van een niet-levensvatbare vrucht. Een miskraam
dag. Men schat dat 80-90 % van de vrouwen op deze wijze een miskraam
in de eerste twee tot vier maanden van de zwangerschap noemt men een
heeft in die twee dagen zonder dat een curettage nodig is. Is dat bij u niet
vroege miskraam. Een van de eerste verschijnselen is vaak vaginaal bloed-
het geval, dan kan altijd nog een curettage worden afgesproken en uitge-
verlies. Men spreekt dan van een dreigende miskraam. De medische term
voerd. Bijwerkingen zijn beperkt. Misselijkheid en diarree komen het vaak-
voor een miskraam is spontane abortus. De term missed abortion gebruiken
ste voor. Sommige mensen hebben last van trillerigheid en lichte tempera-
artsen en verloskundigen voor de situatie waarin een niet-levensvatbare
tuursverhoging. Zoals gezegd, de krampende pijn van de baarmoeder en
vrucht nog niet uit zichzelf naar buiten is gekomen.
het bloedverlies zullen wat heviger zijn dan bij de menstruatie. 2. Oorzaak van een miskraam 6. Bloedgroep 'Rhesus'
De oorzaak van een vroege miskraam is bijna altijd een aanlegstoornis.
Wanneer u bloedgroep 'rhesus' negatief bent kan het zijn dat u een injectie
Het vruchtje is niet in orde en de natuur vindt als het ware een logische
anti-D-immunoglobine nodig heeft. Op deze manier is het mogelijk het ont-
oplossing: het groeit niet verder en het lichaam stoot het af. In de regel
staan van rhesus-antistoffen te voorkomen. Deze antistoffen kunnen in een
gaat het niet om erfelijke afwijkingen, zodat er geen gevolgen zijn voor een
volgende zwangerschap problemen veroorzaken. Uw arts zal u dat vertellen.
volgende zwangerschap. Een eerste miskraam is geen reden voor nader onderzoek, dat adviseren artsen pas na meerdere miskramen. Ook dan
7. Wanneer moet u medische hulp inschakelen? Bij bloedverlies dat te hevig is om goed op te kunnen vangen met
levert onderzoek bij het overgrote deel van de vrouwen slechts zelden een duidelijke verklaring voor de miskramen op.
maandverbanden of het bloedverlies langer dan enkele uren in hevigheid aanhoud. Het wordt afgeraden tampons te gebruiken. Bij pijn die niet te dragen is ondanks het gebruik van paracetamol (tot 6 keer daags 500 mg) en een warme kruik tegen de buik. Bij koorts, hiermee wordt een temperatuur van 38.5 graden of hoger bedoeld. Wanneer u ongerust bent over het verloop van de miskraam.
3. Kans op een miskraam Vroege miskramen komen betrekkelijk vaak voor: bij tenminste één op de tien zwangerschappen is er sprake van. Dit betekent dat in Nederland jaarlijks 20.000 vrouwen een miskraam meemaken. Naar schatting krijgt een kwart van alle vrouwen ooit met dit probleem te maken. De kans op een miskraam neemt toe met de leeftijd. Voor vrouwen beneden de vijfendertig jaar is de kans dat een zwangerschap in een miskraam eindigt, ongeveer 1 op 10. Tussen de vijfendertig en veertig eindigt 1 op de 5 tot 6 zwanger-
U kunt rechtstreeks contact opnemen met de polikliniek gynaecologie:
schappen in een miskraam en tussen de veertig en vijfenveertig 1 op 3.
telefoonnummer 0591 - 69 13 40. Buiten kantooruren kunt u contact opnemen met de afdeling gynaecologie: telefoonnummer 0591 - 69 15 67.
8
5
4. Kunt u een volgende miskraam voorkomen?
vermeden. Sommige vrouwen vinden echter dat het afwachten veel onze-
Als u opnieuw zwanger wilt worden, is het verstandig zo gezond mogelijk te
kerheid oplevert en het normale leven verstoort, terwijl zij soms ook nog
leven. Dat betekent gezond en gevarieerd eten, niet overmatig drinken, niet
zwangerschapsklachten hebben. Een ander nadeel is dat er een kleine
roken en geen medicijnen innemen zonder overleg.
kans bestaat dat de zwangerschap niet in zijn geheel naar buiten komt. Het
Toch is het niet mogelijk een miskraam met zekerheid te voorkomen, ook
bloedverlies blijft dan aanhouden en in dat geval moet er alsnog een curet-
als u zich aan de regels houdt.
tage plaatsvinden.
Voor elke vrouw die (opnieuw) zwanger wil worden, luidt het advies om dagelijks een tablet foliumzuur van 0.4 mg te gebruiken. Mocht u vooraf-
Curettage.
gaand aan de miskraam geen foliumzuur gebruikt hebben, dan hoeft u zich
Een curettage is een kleine ingreep. De gynaecoloog zuigt de baarmoeder-
daar niet schuldig over te voelen. Foliumzuur vermindert niet de kans op
holte via de vagina leeg en maakt deze schoon. De ingreep duurt ongeveer
een miskraam, maar wel de kans op een kind met een open ruggetje.
5 tot 10 minuten en gebeurt meestal in dagbehandeling. Vaak geeft men een korte narcose, u merkt dan niets van de ingreep.
5. Wat te doen als een miskraam is vastgesteld?
Als u gezond bent, is een curettage een ingreep met een zeer klein risico
Er zijn 3 mogelijkheden, deze worden door de gynaecoloog met u bespro-
op complicaties. Er zijn geen gevolgen voor een eventuele volgende zwan-
ken. Alle benaderingen hebben voor- en nadelen. Hieronder worden de
gerschap.
mogelijkheden beschreven. Op gang brengen van een miskraam met behulp van enkele vaginaal Afwachten tot de miskraam spontaan optreedt.
ingebrachte tabletten Misoprostol.
Bloedverlies in de eerste tot derde maand van de zwangerschap is vaak
Uw arts schrijft u op recept een aantal tabletjes Misoprostol voor. U dient
het eerste teken van een miskraam. Meestal komt een miskraam na dit
hiervan twee tabletjes per keer 's ochtends en 's avonds zo hoog mogelijk
eerste bloedverlies binnen een aantal dagen op gang, maar soms duurt dit
in de vagina in te brengen. Dat zijn dus vier tabletjes per dag. U wacht het
nog een week of zelfs een paar weken. Geleidelijk ontstaat krampende pijn
effect vervolgens gewoon af. Dat kan enkele uren op zich laten wachten.
in de baarmoeder en neemt het bloedverlies toe, zoals bij een hevige men-
Het is verstandig deze dag niet te gaan sporten of bijvoorbeeld seksuele
struatie. Vaak komen er ook bloedstolsels vrij en kunt u een vruchtzak her-
gemeenschap te hebben. Bij veel vrouwen begint na enkele uren de baar-
kennen als een met helder vocht gevuld blaasje. Als de miskraam achter
moeder samen te trekken zoals tijdens een menstruatie en komt er ook wat
de rug is, verdwijnt de pijn vrijwel direct en vermindert het bloedverlies snel.
bloedverlies op gang. Als de miskraam doorzet neemt de krampende pijn
Dit alles is dan vergelijkbaar met de laatste dagen van een menstruatie.
toe en ook de hoeveelheid bloedverlies. Dit is vaak heviger dan bij een ge-
Veel vrouwen geven de voorkeur aan afwachten, omdat een spontane mis-
wone menstruatie. U kunt wat bloedstolsels verliezen en soms een herken-
kraam de natuurlijke gang van zaken is. Zij willen hun verdriet om het ver-
baar vruchtzakje.
lies van een gewenste zwangerschap thuis beleven. Een voordeel is dat
In overleg met uw arts komt u na een of twee dagen terug op de polikliniek
eventuele (zeldzame) complicaties ten gevolge van een curettage worden
om te laten onderzoeken of het vruchtzakje inderdaad is afgestoten en de
6
7
