ISSN: 1876-7133
Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel Verschijnt driemaal per jaar - 17e jaargang nr 3 - december 2013
Inhoud Vrouwelijke religieuzen vragen wereldgebedsdag . . 2 Kerst 2012, een verhaal van hoop . . . 4 Weer honderden vluchtelingen van zee gehaald . . . . . 6 Rapporteur Mensenhandel: stel bezoek aan gedwongen prostitutie strafbaar . 7 Vrijwilligers gezocht 7 Verblijfsregeling Mensenhandel ‘omgenummerd’ . . . . 8 Nieuwe wetgeving prostitutie en bestrijding mensenhandel . . . . . 10 Overzicht en stand van zaken uitstapprogramma’s prostituees . . . 10 Uitbaters massagesalon krijgen 30 maanden cel voor uitbuiting . . . . . . . . . 11 Veel Roma-vrouwen in gedwongen prostitutie . . . . . . . . . 12 Paus en Europese Unie nemen mensenhandel ter harte . . . . . . . . . . 13 Vaticaan veroordeelt moderne slavernij . 13 Een derde slachtoffers mensenhandel is Nederlands . . . . . . . 13 Huizen Amsterdam vrijgemaakt voor slachtofers mensenhandel . 14 Franse Assemblee stemt in met prostitutiewet . . . . . 15
Afbeelding: Migration door Ismael Degan
Migratie is van alle tijden ! Kerst in Congo (p 2) ! De bezieling: Zuster Marjolein Bruinen o.p. (p 3) ! De Maagden Martelaressen, een impressie (p 5) ! Europees netwerk bezoekt Slowakije (p 6) ! RENATE ontmoet Paus Franciscus(p 7) ! Geschapen naar Gods beeld … de SRTV in Zwolle (p 8) ! The Whistleblower (p 11) ! Het ‘doen’ heeft voeding nodig (p 12) ! Voor hen die verloren lopen (p 16) De SRTV is een ANBI, een door de belasting goedgekeurde ‘Algemeen Nut Beogende Instelling’. Dit betekent dat giften aan de SRTV van de belasting afgetrokken mogen worden.
Kerst in Congo Ik ben een kerststal aan het maken. Het wordt een Afrikaanse kerststal met Afrikaanse figuren van papier-maché, gehuld in lapjes Afrikaanse stof. Regelmatig komen kinderen uit de buurt kijken hoe het ermee staat. Als ik twee dagen vóór Kerstmis een vrouwenfiguur tussen de herders plaats, kijken zij elkaar verbaasd aan. “Wie is die vrouw daar tussen de herders?” vraagt een van hen. Mwese, een jongen van een jaar of zes, mompelt: “Makangu” (een bijzit). De anderen proesten het uit van het lachen, maar weten dat heel slim te onderdrukken door de lippen stijf tegen elkaar te drukken. Dat woord kun je toch niet in de kerk gebruiken! Ik doe net of ik niets gehoord of gezien heb en ga rustig door. “Wie is die vrouw dan?” herhaalt een ander. “Dat zal ik jullie met Kerstmis vertellen. Nog een paar dagen geduld”, antwoord ik.
In de nachtmis zie ik tussen al die mensen in de tjokvolle kerk Mwese zitten. Na het lezen van het evangelie wenk ik hem om naar voren te komen en vraag hem wie die vrouw tussen de herders wel kan zijn. Ik geef hem de microfoon. Hij roept: “De bijzit van die daar”, en wijst naar de grootste herder die in de stal staat. Hij roept dat zo luid en zo zelfverzekerd dat de mensen krom liggen van het lachen en hem spontaan een daverend applaus geven. Ik beaam zijn antwoord en voeg eraan toe: “De herders werden door de engelen uit hun slaap gehaald en moesten onmiddellijk met heel hun hebben en houden naar Bethlehem gaan. Een van hen had die nacht toevallig een liefje. Hij kon haar toch niet in het donker achterlaten en naar huis sturen. Dat zouden jullie toch ook niet gedaan hebben?” “Eh”, reageren zij spontaan, “tuurlijk niet! Hij moest haar wel meenemen.” Ik vraag dan: “Heb ik het verhaal daarmee verkracht of geweld aangedaan?” Ik begin uit te leggen dat, eerlijk gezegd, de evangelist Lucas dat ook met zijn verhaal heeft gedaan. Hij heeft zijn verhaal opgesmukt. Hij heeft de engel Gabriël bij de aankondiging en de engelen in Bethlehem woorden in de mond gelegd – denk maar aan woorden zoals ‘Verlosser’, de ‘Zoon van de Allerhoogste’en ‘Messias’ – die de apostelen pas later, na Jezus’ verrijzenis, zijn gaan gebruiken. Toen pas werd hun de betekenis ervan duidelijk.” Ik ga door met te zeggen dat heel het kerstverhaal geen verslag is van wat er gebeurd is, maar slechts een inleiding tot het echte verhaal over het leven van Jezus. Hij is het grote verhaal van de mildheid en trouw van onze God, die, naar later blijkt, partij kiest voor armen en verstotenen, voor zieken en zondaars. Daarom staat er in de kerstkrib ook een vrouw afgebeeld, die Mwese een bijzit noemt. Ook voor haar is Hij gekomen. “Lokuta?” (waar of niet) vraag ik. “Lokutó te!” (wel waar) antwoorden ze als uit één mond, “ook voor haar is Hij gekomen!” “En voor mij en ons allemaal”, roept een oude man er achteraan. Geschreven door Frans Kwik uit: Een kerstdiner van zonnebloemen (Kerstbelevenissen van een Mill Hill missionaris in Congo)
Vrouwelijke religieuzen vragen wereldgebedsdag voor slachtoffers mensenhandel Vrouwelijke religieuzen hebben aan de paus gevraagd om jaarlijks een gebedsdag te houden voor de slachtoffers van de mensenhandel. Zuster Eugenia Bonetti zegt aan ‘Catholic News Service’: “Paus Franciscus was heel sterk geïnteresseerd in ons voorstel en hij vroeg ons welke dag daarvoor het meest geschikt is. Wij hebben hem voorgesteld om de Wereldgebedsdag op 8 februari te houden. Dat is de feestdag van de heilige Josephine Bakhita, een Sudanese die 2
slaaf was en die later intrad in een klooster.”
De religieuze, die in Italië al twintig jaar jonge meisjes en slachtoffers van de prostitutie opvangt, zegt dat vele parochies en bisdommen we-
reldwijd bewust zijn van de problematiek. Maar te dikwijls wordt naast elkaar gewerkt. Vaak nog heerst onverschilligheid. Wereldwijd zijn 21 miljoen mensen slachtoffer van een of andere vorm van dwangarbeid. Mensenhandel, waaronder de verkoop van minderjarigen voor prostitutie, is naast de illegale wapenverkoop en drugshandel de meest lucratieve bezigheid voor misdadigers. Kerknet, 4 november 2013 Verhandelingen - december 2013
De Bezieling “De Mensenzoon is gekomen om te zoeken en te redden wat verloren was.” (Lk. 19,10 NBV)
Zuster Marjolein Bruinen o.p. Zuster Marjolein (1948) heeft sinds het eerste nummer van Verhandelingen in december 1996 meerdere bijdragen in briefvorm gestuurd naar de redactie. Ze toonde zich daarin zeer betrokken bij het werk van de SRTV en liet ons delen in wat ze om zich heen waarnam aan onrecht vrouwen aangedaan en aan armoedige omstandigheden, waarin mensen in haar omgeving leefden . We ontmoetten haar op vergaderingen van medewerkers van de SRTV. Daar proefden we hoe ze open staat naar mensen en ook naar nieuws over wat andere aanwezigen naar voren brachten. Dat alles heeft ons nieuwsgierig gemaakt naar wie zuster Marjolein is.
Gods hand op mijn schouder, om het zo te zeggen Marjolein was verloofd. Ze had helemaal niet de intentie om in te treden in welke orde of congregatie dan ook. Het verloofde paar wilde trouwen en daarna als missionarisechtpaar ergens op de wereld iets goeds tot stand brengen. Een kennis van een kennis was Dominicanes van Bethanië op Aruba. Die nodigde Marjolein uit om naar Aruba te komen. Ze kon daar dan bekijken of Aruba het eiland was waarop ze zich als echtpaar met en voor de mensen zouden kunnen inzetten. Ze mocht als gast bij de zusters wonen. “Daar heb ik Gods roep ervaren, zijn hand op mijn schouder om het zo te zeggen.” Ze schreef aan haar verloofde: “Je hoeft mij niet op het vliegveld op te komen halen. Ik heb een andere keuze gemaakt.” De verloofde kwam toch. Marjolein heeft lang in een periode van twijfel gezeten. “Meer en meer voelde ik, dat voor mij iets anders weggelegd was dan een gezin te stichten.” Ze trad in op Aruba en woonde daar nog vijf jaar. Het charisma van de Dominicanessen van Bethanië In het samenzijn met de zusters op Aruba trok haar het charisma van de congregatie ‘dat heel duidelijk is tegen discriminatie, tegen onderscheid, tegen mensen beoordelen op wat hun verleden geweest is.’ Ze ervoer bij de zusters een ander soort omgang met elkaar: ‘opener, wijder, makkelijker’. Natuurlijk is ook het leven in de gemeenVerhandelingen - december 2013
schap van een communiteit niet altijd gemakkelijk. Marjolein is al veertig jaar dominicanes in deze congregatie. “Ik heb het nooit langer dan vijf minuten achter elkaar betreurd.” De zusters volgen de H.Dominicus, maar wel met een eigen specifieke roeping. De dominicanen hebben onder andere als opdracht om zich gedurende hun hele kloosterleven met studie bezig te houden. Dat geldt ook voor de dominicanessen van Bethanië. Voor hen is ook het leven een leerschool. Daar vinden ze doelen en opdrachten. De inzet van zuster Marjolein voor de SRTV is daarvan een van de resultaten. Zij is zo flexibel als Dominicus zelf was. Ze werkte in Aruba, in Duitsland en in Italië. In Riga, Letland heeft ze samen met andere zusters een klooster gesticht. Taken in Nederland Marjolein was al lid van het Algemeen Bestuur van haar congregatie en is als zodanig kort geleden herkozen. Ze is priorin (overste) van de zusters in Thorn, een groep die niet groot, maar wel dynamisch is. Zij bestaat uit Nederlandse en Duitse zusters en één Italiaanse. Haar talenkennis staat haar hierbij ten dienste. Verder maakt ze deel uit van Gevangenenzorg Nederland, een vrijwilligersorganisatie waarvan leden gevangenen bezoeken. De stichter van de congregatie, de Franse dominicaan Lataste, stichtte in 1866 de congregatie van de Dominicanessen van Bethanië, nadat hij de inspiratie daarvoor in een vrouwengevangenis kreeg. Hij wilde dat ook vrouwen met een belast verleden lid konden worden. Daarom ook spreken de zusters nooit over hun verleden. Ze zijn uitwisselbaar. Ze voelt zich heel tevreden met werkzaamheden tussen haar medezusters. Van oorsprong contemplatief De Dominicanessen van Bethanië zijn van oorsprong contemplatief. Vóór de eerste wereldoorlog traden meerdere Duitse vrouwen in. Toen de oorlog uitbrak vluchtten, de Duitse zusters naar Nederland. Ze vonden een onderkomen in Limburg. Na de Tweede Wereldoorlog vroeg de bisschop van Roermond de congregatie om zich te ontfermen over kinderen van collaborateurs. De ouders van die kinderen werden gestraft, de kinderen bleven achter. Daar moest voor gezorgd worden, zodat ze niet op het slechte pad terecht zouden komen. In tegenstelling tot wat gebruikelijk was (de kinderen leefden in leeftijdsgroepen en jongens en meisjes gescheiden) begonnen de zusters met familiegroepen (broertjes en zusjes en kleinen en groten samen). Veel kinderdorpen hebben de zusters in andere handen overgegeven (Nederland, Italië). In Duitsland zijn nog drie kinderdorpen. Op Aruba is er een, die niet meer door de zusters geleid wordt, maar waar ze nog wel bij betrokken zijn. Vergrijzing, toch een klooster in Letland Zuster Marjolein is in Nederland de jongste zuster dominicanes van Bethanië. Toch is er bij de oudere zusters 3
nog volop activiteit. Zo bezoeken de zusters van Delft regelmatig de gevangenis in Scheveningen. Andere medezusters bezoeken zieken en geven mantelzorg. In Duitsland treden nog wel zusters in en in Letland is er interesse in ons kloosterleven. Toen Letland bevrijd was van het communistisch bewind werden de dominicanessen van Bethanië gevraagd om er een communiteit te stichten. Het leven in communiteit is een van de pijlers van deze dominicanessen. Zusters van andere congregaties waren tijdens de communistische overheersing ondergedoken. Tot verdriet van de heersers konden ze daardoor uitgebreider actief zijn dan wanneer ze in een klooster bij elkaar hadden kunnen blijven. Maar voor hen was het na de val van het communisme wel moeilijk om weer in gemeenschap te leven. Bovendien kregen in Bethanië ook vrouwen met een belast verleden uit de communistische tijd de kans om in te treden mits, zij roeping tot het religieus leven hadden. Zuster Marjolein stichtte dus samen met enkele andere zusters uit Nederland en Duitsland een communiteit in Riga. Dat is inmiddels 18 jaar geleden. Toen waren de omstandigheden heel primitief. Ze kwamen in november terecht in een zomerhuis van een zigeunerbaron. Het was er steenkoud, min 26 graden. Er was geen water en geen verwarming. Als er gekookt of gewassen moest worden, moesten licht en elektrisch kacheltje uit. Gelukkig hadden ze in korte tijd veel vrienden die bereid waren te helpen. In 2006 bezocht ik samen met enkele vrijwilligers van de SRTV, religieuzen en leken, dit huis, dat toen een huis geworden was met veel licht en ruimte. We werden er hartelijk ontvangen. De Letse zusters spraken Duits om met de novicemeesteres, de algemene overste en andere bezoekers te kunnen communiceren.
Wat kunnen de zusters in Riga doen? Een luisterend oor is een van de belangrijkste dingen die de zusters te bieden hebben. Ze geven veel catechese, ook in persoonlijke gesprekken. Ze bieden bezinningsdagen aan en meditaties. Een zuster geeft gevangenen massage. De armste kunnen terecht voor etenswaren of hulpgoederen die vanuit Nederland en Duitsland worden gestuurd. De toetreding tot de Europese Unie heeft de situatie voor de meeste arme Letten niet verbeterd. Integendeel. Lonen zijn niet verhoogd, terwijl de prijzen flink gestegen zijn. Nederlandse melk of kippen bijvoorbeeld zijn er goedkoper dan de eigen producten. Tenslotte bieden de zusters onderdak aan studentes en vrouwen in nood. In het septembernummer in 2010 van Verhandelingen is het verhaal te lezen van Baiba, een slachtoffer van vrouwenhandel, dat in Bethanië opgevangen werd.“ Door onze manier van leven kunnen we de mensen hoop bieden”, zegt zuster Marjolein. Een lijfspreuk van de dominicanessen van Bethanië is ‘Iedere dag opnieuw beginnen.’ “Dat slaat aan bij de mensen.” De SRTV Zuster Marjolein maakte op een Duitse Katholikentag kennis met de toen pas opgerichte WRTV (nu SRTV) die op die dag met een stand aanwezig was. Sindsdien is ze ook daardoor aangestoken. Ze verspreidde en vertaalde onze waarschuwingsfolders in het Lets en het Russisch. Heel veel van wat zuster Marjolein vertelde is in deze Bezieling niet opgenomen. Maar bezielend is alles wat ze vertelde wel. Gijs Lieffering, SRTV-medewerker
Kerst 2012, een verhaal van hoop: de Vluchtkerk S Er was eens een land waar het hele volk geteld was. Iedereen had een burgerservicenummer, een pensioen, een verzekering. Of nee, toch niet. Er waren er die niet meetelden. S Er waren asielzoekers, vluchtelingen. Op zoek naar geluk, naar veiligheid, zoals iedereen eigenlijk. Gestrand… geen recht op verblijf in het land. Maar terug konden ze ook niet meer. Niet meegeteld werden ze, maar ze waren er wel. S Ze sloegen tenten op, bij gebrek aan onderkomen, op het veld. Op straat. Maar daar werden ze weggestuurd. S Maar ze wilden niet onzichtbaar worden, niet verdwijnen in de illegaliteit, alsof ze niet bestonden. S Toen… ging niet de hemel open. Maar er kwamen wel mensen om te helpen. Geen herders, wel krakers, die een kerk vonden die leeg stond. 4
S Een kerk, jaren geleden te groot geworden voor een klein groepje gelovigen. Een koud en kil betonnen gebouw. S De deur ging open, de eigenaar gaf toestemming. De kille kerk, genoemd naar de heilige Jozef, vader van Jezus, werd een groot uitgevallen stal. De Vluchtkerk ging het heten. S Er was veel nodig voor de meer dan 100 nieuwe bewoners – vluchtelingen uit allerlei landen. S Maar van allerlei kanten werden geschenken aangedragen. S De goede gaven belandden op het altaar, dat ineens weer gebruikt werd zoals het bedoeld was. S Hulp kwam van alle kanten. Buurtbewoners, Turkse buurvrouwen, een Ghanese buurman, studenten uit de stad, kerkmensen uit het hele land.. Ze vormden met de vluchtelingen een spontane, tijdelijke gemeenschap. Een soort kerk?
S Ondertussen werd de kerk bewoonbaar gemaakt. In de te grote, kille kerk werden muurtjes gezet, slaapkamers gemaakt.
S Met vereende krachten werd de kerk een huis. S Een plek om te blijven…? Nee, een stal is niet om in te blijven. Het is een tijdelijk verblijf, tot de winter voorbij is. S Tot wie er niet mogen zijn, maar er wel zijn, mee gaan tellen. Rebecca Onderstal PKN op 24 dec 2012; een kerstverhaal van nu Verhandelingen - december 2013
De Maagden Martelaressen, een gregoriaans monument voor misbruikte vrouwen Een impressie Op zaterdag 19 oktober kwamen tegen vieren in de Grote Kerk in het centrum van Den Bosch veel mensen bijeen voor een concert ter gelegenheid van de Europese dag tegen mensenhandel. De SRTV en de Protestantse Gemeente Den Bosch organiseerden het en de Schola Cantorum Karolus Magnus onder leiding van Stan Hollaardt uit Nijmegen voerde het concert uit.
Opening en welkom Zuster Tarcies Wijngaard van de Zusters Augustinessen van Heemstede en voorzitter van de SRTV opende de bijeenkomst. Zij gaf aan hoe belangrijk het was, dat op deze manier vrouwenhandel en het misbruik van vrouwen onder de aandacht werd gebracht mede dankzij de samenwerking met de Protestantse Gemeente Den Bosch en het stadsbestuur. De Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel is vooral ook De Schola Cantorum dankbaar dat zij het concert wilde geven. Namens het college van burgemeester en wethouders van ’s-Hertogenbosch voerde de heer Geert Snijders, wethouder van welzijn en zorg, het woord. Hij toonde zich gelukkig met de vele kloosters van religieuzen in de stad met name omdat deze vrouwen en mannen veelal zijn opgekomen en nog opkomen voor de zwakken en kwetsbaren in de samenleving. Hij was blij dat op deze plek nu het geweld tegen vrouwen het thema was van het concert. Litanie van ‘The Martyred Virgins’ Buiten de kerkzaal vanuit de consistoriekamer klonk de prachtige zang van de litanie van de maagden martelaressen. Elf mannen in donkerrode hesjes schreden de kerk in. In processie gingen ze rond en stelden zich op op een podium midden in de kerk. Achter hen hingen twee prachtige wandkleden. In de zaal mooie luchters. De stoelen in rijen min of meer in halve cirkels gericht op het podium. Sfeervol. De aanwezigen stil luisterend. Enkele gregoriaanse gezangen en een hymne uit een oude liturgie ter ere van de H. Agnes volgden. Een van de vrijwilligers van de SRTV, Lucy Tillemans, las tussen de gezangen aangrijpende verhalen voor. Een Verhandelingen - december 2013
zanger van het koor reciteerde heel mooi een gedeelte uit een verhandeling van de Heilige Bisschop Ambrosius over de martelares Agnes.
Er werd daarna een hymne gezongen ter ere van de H. Agnes en de schitterende tussenzang van Witte Donderdag, Christus factus est. Lucy las nog enkele teksten voor van Tehila Lieberman en Marthe Link. Daar tussenin zong het koor nog het prachtige Ave verum. Het geheel werd besloten met fraai gezongen gregoriaans, dus in het Latijn gezongen moderne voorbeden. Voorbeden voor acute noden van deze tijd. Zo verliet het koor zingend in processie de kerkzaal.
Na zang en lezingen konden de aanwezigen nog de bijzondere schilderingen van Mieke Borgdorff bij de kruisweg van Elena bewonderen. Mieke is vrijwilligster van de SRTV. Alles bijeen was het een zeer waardige bijeenkomst. Gijs Lieffering, SRTV-medewerker 5
Europees netwerk tegen mensenhandel bezoekt Slowakije Op 2 november kwam een groep zusters van het Europese netwerk RENATE bij elkaar om meer te leren over de Sociale Leer van de katholieke kerk. We kwamen in Bratislava samen waar de Slowaakse zuster Bohdana ons hartelijk ontving en een rondleiding door de stad gaf. Haar eigen kantoor, bij Caritas Slowakije, zorgt voor de opvang van slachtoffers van mensenhandel die uit het buitenland terugkeren naar hun land. Vijf opvanghuizen heeft zij onder haar beheer, verspreid over het hele land. Met een bus vertrok de groep op zondagmiddag naar de uiteindelijke bestemming het pittoreske dorpje Cicmany, zo’n 3 uur rijden vanaf de hoofdstad.
Zr. Bohdana voor haar kantoor Aangrijpende film Tijdens een bezoek van de Slowaakse Hogere oversten kregen we een fragment te zien van een hartverscheurende film. Hierin werd verteld wat de Slowaakse religieuzen in de tijd van het communisme meemaakten. Zij werden gedwongen hun religieuze leven op te geven. Zij die wei-
gerden werden soms jarenlang gevangen gezet en anderen werden gedwongen te werkgesteld (in hun beste habijt) samen met dwangarbeiders en gevangenen in fabrieken of op de velden. Ze moesten het zwaarste en vuilste werk opknappen. In de film verbreken de zusters na vele jaren hun zwijgen en, soms in tranen, doen ze hun verhaal. Sociale leer Inleider deze week was Fr. Donal Dorr, een Ierse theoloog die vele boeken schreef over de sociale leer van de kerk. Deze erudiete maar zeer bescheiden man gaf de geïnteresseerde toehoorders in 4 lezingen een duidelijke en samenhangende uitleg over het sociale gezicht van de kerk. Zijn bekendste boeken zijn Faith at work en Option for the Poor. In dit laatste boek voegde hij juist nog enkele hoofdstukken toe over de rol van de vrouw binnen de kerk. Hij is een voorstander van de religieuze presentie, het ‘gewoon aanwezig zijn’ als kerk in een samenleving. Profeten Ik vroeg hem hoe het mogelijk was dat ik jaren lang geen theoloog had kunnen vinden die iets over mensenhandel of uitbuiting had geschreven en dat ook de kerk daar, tot voor kort, niets over zei. Volgens Fr. Dorr is de sociale leer van de kerk een uitwerking van wat in de samenleving door religieuzen en door leken wordt opgepakt en uitgevoerd. Pas later gaan theologen deze maatschappelijke acties omzetten in theorieën waarna de kerk er dan (soms) in een encycliek of synode op ingaat. Pas dan wordt het deel van de sociale leer van de kerk. Eigenlijk, zo leerde Fr. Dorr ons, zijn wij de profeten die binnen de kerk de hedendaagse noden zien en ernaar handelen. Hij feliciteerde de groep zusters en leken met deze erg belangrijke rol in de kerk. “Maar”, zei hij erbij, “profeten zijn vaak niet geliefd in hun eigen tijd, omdat ze een vinger op een zere plek of in een open wonde leggen.” Ivonne van de Kar, stafmedewerker SRTV
Weer honderden vluchtelingen van zee gehaald De Italiaanse marine heeft eind oktober opnieuw ruim 300 vluchtelingen van een gammele boot gered. Het vaartuig was op de Middellandse Zee in een storm terechtgekomen, lieten de autoriteiten weten. Dit jaar hebben al meer dan 36.000 mensen de gevaarlijke oversteek naar Italiaans grondgebied gemaakt, drie keer zoveel als in heel 2012. Net als veel van hun voorgangers waren de vluchtelingen die woensdag van zee werden gehaald op weg naar het eilandje Lampedusa, een van de zuidelijkste punten van de Europese Unie. 6
Een ongeluk met een boot vol vluchtelingen bij Lampedusa eiste begin oktober 400 levens. EU-leiders besloten naar aanleiding van het drama dat mensenhandel en -smokkel harder aangepakt moeten worden. Ook
het belang van ontwikkelingshulp om de levensstandaard in Afrika te verbeteren werd op de EU-top genoemd, maar dat betekende niet dat daar meer geld voor werd uitgetrokken. Zuid-Europese landen vinden dat andere lidstaten hen beter moeten helpen bij de opvang van asielzoekers. Premier Mark Rutte benadrukte echter dat Nederland niet meer mensen wil opvangen. “Nederland heeft al een buitenproportionele instroom van asielzoekers ten opzichte van andere Europese landen”, zei hij. ANP, 30 oktober 2013 Verhandelingen - december 2013
RENATE ontmoet paus Franciscus Ook de kerk begint steeds meer te accepteren dat religieuzen een rol spelen in de strijd tegen mensenhandel. Op alle continenten en in vrijwel alle landen zijn, met name zusters, actief in de opvang en begeleiding van slachtoffers van mensenhandel en uitbuiting. Symposium Paus Franciscus riep in het eerste weekeinde van november een groep geleerden van de Pauselijke Academie voor Wetenschappen bijeen voor een symposium in het Vaticaan over mensenhandel. Hierop kwamen zoveel aanvragen binnen van religieuzen die met dit onderwerp bezig zijn en mee wilden praten, dat er in plaats van 20 deelnemers nu 100 personen om de tafel zaten.
Het Europese Netwerk RENATE stuurde 2 zusters die deelnamen aan deze conferentie. Zij konden de leden van de Pauselijke Academie direct de voorbeelden uit de praktijk geven over de realiteit van mensenhandel.
Franciscus Op de zondagmiddag had de hele groep een ontmoeting met Paus
Franciscus. Een van de Europese zusters, zr. Marie Helene werkt in een opvanghuis in Parijs. Ze had de vrouwen daar laten weten: “Ik ga misschien de paus ontmoeten dus als jullie een brief voor hem willen schrijven dan neem ik die mee”. De vrouwen besloten geen brief te schrijven, maar een mozaïek te maken met daarop een vuurtoren op stevige rotsen (de kerk) en een opblaasbootje waarmee zij in Europa waren aangekomen. Zr. Marie-Helene heeft inderdaad de kans gekregen dit bijzondere geschenk aan Franciscus te overhandigen. De paus was zeer geïnteresseerd in de achtergrond van de vrouwen en nam het cadeau in dank aan. Ivonne van de Kar stafmedewerker SRTV
Rapporteur Mensenhandel: stel bezoek aan gedwongen prostituee strafbaar Rapporteur Mensenhandel mevrouw Corinne Dettmeijer heeft de regering een aanbeveling gedaan voor een nieuw wetsvoorstel. Zij vindt dat een klant van een prostituee bestraft moet worden als hij redelijkerwijs had kunnen vermoeden dat er sprake is van mensenhandel en hij toch gebruik maakt van haar diensten. Volgens minister Opstelten biedt het huidige artikel ( 273f WvS) al mogelijkheden genoeg. Ook zou moeilijk te bewijzen zijn dat klanten opzettelijk van slachtoffers van mensenhandel gebruik zouden maken. Mevrouw Dettmeijer schrijft als reactie daarop dat klanten soms hadden kunnen weten dat een prostituee slachtoffer is van mensenhandel. Ze melden af en toe op fora
dat prostituees blauwe plekken hebben of duidelijk met tegenzin werken. Klanten die dat niet gemeld hebben, zouden dat ook gezien kunnen hebben. Daarom is het wetsartikel volgens Dettmeijer nu in feite een dode letter. Overigens is het gebruik van diensten van een minderjarige prostituee al strafbaar, maar het is voor klanten soms moeilijk vast te stellen of ze onder de achttien jaar is. En zo worden we weer aan het denken gezet over mogelijke vervolging van mensenhandelaren c.q. vrouwenhandelaren, al zijn voor leken op juridisch gebied de effectiviteit en de consequenties van wetsartikelen niet helemaal te overzien. Desondanks zou het in het kader van bewustwording interessant en misschien wel effectief kunnen zijn, wanneer we deze discussie binnen ons persoonlijke netwerk aangaan. Juul van den Berg, SRTV-medewerker
Vrijwilligers gezocht De SRTV bestaat al sinds 1991 en is vanaf het begin een kleine organisatie geweest waarin religieuzen en leken samen in actie kwamen tegen de handel in vrouwen, kinderen en mannen. De nog zeer actieve religieuzen binnen de SRTV worden steeds ouder. Daarom willen we een beroep doen op onze lezers. Verhandelingen - december 2013
De SRTV heeft dringend behoefte aan enkele mensen die in Den Bosch hand-en-span-diensten kunnen verrichten. Dit kan zijn: koffie zetten, kleine verkoopproducten inpakken, fotokaarten maken, teksten vertalen en heel veel andere voorkomende werkzaamheden. Ivonne van de Kar stafmedewerker SRTV 7
Geschapen naar Gods beeld … de SRTV in Zwolle gekocht, verkocht voor een handvol zilver, voor een paar sandalen Op zondag 22 september jl. hield pastor Bert de Haar in de Isala-klinieken in Zwolle een overweging over een tekst van de profeet van Amos: ‘gekocht, verkocht voor een handvol zilver, voor een paar sandalen …’ Indringende woorden van Amos, die hier oudtestamentisch tekeer gaat tegen uitbuiting en onderdrukking van mensen. Slavernij is zo oud als de mensheid. Wij zijn geen oudtestamentische woedende profeten zoals Amos. Wel horen we bij die eeuwenlange rij van mensen die het niet verdragen dat de ene mens een slaaf wordt van de andere, de ene mens voor de andere tot een ding. In die traditie heeft Bert de Haar zijn stem laten horen in de Isalaklinieken door iets te vertellen over wat hij gehoord had tijdens de voorlichtingsbijeenkomst van de SRTV in Zwolle. Binnen die traditie van eeuwenlang verzet tegen het reduceren van mensen tot gebruiksvoorwerpen hebben Ivonne van de Kar van de SRTV en wij, als medewerkers van SRTV-Oost, deze bijeenkomst georganiseerd. Opdat de stem van verontwaardiging niet tot zwijgen wordt gebracht. Informatieochtend Met ongeveer dertig mensen waren we op 21 september in de Verrijzeniskerk in Zwolle bij elkaar gekomen. Mensen van allerlei pluimage, uit verschillende richtingen van de samenleving, mannen en vrouwen, luisterden heel aandachtig naar de openingswoorden van Evelien Reewijk, die een tekst uit Genesis 1 voorlas, de leidraad van deze ochtend: “God zei: laten wij mensen maken die ons evenbeeld zijn, die op ons lijken. God schiep de mens naar zijn evenbeeld, als evenbeeld van God schiep hij hem …” Hiermee was de toon gezet, met een impliciete opdracht om elkaar te zien en te behandelen als beeld van God en in opstand te komen wanneer deze opdracht met voeten wordt getreden.
Goed verhaal van de politie We werden meegenomen in de bevlogen verhalen van de inleiders Cher Cruden van de Politie Midden Nederland Unit Mensenhandel, Janny Mulder van de Zorggroep Jade te Assen en Ivonne van de Kar van de SRTV. Cher hield een moedig verhaal, met veel casuïstiek over mensenhandel: in gedwongen prostitutie en gedwongen 8
bedelarij, als huishoudelijke hulp of au pair, als kroepoekbakker, in de straatkrantverkoop, als straatmuzikant, in de landbouw, de bouw, in de havens en de scheepvaart. Bij de politie Utrecht staat het belang van het slachtoffer voorop. Cher kan snel zien of iemand slachtoffer is van gedwongen prostitutie en zoekt dan naar een goede opvang. Dat is niet altijd gemakkelijk. Zulke slachtoffers zijn vaak getraumatiseerd en angstig. De meeste hebben de Nederlandse nationaliteit; dat zijn slachtoffers van loverboys. Allen vragen ze om een goede en professionele zorg, op menselijke maat gesneden. Voor de duur van het onderzoek krijgen buitenlandse slachtoffers een B8-status*, die recht geeft op een tijdelijk verblijf in Nederland. Wel wordt zorg besteed aan terugkeer naar het land van herkomst. Tot slot riep Cher ons op om, in de lijn van Amos, met z’n allen een vuist te maken tegen mensenhandel en goed te letten op de signalen. Opvang mannen bij Jade Janny Mulder van de zorggroep Jade sprak heel betrokken over de opvang die zij verlenen aan jongens en mannen die slachtoffer zijn van mensenhandel. Op dit moment is er een groep van 16 jongens, of mannen, die een heel eigen problematiek hebben. Hier mogen de jongens en mannen, drie maanden blijven, maar er zijn te weinig opvangplekken en lange wachttijden. Jongens of mannen die daar wonen, worden veelal aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheid. Geprobeerd wordt hun wat zelfvertrouwen te geven. Gekeken wordt vooral naar mogelijkheden en niet alleen naar beperkingen. De vele bezuinigingen eisen ook hier hun tol. Janny vertelde dat de druk op de professionals toeneemt en dat er behoefte is aan vrijwilligers om het dagprogramma vorm te geven.
SRTV en vrijwillige terugkeer Aan het einde van de bijeenkomst sprak Ivonne van de Kar over het werk van de SRTV en over het Project Safe Return (Veilige Toekomst), waarbij een aantal organisaties samenwerkt. De realiteit is dat de huidige vreemdelingenwetgeving veel mensen, ook slachtoffers van mensenhandel, weinig kans biedt om in Nederland te blijven. Daarom probeert Verhandelingen - december 2013
de SRTV daar waar mogelijk slachtoffers te helpen om vrijwillig terug te gaan, wanneer de mogelijkheden in Nederland zijn uitgeput. Ivonne benadrukte dat dit niet altijd slecht hoeft te zijn. Mensen zijn soms beter af in het land van herkomst dan in Nederland. Zij illustreerde dit aan de hand een voorbeeld van een Nigeriaans meisje, slachtoffer van mensenhandel, dat in Italië nauwelijks mogelijkheden had, weinig mensen kende en terugkeerde in Nigeria. Zij was daar heel erg welkom. Zij werd daar door religieuzen ontvangen met een feest. “Onze zuster is teruggekeerd”, zeiden ze. Zo zal het lang niet altijd gaan. Maar wel wordt door de werkgroep van het Project Safe Return gekeken naar
de concrete situatie waarin iemand terecht zal komen en of deze eventueel te verbeteren is. Er valt nog veel werk te doen in navolging van Amos. Met die gedachte zijn wij dit verhaal gaan schrijven. We zijn dankbaar voor de goede zorgen van Christine en Catharina, de bruine boterhammen met kaas en de karnemelk die we samen deelden vlak voordat we weer uit elkaar gingen: voedsel voor onderweg, want er is nog een lange weg te gaan. Netty Gröllers en Juul van den Berg SRTV-Oost medewerkers * B8: was voorheen B9; lees hiervoor het volgende artikel.
Verblijfsregeling Mensenhandel ‘omgenummerd’ Voor illegale slachtoffer-aangevers en getuige-aangevers van mensenhandel is een regeling van toepassing die het voor deze vreemdelingen mogelijk maakt om gedurende de opsporing en vervolging van de mensenhandelaar tijdelijk legaal in Nederland te verblijven.
De regeling is ook van toepassing op slachtoffers van mensenhandel die op andere wijze dan het doen van aangifte medewerking verlenen aan het opsporings- of vervolgingsonderzoek. Slachtoffers en getuige-aangevers van mensenhandel die in afwachting zijn van een beslissing op een aanvraag voor een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd, kunnen ook voor deze regeling in aanmerking komen als zij niet de beslissing op de asielaanvraag wensen af te wachten. Overgang naar Modern Migratiebeleid De regeling heette voorheen de B9-regeling, vernoemd naar het betreffende hoofdstuk in de Vreemdelingencirculaire. Met de komst van het Modern Migratiebeleid is de Vreemdelingencirculaire omgenummerd en de regeling voor slachtoffers en getuige-aangevers van mensenhandel is nu neergelegd in hoofdstuk B8. Wat vroeger de B9-Regeling werd genoemd, heet nu de verblijfsregeling Mensenhandel. De regeling is inhoudelijk niet gewijzigd. In de B8-regeling zijn uitsluitend de beleidsregels opgenomen. De verblijfsregeling Mensenhandel in het kort De verblijfsregeling houdt in het kort in dat het slachtoffer of de getuige van mensenhandel aangifte kan doen van mensenhandel bij de politie (of als slachtoffer op andere wijze medewerking kan verlenen aan het opsporings- of vervolgingsonderzoek van politie en het Openbaar Ministerie) waarna de IND aan het slachtoffer of de getuige-aangever een tijdelijke verblijfsvergunning verleent voor de duur van het opsporings- en vervolgingsonVerhandelingen - december 2013
derzoek. Het betreft een verblijfsvergunning op tijdelijke humanitaire gronden. De verblijfsvergunning wordt verleend op voorwaarde dat er aangifte wordt gedaan van mensenhandel en er een strafrechtelijk onderzoek naar de dader loopt. We spreken in dit stadium dan ook van 'vermoedelijke' slachtoffers van mensenhandel. Bedenktijd Slachtoffers hoeven niet direct aangifte te doen van mensenhandel. Bij een geringe aanwijzing van mensenhandel dient de politie, of de Koninklijke Marechaussee op de luchthaven Schiphol, de bedenktijd (maximaal drie maanden) aan te bieden aan een vermoedelijk slachtoffer van mensenhandel. Gedurende de bedenktijd krijgt de betrokkene de tijd om bij te komen en om de beslissing om aangifte te doen of op andere wijze medewerking te verlenen aan het onderzoek, zorgvuldig te overdenken. Gedurende deze bedenktijdfase schort de IND de verwijdering van de illegale vreemdeling uit Nederland op en heeft het vermoedelijke slachtoffer daardoor rechtmatig verblijf in Nederland. Getuigen van mensenhandel die aangifte doen, kunnen niet eerst gebruik maken van de bedenktijd. De verblijfsregeling is ook van toepassing op slachtoffers die geen aangifte kunnen of willen doen in verband met serieuze dreiging of medische problematiek. Niet-tijdelijke humanitaire gronden Slachtoffers en getuige-aangevers van mensenhandel kunnen nadat zij in het bezit zijn geweest van een verblijfsvergunning op tijdelijke humanitaire gronden, een aanvraag indienen om verlening van een verblijfsvergunning op niet-tijdelijke humanitaire gronden. Deze verblijfsgrond heette voorheen ‘voortgezet verblijf’. Het toepasselijke beleid is neergelegd in het nieuwe Hoofdstuk B9 van de Vreemdelingencirculaire. www.ind.nl (Immigratie- en Naturalisatiedienst) 28 oktober 2013 9
Nieuwe wetgeving Prostitutie en bestrijding mensenhandel Op 5 november heeft de Eerste Kamer deze wet zonder stemming aangenomen. Met deze wet hoopt de minister de situatie rondom mensenhandel te verbeteren. Er worden zaken in geregeld over opsporing, vervolging en bestraffing van daders maar ook over de bescherming van slachtoffers van mensenhandel. In dit voorstel wordt de onafhankelijke positie van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel verankerd.
Een van de Eerste Kamerleden(van de SP) vroeg zich af of er een strafbaarstelling moet komen voor het gebruikmaken van minderjarige, onvrijwillig opererende sekswerkers. Enkele zaken worden volgens leden van de Eerste kamer nog niet geregeld in deze wet. Voorbeelden hiervan zijn: de garantie dat slachtoffers niet vervolgd worden, het doen van aangifte, het recht op schadevergoeding en het doen van medisch onderzoek om letsel vast te stellen.
Volgens minister Opstelten garanderen de huidige Nederlandse wetgeving en de nieuwe Aanwijzing Mensenhandel dit al. Nationaal verwijzingsmechanisme Een senator onderstreepte dat het voor slachtofferhulp van groot belang is dat de verschillende uitvoerende instanties goed samenwerken. Hij vroeg de minister hoe hij denkt over de ontwikkeling van een nationaal verwijzingsmechanisme: een document met alle werk- en procesafspraken voor de bescherming van slachtoffers. Ook vroeg hij toelichting op de stelling van de Nationaal Rapporteur dat een grotere prioriteit in het beleid en meer beschikbare menskracht geen betere resultaten opleveren. Minister Opstelten gaf aan dat hij de aanbeveling voor het opzetten van een nationaal verwijzingsmechanisme volledig omarmt. Een werkgroep met vertegenwoordigers van drie ministeries (V&J, VWS en SZW) zal dit uitwerken in een voorstel in april 2014. Verruiming van het delict mensenhandel door de leeftijdsverhoging van 18 naar 21 jaar is volgens de minister niet wenselijk. Wel houden rechters de ruimte om slachtoffers tussen 18 en 21 jaar ook als bijzonder kwetsbaar aan te merken. Uit: Nieuwsbericht Eerste Kamer; 7 november 2013
Overzicht en stand van zaken uitstapprogramma’s voor prostituees Van de dertien uitstapprogramma’s die met een subsidie van de ‘Regeling Uitstapprogramma’s Prostituees’ (RUPS) zijn opgezet of verder zijn uitgewerkt, bestonden er medio 2013 nog twaalf. Het aantal deelnemers is sinds het einde van de RUPS meer dan verdubbeld blijkt uit dit onderzoek van Regioplan in opdracht van het WODC. Beschrijving De RUPS was bedoeld als tijdelijke stimuleringsregeling voor het opzetten van uitstapprogramma’s voor prostituees naar de gemeenten. De tijdelijke subsidieregeling had een looptijd van twee jaar tot 1 juli 2011. Centrale vraag bij dit in juni-juli 2013 uitgevoerde onderzoek is “Wat is de stand van zaken van de uitstappro-
gramma’s twee jaar na het einde van de RUPS”. Conclusies Van de dertien uitstapprogramma’s die in het kader van de RUPS zijn opgezet of verder zijn uitgewerkt, bestonden er medio 2013 nog twaalf. Alleen het uitstapprogramma in Breda is stopgezet. Voor zover bekend hebben sinds de start van de RUPS circa 1.750 prostituees en (potentiële) slachtoffers van mensenhandel of gedwongen prostitutie deelgenomen aan de uitstapprogramma’s. Sinds de evaluatie van de RUPS in 2011 is het aantal deelnemers meer dan verdubbeld. 57 procent van het totaal aantal deelnemers aan de uitstapprogramma’s zijn uit de prostitutiebranche gestapt: 1.002
Het motto van de SRTV: ‘Niet alleen de dromen die we delen zijn belangrijk maar ook het werk dat we samen doen.’ 10
prostituees. Ten tijde van de evaluatie van de RUPS lag dit op 310. Dit is dus zeer sterk toegenomen sinds het einde van de RUPS. Op basis van interviews ontstaat de indruk dat er sprake is van een groot terugvalrisico. De duurzame uitstroom is ook lager dan de aanvankelijke uitstroom. Het onderzoek werd uitgevoerd door Regioplan beleidsonderzoek in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Het onderzoek is te downloaden op de website van het WODC. Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, 15 augustus 2013
Een goede tip: Gooi na lezing deze ‘Verhandelingen’ niet bij het oud papier, maar geef deze ter kennismaking door aan vrienden, bekenden of familie. Verhandelingen - december 2013
The Whistleblower Schokkende en op feiten gebaseerde film van Larysa Kondracki over VN-schandaal in het naoorlogse Bosnië doet je echt koken van woede De naam van de klokkenluider in The Whistleblower, Kathryn Bolkovac, is echt. De werkneemster van een particulier beveiligingsbedrijf dat voor de Verenigde Naties politietaken uitvoerde in Bosnië, werd in 2001 ontslagen. Omdat ze bewijzen had verzameld over de betrokkenheid van VN-personeel en het personeel van dat beveiligingsbedrijf bij gedwongen prostitutie en vrouwenhandel in Bosnië. In The Whistleblower wordt over Democra Security gesproken, maar de werkelijke naam van dat bedrijf is DynCorp International. Bolkovac vocht haar ontslag aan, werd door de rechter in het gelijk gesteld en ontving een schadevergoeding. DynCorp ontsloeg enkele medewerkers wegens ‘onaanvaardbaar gedrag’.
Vrouwenhandel Na de burgeroorlog ligt Bosnië in puin. Het racisme jegens Bosnische moslims is nog springlevend en geweld, vooral geweld tegen vrouwen, is overal. Madeleine Rees (Vanessa Redgrave) van de Human Rights Office, promoveert Kathryn naar een afdeling die zich met vrouwenrechten bezighoudt. Maar hoe sterk en competent Kathryn ook is, wat ze op een avond aantreft in de Florida Bar doet haar wankelen. Tientallen minderjarige meisjes uit de Oekraïne worden er tot prostitutie gedwongen. In een stenen hokje vindt Kathryn kettingen, gebruikte condooms, bloed en … compromitterende foto’s van haar eigen collega’s. Duisternis en angst Kathryn kaart de zaak aan bij haar superieuren, maar stuit op een muur van stilzwijgen en tegenwerking. Op Rees lijkt ze wel te kunnen vertrouwen, maar wat heeft ze aan haar superieur Fred Murray (David Hewlett), VN-medewerkster Laura Leviani (Monica Bellucci) of collega Peter Ward (David Strathairn)? Een enkele scène valt iets te melodramatisch uit, maar over het algemeen weet Kondracki in haar regiedebuut een mooie balans te vinden tussen realiteit, drama en naar het einde toe - spannende thrillerscènes. Ze laat vooral de beelden spreken: in de nacht, op de grauwe parkeerplaatsen voor de Bosnische bars en bordelen heerst duisternis en angst. Nergens is veiligheid. Ook niet als ze je die beloven. Nu.nl, 9 november 2011
Aangrijpend Bolkovac schreef een boek, Klokkenluider in Bosnië. De verfilming door Larysa Kondracki is deels gefictionaliseerd, maar ook gebaseerd op een lang onderzoek naar vrouwenhandel vanuit de Oekraïne. Het resultaat is aangrijpend; zeker als je je bedenkt, dat geen van de toenmalige daders werd gestraft. Rachel Weisz speelt een mooie hoofdrol als de sterke en betrokken agente uit Nebraska die een baan accepteert bij Democra Security. 100.000 dollar voor zes maanden politiewerk in Bosnië klinkt aantrekkelijk en Kathryn is idealistisch genoeg om te denken dat ze echt iets kan bijdragen aan de wederopbouw van het land.
Deze film is te zien op het VVAO vrouwenfilmfestival in december in ’s-Hertogenbosch. De laatste paar jaar besteden de media steeds meer aandacht aan de wereldwijde ondergrondse seksindustrie. Verborgen camera’s filmen hoe vrouwen worden verhandeld en vervolgens in een nachtmerrie terechtkomen. In het op feiten gebaseerde The Whistleblower wordt de seksindustrie in het naoorlogse Bosnië aan de kaak gesteld. Deze bloeit op door de aanwezige VN-militairen, die niet alleen graag een bezoek brengen aan de bordelen, maar ook helpen bij het 'verhandelen' van de vrouwen.
Uitbaters massagesalon krijgen 30 maanden cel voor uitbuiting De rechtbank van Antwerpen heeft de uitbaters van een massagesalon bij verstek veroordeeld voor de seksuele uitbuiting van hun personeel. De twee kregen dertig maanden cel en 27.500 euro boete. De beklaagden plaatsten zoekertjes in kranten tot in China om personeel te ronselen. In 2011 reageerden twee Chinese vrouwen erop. Ze kregen Verhandelingen - december 2013
onderdak boven het massagesalon aan de Mechelsesteenweg, waar ze in erbarmelijke omstandigheden verbleven. De uitbaters gaven hen hun restjes als eten. De vrouwen werden ook gedwongen om hun klanten seksuele gunsten te verlenen, een zogenaamde ‘happy ending’ van hun massage. Als ze weigerden, werden ze door de beklaagden bedreigd.
De rechtbank verklaarde een illegaal vermogen van 8.200 euro verbeurd. De beklaagden moeten de twee slachtoffers 9.100 euro aan schadevergoedingen betalen. www.hln.be Het laatste Nieuws (Belgische krant) 28 oktober 2013 11
Het ‘doen’ heeft voeding nodig * Vincentiaanse Pelgrimstocht 2013 De eerste twee weken van september ben ik met een groep religieuzen en leken op pelgrimstocht geweest. We volgden het leven van Vincent de Paul en werden tijdens de tocht bekend gemaakt met de spiritualiteit van deze heilige uit de zeventiende eeuw. Ik kende Vincent de Paul eigenlijk helemaal niet. Al had ik natuurlijk wel van de Vincentiusverenigingen gehoord. Die zijn op heel veel plaatsen, onder andere hier in ’s-Hertogenbosch, zeer actief en komen op voor mensen in de marges van de samenleving. Vincent was in zijn eigen tijd een man met een visie. Eigenlijk wilde hij carrière maken binnen de kerk, daar had hij als boerenzoon van het platteland zijn zinnen op gezet. Toen deze carrière zich echter begon af te tekenen realiseerde hij zich meer en meer dat hij iets anders moest doen. Hij zag de noden van de Franse bevolking die zwaar te leiden had onder de gevolgen van de diverse oorlogen. Als huisgeestelijke van een rijke familie voelde hij de drang om zijn talenten ergens anders aan te wenden. Hij vertrok naar het platteland om daar te werken onder de armen. In een preek vroeg hij de dorpsgenoten of iemand een gezin in moeilijkheden wilde helpen. Hij zag vele vrouwen met eten naar dat gezin gaan. Het was echter zoveel dat hij verzuchtte: er is hier veel liefde, maar ze is slecht georganiseerd. Uit deze ervaring destilleerde zich langzamerhand het idee van groepen rijke, en later ook arme, vrouwen die zich gingen toeleggen op de Charité, de liefde of liefdadigheid. Vincent de Paul kwam op voor allen die in de verdrukking kwamen, de uitgestotenen. Zo nam hij buitenechtelijke kinderen op in zijn weeshuizen, hielp de vele armen en
zieken en kwam op voor de galeislaven. Een mooie afbeelding van dit werk zagen we in de kerk die naast zijn geboortehuis, vlakbij Dax, is gebouwd. Een leerling van de kunstenaar Matise heeft daar in de koepel van de kerk een plafondschildering gemaakt van Vincent die de ketenen van slaven verbreekt.
Vincent de Paul, zo ontdekte ik tijdens deze tocht, is een zeer inspirerende leermeester met een erg hedendaagse spiritualiteit. Elke dag hoorden, lazen en leerden we meer over zijn ideeën, zijn werk en zijn interpretatie van de bijbel. Begeleiding van de pelgrimstocht was in handen van Lazarist Tjeu van Knippenberg. Een prachtig interview met hem en een impressie van de tocht, geschreven door tochtgenoot Brigitte Lutters, is te lezen in de diverse bladen van congregaties waarvan zusters en paters meepelgrimeerden. Ook kunt u dit verhaal vinden op de website van de SRTV. Ivonne van de Kar, stafmedewerker SRTV * Het ‘doen’ heeft voeding nodig. De titel van het artikel over de pelgrimstocht dat werd geschreven voor het blad ‘De Heeriaan’ van de Congregatie Dochters van Maria en Joseph, ook wel Zusters van de Choorstraat, in ’s-Hertogenbosch.
Veel Roma-vrouwen in gedwongen prostitutie Kinderen in Roma-gezinnen worden al van jongs af aan geacht bij te dragen aan het inkomen en vrouwen moeten zich volledig ondergeschikt maken aan de ambities van hun man. Daardoor is het voor kinderen heel normaal om te bedelen of te stelen en hebben jonge vrouwen geen eigen keuze als het gaat om werk in de prostitutie. Dat concludeert een onderzoek van Universiteit Utrecht o.l.v. Annemiek Dul in samenwerking met de Landelijke Eenheid van de Nationale Politie. 12
Volgens Dul is het noodzakelijk open te zijn over culturele factoren achter mensenhandel en andere vormen van criminaliteit, omdat deze anders niet goed aangepakt kunnen worden. Het Coördinatiecentrum Mensenhandel, dat voor Nederland alle vermoedelijke slachtoffers registreert, noteert al jaren grote aantallen uit landen als Hongarije, Bulgarije en Roemenië. Vorig jaar waren dat er 630. De instantie schat dat 40% tot 80% van hen een Roma-achtergrond heeft en dat zij vrijwel allemaal aan het
werk zijn gezet in de prostitutie in Nederland. Op 18 oktober, de Europese Dag tegen Mensenhandel, werd in Rotterdam de fototentoonstelling ‘Domestic Slavery’ geopend waarin alledaags uitziende gebouwen in Parijs zijn vastgelegd waar mensenhandel bleek plaats te vinden. http://powervrouwen.blog.nl Dirkje van Bennekom 19 oktober 2013 Verhandelingen - december 2013
Paus en Europese Unie nemen mensenhandel ter harte In Rome vond de voorbije dagen onder grote belangstelling een symposium met specialisten over de mensenhandel plaats. Met de conferentie onderstreepte het Vaticaan het belang van de strijd tegen de mensenhandel. Met het initiatief probeerde het Vaticaan ook zichtbaarheid te geven aan het lijden van de slachtoffers van de mensenhandel.
In zijn slottoespraak van vanmorgen kondigde mgr. Marcelo Sánchez Sorondo, de kanselier van de Pauselijke Academie voor Wetenschappen, een opmerkelijk initiatief aan van paus Franciscus tegen de mensenhandel, de prostitutie en de orgaanhandel. “Als aartsbisschop van Buenos Aires kent hij dit fenomeen bijzonder goed. Daarom wil hij een belangrijk signaal geven”, zei de bisschop, die echter weigerde meer details te geven. Myria Vassiliadou, EU-verantwoordelijke voor de strijd tegen mensenhandel, benadrukte in de rand van de conferentie dat de Europese Unie de meest verregaande regels heeft voor de bestrijding van de mensenhandel. “Kwestie is echter om deze ook in de nationale wetgeving van de EU-lidstaten om te zetten. Wij zetten een belangrijke stap als wij daarin ook daadwerkelijk slagen.” Vassiliadou spreekt haar tevredenheid omdat deze conferentie onder persoonlijke impuls van de paus plaatsvond. Kerknet, 4 november 2013
Vaticaan veroordeelt moderne slavernij Naar aanleiding van de Internationale dag voor de slachtoffers van slavernij, die op initiatief van Unesco wereldwijd op 23 augustus wordt gehouden, kondigde het Vaticaan een conferentie aan over moderne slavernij.
De conferentie op 2 en 3 november vindt plaats op uitdrukkelijk verzoek van paus Franciscus. Als aartsbisschop van Buenos Aires sprak hij zich eerder al meermaals uit tegen mensenhandel, seksuele uitbuiting en dwangarbeid. Volgens Radio Vati-
caan is er op vraag van de paus een werkgroep opgericht. Die moet nagaan op welke manier deze 'moderne vormen van slavernij' beter kunnen worden bestreden. Kerknet, 23 augustus 2013
Een derde slachtoffers mensenhandel is Nederlands Eén derde van de slachtoffers van mensenhandel heeft de Nederlandse nationaliteit. Bijna veertig procent van hen is minderjarig. Dat blijkt uit de negende rapportage van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, die op 10 september werd gepresenteerd. Volgens Nationaal Rapporteur Corinne Dettmeijer ligt het aantal slachtoffers van mensenhandel in werkelijkheid nog hoger dan de aantallen uit de databestanden over 2011. Dat jaar werden 337 Nederlandse slachtoffers geregistreerd, onder wie 131 minderjarigen. Aantal slachtoffers stijgt laatste jaren In absolute zin stijgt het aantal slachtoffers de laatste jaren steeds, van 716 in 2007 tot 1.222 in 2011. Het aandeel van minderjarige Nederlandse slachtoffers is in die tijd licht gestegen. Als ook andere nationaliteiten worden meegerekend, is het aandeel minderjarigen wel gedaald, van 28 procent in 2007 naar 16 procent. Verhandelingen - december 2013
Bij de Nederlandse minderjarige slachtoffers gaat het ‘vrijwel uitsluitend’ om werk in de prostitutie, zegt een woordvoerder van de rapporteur. In het rapport staat de aanbeveling om klanten van prostituees strafbaar te stellen als zij kunnen vermoeden dat zij met een slachtoffer van mensenhandel te maken hebben. Rapporteur pleit voor verwijsmechanisme Dettmeijer pleit voor een ‘nationaal verwijsmechanisme’, met een gecoördineerde aanpak van mensenhandel, onder verantwoordelijkheid van de minister van Veiligheid en Justitie. Ze schrijft dat instellingen voor jeugdzorg onvoldoende zijn toegerust op het herkennen van signalen van mensenhandel en uitbuiting. Binnen de organisaties voor jeugdzorg is geen specialisatie mensenhandel en uitbuiting en er worden ook niet structureel trainingen over gegeven. Behalve de bekende terreinen van uitbuiting en mensenhandel – prostitutie, horeca, tuinbouw – wijst het rapport op nieuwe vormen, zoals bedelarij of het onder dwang aanvragen van toeslagen. NRC.nl Bas Blokker, 10 september 2013 13
Huizen in Amsterdam vrijgemaakt voor slachtoffers mensenhandel In de regio Amsterdam krijgen twintig slachtoffers van mensenhandel tijdelijk een woning toegewezen om ze op weg te helpen. In de stadsregio Amsterdam moeten volgend jaar zomer tien woningen voor slachtoffers van mensenhandel gerealiseerd zijn. Inmiddels zijn er vijf huizen klaar waarin onder meer voormalige prostituees tijdelijk kunnen wonen. Ook twee slachtoffers van uitbuiting vinden er onderdak. Eén vrouw uit de groep werd misbruikt als huisslavin. Doorstroomwoningen Eberhard van der Laan heeft de sleutel van de eerste locatie inmiddels uitgereikt. Hij nam het initiatief voor de doorstroomwoningen en riep zijn collega-burgemeesters in de regio op om hem te helpen. “Tijdens een bezoek aan het Amsterdams Coördinatiepunt voor Mensenhandel werd de burgemeester geraakt door de heftigheid en traumatische ervaringen van de vrouwen”, zegt zijn woordvoerder. “Van der Laan wil ze de kans geven om een volgende stap te zetten in een veilige omgeving.” Opvang slachtoffers Een deel van de groep heeft een tijdelijke verblijfsvergunning en kan er in afwachting van de asielprocedure wonen. In totaal biedt het project ruimte aan twintig personen. “Sommigen zullen samen in één huis geplaatst worden”, zegt een woordvoerder van de Stadsregio. Ook HVO-Querido is betrokken bij het project. De organisatie droeg de slachtoffers aan. Ze zijn allemaal afkomstig uit de opvang en hebben aangifte gedaan van mensenhan-
del. De Stadsregio en HVO-Querido betalen de inrichting van de woningen, aangezien de slachtoffers vaak weinig eigen bezittingen hebben. Ook biedt HVO-Querido de groep specifieke ondersteuning op juridisch gebied. Politie en maatschappelijk werk worden in de wijk ook geïnformeerd over de komst van de vrouwen.
Begeleiding slachtoffers mensenhandel HVO-Querido is sinds tien jaar betrokken bij de begeleiding van slachtoffers van mensenhandel in Amsterdam. Ongeveer 200 mensen per jaar uit 27 landen klopten aan voor hulp. “De vrouwen die in aanmerking komen voor een woning komen uit de opvang en kunnen inmiddels op eigen benen staan”, zegt Heleen Driessen van HVO-Querido. “In sommige gevallen wordt de dader gepakt en krijgen ze een defintieve verblijfsvergunning. Anderen zullen terug moeten naar het land van herkomst. Dankzij de tijdelijke huisvesting kunnen ze hun leven in ieder geval weer enigszins proberen op te pakken.” Metro, 3 december 2013
Utrecht mag ‘mystery guest’ inzetten bij sekscontroles De gemeente Utrecht mag gebruik maken van zogenoemde ‘mystery guests’ om controles uit te voeren in massagesalons. Dat heeft de Utrechtse rechtbank vrijdagmiddag bepaald. De eigenaresse van een massagesalon aan de Amsterdamsestraatweg had een kort geding tegen de gemeente aangespannen omdat haar zaak onlangs werd gesloten.
De gemeente nam die beslissing omdat er sprake was van illegale prostitutie en mensenhandel. Volgens de eigenaresse zijn de rapporten van de undercover inspecteurs van Toezicht en Handhaving niet betrouwbaar. Ook vindt ze de manier waarop de controleurs om een ‘happy end’ vroegen een vorm van uitlokking.
Het is voor de eerste keer in Nederland dat het inzetten van een mystery guest door een gemeente door de rechter werd getoetst. Burgemeester Wolfsen vindt dat de gemeente hiermee een krachtig instrument erbij heeft om mensenhandel en ongeoorloofde seksuele dienstverlening tegen te gaan. RTV Utrecht, 22 november 2013
Braziliaanse religieuzen lanceren campagne tegen mensenhandel BRUSSEL (KerkNet/Kipa-Apic/Fides). 150 mannelijke en vrouwelijke religieuzen uit Brazilië lanceerden op 15 november, met steun van religieuzen uit Duitsland, Colombia, Bolivia en Uruguay, een campagne tegen de mensenhandel, naar aanleiding van het Wereldkampioenschap Voetbal 2014 in Brazilië. De campagne ‘Speel voor het leven’ wil de Brazilianen en de buitenlandse bezoekers tijdens het WK bewust maken van de mensenhandel en de omvang daarvan in 14
Brazilië en andere landen. Tijdens het WK worden op de luchthavens, in hotels en in de hoofdstraten van de steden waar WK-wedstrijden plaatsvinden folders uitgedeeld, die de aandacht vestigen op de problematiek. Het initiatief wordt gesteund door de dienst Jongerenpastoraal van de Braziliaanse katholieke Kerk, het ministerie van Justitie en de koepel van katholieke ontwikkelingsorganisaties Caritas Internationalis. Ter ondersteuning wordt het boek ‘Een
schreeuw voor het Leven’ gepubliceerd, met een serie artikelen die de thematiek vanuit sociologisch, kerkelijk en Bijbels perspectief benaderen. Volgens cijfers van de Verenigde Naties werden in Brazilië tussen 2005 en 2011 minstens vijfhonderd Brazilianen slachtoffer van mensenhandelaars. Daarvan werden er 337 slachtoffer van gedwongen prostitutie en 135 van slavenarbeid. Kerknet, 23 november 2013 Verhandelingen - december 2013
Campagne tegen mensenhandel op de Wallen ‘Prostituee – bij wie komt dat nou uit de beroepskeuzetest’, ‘Was dat een knipoog of een noodkreet’ en ‘De Wallen – niet alles wat je in de etalage ziet is koopwaar’. Deze Loesjeposters hangen vanaf 2 december onder meer in de Amsterdamse hoerenbuurt om aandacht te vragen voor misstanden als mensenhandel en gedwongen prostitutie. Volgens organisatie Free a Girl is dit aan de orde van de dag op de Wallen. Naar schatting zo'n 60 tot 70 procent van de vrouwen zit niet vrijwillig achter de ramen, zei directeur Evelien Hölsken bij het begin van de campagne. Veel mensen hebben volgens haar geen idee dat er zoveel mis is in de prostitutie in ons land. “In Nederland is het legaal, dus mensen denken dat het goed is geregeld.” De posters moeten voor bewustwording zorgen. “Ook bij de hoerenloper. Zij moeten misstanden melden.” De organisatie pleit verder voor herinvoering van het pooierverbod dat in 2000 is afgeschaft. Naast Loesje zijn onder meer Terre des Hommes, Fier en Centrum Kinderhandel Mensenhandel bij de campagne betrokken. Ambassadeurs van Free a Girl, presentatrice Froukje de Both en actrice Bettina Holwerda, plakten maandag symbolisch de eerste posters op een paar prostitutieramen. “Vrouwen zien er zelfverzekerd uit achter het raam, waardoor het lijkt alsof ze hier vrijwillig werken”,
zei Holwerda. “Maar dat is vaak helemaal niet zo.” De Both: “De Wallen zijn een toeristische trekpleister, een soort Efteling voor volwassen mannen. Dat stoort me enorm, want als je hoort wat voor dingen hier gebeuren dan is dat totaal niet gepast”. Volgens Frits Rouvoet van Bright Fame, een stichting die prostituees helpt uit het vak te stappen, wordt de situatie op de Wallen schrijnender. “Ik ken een meisje van 19 die 16 tot 18 uur per dag werkt, 6 dagen per week. Ze moet zo’n 8000 euro per maand verdienen om de huur voor haar kamertje en haar appartement te kunnen betalen en wil ook nog geld naar haar familie sturen.” Volgens hem zien veel vrouwen hun situatie ook niet als mensenhandel. “Ze hebben het hier altijd nog beter dan in hun thuisland, waar ze op straat slechts een paar euro verdienden.” De Telegraaf , 2 december 2013
Franse Assemblee stemt in met prostitutiewet In Frankrijk is het binnenkort strafbaar om naar de hoeren te gaan. De Franse Tweede Kamer heeft vandaag een wet goedgekeurd die dat regelt. Iedere Fransman die ’t buiten de deur zoekt bij een prostituee krijgt een boete van 1500 euro. Hoe controleren de Fransen dat? De politie patrouilleert en deelt boetes uit bij heterdaadjes. Franse hulpverleners staan niet te springen om de komst van de wet. Ze zijn bang dat de prostitutie uit ’t zicht verdwijnt, waardoor de prostituees lastiger te benaderen zijn. Slavernij Feministen zijn juist vóór de wet. Ze zeggen dat door het invoeren van het verbod op ‘hoerenlopen’ slavernij wordt tegengegaan. Vooral vrouwen uit het buitenland werken als prostituee in Frankrijk. Geschat wordt dat 80 tot 90 procent van de – grof geschat – 40.000 prostituees uit landen als Bulgarije, Roemenië, Nigeria, Kameroen of China komen. Veel van hen zijn slachtoffer van mensenhandel. Vrouwen in de prostitutie die daar zelf voor hebben gekozen, vrezen dat Verhandelingen - december 2013
de prostitutie verdwijnt in de illegaliteit. Ook worden potentiele klanten afgeschrikt door het verbod en de torenhoge boetes die gegeven worden.
Pooier In de wet is ook een regeling voor prostituees opgenomen. Zoals gezegd: veel van de prostituees zijn door mensenhandel in de prostitutie beland. “Er is hen vaak van alles beloofd door hun pooier, maar bij aankomst blijkt daar niets van waar”, zegt NOS-correspondent Ron Linker. Illegale prostituees kunnen in Frankrijk een verblijfsvergunning krijgen als ze hun pooier of een netwerk aangeven bij de politie.
Omdat er nogal wat gevaren kleven aan het aangeven van je pooier, heeft de Franse regering 20 miljoen euro vrijgemaakt om de prostituees te beschermen of juridische bijstand te bieden. Hoe die regelgeving precies wordt ingedeeld, is nog niet duidelijk. De Franse Senaat moet de wet nog goedkeuren. Strafbaar De Franse regering volgt met het verbod de aanpak van Zweden. Daar is het bezoeken van prostituees al strafbaar. De Zweden waren het eerste land ter wereld waar niet de prostituee, maar de bezoeker strafbaar is. Ook Duitsland werkt aan een nieuwe wetgeving om prostitutie-bezoek tegen te gaan. De nieuwe coalitie die in Duitsland wordt gevormd, wil klanten van prostituees die tegen hun zin werken, straffen. Als voor de klant overduidelijk is dat een vrouw gedwongen in de prostitutie werkt, maar toch betaalt voor seks, wordt diegene gestraft, schreef Der Spiegel deze week. ANP/NOS.nl, 4 december 2013 15
Voor hen die verloren lopen God, wij vragen u: vind hen die verloren lopen, die, gescheiden van hen van wie ze houden, over grenzen moeten gaan, uit hun land en weg van hun geboortegrond die niet meer weten waarheen. Vind hen, God, gij die altijd hen die verloren raakten zoekt en beschermt zoals een kloek haar kuikens. God, wij vragen u: wees aanwezig bij de vluchtelingen overal in de wereld, mensen die honger hebben en geen toekomst zien, die eenzaam zijn, hoewel ze met een massa zijn, die geen dak boven het hoofd hebben en geen schoon water om te drinken. Wees hun hoop, God, en hun burcht, als zij schreeuwen om gerechtigheid. En open, God, de oren van de wereld voor hun weeklagen. God, wij vragen u: laat hen die onder ons wonen, die zich vreemden voelen, ontworteld, een veilige woonplaats vinden, waar hun geschiedenis wordt gerespecteerd hun vaardigheden worden erkend zodat ze zonder vrees kunnen leven. Laat ons, God, hun nieuwe thuis zijn open ons hart voor hen.
God, wij vragen u: zing voor ons uw lied van aansporing, schilder voor ons het portret van de nieuwe wereld waarin geen mens meer voor oorlog vluchten moet, of voor geweld huis en haard hoeft te verlaten. Schilder ons uw wereld, waarin wij onderdeel van uw nieuwe schepping zijn uw volk, in geest en waarheid. Dat vragen wij u in naam van Jezus die zelf wist wat vluchten was. Hong Kong, Conferentie van christelijke Kerken in: Wisdom is Calling
Bestuur, medewerkers en staf van de SRTV wensen u een gezegend kerstfeest en een goed 2014
Hebt u uw SRTV-kerstkaarten en SRTV-decemberzegels al besteld?
Colofon is een uitgave van de Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel (SRTV) als bijdrage in de strijd voor een rechtvaardige, democratische samenleving. ING bank 42 05 57 t.n.v. SRTV, Den Bosch (IBAN: NL30INGB0000420557, BIC: INGBNL2A) KvK 34156001 16
Redactie: Ivonne van de Kar Gijs Lieffering Lucy Tillemans Wil van der Leeuw Kitty Simons Juul van den Berg
Redactieadres: SRTV Sint Janssingel 92 5211 DA Den Bosch telefoon: 073 - 615 44 44 e-mail:
[email protected] internet: www.srtv.info Verhandelingen - december 2013
