DE PONTJES
FIETS
Tekst en fotografie Marjolein van Rotterdam
FIETSEN
RONDE
DEEL II: OVERIJSSEL, FRIESLAND, NOORD- EN ZUID-HOLLAND 4 dagen, 22 pontjes! Met klinkende namen als Snoeckbears, Hin’ en wer, De Oerhaal en ‘Droech oer de feart’. Nederland blijft het mooist vanaf het water. Ook op de fiets.
De zijlboot, over het Zijl bij Warmond.
24
3 - 2010
OP1003_Pontjesroute 24
08-04-2010 16:40:08
Middenin de meest romantische pontscène van mijn leven wordt er gebeld
Het veer Blokzijl-Jonen wordt bemand door een frisse, ondernemende telg van een familie die het veer reeds lang in haar bezit heeft. Net als de theetuin aan de overkant. De pontbaas z’n moeder zwaaide daar eerst de scepter; nu is ook de tuin van hem. ‘Kom wat drinken’, zegt hij. Maar dat doen we niet. Het is nog te vroeg. En juist daarom zo mooi. We rijden liever nog even verder door De Wieden, een romantisch landelijke omgeving met een oer-Hollandse tien. Bovendien komt zometeen, na wat verende fietspaden op veen, bij Muggenbeet theetuin Geertien, de vaste stop van Sietse en Hielke, de jongens van de Kameleon. En een begrip in de regio vanwege de ‘brok’, een specialiteit van natte speculaas, maar ook om het uitzicht op klungelende schippers. We gaan er eens gezellig voor zitten. Maar nu gebeurt er niets.
DRIE DODEN Theetuinen en veerponten gaan goed samen. Wie moet wachten op de pont, neemt een bakkie en maakt een praatje. Op het eilandje De Burd, vlakbij Grouw, hebben we alle tijd. De pont van het eiland af gaat nog lang niet. Zo ontmoeten we Jan. Hij vertelt alles over de waardeloze gemeente die Grouw is, over de belachelijke patsers die de belachelijke boerderettes bewonen die zijn uitzicht verpesten (en die de belachelijke gemeente heeft laten bouwen), en over zijn boot De Catharina, een oud zeilschip dat hij zonder noemenswaardige ervaring met de hand heeft gerestaureerd, of liever heeft nagebouwd. Hans Wiegel zelf heeft ‘m nog te water gelaten. ‘Dat was mooi, want we moesten drie uur op hem wachten en toen werd het pas echt gezellig.’ Op de pont, waar we toch nog net op tijd op terecht weten te komen, wordt het ook gezellig, hoewel riskant. Wie meegaat met de Snoeckbears vaart ‘op eigen risico’. ‘Gebeurt er dan weleens wat?’, vraag ik. ‘Nou’, zegt de veerman, ‘we maken hier in één seizoen 40.000 overzetten. Daar komen hooguit drie mensen per jaar bij om.’ Om het risico nog wat te verhogen gunt de pontbaas ons een extra rondje over de Grêft.
De schalkediep, de pont tussen Garijp en Suawoude.
Deel 1
In Op Pad 6/2005 publiceerden we over het eerste deel van de Pontjesronde door Nederland, de andere helft van de ronde door de noordelijke helft van Nederland, van Den Haag naar Kampen. Voor de gelegenheid kun je dat verhaal downloaden van www.oppad.nl, zodat je de hele route compleet hebt.
PRIMA GEDAAN, LADY De veermannen worden steeds lolliger. Een paar ponten verderop, na de Hin’ en wer en De Oerhaal, treffen we Johannes op de zonnepont Schalkediep. Een blije, knappe en komische schipper (wij: ‘Hoelang doet u dit al?’, hij: ‘Vanaf tien uur’). Johannes houdt van gezellig. Hij heeft een club van een stuk of vijfentwintig schippers, die allemaal op de zonnepont over het Prinses Margrietkanaal bij Suawoude varen. Ze komen vaak bij elkaar, voor de lol. ‘Misschien kun jij dat touw even aangooien, lady?’, zegt hij als we bijna aan de overkant zijn. Ik pak het touw en voel me groeien in mijn rol. ‘Prima gedaan, lady’, zegt Johan-
Gedicht op de oprit naar de pont Garijp-Suawoude.
3 - 2010 25
OP1003_Pontjesroute 25
08-04-2010 16:40:25
Wie meegaat met de Snoeckbears vaart ‘op eigen risico’
BLOKZIJL-JONEN
GARIJP-SUAWOUDE ZIJLBOOT OVER HET ZIJL
VEENHOOP - HOOIDAMMEN
nes, en ik groei nog meer. Meteen gooi ik het eruit: ‘Kan ik het vak hier leren?’ ‘Natuurlijk, lady’, zegt Johannes. ‘Kom jij maar in mijn bootje. Als je hier vrijwilliger wordt, maak ik van jou de beste schipper.’ ‘Oooh Johannes!’, bloos ik. ‘Gaan we dan de hele dag samen varen?’
GOUDEN VOGEL Middenin de meest romantische pontscène van mijn leven wordt er gebeld. Fietsbellen. ‘Ga je nou nog een keer mee, Van Rotterdam?’ De pontjesclub wordt ongeduldig. ‘Er zijn nog meer pontjes, hoor.’ Stelletje fanaten. Johannes geeft me een tikje op mijn arm. ‘Ga maar, lady. En tot gauw.’ Ik zweef weg. Pas in de Prinsentuin, de tuin van een van de Prinsen Van, in het centrum van Leeuwarden, kom ik een beetje tot mezelf. We gaan wat drinken en we zijn net de gracht overgezet door alweer een schattig pontje (in 1849 voer er hier al 26
een), en door een allerschattigst schippertje – hoewel deze de stemgerechtigde leeftijd nog niet heeft bereikt. ‘Ik ben bijna zeventien, mevrouw’, zegt het ventje. Het restaurant in de Prinsentuin heet de Koperen Tuin – Vestdijk dus. De eeuwig verliefde schrijver beschreef de Prinsentuin in zijn beroemdste boek. ‘Voor mij was het een wonderlijke tuin, nog voordat je in mijn leven kwam om met me te dansen.’ Er waren gouden vogels in de tuin, volgens Vestdijk. ‘Ook wel ganzen en pauwen, maar voornamelijk gouden vogels.’ Een gouden vogel… Ik dwaal alweer af naar Johannes.
DOMINEE Drie uur is het intussen, en we gaan nog naar Workum – via de pont Gaastmeer– Nijhuizum over de Grons. En nog een daar vlakbij, van Gaastmeer naar It Heidenskip, over de Inthiemasloot. De eerste heet Droech oer de feart, wat onze huis-
fries vlot vertaalt als Droog over de vaart. Hij weet ook dat de tweede pont lang onderwerp van een boerenruzie was. Boer één had een pont, maar moest over Boer twees terrein om erbij te komen. Die weigerde. Aan de schipper van de Droech vraag ik hoe de vlag er nu bij hangt. ‘Ach, die dwarse boeren’, zegt de zelf ook boerende schipper. ‘Maar ik geloof dat het nu wel weer gaat.’ De dwarse boer valt inderdaad mee. Hij is nu een dominee. Eerst weten we dat niet. We kijken de keurige meneer die op ons afkomt dan ook wat argwanend aan. ‘Waarmee kan ik u van dienst zijn?’, vraagt die niettemin opgewekt. ‘We willen over’, zeggen wij. Hij gaat ons voor. ‘Weet u wat ik hier laatst meemaakte?’, kletst hij, terwijl hij onze fietsen op de pont plaatst. ‘Er kwam een mevrouw uit Aerdenhout. Hoe wárkt dat hier?, zei ze. Ik zeg, kent u het lied van Drs. P., Heen en Weer? Zo werkt dat.
3 - 2010
OP1003_Pontjesroute 26
08-04-2010 16:41:02
GAASTMEER IT HEIDENSKIP
DE SNOECKBEARS, GROUW
ALS IK NOU DEZE FIETS DAAR ZET.... PONTBAAS OP HET VEER STAVOREN-ENKHUIZEN
DE IN ERE HERSTELDE PONT VAN VALKENBURG (ZH)
De Feiten
HET GEBIED Pontjes liggen in het water en de tocht voert dan ook door waterrijk gebied. Onder meer de volgende natuurgebieden liggen op de route: de Wieden, de Weerribben, de Alte Feanen, de Beemster, de Eilandspolder. Verder vooral veel platteland, Friesland, het IJsselmeer en het Groene Hart. DE ROUTE Van Kampen naar Den Haag via Friesland. Totaal 427 km in vier dagen (dag 1 117 km; dag 2 104 km; dag 3 105 km; dag 4 101 km). ZWAARTE/MOEILIJKHEIDSGRAAD Relaxed fietsen over vooral fietspaden. Geen vuiltje aan de lucht. Wij fietsten tamelijk grote afstanden per dag, maar je kunt de etappes makkelijk naar believen inkorten. MARKERING Een groot deel van de route loopt gelijk met LFroutes, altijd gemarkeerd. De hele route staat op www.oppad.nl. BESTE TIJD Pontjestochten kunnen alleen in de zomer. Veel veren houden er van de herfstvakantie tot de paasvakantie mee op. Sommige varen alleen in de zomervakantie, andere niet elke dag (niet op zondag, juist wel alleen in het weekend). OVERNACHTEN Nergens een probleem. Vooral in Friesland stikt het van de adressen. Wij gebruikten campings en 1 jeugdherberg. MEER FEITEN www.oppad.nl
ZIJLBOOT
3 - 2010 27
OP1003_Pontjesroute 27
08-04-2010 16:41:40
Nederland
Pontcijfers
• Per jaar worden door de veerdiensten in Nederland 37 miljoen betalende personen overgezet. • Per jaar wordt zo 244 miljoen euro bespaard op de kosten van het omrijden, tijdverlies en extra belasting van het milieu • Per jaar zijn er dankzij de ponten 76 verkeersongevallen met letsel minder. bron: nieuwsbrief Vrienden van het voetveer
28
3 - 2010
OP1003_Pontjesroute 28
08-04-2010 16:42:12
De wei in na de Oerset, de pont Gaastmeer It Heidenskip.
Zelf de pontjesroute fietsen? Aanvullende praktische informatie, zoals een globale routebeschrijving van dag tot dag, slaapadresjes en informatie over kaarten en gidsen, vind je in een handige pdf met praktische informatie op www.oppad.nl
oppad.nl
Download de pdf met praktische informatie
‘Juist’, zei zij, ‘dus u vaert steeds maer naer de euverkant? Prima. Dan ga ik nu koffiedrinken, en keer straks weer.’ Na een uur kwam ze terug. Ik zet haar af, en vraag haar hoe het was. ‘Het was een ongecompliceurde euvertocht, sprak zij.’’ Als wij afstappen, zegt hij: ‘Dit is zeker uw eerste pont met een dominee?’ En legt dan uit dat de pont en de boerderij van vrienden zijn, en hij het varen voor de lol in zijn vakantie doet.
ZELFBEDIENINGSPONTJES
De schipper van de Zijlboot.
De hele pontjesclub voelt zich volmaakt gelukkig. Het Friese land is onwaarschijnlijk prachtig en de ponten, de boer en de dominee doen de rest. Het fijne gevoel blijft ook de volgende dag, als we door het Gaasterland naar Stavoren rijden om over te varen naar Enkhuizen. Maar de boot Enkhuizen-Stavoren is een domper. Veel te groot. Aan de overkant gaat het onbezorgde leven gelukkig door. Het is zondag, dus druk op de fietspaden langs het IJsselmeer, maar wel lekker met de wind in de rug. Ook Hoorn, de Beemster, en de pontjes in deze hoek zijn fijn. Het zijn veelal zelfbedieningspontjes – pedaal intrappen, op het kruisende vaarverkeer
letten en zwengelen – we hebben het idee dat er van dit soort pontjes steeds meer komen. Voor wie het pontenhart op de juiste plaats heeft een goede zaak natuurlijk, al ontberen ze Johannesen. Die zijn er op onze laatste dag, voorbij Amsterdam, gelukkig weer wel. Een lieve pontbaas die zich te lelijk vindt voor een foto, één met een cowboyhoed, Rinus de jonge god, de Joegoslavische god en een mevrouw. ‘Ik doe dit al tien jaar voor mijn zoon’, zegt zij. ‘Hij heeft ook de pomp hè? Als ik zijn pontje niet vaar, dan gaat het gewoon níet. En als hij iemand moet gaan inhuren, komt het niet uit.’
ZIJLBOOT Het lijkt wel of het bij het vak hoort. Alle pontbazen zijn lief. Een van de laatsten is de jonge Joegoslavische god. Hij werkt op de Zijlboot, het pontje van de Zijldijk in Warmond naar de Leidse Merenwijk. Een caravan op de dijk is zijn domicilie, vriendelijkheid zijn visitekaart. Als hij aanlegt en we even moeten wachten tot hij weer vertrekt, duikt hij de caravan in. Met een bakje druiven komt hij er weer uit. ‘Hier’, zegt hij, ‘maak ze maar lekker op.’ En fluitend stapt hij alvast de Zijlboot op. 3 - 2010 29
OP1003_Pontjesroute 29
08-04-2010 16:42:34
