Migranten en dementie Jos van Campen, Geriater Slotervaartziekenhuis 19 Mei 2014
Afdeling Geriatrie Slotervaart ziekenhuis Amsterdam West 2004 Verdeling migranten Nederland Verdeling in Amsterdam Niet-westerse migranten
Meneer Dasdemir Boek Hollanda, Ayse Ustun, verhalen van de eerste generatie Turkse migranten
Meneer Dasdemir Geboren in 1938 platteland Kars Gezin leefde van landbouw Trouwde na militaire dienst 1961 In 1962 vertrokken naar België mijnen verbleef in pension, vrouw en kind bij zijn ouders. Keerde aantal keren voor een aantal jaar terug naar Turkije. In 68 werk in Nederland, Best, sokkenfabriek. Twee keer per jaar naar Turkije, drie kinderen. In 1975 komt echtgenote over. 10 jaar werkeloos. Van 85 tot 92 groenvoorziening gemeente. Vrouw werd ziek, woont nu met zijn vrouw bij zoon en schoondochter
Demografie niet-westerse migranten Eerste generatie Turkse en Marokkaanse migranten kwam in 60/70- er jaren, waren toen 25, nu 75 jaar
bron : nationaal compas 2012
Prevalentie dementie internationaal Incidentie hoger Gebaseerd op onderzoek UK, USA, Afrikaanse/Caribische populatie Hypothese: t.g.v. adipositas, diabetes mellitus, hypertensie is prevalentie hoger Deens onderzoek in Turkse populatie mogelijk incidentie twee maal hoger
Rosenbaum et al 2008
Gezondheid niet-westerse migranten in Nederland Obesitas, Nederlandse vr 11%, Surinaamse 20% , Turkse 30% , Marokkaanse 25% Diabetes Mellitus, prevalentie 3 maal hoger dan Nederlanders, 30% bij Turkse en Marokkaanse ouderen . Ziekte ontstaat jonger , moeilijker te behandelen (opvolgen adviezen) Hart- en vaatziekten, risico verhoogd Surinaamse mannen en vrouwen, Turkse mannen, ws t.g.v. Diabetes Mellitus, hypertensie, lipidenprofiel.
Hypertensie Surinamers 2 a 3 maal vaker , behandeling moeilijker door geringer effect cardiovasculaire medicatie ( bèta blokkers en ACE remmers)
NTVG mei 2013
Prevalentie dementie bij migranten in Nederland Prevalentie in Nederlandse situatie? Symbol-studie AMC/SLV/UVA Door epidemiologie verwachte stijging tenminste 2x sneller Waarschijnlijk meer Door hogere prevalentie tot 4 x snellere stijging dan onder Nederlanders
Aantal niet westerse migranten met dementie in de komende 15 jaar
In NL Allochtonen
Alzheimer Nederland
2014
2020
2040
260.000
307.000
423.000
Toename van 61% t.o.v. nu
28.000
38.000
60.000
Toename van 109% t.o.v. nu
Herkenning dementie bij migranten
Onderdiagnostiek Door: 1: Culturele factoren, opvattingen rond dementie en health illiteracy 2: Zorg aanbod gebonden factoren
Culturele factoren onderdiagnostiek dementie Pas later aanmelden bij huisarts of geheugen polikliniek Schaamte over symptomen, bijv Marokkaanse ouderen zien psychische problemen als taboe Beschouwen het als onderdeel ouder worden Relatieve onbekendheid met de ziekte
Ten tijde van vertrek 1970 levensverwachting Turkije en Marokko 55 jaar nu 72 in Marokko en Turkije
Mukadam N, Why do ethnic elders present later to UK dementia services 2011, Int Psychogeriatrics
Zorgaanbod gebonden factoren onderdiagnostiek De zorg is onvoldoende voorbereid op te verwachten groep eerste generatie migranten met dementie en andere neuropsychiatrische ziekten zoals afasie Het niveau van dementie diagnostiek voor etnische minderheden suboptimaal.
NIelsen T, assessment of dementia in ethnic minority patients in Europe. 2010 Int Psychoger
Drie barrières bij stellen diagnose dementie 1. Taalbarrière 2. Culturele factoren bij onderzoek geheugen en andere cognitieve stoornissen 3. Opleidingsniveau en analfabetisme
1. Taalbarrière Matige taal beheersing eerste generatie migranten: 60% geen of nauwelijks Nederlandse taalbeheersing
Verval taalvaardigheden bij dementie Tolken, kinderen, gêne bij kinderen, interpretatie van antwoorden? Vergoeding afgeschaft in 2012
Schellingerhout R Gezondheid en welzijn allochtone ouderen, SCP 2004
2. Culturele factoren “test wiseness”, in sommige culturen is het ongepast een vraag te stellen waar je het antwoord al op weet bijv. “welke dag is het”.
Niet in alle culturen vanzelfsprekend zo goed mogelijk te presteren
3. Laag opleidingsniveau en Analfabetisme Marokkaanse man boven 65: 80% geen opleiding voltooid, vrouw: 95%. Turkse man: 50%, vrouw: 90%. Voor de cognitieve screeningstesten die wij nu ter beschikking hebben is lezen en schrijven vereist. Bijv.: figuur tekenen, zin schrijven, klok tekenen Analfabetisme: niet kunnen lezen, Turkse ouderen: 17%; Marokkaanse ouderen: 36%
Maar ook: kunnen lezen en schrijven beïnvloedt de manier waarop wij denken, bijvoorbeeld letterfluency (test mentale snelheid) Schellingerhout R, gezondheid en welzijn van allochtone ouderen. SCP 2004
Goudsmit et al, Dementie diagnostiek bij oudere migranten, 2011 TGG
2004 start Geheugenpoli migranten Slotervaart Ontwikkeling tweetal diagnostische instrumenten taal- en cultuurvrij/arm
Ontwikkeling CCD : Cross Culturele Dementie screening in Slotervaart ziekenhuis i.s.m. UvA (Prof. Ben Schmand, hoogleraar neuropsychologie) en AMC (Juliette Parlevliet, geriater) Ergotherapeutische observatie van cultuurspecifieke handelingen
CCD: cross culturele dementie screenings test Taalarm, instructies via voice samples, geen tolk Respons: non-verbaal Cultuurvrij, foto’s, geen lijntekeningen Drie subtesten: cognitieve domeinen, geheugen en executieve functies Ontwikkeld voor Turks, Berbers, Arabisch, Surinaamse talen, Hindi en Sranantongo Gevalideerd 2009 en genormeerd 2013 Uitgave zomer 2014 (BSL)
Instructie met voice samples
Vormgeving JIPS Company, 2008
Ergotherapeutische observatie Beoordelen zelfstandig handelen Cultuur specifieke opdrachten, bijvoorbeeld theezetten, schoenenpoetsen, waterpijp schoonmaken
Naast ziekte diagnostiek ook zorgdiagnostiek Inventariseren van zorgbehoefte patiënt en mantelzorger
Zorggebruik eerste generatie niet-Westerse migranten Gebruik huisartsenzorg Turkse en Marokkaanse bevolking hoger ook wanneer rekening gehouden wordt met gezondheid
Geen eenduidigheid over gebruik specialistische zorg Bezoek aan geheugenpoli’s lager
UIters E, use of health services by etnic minorities, 2006 Eur Journal Pub,ic health
Gebruik thuiszorg Slechts 1% van de Marokkanen en 7% van de Turkse ouderen maakt gebruik van thuiszorg tov 16 % autochtone bevolking
Pharos expertise centrum gezondheidsverschillen
Woonsituatie ouderen met dementie 99% van de migranten met dementie woont thuis en wordt verzorgd door mantelzorgers
versus 70% van de Nederlandse ouderen
Alzheimer Nederland
Mantelzorg Vaker inzet mantelzorgers 30-50% Turkse en Marokkaanse ouderen krijgt mantelzorg vs 10-15% autochtone ouderen
Mezzo, RIVM, Nat kompas volksgezondheid, Alzheimer Nederland
Risico overbelasting mantelzorger ondanks satisfactie Vanzelfsprekendheid mantelzorgverlening, respect voor ouder Sociale druk Mantelzorgers zijn jonger dan autochtone mantelzorgers, moeten aandacht verdelen eigen gezin, opleiding, baan (sandwich) Onbekendheid met symptomen dementie: achterdocht, apathie, omkering dag-nachtritme
Diagnose dementie vaak niet gesteld Minder gebruik zorg- en welzijnsvoorzieningen
Willemsen M, van Wezel N, mantelzorg ondersteuning in niet westerse culturen, Denkbeeld 2012
Welke cultuur specifieke zaken ontwikkeld in Amsterdam? Cultuurspecifieke dagverzorgingsprojecten ( Darkom, marokkaanse vrouwen, Dagcentrum Flevohuis, Dagcentrum Hudsonhof, huis van de wijk de Aker, Amsterdamse ontmoetings centra etc) . zie WWW GGD sociale kaart Woonzorgvoorziening: Al Noor ( Nieuw West) Diverse thuiszorg organisaties
Samenvatting Snellere stijging dementie onder migranten Achterblijven herkenning Aangepaste diagnostiek noodzakelijk CCD Aangepaste zorgdiagnostiek Lager zorggebruik Gevaar overbelasting mantelzorger
Congres Crossculturele aspecten van dementie: 10 oktober 2014
Literatuur Wilemsen M, Mantelzorg ondersteuning in niet westerse Culturen. Denkbeeld 2012 Pharos, expertise centrum gezondheids verschillen, factsheet Mezzo feiten en cijfers Rosenbaum, dementia in elderly Turkish immigrants 2008 Alzheimer Nederland, feiten en over dementie en allochtonen 2014 Adelman S prevalence of dementia in african caribian, 2011 Br J Psych Van Wezel N, family care for immigrants with dementia, 2014 Dementia NTVG 4 mei 2013 over de grens F Kortman, transculturele psychiatrie 2010
Literatuur Broersen S , artsen in de knoop zonder tolkenvergoeding 2014, medisch contact Kwaliteitsnorm tolkgebruik bij andertaligen in de zorg, 2014 Nivel M Goudsmit et al Dementie diagnostiek bij oudere migranten, 2011 Tijdsch Gerontol Geriatr UIters E, Use of health care services by ethnic minorities2006 European Journa public health NIelsen T Assessment of dementia in ethnic minority patients 2010 Int Psychogeriatr Schellingerhout R Gezondheid en welzijn van allochtone ouderen 2004 SCP www huisarts en migrant farmacotherapie
