Mindfulness training voor mensen met onverklaarde lichamelijke klachten
Hiske van Ravesteijn Peter Lucassen Anne Speckens Chris van Weel
Biomedisch Model
Lichamelijke klachten die niet (volledig) verklaard worden door een bekende lichamelijke ziekte of door het directe effect van een middel
X
Lichamelijke klachten
zi e
Onverklaarde lichamelijke klachten (OLK)
k
• OLK komen veel voor en zijn lastig voor de patiënt en de (huis)arts
nd zo ge
• Patiënten met chronische OLK krijgen overbodige X
Schade aan het lichaam
diagnostische testen en behandelingen; en lijden aan hun klachten
Houtveen, 2009, De dokter kan niets vinden
OLK en mindfulness
Mindfulness
• Thema bij lang durende OLK: intolerantie voor ‘distress’ Lichamelijke klachten worden waargenomen als bedreigend. Dit lokt een fysiologische respons uit, die ervoor zorgt dat de dreiging vermeden wordt, dat er focus blijft op de klacht, waardoor de symptomen in stand blijven1
“Paying attention in a particular way; on purpose, in the present moment, and non- judgmentally”
• Mindfulness: het ontwikkelen van de mogelijkheid om klachten te tolereren zonder dat ze het gedrag bepalen 1 Deary, 2007, Clinical Psychology Review -Jon Kabat Zinn-
Mindfulness training
• Ontwikkeld door J. Kabat Zinn • • •
als een stress reductie training (MBSR) MBCT: meer nadruk op gedachtenpatronen 8 bijeenkomsten van 2,5 uur 45 minuten huiswerk
Meditatie Dagelijkse activiteit
Waarom mindfulness?
Doel van onze studie
• Weinig effectieve behandelingen voor OLK • Het lichaam wordt erbij betrokken • Training geen therapie
Wat is de effectiviteit van mindfulness training bij patiënten met onverklaarde lichamelijke klachten?
Wetenschappelijke studies:
• Vermindert pijn bij chronische pijn patiënten • Vermindert depressie bij fibromyalgie patiënten • Afname van stress klachten bij kanker patiënten • Momenteel loopt een studie in Denemarken met 1
Belangrijkste uitkomstmaat: Ervaren fysieke gezondheid (SF-36 + EQ5D VAS)
2 3
patiënten met OLK 1 Kabat Zinn, 1985, Journal of Behavioral Medicine 2 Sephton, 2007, Arthrits and Rheumatism 3 Carlson, 2007, Brain, Behavior and Immunity
Mixed Methods Design
• Hoe werkt het? • Beïnvloedt het gezondheidszorg kosten? • Beïnvloedt het arbeidsparticipatie?
t star
diagnostisch interview + vragenlijsten
den aan 3m vragenlijsten
+ HTA
Randomisatie
MFN training + Gebruikelijke zorg
diepte interview
Gebruikelijke zorg diepte interview
d en aan 12 m vragenlijsten
diepte interview MFN training
Werving van patiënten
Inclusie Critaria
In samenwerking met huisartsen:
• OLK: lichamelijke klachten; die niet volledig verklaard worden 1) Lijsten met 10% meest frequent bezoekers 2) Huisartsen sluiten patiënten uit met (bijv.): Lichamelijke ziekten die de klachten verklaren Huidig drugs of alcohol misbruik 3) Patiënten worden met een brief uitgenodigd
• •
• •
Stand van zaken
door een bekende lichamelijke ziekte of door het directe effect van een middel ↓ kwaliteit van leven Duur > 6 maanden
Baseline karakteristieken
• Huisartsen nodigen 25% van de frequente bezoekers uit • Uitsluiting gebeurt meestal vanwege een lichamelijke ziekte • Een derde van de uitgenodigede patiënten wil deelnemen • Na het eerste interview was 96% bereid tot deelname • We hebben nu 72 deelnemers • De derde mindfulness groep is net gestart…
N = 68
Vrouw Leeftijd Inkomen uit arbeid Bijstand/ WW/ WAO AOW
49 (72%) 50 years; SD 12 24 (35%) 26 (38%) 12 (17%)
Aantal lichamelijke klachten
Aantal patiënten
Belangrijkste lichamelijke klacht
Eigenschap
Aantal terugkerende klachten in de afgelopen maand
Diagnose volgens DSM-IV
Andere psychiatrische diagnoses Overige psychiatrische diagnoses (MINI)
%
Geen
50
Stemmings stoornis:
depressie dysthymie
15 11
Angst stoornis:
paniek stoornis gegener. angst st. sociale fobie specifieke fobie
11 9 9 15
Obsessief compulsieve stoornis
4
Klachten in het verleden (MINI)
%
Depressie
70
Paniek stoornis
30
Tijdelijke conclusies
• Huisartsen en patiënten met OLK willen meedoen • De gemiddelde deelnemer is een 50 jaar oude vrouw • De helft van de deelnemers heeft een co-morbide psychiatrische stoornis • Het is mogelijk voor patiënten met OLK om mindfulness training te volgen
• De uiteindelijke resultaten worden november 2011 verwacht
Dank Voor jullie aandacht Huisartsen
Lea Peters
Peter Lucassen
Renee kers Metzemae
Hans Bor
Waling Tiersma
Anne Speckens n Chris va Weel
• Plaatje overlap syndromen
back pain joint pain extremity pain headache weakness fatigue sleep disturbance difficulty concentrating loss of appetite weight change restlessness thoughts slow chest pain shortness of breath palpitations dizziness lump in throat numbness nausea loose bowels gas/bloating constipation abdominal pain
Deary, 1999, Journal of Psychosomatic Research
Measurement
Possible mechanisms
Main outcome: Experienced physical health: SF-36 + EQ5D VAS
Mindfulness training
•
Secondary outcomes: Physical complaints: PHQ-15 Psychological complaints: PHQ-depression and PHQ-anxiety Fear for illness: WI Self image: SoC Rumination: RRS Mindfulness: FFMQ Health care consumption: monthly calendar Work limitations: monthly calendar + WLQ
•
• • • • •
Neurobiology
Physiology
Psychology
↑ Alpha waves ↑ activity of DPFC
↑immune response ↓ blood pressure
↑ Deidentification ↑ attention
Quality of life Stress reduction, Symptom reduction, Life style changes, Change of coping styles
• •
Interactions With others, with the environment Van Dijk, et al. 2010, Bijblijven
Current situation
Known medical condition(s)
Interview with researcher Not fulfilling criteria 9% Not interested 4% Total inclusions: 87%, n= 46 Reasons for exclusion Physical disease accounts for symptoms 41% No physical symptoms 9% Language problem 7%
72 (53%) interested in participation
63 (47%) declined invitation
Reasons not to participate Not interested 46% Lack of time 25% Symptoms too severe 15%
% of participants
Number of medical conditions per patient “Moment to moment awareness of physical sensations, emotions and thoughts without judging them”
Number of patients
Goal: better self care Key theme in model of MUS maintainance Symptoms perceived as threatening or aversive
Number of diagnoses
Medically unexplained symptoms
• Lipovsky (1988): the tendency to experience and communicate psychological distress in the form of somatic symptoms that the patient misinterprets as signifying serious physical illness
