Meting economisch klimaat, november 2013

Meting economisch klimaat, november 2013

1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38%. De helft van de respondenten is zzp’er (465 ondernemers, 49%). Het aandeel mannen ligt een stuk hoger dan het aandeel vrouwen (69% versus 30%). Respons naar branche en Amsterdam Economic Board-sector is opgenomen in de bijlage.

1.2 Invloed van de recessie De recessie heeft in de afgelopen jaren voor het merendeel van de respondenten invloed gehad op hun onderneming, er zijn slechts 139 respondenten (15%) die aangeven dat de recessie geen invloed had op hun bedrijf. Voor de overige ondernemers waren de gevolgen vooral: vermindering van de omzet, afname van het aantal klanten en het feit dat er meer bezuinigd moest worden en minder geïnvesteerd kon worden, zie figuur 1.1 (er konden bij deze vraag meerdere antwoorden gegeven worden). Voor een aantal ondernemers had de recessie ook positieve gevolgen, zoals toename van de omzet en vermindering van de concurrentie. Figuur 1.1 Invloed van de recessie op de onderneming (procenten) minder omzet minder klanten meer moeten bezuinigingen minder geïnvesteerd meer concurrentie gekregen verslechtering solvabiliteit meer moeite krediet te verwerven personeel moeten ontslaan meer omzet minder concurrentie gekregen meer geïnvesteerd meer klanten gestart met ondernemen verlaging van mijn tarieven extra personeel aangenomen concentratie activiteiten in A'dam verhoging van mijn tarieven failliet gegaan verbeterde solvabiliteit minder hoeven bezuinigen geen gevolgen andere gevolgen

% 0

10

20

30

40

50

60

70

1

Gevraagd naar het belangrijkste effect voor de onderneming blijkt dat minder omzet voor de meeste het belangrijkste gevolg is (door 387 ondernemers genoemd, dat is 41% van alle respondenten en 48% van de ondernemers die aangeven dat de recessie invloed had op de onderneming). Minder klanten en een verlaging van de tarieven zijn daarna genoemd als het meest belangrijke effect. Als we kijken naar het verschil tussen zzp’ers en andere ondernemers blijken voor beide groepen minder omzet het belangrijkste gevolg van de recessie. Zzp’ers noemen vervolgens minder klanten en een verlaging van de tarieven als belangrijkste effect. Voor andere ondernemers waren dat een verslechterde solvabiliteit van de onderneming en minder klanten. In tabel 1.2 staan alle gevolgen op een rij, voor de totale groep (kolom 1), de zzp’ers (kolom 2) en de andere ondernemers (kolom 3). Tabel 1.2 Belangrijkste gevolg van de recessie, van meest- naar minst genoemd totaal

zzp

andere ondernemers

minder omzet

minder omzet

minder klanten

minder klanten

verlaging van mijn tarieven verslechtering solvabiliteit van de onderneming meer concurrentie gekregen

verlaging van mijn tarieven

minder omzet verslechtering solvabiliteit van de onderneming minder klanten

meer concurrentie gekregen

verlaging van mijn tarieven

meer omzet

meer moeten bezuinigingen

meer moeten bezuinigingen

meer omzet

personeel moeten ontslaan

meer moeten bezuinigingen verslechtering solvabiliteit van de onderneming minder geïnvesteerd

meer moeite krediet te verwerven

gestart met ondernemen

meer moeite krediet te verwerven

minder geïnvesteerd

meer klanten

minder geïnvesteerd


meer geïnvesteerd


meer klanten

verhoging van mijn tarieven

meer klanten

meer geïnvesteerd

minder concurrentie gekregen

extra personeel aangenomen

failliet gegaan

meer moeite krediet te verwerven verbeterde solvabiliteit van de onderneming failliet gegaan

meer geïnvesteerd

meer omzet

extra personeel aangenomen verhoging van mijn tarieven

minder concurrentie gekregen personeel moeten ontslaan meer concentratie van activiteiten in Amsterdam minder moeten bezuinigen verbeterde solvabiliteit van de onderneming

personeel moeten ontslaan meer concurrentie gekregen

failliet gegaan verhoging van mijn tarieven minder concurrentie gekregen meer concentratie van activiteiten in Amsterdam minder moeten bezuinigen

:

Inkomensbronnen Voor ruim de helft van de respondenten is het inkomen uit deze onderneming de enige inkomstenbron (54%). Een op de vijf heeft inkomen van een partner, 9% heeft inkomen uit pensioen, 9% uit vermogen, 8% heeft inkomen uit een andere onderneming, 6% uit een andere baan in loondienst en 3% heeft een uitkering. Voor zzp’ers is het inkomen uit de onderneming minder vaak de enige inkomstenbron dan voor andere ondernemers: 49% versus 59%. Zzp’ers hebben daarentegen iets vaker inkomen van een partner: 21% geeft dit antwoord versus 17% van de andere ondernemers. Slecht 1% van de andere ondernemers ontvangt een uitkering, van de

2

zzp’ers is dat 5%. Zij ontvangen meestal WAO, bijstand of een WW. Voor de overige verschillen tussen zzp’ers en andere ondernemers, zie figuur 1.3.

Tabel 1.3 Inkomensbronnen, gesplitst naar zzp en andere ondernemers (procenten)

onderneming is enige inkomensbron inkomen partner pensioen vermogen baan in loondienst uitkering andere onderneming(en) geen antwoord anders

% 0

10

20

30 zzp

40

50

60

70

andere ondernemers

Ondernemers konden bij deze vraag meer antwoorden geven. Indien zij meer dan één bron van inkomen hebben is gevraagd naar hun belangrijkste bron van inkomen. Van de 403 ondernemers met meer dan één bron van inkomen geeft ruim de helft aan dat het inkomen uit deze onderneming hun belangrijkste inkomen is (54%). Dit geldt minder vaak voor zzp’ers dan voor andere ondernemers (48% versus 60%). Voor 14% van alle ondernemers is het inkomen van de partner de belangrijkste bron van inkomen, voor 9% is dat inkomen uit een baan in loondienst en voor nog eens 9% is dat pensioen. Zzp’ers noemen minder vaak inkomen uit een andere onderneming als belangrijkste inkomstenbron (1% versus 7%). Andersom geldt dat zzp’ers wat vaker aangeven dat inkomen van hun partner (17% versus 10%), inkomen uit pensioen (12% versus 7%) of een uitkering (6% versus 2%) hun belangrijkste inkomstenbron is. Ongeveer een kwart van de respondenten die naast de onderneming een baan in loondienst heeft, is hiermee begonnen vanwege de economische recessie (28%, oftewel zestien ondernemers, waarvan dertien zzp’ers). Het grootste deel is van plan hier ook mee door te gaan als de recessie is afgelopen (72%).

1.3 Toekomstverwachting Sinds enkele maanden gaan er geluiden op dat de economie aan het aantrekken is. Het CPB verwacht dat de economie in 2014 weer gaat groeien, zij het in zeer beperkte mate. De AEX-index vertoont sinds medio 2012 een opgaande lijn, al in de magische grens van 400 nog steeds niet gepasseerd en ook het consumenten- en producentenvertrouwen zijn

3

langzaam aan het verbeteren, maar nog steeds negatief. Tegelijkertijd is de werkloosheid hoog en is de verwachting dat deze nog wel even hoog zal blijven. Ongeveer een kwart van de respondenten antwoordt positief op de vraag of zij het gevoel hebben dat de economie aan het aantrekken is (26%). Iets minder dan een kwart (23%) heeft juist het gevoel dat de economie verslechtert. Een groter deel, 40%, heeft het gevoel dat de economische situatie stabiel is. Zzp’ers en andere ondernemers verschillen hierin nauwelijks van elkaar, zie figuur 1.4. Figuur 1.4 Heeft u het gevoel dat de economie aan het aantrekken is?

totaal (n=956)

zzp (n=465)

andere ondernemers (n=491) % 0

20

40

60

80

100

ja nee, voor mijn gevoel is de economische situatie stabiel nee, voor mijn gevoel verslechtert de economische situatie weet ik niet / geen antwoord

De ondernemers die het gevoel hebben dat de economie aantrekt merken dat vooral aan toename van de omzet (door 53% van hen genoemd), toename van het aantal klanten (door 48%) genoemd en door toenemende investeringen (12%). Andere antwoorden zijn toenemende concurrentie en verbetering van de solvabiliteit. Overige antwoorden zijn de algemene indruk, berichtgeving in de media en toename van het consumentenvertrouwen. Andere ondernemers merken wat vaker een toename van de omzet dan zzp’ers. Aan diegenen die momenteel (nog) niet het gevoel hebben dat de economie aan het aantrekken is, is gevraagd of zij een positieve verandering van de economische situatie verwachten en zo ja, wanneer. Bijna een op de vijf van hen ziet het negatief en verwacht geen verbetering (18%). Zzp’ers lijken wat minder positief dan andere ondernemers: van deze groep zzp’ers verwacht 22% geen verbetering, versus 15% van de andere ondernemers. Bijna een derde verwacht dat het in elk geval twee jaar of langer duurt (31%, onder zzp’ers is dat 27%, onder andere ondernemers 36%). De overige zien de positieve verandering iets sneller, 27% denkt binnen een à twee jaar (24% van de zzp’ers, 29% van de andere ondernemers) en 6% verwacht dat het binnen een jaar zal verbeteren 96% versus 7%), zie figuur 1.5.

4

Figuur 1.5 Wanneer verwacht u een positieve verandering van de economische situatie?

totaal (n=706)

zzp (n=358)


20

40

binnen een jaar over meer dan twee jaar

60

binnen een à twee jaar ik verwacht geen verbetering

80

100

over twee jaar weet ik niet/geen antwoord

De verwachtingen van de eigen omzet in 2013 zijn wisselend. Van alle respondenten verwacht 27% een hogere omzet dan in 2012, 32% verwacht dat de omzet (ongeveer) gelijk zal zijn aan 2012 en 39% denkt minder omzet te hebben (2% weet het niet). Nietzzp’ers zijn wat positiever over hun verwachte omzet dan zzp’ers. Figuur 1.6 Wat verwacht u qua omzet van uw bedrijf voor 2013?

totaal (n=956)

zzp (n=465)


20

40

60

80

100

in 2013 meer omzet dan in 2012 in 2013 een omzet die (ongeveer) gelijk is aan 2012 in 2013 minder omzet dan in 2012 weet ik niet/geen antwoord

Volgens verwachting gaan ondernemers die het idee hebben dat de economie aan het aantrekken is, veel vaker uit van een stijging van hun omzet dan ondernemers die het

5

idee hebben dat de economische situatie verslechtert. De laatstgenoemde groep verwacht veel vaker in 2013 een lagere omzet dan in 2012. ZZp’ers die geen effect hebben ervaren van de crisis Er zijn tachtig zzp’ers die aangeven geen effect te hebben ervaren van de crisis (47 mannen, 59%). Tien procent van hen werkt twee jaar of korter als zelfstandige, 29% werkt tussen de 3 en 5 jaar als zelfstandige, 15% tussen de 6 en tien jaar en het grootste deel (46%) al meer dan 10 jaar. Het lijken dus vooral de zzp’ers die al langer zelfstandig zijn die geen effect hebben ondervonden van de crisis. De zzp’ers zijn tussen de 32 en 75 jaar (gemiddelde leeftijd is 52 jaar). Zie onderstaande tabellen voor branches en sectoren Tabel 1 Zzp'ers zonder effect van de crisis, naar EDBA sectoren sector

aantal

perc.

Creatieve industrie

23

28,8

Financiële- en zakelijke dienstverlening

21

26,3

ICT/eSience

11,3

11,3

Life Sciences

2

2,5

Toerisme & congressen

2

2,5

Nee

26,3

26,3

onbekend

2,5

2,5

totaal

80

100

branche

aantal

perc.

industrie

2

2,5

bouwnijverheid

2

2,5

groot- en detailhandel; reparatie van auto's

1

1,3

Tabel 2 Zzp'ers zonder effect van de crisis, naar branche

vervoer en opslag informatie en communicatie financiële instellingen

1

1,3

12

15,0

5

6,3

advisering, onderzoek en overige specialistische zakelijke dienstverlening

23

28,8

cultuur, sport en recreatie

12

15,0

overige dienstverlening

20

25,0

onbekend totaal

2

2,5

80

100

Voor 57,5% van de zzp’ers die geen effect hebben gemerkt van de crisis (46 personen) is het inkomen uit deze onderneming de enige inkomensbron, de overige 42,5% (34 personen) heeft naast dit inkomen nog een andere inkomensbron. Inkomen van een partner (voor twaalf zzp’ers, 15%) en pensioen (voor elf zzp’ers, 14%) zijn het meest genoemd. Vijf zzp’ers hebben hiernaast een baan in loondienst, deze zijn zij geen van alle gestart als gevolg van de crisis. Voor bijna de helft van de zzp’ers met meerdere bronnen van inkomsten is het inkomen uit deze onderneming de belangrijkste bron van inkomen. ZZp’ers die alleen positieve effecten hebben ervaren van de crisis Er zijn negentien zzp’ers die aangeven alleen positieve effecten te hebben ervaren van de crisis (14 mannen, 74%). Vijf procent van hen werkt twee jaar of korter als zelfstandige, 32% werkt tussen de 3 en 5 jaar als zelfstandige, 16% tussen de 6 en tien jaar en het

6

grootste deel (47%) al meer dan 10 jaar. Ook nu zijn het dus blijkbaar de zzp’ers die al langer zelfstandig zijn die positieve effecten hebben ondervonden van de crisis. De zzp’ers zijn tussen de 32 en 69 jaar (gemiddelde leeftijd is 50 jaar). Zie onderstaande tabellen voor branches en sectoren Tabel 1 Zzp'ers met alleen positieve effecten van de crisis, naar EDBA sectoren sector

aantal

perc.

Creatieve industrie

8

42,1

Financiële- en zakelijke dienstverlening

9

47,4

ICT/eSience

1

5,3

Nee

1

5,3

19

100

branche

aantal

perc.

industrie

1

5,3

informatie en communicatie

1

5,3

11

57,9

2

10,5

4

21,1

80

100

totaal

Tabel 2 Zzp'ers met alleen positieve effecten van de crisis, naar branche

advisering, onderzoek en overige specialistische zakelijke dienstverlening cultuur, sport en recreatie overige dienstverlening

totaal

Voor 12 personen (63%) van de zzp’ers die alleen positieve effecten hebben gemerkt van de crisis is het inkomen uit deze onderneming de enige inkomensbron, de overige zeven personen (37%) hebben naast dit inkomen nog een andere inkomensbron. Inkomen uit pensioen (voor vier zzp’ers) en vermogen (voor drie zzp’ers) zijn het meest genoemd. Een zzp’er heeft hiernaast een baan in loondienst, maar is hiermee niet gestart als gevolg van de crisis. Voor een derde van de zzp’ers met meerdere bronnen van inkomsten is het inkomen uit deze onderneming de belangrijkste bron van inkomen, voor een even groot deel is dat het inkomen uit pensioen.

7

2 Verschil tussen branches zzp’ers

In dit hoofdstuk worden de belangrijkste gevolgen van de crisis en de toekomstverwachtingen van zzp’ers weergegeven voor drie verschillende branches: creatieve industrie, advisering en onderzoek en bouw (het aantal respondenten ‘overige zakelijke dienstverlening was te klein om apart weer te geven).

2.1 Belangrijkste gevolgen van de crisis voor zzp’ers In de onderstaande figuur staan de belangrijkste gevolgen van de recessie weergegeven naar branche. Het gaat hierbij alleen om zzp’ers. Dezelfde vraag werd gesteld in 2010 (bron: zzp’ers in Amsterdam), de resultaten uit dit onderzoek staan ook in de tabel. Tabel 2.1 Belangrijkste gevolg van de recessie, zzp’ers naar branche

sector

Creatieve industrie (n=172) 2010 2013

Advisering & onderzoek (n=132) 2010 2013

2010

Bouw (n=15) 2013*

Minder omzet

28

45

9

40

31

67

Minder klanten

23

16

15

8

24

7

Meer concurrentie

8

3

4

5

10

0

Meer bezuinigen

5

5

6

2

1

0

Meer omzet

1

3

6

6

0

0

Minder investeringen

2

2

2

2

3

0

Verslechtering solvabiliteit

2

2

2

1

2

0

Meer moeite met kredietverwerving

0

0

2

0

3

0

Verlaging tarieven

-

7

-

9

-

7

weet ik niet/ geen antwoord

6

1

4

4

7

7

16

13

41

17

12

13

geen effect

2.2 Toekomstverwachting In hun verwachting van de eigen omzet van 2013, is men in Advisering & Onderzoek positiever dan de creatieve Industrie en de bouw, zie figuur 2.2.

8

Figuur 2.2 Verwachting eigen omzet van 2013

bouw (n=15)

advisering en onderzoek (n=132)

creatieve industrie (n=172) % 0

20

40

60

80

100


Zzp’ers werkzaam in Advisering & Onderzoek hebben vaak het gevoel dat de economische situatie stabiel is, in de bouw hebben ze het vaakst het gevoel dat de situatie verslechtert, zie figuur 2.3. Figuur 2.3 Het gevoel dat de economie aan het aantrekken is

bouw (n=15)



20 ja

40

60

80

100

nee, voor mijn gevoel is de economische situatie stabiel nee, voor mijn gevoel verslechtert de economische situatie weet ik niet / geen antwoord

Aan de respondenten die het gevoel hebben dat de economie aan het aantrekken is, is gevraagd waaraan ze dat merken. In de bouw waren er drie ondernemers die het gevoel

9

hadden dat de economie aantrekt, een van hen merkt het aan een toenemende omzet, een aan een toename in het aantal klanten en een merkt meer activiteit bij klanten, bijvoorbeeld in de vraag naar informatie of offertes. Figuur 2.4 Waaraan merkt men dat de economie aantrekt?

toename klanten

toename omzet toename concurrentie toename investeringen verbetering solvabiliteit afname concurrentie overig % 0

10

20

30


40

50

60

creatieve industrie (n=32)

Aan de respondenten die het gevoel hebben dat de economische situatie stabiel is of verslechterd, is gevraagd wanneer ze een positieve verandering verwachten. Ongeveer een vijfde heeft hierop geen antwoord. Bij Advisering & Onderzoek is men opnieuw het meest positief, in de Creatieve Industrie verwacht een kwart geen verbetering, zie figuur 2.5. Figuur 2.5 Wanneer verwacht men positieve verandering?

bouw (n=12)



10

20 40 binnen een jaar over twee jaar ik verwacht geen verbetering

60

80 100 binnen een à twee jaar over meer dan twee jaar weet ik niet/geen antwoord

3 Verschillen tussen branches totaal

In tabel 3.1 staan de belangrijkste gevolgen van de recessie naar de meest voorkomende branches weergegeven, gesplitst naar zzp’ers en andere ondernemers. Tabel 3.1 Belangrijkste gevolg van de recessie, zzp’ers en andere ondernemers naar branche, procenten, 2013 Advisering & onderzoek zzp n= 107

ov. dienstverlening

Informatie en communicatie

Financiële en zakelijke diensten

ander en n=79

zzp n=75

ander en n=74

zzp n=77

ander en n=56

zzp n=77

ander en n=56

Creatieve industrie zzp n= 149

Bouw

ander en n= 107

zzp n=13

and eren n= 15

Minder omzet

50

52

45

65

52

34

41

46

52

48

77

20

Minder klanten

10

4

12

8

13

5

9

7

18

5

8

20

Meer concurrentie

7

3

5

1

4

7

8

4

3

6

0

7

Meer bezuinigen

3

4

3

0

3

7

2

3

5

8

0

0

Meer omzet

8

5

7

4

0

2

8

4

4

3

0

13

Minder investeringen

3

3

1

0

1

2

0

5

3

1

0

13

Verslechtering solvabiliteit

1

8

8

5

4

5

2

7

2

7

0

13

Meer moeite met kredietverwerving

0

4

0

1

0

5

1

1

0

4

0

0

11

6

9

4

20

11

18

9

8

4

8

0

meer klanten

2

0

1

1

0

2

3

0

1

1

0

0

verhoging tarieven

0

0

0

0

0

2

0

0

0

2

0

0

meer geïnvesteerd concentratie van activiteiten in Amsterdam gestart met ondernemen

2

0

0

3

0

0

1

0

1

0

0

0

0

0

0

1

0

0

0

0

0

1

0

0

1

0

0

1

1

2

0

1

1

3

0

0

failliet gegaan

0

0

1

0

0

0

0

0

0

1

0

7

personeel moeten ontslaan

1

5

0

3

0

5

0

5

1

2

0

0

extra personeel aangenomen

0

1

0

0

0

4

0

1

0

1

0

0

minder concurrentie gekregen

1

0

0

0

0

2

1

0

0

0

0

minderhoeven bezuinigen verbeterde solvabiliteit van de onderneming weet ik niet/ geen antwoord

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

1

0

0

0

0

0

0

2

6

7

1

1

5

6

7

1

7

8

7

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

17

16

21

15

13

15

18

17

13

10

13

6

Verlaging tarieven

totaal geen effect

Verwachting eigen omzet in 2013 In de verwachting van de eigen omzet zijn zzp’ers wat minder positief dan andere ondernemers. In beide groepen zijn ondernemers uit de Financiële & Zakelijke dienstverlening, Advisering & onderzoek en Informatie & Communicatie het meest positief. Ondernemers uit de bouw, overige dienstverlening en Creatieve Industrie zijn minder positief, zie figuur 3.2 en 3.3.

11

Figuur 3.2 Verwachting omzet 2013, zzp’ers

Financiele en zakelijke diensten (n=114)

Advisering & onderzoek (n=132)

Informatie en communicatie (n=74)

Creatieve industrie (n=172)

ov. Dienstverlening (n=95)

Bouw (n=15)

% 0

20

40

60

80

100

in 2013 meer omzet dan in 2012 in 2013 een omzet die (ongeveer) gelijk is aan 2012 in 2013 minder omzet dan in 2012 weet ik niet/geen antwoord Figuur 3.3 Verwachting omzet 2013, andere ondernemers

Financiele en zakelijke diensten (n=95) Informatie en communicatie (n=43) Advisering & onderzoek (n=96) Creatieve industrie (n=121)

Bouw (n=16)

ov. Dienstverlening (n=89) % 0

20

40

60

80

100


De huidige economische situatie Ook qua gevoel over de huidige economische situatie zijn zzp’ers wat minder positief dan andere ondernemers. In beide groepen zijn ondernemers uit de Financiële & Zakelijke dienstverlening, Advisering & onderzoek relatief positief. Onder de zzp’ers is er weinig verschil tussen de banches. Opvallend is dat onder ondernemers uit de Informatie &

12

Communicatie niet-zzp’ers relatief positief zijn vergeleken met de andere branches, maar de zzp’ers niet. Figuur 3.4 Gevoel over huidige economische situatie, zzp’ers

Financiele en zakelijke diensten (n=114) Advisering & onderzoek (n=132) ov. Dienstverlening (n=95)

Bouw (n=15)

Informatie en communicatie (n=92) Creatieve industrie (n=172)

% 0

20

40

60

80

100


Figuur 3.5 Gevoel over huidige economische situatie, andere ondernemers

Informatie en communicatie (n=68) Financiele en zakelijke diensten (n=95) Advisering & onderzoek (n=96) Creatieve industrie (n=121)

Bouw (n=16)


% 0

20

40

60

80

100


Toekomstige economische situatie Qua toekomstverwachting wisselt het beeld. Opvallend is dat bij Financiële & Zakelijke dienstverlening en Advisering & Onderzoek de zzp’ers iets positiever zijn dan de andere

13

ondernemers. Zzp’ers in de Informatie & Communicatie zijn het vaakst negatief in hun toekomstbeeld. Figuur 3.6 Verwachting economische situatie, zzp’ers

Financiele en zakelijke diensten (n=84) Advisering & onderzoek (n=99)




Bouw (n=12)

0

20

40

binnen een jaar over twee jaar ik verwacht geen verbetering

60

80

100 %

binnen een à twee jaar over meer dan twee jaar weet ik niet/geen antwoord

Figuur 3.7 Verwachting economische situatie, andere ondernemers

Financiele en zakelijke diensten (n=60)

Advisering & onderzoek (n=65)




Bouw (n=12)

% 0

14

20

40

60

80

binnen een jaar

binnen een à twee jaar

over twee jaar

over meer dan twee jaar

ik verwacht geen verbetering

weet ik niet/geen antwoord

100

Bijlage responsoverzicht

Tabel 1 Responsoverzicht naar EDBA sectoren sector

aantal

perc.

creatieve industrie

293

30,6

financiële- en zakelijke dienstverlening

209

21,9

handel & logistiek

59

6,2

ICT/eSience

49

5,1

toerisme & congressen

42

4,4

food & flowers

22

2,3

life Sciences

16

1,7

241

25,2

anders onbekend

25

2,6

956

100

aantal

perc.

228

23,8

overige dienstverlening

184

19,2

informatie en communicatie

160

16,7

cultuur, sport en recreatie

115

12,0

groot- en detailhandel; reparatie van auto's

90

9,4

logies-, maaltijd- en drankverstrekking

43

4,5

bouwnijverheid

31

3,2

financiële instellingen

31

3,2

industrie

15

1,6

vervoer en opslag verhuur van roerende goederen en overige zakelijke dienstverlening

14

1,5

7

0,7

verhuur van en handel in onroerend goed

4

0,4

landbouw, bosbouw en visserij

1

0,1

winning van delfstoffen productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht

1

0,1

1

0,1

anders

4

0,4

totaal

Tabel 2 Responsoverzicht naar branche branche advisering, onderzoek en overige specialistische zakelijke dienstverlening

geen antwoord/onbekend totaal

27

2,8

956

100

15

Meting economisch klimaat, november 2013

Recommend Documents