met UNESCO geassocieerde scholen schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs

Voorstelling Voorstellingvan van schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs

met UNESCO geassocieerde scholen

Voorstelling van schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs met UNESCO geassocieerde scholen

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs

Introductie UNESCO draagt bij tot het opbouwen van vrede, het uitroeien van armoede, duurzame ontwikkeling en interculturele dialoog via onderwijs, wetenschappen, cultuur en communicatie & informatie. De Organisatie besteedt in al haar programma’s bijzondere aandacht aan Afrika en gelijke kansen voor vrouwen en mannen. Al haar activiteiten zijn geworteld in de principes van de mensenrechten. Het UNESCO Platform Vlaanderen legt zich in de eerste plaats toe op het zo breed mogelijk verspreiden van informatie over de activiteiten en programma’s van UNESCO. Dat doet het onder meer via het driemaandelijks tijdschrift UNESCO info en door het uitbouwen van een website, het uitgeven van brochures en cd-roms rond specifieke UNESCO-prioriteiten en door het runnen van een informatieen documentatiecentrum waar mensen kunnen aankloppen met vragen die verband houden met UNESCO. Het UNESCO Platform Vlaanderen verspreidt eveneens een elektronische nieuwsbrief waarop je je gratis kan abonneren. Een van de programma’s waarmee UNESCO een positieve impact wil hebben op het onderwijs is het ASPnet, een mondiaal netwerk van scholen die innovatieve projecten en onderwijsmethoden ontwikkelen om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en om jongeren beter voor te bereiden op de actieve deelname in het maatschappelijk leven in een snel veranderende wereld. Voor meer informatie over UNESCO en het bestellen van publicaties: www.unesco-vlaanderen.be - [email protected] Informatie- en documentatiecentrum: UNESCO Platform Vlaanderen vzw Zeelaan 24, 8670 Koksijde - tel 058 52 36 41 Correspondentie: UNESCO Platform Vlaanderen vzw Farasijnstraat 32, 8670 Koksijde - tel/ fax 058 52 36 41 Grafisch ontwerp: Jacques Zahles, HEXA Graphic ([email protected]) © Foto’s: ASPnet, Livia Saldari, Amina Hamshari, Mondialogo, UNESCO. De eerste editie werd uitgegeven door de Organisatie van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur. 7 place de Fontenoy, 75007 Parijs, Frankrijk. De Nederlandstalige editie is een realisatie van UNESCO Platform Vlaanderen vzw Vertaling: Berty Goudriaan Eindredactie: Marino Bultinck © UNESCO 2008 ED-2008/WS/41 © UNESCO Platform Vlaanderen vzw 2010 D/2010/9546/1

Dit project werd uitgevoerd met de financiële steun van de Vlaamse Regering.

De Vlaamse overheid kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor de inhoud van deze brochure.

2


Inhoud Introductie ........................................................................................................................ 02 Een woordje uitleg . ......................................................................................................... 04 Acroniemen ...................................................................................................................... 06 Inleiding ............................................................................................................................ 07 UNESCO’s ASPnet schoolvoorbeelden op: 1. Schoolniveau .............................................................................................................. > Inclusief onderwijs . ................................................................................................ Libanon ..................................................................................................................... Gabon ....................................................................................................................... Rwanda ..................................................................................................................... Frankrijk . ................................................................................................................... > Onderwijs voor duurzame ontwikkeling ............................................................. Duitsland ................................................................................................................... Japan ......................................................................................................................... Spanje ....................................................................................................................... Zwitserland ................................................................................................................ > Onderwijs voor interculturele dialoog ................................................................. Democratische Republiek Congo ............................................................................... Cuba ......................................................................................................................... Polen ......................................................................................................................... Zweden ..................................................................................................................... > Mensenrechteneducatie.......................................................................................... Griekenland ............................................................................................................... Koeweit ..................................................................................................................... Litouwen ................................................................................................................... Oeganda . .................................................................................................................. 2. Nationaal niveau ........................................................................................................ Haïti ........................................................................................................................... 3. Regionaal niveau . ...................................................................................................... Azië/Stille Oceaangebied ........................................................................................... 4. Interregionaal niveau ................................................................................................ Great Volga River Route . ........................................................................................... 5. Internationaal niveau ................................................................................................ Mondialogo School Contest ......................................................................................

09 10 12 13 14 15 17 19 20 22 23 25 26 27 28 29 32 33 34 35 37 38 39 42 43 46 47 50 51

Alles op een rijtje ............................................................................................................. 54 Conclusie ........................................................................................................................... 60 Bijlagen ............................................................................................................................. Millenniumontwikkelingsdoelstellingen ..................................................................... EFA doelstellingen . .................................................................................................... Meer weten over . ............................................................................................................

62 62 63 64

3


Een woordje uitleg Deze voorstelling van UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden past in het kader van de UNESCO Associated Schools (ASPnet) Strategy and Plan of Action 2004-2009. Deze bundeling brengt verslag uit over recente projecten en initiatieven ter ondersteuning van kwaliteitsvol onderwijs en toont aan hoe ASPnet werkt, van het lokale tot het mondiale niveau. We vroegen aan ASPnet-scholen om hun activiteiten voor te stellen die aansluiten bij vier prioritaire aandachtspunten van het onderwijs: - Inclusief onderwijs dat door het Education for All (EFA of Onderwijs voor Allen) Dakar Framework for Action (2000) wordt naar voor geschoven als een van de belangrijkste strategieën om iets te doen aan de problematiek van het marginaliseren en uitsluiten van kinderen en jongeren. - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling aansluitend bij VN Decennium voor Onderwijs voor Duurzame Ontwikkeling (2005-2014) waarvan de leiding in handen is van UNESCO. - Mensenrechteneducatie ter ondersteuning van het World Programme for Human Rights Education - Onderwijs voor interculturele dialoog ten voordele van eenheid door diversiteit en de dialoog tussen beschavingen. Het spreekt voor zich dat er heel wat raakvlakken bestaan tussen deze thema’s, vandaar dat de voorgestelde initiatieven vaak verschillende van deze onderwerpen behandelen. Elk project in dit overzicht wordt op dezelfde manier voorgesteld: - Land, school, plaats, titel en projectcoördinator - Achtergrond: informatie over het waarom van het project - Doel van het project: wat het project hoopt te bereiken - Uitvoering van het project: beschrijving van hoe het project werd uitgevoerd en voorbeelden van activiteiten in het kader ervan - Projectresultaten: voorstelling van de belangrijkste en tastbare behaalde resultaten - Impact van het project: de beperkte beschikbaarheid van middelen en tijd lieten een grondige studie niet toe maar we vroegen scholen om feedback over hoe leerlingen reageerden op het project waardoor we een beeld kregen van de impact die het project op hen had 4


- Volg hun schoolvoorbeeld! We hopen dat deze projecten scholen zullen inspireren om gelijkaardige initiatieven op te zetten zodat ze een vermenigvuldigingseffect sorteren ter bevordering van kwaliteitsvol onderwijs Je hoort vaak dat een beeld meer vertelt dan duizend woorden. Daarom vroegen we scholen om, samen met hun verslag, foto’s op te sturen. Ze zorgen voor een beter beeld van de voorgestelde projecten. De grote respons op onze vraag naar schoolvoorbeelden noopte ons om een selectie uit het aanbod te maken. We selecteerden de projecten op basis van: - relevantie met betrekking tot de vier bovenvermelde thema’s - het vernieuwend karakter van de projecten - vertegenwoordiging van de verschillende werelddelen Scholen vulden de vragenlijst naar eigen goeddunken in. Sommige brachten zeer gedetailleerd verslag uit, anderen kozen voor een beknoptere beschrijving. Dit verklaart waarom er een verschil in lengte is tussen de verschillende beschrijvingen van de projecten. Een van de unieke eigenschappen van het ASPnet is dat het werkt op verschillende niveaus. Vandaar dat dit overzicht schoolvoorbeelden geeft: - op schoolniveau: individuele projecten van scholen in verschillende landen - op nationaal niveau: projecten waaraan de meeste of alle ASPnet-scholen van een land deelnemen - op regionaal niveau: projecten tussen scholen van een bepaald werelddeel - op interregionaal niveau: projecten waarin scholen uit twee verschillende werelddelen participeren - op internationaal niveau: projecten voor scholen van overal ter wereld

5


Acroniemen ASPnet

UNESCO Associated Schools Project Netwerk, gemeenzaam bekend als met UNESCO geassocieerde scholen

DESD

Decennium voor Onderwijs voor Duurzame Ontwikkeling

EFA

Onderwijs voor Allen

ESD

Onderwijs voor Duurzame Ontwikkeling

GA

Algemene Vergadering

GVRR

Great Volga River Route Project

IBE

Internationaal Bureau voor Onderwijs

ICE

Internationale Onderwijsconferentie

ICT’s

Informatie- en Communicatietechnologieën

ILO

Internationale Arbeidsorganisatie

MDG’s

VN Millenniumontwikkelingsdoelstellingen

NGO

Niet-gouvernementele Organisatie

OECD

Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling

TST

“De stilte doorbreken” - leren over de erfenis van de transatlantische slavenhandel

UDHR

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens

UN

Verenigde Naties

UN DCPCW VN-decennium voor een Cultuur van Vrede en Geweldloosheid voor de Kinderen van de Wereld (2001-2010) UNEP

VN-Milieuprogramma

UNESCO

Organisatie van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur

UNLD

VN-decennium voor Geletterdheid (2003-2012)

WSSD

Wereldtop over Duurzame Ontwikkeling

6


Inleiding Begin jaren 1950 startte UNESCO met het stimuleren van scholen van over de hele wereld om zich samen met haar in te zetten voor de verbetering van de humanistische, ethische, culturele en internationale dimensies van onderwijs. In de nasleep van de Tweede Wereldoorlog lag het voor de hand dat het onderwijs een belangrijke rol zou kunnen spelen bij de broodnodige mentaliteitsverandering: van het machtsdenken naar de macht van het denken. Het wereldwijde netwerk van met UNESCO geassocieerde scholen, het UNESCO Associated Schools Project Network (ASPnet), ontstond in 1953. Wat begon als een klein initiatief met ongeveer 30 scholen in 15 lidstaten, is ondertussen uitgegroeid tot een van ’s werelds grootste en uniekste netwerken met meer dan 8000 instellingen (openbaar en privé, in de stad en op het platteland, groot en klein, academisch en technisch, hightech en lowtech – van kleuter-, basis- en secundaire scholen tot lerarenopleidingen) in 179 landen verspreid over de hele wereld. Inmiddels hebben deze met UNESCO geassocieerde scholen bewezen dat hun projecten uitstekende manieren zijn om de resoluties van de Algemene Conferentie van UNESCO en de Algemene Vergadering van de VN in de praktijk te brengen. De ASPnet-scholen zijn bereid nieuwe projecten op te starten die kinderen en jongeren helpen de huidige uitdagingen aan te gaan, zoals die werden vastgelegd door de VN. ASPnet was vanaf het begin proactief, en is dat nog steeds: de scholen kiezen er steeds voor om vooruit te lopen op wat er in de wereld gebeurt en om nieuwe grenzen te verkennen, in plaats van passief toe te kijken en af te wachten. Hoewel de ASPnet-scholen onderling nogal verschillen qua grootte, infrastructuur en locatie, streven ze allemaal hetzelfde doel na: de vredesopvoeding van kinderen en jongeren, zodat zij kunnen uitgroeien tot verantwoordelijke en zorgzame burgers, zowel op lokaal als op globaal niveau. De ASPnet-scholen zijn echter niet zozeer vermaard om hun grote aantal, maar vooral om hun vermogen ethische en internationale dimensies in te voeren in het onderwijs en te werken aan een kwaliteitsvol onderwijs voor iedereen. Hun projecten zijn veelzijdig en houden o.a. rekening met essentiële aspecten als: - de verbetering van de onderwijsinhoud door die aan te passen aan de doelgroep en de situatie; - de bevordering van het leerproces, waarbij de leerlingen op de eerste plaats komen en de leerkrachten hen begeleiden; - de ontwikkeling van sociale vaardigheden en competenties die kinderen en jongeren nodig hebben om te kunnen slagen in deze snel veranderende wereld van uitdagingen en kansen; - het stimuleren van creativiteit en verbeelding en de ontwikkeling van de talenten die kinderen en jongeren in zich hebben; - de introductie van een vakoverschrijdende en multidisciplinaire aanpak en team teaching, en van daaruit een holistische benadering van onderwijs; - de verbetering van het klimaat op school;

7


- de invoering van democratische principes; - het betrekken van de ouders en de plaatselijke leefgemeenschap; - het stimuleren en promoten van een positieve vorm van globalisering voor de strijd voor onderwijs voor allen. Internationale dagen, jaren en decennia werden en worden uitgeroepen door de Algemene Vergadering van de VN ter ondersteuning van kwesties van internationaal belang. Scholen kunnen een belangrijke bijdrage leveren door hier daadwerkelijk gevolg aan te geven, en ook hierin zijn het vaak de ASPnet-scholen die het voortouw nemen. Hetzelfde geldt voor de VN Millennium Development Goals (Millenniumontwikkelingsdoelstellingen of MDG’s, zie bijlage 1). Om deze doelen te kunnen bereiken, moeten jongeren zich ervan bewust worden, en ASPnet kan daarbij een belangrijke rol spelen. Bovendien organiseerde het International Bureau of Education van UNESCO met hoofdkwartier in Genève, in november 2008 de International Conference on Education (ICE) voor alle ministers van Onderwijs uit alle hoeken van de wereld, met als thema ‘inclusief onderwijs’. Vandaar dat deze eerste verzameling ASPnet schoolvoorbeelden werd gerealiseerd met de bedoeling: - duidelijk te maken hoe het netwerk betrokken is bij de inspanningen om de uitdagingen in het onderwijs van vandaag, zoals inclusief onderwijs, aan te gaan en - de voordelen aan te tonen van globalisering ter ondersteuning van kwaliteitsvol onderwijs via lokale, regionale en internationale netwerken. ASPnet hoopt op een sneeuwbaleffect door de systematische verspreiding van de reeds behaalde resultaten, ten voordele van zoveel mogelijk andere scholen, leerkrachten, leerlingen en andere leden van de gemeenschap. We hopen dan ook dat deze selectie van ASPnet schoolvoorbeelden kan dienen als een bron van inspiratie voor leerkrachten over de hele wereld, en zal leiden tot nog meer inspanningen voor kwaliteitsvol onderwijs en een duurzame toekomst voor iedereen op deze aardbol. In deze wereld – die niet alleen onderhevig is aan razendsnelle ‘kleine’ veranderingen, maar ook aan enorme transformaties en omwentelingen en aan een constante bedreiging van vrede en veiligheid – is dringend actie nodig als we willen dat onderwijs de rol kan (blijven) spelen die de oprichters van UNESCO voor ogen hadden: “De wijde verspreiding van cultuur, en de opvoeding van de mensheid met het oog op rechtvaardigheid en vrijheid en vrede zijn onmisbaar voor de waardigheid van de mensen en vormen een heilige plicht die alle landen moeten vervullen in een sfeer van wederzijdse steun en zorg” (fragment uit de inleiding van de oprichtingsakte van UNESCO). Het UNESCO ASPnet werd met dit doel opgericht en houdt rekening met de vier pijlers voor leren in de 21ste eeuw: leren weten, leren doen, leren zijn en leren samenleven. Laten we dan nu even een kijkje nemen achter de schermen van een aantal van de meest recente vernieuwingen en successen overal ter wereld.

8

1. UNESCO’s ASPnet schoolvoorbeelden op schoolniveau

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Schoolniveau

> Inclusief onderwijs • Onderwijs voor duurzame ontwikkeling • Onderwijs voor interculturele dialoog • Mensenrechteneducatie

> Inclusief onderwijs Een van de grootste problemen waar veel landen tegenwoordig mee worden geconfronteerd, is het aanzienlijke aantal mensen dat wordt uitgesloten van een betekenisvolle deelname aan het economische, culturele, sociale en politieke leven in hun gemeenschap. Die uitsluiting kan het gevolg zijn van (een combinatie van) allerlei factoren: armoede, leeftijd, geslacht, etniciteit, religie, speciale behoeften, enz… Veel van die mensen zijn kinderen en jonge mensen die al meteen vanaf hun geboorte verstoken bleven van de basisvoorwaarden en het respect van anderen, die nodig zijn voor een waardig leven. En hoewel er sinds 2000 al veel vooruitgang is geboekt op het vlak van universeel basisonderwijs, zijn er nog altijd 72 miljoen kinderen niet ingeschreven in een of andere school. 70 % van deze kinderen leeft in sub-Sahara Afrika en in Zuid- en West-Azië en meer dan de helft van hen zijn meisjes. Armoede en marginalisering zijn de hoofdoorzaken van hun uitsluiting. Kinderen uit landelijke en afgelegen gemeenschappen, en uit sloppenwijken bij de grote steden hebben veel minder toegang tot onderwijs. Bij gehandicapten is de situatie nog opvallender: zij vormen een derde van alle uitgesloten kinderen. Kinderen die werken, die behoren tot inheemse volkeren, nomadenstammen of linguïstische minderheden, en kinderen met hiv/aids behoren tot de meest getroffen groepen. Ongeveer 37% van de uitgesloten kinderen leeft in 35 landen die door de OESO worden beschouwd als kwetsbaar, en daaronder vallen nog niet eens alle landen en gebieden waar conflicten heersen of recent hebben geheerst. In al die gevallen lopen kinderen een enorm risico te worden uitgesloten van onderwijs. Toch heeft uitsluiting in elk land weer een ander gezicht, en daarom is het zo belangrijk dat alle regeringen een inventarisatie maken van de kinderen die in hun land uit de boot vallen, evenals van de kinderen die vroegtijdig de school weer verlaten, of er niet het minimum aan basiskennis vergaren. Precieze gegevens over de verschillende profielen van uitgesloten kinderen geven een krachtig signaal; het feit dat ze worden geïdentificeerd en geteld, betekent dat ieder individu belangrijk is en recht heeft op onderwijs. Inclusie wortelt in het recht op onderwijs zoals dit werd vastgelegd in artikel 26 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948). Een aantal verdragen en normatieve instrumenten hebben sindsdien dit recht bevestigd. Drie daarvan verdienen hier uitdrukkelijke vermelding. Ten eerste het UNESCO Verdrag tegen Discriminatie in het Onderwijs (1960), dat bepaalt dat landen de verplichting hebben de onderwijsmogelijkheden te vergroten voor degenen die uitgesloten zijn van basisonderwijs. Ten tweede het VN Internationaal Verdrag over de Economische, Sociale en Culturele Rechten (1966), dat het recht op (gratis) onderwijs voor iedereen bevestigt en de nadruk legt op het principe van de leerplicht. En ten derde de Verklaring van de Rechten van het Kind – het mensenrechtenverdrag dat door een recordaantal landen werd ondertekend – dat nadrukkelijk bepaalt dat kinderen niet mogen worden gediscrimineerd. Bovendien bevat het intentieverklaringen in verband met het onderwijs, waarbij de lerende centraal wordt gesteld in het leerproces. Dit beïnvloedt de inhoud en pedagogiek en – meer in het algemeen – hoe scholen worden geleid en bestuurd.

10

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Schoolniveau > Inclusief onderwijs

Het principe van inclusief onderwijs werd aangenomen tijdens de UNESCO Wereldconferentie over Bijzondere Onderwijsbehoeften (Salamanca, Spanje, 1994) en werd nog eens bevestigd op het Wereldonderwijsforum in Dakar (Senegal, 2000). Inclusief onderwijs betekent dat “(…) scholen open moeten staan voor alle kinderen, ongeacht hun lichamelijke, intellectuele, sociale, emotionele, linguïstische of andere kenmerken. Hieronder vallen dus ook gehandicapte en hoogbegaafde kinderen, straatkinderen, werkende kinderen, kinderen uit afgelegen gebieden of van nomadische bevolkingsgroepen…” (Salamanca Statement and Framework for Action, 1994). UNESCO’s Richtlijnen voor Inclusie (2005) definiëren inclusie als “het proces in te spelen op de diversiteit van alle lerenden door deelname aan het onderwijs te vergroten en uitsluiting van en binnen het onderwijs tegen te gaan. Inclusief onderwijs brengt veranderingen met zich mee op het vlak van inhoud, aanpak, structuur en strategie, en impliceert de overtuiging dat het de verantwoordelijkheid van het reguliere systeem is om te zorgen voor onderwijs voor alle kinderen.” Vanuit beleidsoogpunt betekent dit een holistische aanpak van onderwijsvernieuwing en een hervorming van het onderwijssysteem om uitsluiting te voorkomen. Dit impliceert een multisectoriële benadering van onderwijs en samenhangende strategieën om een duurzame verandering te garanderen op drie cruciale niveaus, namelijk: a) beleid en wetgeving, b) attitudes binnen de maatschappij en gemeenschap c) onderwijs- en leermethoden, management en evaluatie. Een overkoepelende strategie bestaat erin de afzonderlijke en toch vaak onderling samenhangende factoren van uitsluiting – zoals armoede, culturele en sociale marginalisering, discriminatie op grond van geslacht, taal, handicaps en hiv/aids – aan te pakken. UNESCO benadrukt dat het stimuleren van inclusief onderwijs de sleutel is om de onderwijsdeuren te openen voor al degenen tot nu toe werden uitgesloten. De onderwijssystemen moeten tegemoetkomen aan de verschillende noden en behoeften van alle lerenden, zodat eenieder van hen zijn/haar recht kan laten gelden op passend en aangepast onderwijs om zijn/haar persoonlijke ontwikkeling waar te kunnen maken. Binnen het kader van haar mandaat is UNESCO ertoe verbonden de lidstaten te ondersteunen bij het aanbieden van onderwijs voor al hun burgers – in het bijzonder voor al diegenen die tot nu toe werden gemarginaliseerd en uitgesloten, om een einde te maken aan hun discriminatie en ook hen alle onderwijskansen te geven die ze nodig hebben. Bewust van de vele vormen van marginalisering en uitsluiting, dragen ASPnet-scholen hun steentje bij om deze situatie te veranderen en te zorgen voor onderwijs voor allen. Bovendien werd er tijdens de 48ste zitting van de International Conference on Education (Genève, 2008, georganiseerd door UNESCO’s International Bureau of Education) gefocust op ‘Inclusief onderwijs: de toekomst’. ASPnet-scholen zetten zich volop in om inclusief onderwijs aan te bieden en te stimuleren, op allerlei manieren en in alle hoeken van de wereld – zoals blijkt uit de volgende voorbeelden.


Libanon School: Al-Ahliah school Plaats: Beiroet Project: Integratie van leerlingen met leer- en gedragsstoornissen in het reguliere onderwijs Projectcoördinator: Heba Dasuk

Integratie van leerlingen met leergedragsstoornissen in het reguliere onderwijs Achtergrond De school opende haar deuren voor kinderen met leer- en gedragsstoornissen om deze kinderen te bevrijden van hun stigma, verdere discriminatie en uitsluiting te voorkomen en hen een veilige en inspirerende leeromgeving aan te bieden. Doel van het project - kinderen met leer- en gedragsstoornissen psychologische, sociale en schoolse begeleiding aanbieden; - hun integratie in het reguliere onderwijs en in de maatschappij bevorderen; - de schoolgemeenschap sensibiliseren voor de noden van kinderen met leer- en gedragsstoornissen. Uitvoering van het project Deze school was een van de eerste in het land die inclusief onderwijs aanbood, gericht op kinderen met leer- en gedragsstoornissen. De onderwijsmethoden zijn grotendeels gebaseerd op de multisensoriële aanpak en verder op een waaier aan andere onderwijstechnieken. De waardevolle ervaring die deze school heeft opgedaan in de afgelopen jaren, is ongetwijfeld ook bruikbaar voor andere scholen (zowel privé als openbaar) en niet-gouvernementele organisaties. “Ik ben heel blij met de Projectresultaten - de leerlingen met leer- en gedragsstoornissen waren in staat het reguliere onderwijsaanbod mee te volgen en groeiden uit tot zelfstandige lerenden; - er is sprake van een effectieve integratie op school van leerlingen met leer- en gedragsstoornissen.

hulp van de ondersteunde leerkracht en ik ben nu in staat mijn werk af te maken.” Karim Osman (leerling met het Aspergersyndroom1) “Ik heb nu vrienden en

voel me meer aanvaard Impact van het project in de klas.” Leerlingen zonder leer- en gedragsstoornissen werden Mohammed Zein zich meer bewust van de problemen waarmee (leerling met ADHD2) leerlingen met leer- en gedragsstoornissen te maken hebben, en boden hen hulp, ondersteuning en vriendschap. Dit had een positieve invloed op de leerlingen met leer- en gedragsstoornissen. De families van deze kinderen begonnen daardoor de school te zien als een partner die hen de hand reikte en hen ondersteunde bij de opvoeding van hun kind.

Volg hun schoolvoorbeeld! Ook jouw school kan haar deuren openzetten voor gedragsstoornissen door nauw samen te werken met deskundigen. Een dergelijke integratie bevordert sociale versterkt de rol van de school in het kader van onderwijs zorgzamere omgeving op voor alle lerenden.

kinderen met leer- en (extra) leerkrachten en inclusie en samenhang, voor allen en levert een

Het Aspergersyndroom is een van de vele autismespectrumstoornissen en wordt o.a. gekenmerkt door moeilijkheden op sociaal vlak en door afgebakende, sterotiepe interesses en activiteiten. 2 Attention-Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) is een neurobiologische gedragsstoornis en komt voor bij 3 tot 5 % van de wereldbevolking onder de leeftijd van 19 jaar. ADHD komt steeds tot uiting tijdens de kindertijd, en wordt gekenmerkt door een aanhoudend aandachtstekort en/of hyperactiviteit, vergeetachtigheid, gebrekkige impulscontrole of impulsiviteit en verstrooidheid. 1

12


Onderwijs aan en integratie van straatkinderen

Gabon

Achtergrond Zelfs vandaag zijn er nog meer dan 72 miljoen kinderen die niet ingeschreven zijn in een of andere school. Velen van hen werken: thuis, op het land, in fabrieken en mijnen of op straat. Vooral de straatkinderen zijn erg kwetsbaar; zij worden geconfronteerd met misdaad, diefstal, drugs en geweld. Deze school was vastbesloten iets aan hun bedroevende situatie te veranderen.

School: Openbare school « Venez-voir »

Doel van het project - de straatkinderen basisonderwijs aanbieden; - hen een beroepsopleiding aanbieden zodat ze een vak kunnen leren en op die manier geld verdienen; - hen herenigen met hun familie. Uitvoering van het project Maar liefst 53 straatkinderen werden opgespoord en 49 van hen, tussen 7 en 16 jaar oud, stapten uiteindelijk mee in dit twee jaar durende project, samen met zes leerkrachten en de jeugdvereniging die verbonden is aan de school Venez-Voir. Dit project had niet alleen tot doel deze kinderen (opnieuw) te integreren op school, maar ook om hen te herenigen met hun families die hen hadden verstoten. Dat laatste maakte een wezenlijk deel uit van het project: het feit dat ouders hun kinderen opgeven, de kinderen worden verstoten door heel hun familie en zij daardoor ook wegblijven van school (of zelfs nooit naar school zijn geweest), werkt ondermijnend voor de maatschappij en leidt tot (nog meer) armoede en onveiligheid. Dit project bleek een geweldige vernieuwing voor de school te zijn. De leiding ervan was in handen van een team, dat werd ondersteund door een maatschappelijk werker. Het wierp een heel nieuw licht op de motivatie van de kinderen, de negatieve gevoelens van de ouders t.a.v. hun kinderen en het gebrek aan communicatie tussen de twee partijen. De straatkinderen hadden verschillende gesprekken met de maatschappelijk werker en de pedagogisch adviseur, die hen hielpen hun afkeer van school te begrijpen en te overwinnen, en hen te motiveren zich te re-integreren in de maatschappij. Projectresultaten - 49 kinderen kwamen effectief terug naar school; - 10 op de 15 kinderen gingen terug bij hun familie wonen; - van de 9 leerlingen die werden ingeschreven in de vierde klas, werden er 5 toegelaten tot de zesde klas; - 49 kinderen waren blij dat ze weer naar school konden gaan; - de ouders zorgden beter voor hun kinderen.

“Vóór dit project voelde ik mij verloren, ik had geen toekomst. Ik begon te drinken en te roken, zoals mijn vrienden die ook op straat leefden. Dit project deed me weer geloven in de toekomst en daar ben ik UNESCO en de school Venez-Voir dankbaar voor.

Impact van het project De straatkinderen waren erg blij met dit project en ze Landoyi (leerling en vroeger straatkind) vonden dat ze hierdoor een tweede kans hadden gekregen. De leerkrachten vonden het een waardevol initiatief dat verder gezet zou moeten worden. Het hoofd van de school was tevreden over de resultaten. Volg hun schoolvoorbeeld! Dit voorbeeld uit Gabon laat zien hoeveel een school met beperkte middelen kan bereiken, door vol overtuiging de hele schoolgemeenschap, waaronder de ouders en deskundigen, te mobiliseren. Het zou fantastisch zijn als nog veel meer scholen zich het trieste lot van straatkinderen zouden aantrekken en hen de (onderwijs)kansen geven die ze – net als alle andere kinderen – verdienen.

13

Plaats: Libreville Project: Onderwijs aan en integratie van straatkinderen Projectcoördinator: Alain Biboutou Lipobo


Rwanda School: Midelbare school Notre-Dame de Cîteaux Plaats: Kigali Project: Bevordering van een vredescultuur in het kader van inclusief onderwijs Projectcoördinator: Chantal Mukarutabana

Bevordering van een vredescultuur in het kader van inclusief onderwijs UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Schooniveau > Inclusief onderwijs

Achtergrond Dit project werd opgezet in het kader van de verwerking van (gevolgen van) de genocide waardoor het land werd geteisterd, en waarbij ongeveer 800.000 Tutsi’s en gematigde Hutu’s om het leven kwamen. Door het propageren van een cultuur van vrede, wilden de initiatiefnemers van dit project ervoor zorgen dat iedere leerling zich goed en goed aanvaard zou voelen in de school én in de maatschappij. Vertrekpunt hierbij was de gruwelijke en tragische ervaring die iedereen had ondergaan tijdens de genocide. Doel van het project - het gevoel bij de school en bij de gemeenschap te horen, versterken; - een cultuur van vrede promoten; - een bijdrage leveren aan het welzijn van iedereen. Uitvoering van het project Het project werd gestart in 2004, en zal gedurende minimaal 10 jaar lopen. Elk jaar zijn er zo’n 700 leerlingen tussen 11 en 19 jaar, 30 leerkrachten en ongeveer 500 ouders bij betrokken. Via discussies en creatieve activiteiten krijgen de leerlingen de gelegenheid hun ideeën en bedenkingen te uiten, inspelende op de uitdrukking ‘Hoe meer hoofden, hoe meer ideeën, hoe meer oplossingen voor de verschillende problemen’. “Dit project rond Dit vredescultuurproject geeft alle leerlingen de kans zich vredescultuur maakt dat we opgenomen en aanvaard te voelen op school en in de ons goed voelen op school. En wanneer je je gemeenschap. Alle stigma’s en iedere vorm van uitsluiting op je gemak voelt, studeer (op grond van ras, religie, regio, kleur, etnie, enz.) je serieuzer en haal je worden geëlimineerd. De activiteiten zijn gebaseerd op betere resultaten. Dit het scheppen en garanderen van wederzijds respect, het project heeft ons ook weer hoop gegeven voor de opnemen van rechten en het nakomen van plichten. Een toekomst, en leert ons meer dergelijke benadering verruimt de horizon van leerlingen begrip te hebben voor onze en maakt uitwisseling tussen hen gemakkelijker. medeleerlingen en Projectresultaten - verdraagzaamheid en onpartijdigheid; - sterk verbeterde schoolresultaten op alle niveaus (intellectueel, moreel, qua sfeer, enz…); - wederzijds respect bij de leerlingen; - toegenomen hulpvaardigheid en solidariteit.

onze families”

Béata Kamayirese (leerling)

Impact van het project Dit project heeft een positieve invloed op de mentaliteit van de leerlingen. Ze komen steeds beter overeen en helpen elkaar onbevooroordeeld. Naast leren weten, leren doen en leren zijn, leren zij ook daadwerkelijk samen leven. Deze sfeer van wederzijdse

14


aanvaarding en respect zorgt ook voor een beter en succesvoller studieklimaat. Dit project voorziet eveneens de nodige opleiding en ondersteuning ter zake van de leerkrachten. De lokale media berichten regelmatig over dit project. Volg hun schoolvoorbeeld! Er bestaan vele vormen van uitsluiting – sommige zijn nauwelijks merkbaar, zoals uitsluiting uit een bepaalde groep of pesten op school, andere zijn duidelijk zichtbaar. Door de introductie van een cultuur van vrede als ondersteuning van inclusief onderwijs, kunnen de algemene sfeer op school en allerlei vormen van relaties duidelijk positief worden beïnvloed, wat dan op zijn beurt weer een gunstig effect heeft op het leerproces in de klas. Door het vaak zware en overvolle lesprogramma in het secundair onderwijs, blijft er meestal maar weinig tijd over voor discussies en uitwisseling van ideeën rond wezenlijke thema’s als uitsluiting, discriminatie en stigmatisering. Toch kun je, door het plannen van creatieve en interdisciplinaire activiteiten en het ontmoedigen en elimineren van alle vormen van onverdraagzaamheid, de sfeer op jouw school – en daardoor ook de schoolresultaten – wel degelijk verbeteren. En tegelijkertijd lever je zo een niet te onderschatten bijdrage aan een belangrijke vorm van leren, namelijk leren om samen te leven in vrede en verdraagzaamheid.

“Voix mêlées” workshops creatief schrijven en vertalen voor allochtone leerlingen

Frankrijk School: Middelbare school Simonne Signoret

Achtergrond Belfort is een plaats in het oosten van Frankrijk. Zoals in vele andere plaatsen in Frankrijk, wonen ook hier immigranten met hun families, met name Arabischsprekenden uit Noord-Afrika. Een vlotte en effectieve integratie van met name kinderen en jongeren uit zulke families is van groot belang. Vanuit deze gedachte werd een project opgestart, met een heel nieuwe aanpak om sociale uitsluiting op school en daarbuiten te voorkomen. Doel van het project - de ontwikkeling van een vernieuwende aanpak voor een vlottere integratie van kinderen en jongeren uit recent aangekomen migrantenfamilies in het Franse schoolsysteem en de Franse maatschappij; - de ontwikkeling van een groter bewustzijn en meer waardering van de taal en cultuur van zowel het gastland (Frankrijk) als het land van herkomst. Uitvoering van het project De leerkrachten Frans en Arabisch besloten om speciale workshops creatief schrijven en vertalen te organiseren voor ongeveer 20 Arabischsprekende leerlingen tussen 12 en 16 jaar oud. De eerste workshop omvatte: uitleg over literaire vertalingen, tweetalige schrijfoefeningen (Frans/Arabisch) gebaseerd op bestudeerde teksten en het lezen van de originele werken. Deze eerste sessie werd beschouwd als succesvol op het vlak van de gemaakte

“Ik vond het leuk om teksten te vertalen, om ze te leren lezen en voorlezen in mijn moedertaal en in het Frans. Soms liet ik mijn werk aan mijn ouders zien, en daar spraken we daarover. Ik heb veel Frans bijgeleerd.” Ilhem Hassaine (leerling)

15

Plaats: Belfort Project: “Voix mêlées” workshops creatief schrijven en vertalen voor allochtone leerlingen Project coördinator: Gérard Oustric


vertalingen en de culturele uitwisseling. Het was een opsteker voor de leerlingen, die trots waren op hun nieuw verworven vaardigheden. Toch waren de organisatoren van mening dat het nodig was nieuwe methoden te ontwikkelen om het aanleren van de Franse taal te vergemakkelijken en te verbeteren. Daarom besloten twee leerkrachten om meer de nadruk te leggen op interactief leren tussen de moedertaal van de leerlingen (het Arabisch) en de aan te leren taal (het Frans). In iedere les werd in de eerste plaats aandacht geschonken aan de (verbetering van de) moedertaal, maar tegelijkertijd werd steeds “Het was interessant om de gewezen op zowel overeenkomsten als verschillen met twee culturen te vergelijken de tweede taal, het Frans. De leerlingen breidden hun via teksten in de twee talen. Ik begreep daardoor beter taalkundige capaciteiten uit, in het Arabisch én in het de waarde van de Franse Frans, en erkenden het belang van beide talen voor hun literatuur en ik begreep ook studie. Tegelijkertijd leerden ze de culturele rijkdom van bepaalde aspecten de Arabische en Franse literatuur en literaire teksten in Arabische teksten en poëzie beter. kennen en waarderen. Het was dan ook de bedoeling Het werd me duidelijk dat van de leerkrachten om hen gevoeliger te maken voor de alle mensen gelijkaardige universele humanistische dimensie van literaire werken. gevoelens hebben.” Deze vergelijkende en interactieve aanpak bleek goed te Manele Charik werken en de leerlingen die deelnamen aan de workshops, (leerling) haalden daarna veel betere schoolresultaten. Projectresultaten - een betere aanpassing van nieuwe allochtone leerlingen in de klas en in de hele schoolgemeenschap; - een toename van het zelfvertrouwen en een sterkere studiemotivatie bij de Arabischsprekende leerlingen; - een algemene verbetering van de schoolresultaten na deelname aan de workshops. Impact van het project De leerlingen waren over het algemeen erg tevreden, enerzijds doordat hun resultaten aanzienlijk verbeterden, anderzijds door de opwaardering van hun eigen taal en cultuur. Tijdens de jaarlijkse viering van het einde van het schooljaar presenteerden de Arabischsprekende leerlingen hun eigen teksten, waar hun ouders dan weer erg trots op waren. Het hoofd van de school en de andere leerkrachten vonden het een waardevol initiatief en de regionale autoriteiten zegden financiële steun toe. De activiteiten en de resultaten werden ook voorgesteld aan de Raad van Europa (in Straatsburg, Frankrijk), en verschillende deskundigenteams van onderzoeksinstituten woonden de workshops bij. Volg hun schoolvoorbeeld! Meer en meer maatschappijen zijn tegenwoordig multicultureel en dat biedt vele mogelijkheden voor verrijkende ontmoetingen en culturele creativiteit. Toch leidt dit fenomeen jammer genoeg soms ook tot spanningen, discriminatie en vooroordelen. Scholen hebben dan ook een belangrijke rol te spelen bij de aanvaarding en integratie van allochtone kinderen en jongeren (en hun ouders). Het is bijvoorbeeld zeer belangrijk dat deze kinderen en jongeren zo snel mogelijk de taal leren van hun gastland. Maar het is minstens zo belangrijk dat hun moedertaal wordt gerespecteerd, en dat er betekenisvolle links worden gelegd tussen de verschillende culturen. Zoals blijkt uit de beschrijving van dit project, kunnen team teaching (in dit geval met leerkrachten uit beide culturen) en een interactieve aanpak tot uitstekende resultaten leiden. 16


> Onderwijs voor duurzame ontwikkeling

• Inclusief onderwijs > Onderwijs voor duurzame ontwikkeling

Het programma Education for Sustainable Development (Onderwijs voor duurzame ontwikkeling of ESD) is, zoals de naam al doet vermoeden, ontsproten aan twee uiterst belangrijke aandachtspunten van de VN: onderwijs en duurzame ontwikkeling. ESD belichaamt de niet-aflatende inspanning om individuen, instellingen en maatschappijen aan te zetten om naar de toekomst te kijken als iets wat ons allemaal aanbelangt – doen we dit niet, dan is er gewoon geen toekomst meer, voor niemand. Het concept ‘duurzame ontwikkeling’ is voortgekomen uit de betrokkenheid van de VN bij de milieubeweging vanaf het eerste uur. Veel van wat nu onder de noemer duurzame ontwikkeling valt, is gebaseerd op inspanningen van tientallen jaren geleden. En langs de weg naar duurzame ontwikkeling staan vele belangrijke mijlpalen, waaronder de VN-conferentie over het milieu in Stockholm, Zweden (1972), die leidde tot het opzetten van milieubeschermingsagentschappen en in het bijzonder tot het Milieuprogramma van de VN (UNEP). In de tien jaar na de milieutop in Stockholm begon de internationale gemeenschap stilaan te beseffen dat de aanpak van milieuproblemen los van andere problemen, zoals de schrijnende armoede van een groot deel van de wereldbevolking, uiteindelijk niet veel zou opleveren. Vandaar dat de VN midden jaren 80 op zoek gingen naar een strategie die zowel de menselijke als de milieuproblemen zou kunnen aanpakken. Dat resulteerde in 1987 in het rapport Our Common Future van de Brundtland-commissie (genoemd naar haar voorzitter Gro Brundtland, voormalig premier van Noorwegen), waarin duurzame ontwikkeling werd gedefinieerd als een “ontwikkeling die tegemoetkomt aan de behoeften van vandaag, zonder de mogelijkheid voor de komende generaties om hun behoeften te vervullen, in het gedrang te brengen.” Twintig jaar later kreeg de VN-conferentie in Stockholm een vervolg: de VN-conferentie over milieu en ontwikkeling in Rio de Janeiro (Brazilië) in 1992, ook wel de Wereldtop genoemd. Bovenaan op de agenda stond toen de rol van het onderwijs in het streven naar een ontwikkeling die onze natuurlijke omgeving zou respecteren en koesteren. Er werd gefocust op de (her)oriëntering van het onderwijs met de nadruk op waarden en attitudes vanuit een respect voor het milieu, en het omzetten van deze waarden in de dagdagelijkse praktijk. De hoofdpunten van dit concept voor duurzame ontwikkeling werden vastgelegd in Agenda 21, het Actieprogramma voor de 21ste eeuw, en aangenomen door de deelnemende regeringen aan de Wereldtop in Rio in 1992. Nog eens tien jaar later, op de Wereldtop voor duurzame ontwikkeling in Johannesburg, ZuidAfrika (2002), werd de visie verder verbreed en werden sociale rechtvaardigheid en de strijd tegen armoede genoemd als belangrijke principes voor een duurzame ontwikkeling. Deze menselijke en sociale dimensie in het streven naar duurzame ontwikkeling geeft duidelijk aan dat solidariteit, gelijkheid, partnerschap en samenwerking even belangrijk zijn als de wetenschappelijke aanpak van de milieuproblematiek. Naast de bevestiging van de Millenniumontwikelingsdoelstellingen (2000) en het Education for All Dakar Framework for Action (2000), stelde de top een Decade of Education for Sustainable Development (DESD) voor om aan te geven dat onderwijs en leren een wezenlijke rol kunnen vervullen in de realisatie van duurzame ontwikkeling.

17

• Onderwijs voor interculturele dialoog • Mensenrechteneducatie

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Schoolniveau > Onderwijs voor duurzame ontwikkeling

Dankzij de Wereldtop in Johannesburg (in 2002) werd het engagement voor een duurzame ontwikkeling op alle niveaus, van lokaal tot globaal, verdiept en versterkt. Tijdens de top werd de gezamenlijke vastbeslotenheid bevestigd om de pijlers van duurzame ontwikkeling – economische ontwikkeling, sociale ontwikkeling en milieubescherming – te promoten als onderling afhankelijke en elkaar versterkende aspecten, die rekening houden met de culturele context. Resolutie 59/237, die de periode 2005-2014 uitroept tot het ESD-decennium (DESD), werd aangenomen in december 2002 door de Algemene Vergadering van de VN. UNESCO staat in voor de wereldwijde promotie dit decennium, dat gericht is op de vorming en versterking van duurzame vaardigheden en attitudes, geïnspireerd op een creatieve en kritische manier van denken, met als doel alle obstakels en hindernissen voor een duurzame ontwikkeling uit de weg te ruimen. DESD is de laatste stap in de lange geschiedenis van de VN op het vlak van ondersteuning van zowel onderwijs als duurzame ontwikkeling. Dit decennium vormt een belangrijke mijlpaal voor de wereldwijde inspanningen om de principes, waarden en praktijken van duurzame ontwikkeling te integreren in alle aspecten van onderwijs en leren. De sociale, culturele en economische implicaties, evenals die op het vlak van milieu, zijn enorm en vereisen een verandering van onze mentaliteit, ons gedrag, onze manier van leven en van zorgen. ESD vormt dan ook de sleutel in ons zoeken naar oplossingen voor de problemen die onze toekomst bedreigen – we denken dan aan armoede, hongersnood, overconsumptie, milieuvervuiling, opwarming van de aarde, verval van de steden, explosieve bevolkingsgroei, ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, gezondheidsproblemen, gewapende conflicten, geweld en de schending van mensenrechten. ESD is onderwijsvisie die streeft naar een evenwicht tussen sociaal en economisch welzijn met respect voor de rijke culturele tradities en de natuurlijke rijkdom van de aarde. Bovendien is het nauw verbonden met de Millenniumontwikkelingsdoelen van de VN (MDG’s) (zie bijlage 1). ESD is in feite een leerproces: hoe je beslissingen kunt nemen die op lange termijn rekening houden met de economie, het milieu én de gelijke behandeling van individuen en gemeenschappen. We willen hier nog even wijzen op de pioniersrol van ASPnet-scholen. Halverwege de jaren 1970 was het vierde thema op de ASPnet-lijst ‘mens en milieu’, dat in 2002 werd omgevormd tot ESD. Het is dus logisch dat de ASPnet-scholen ook hier weer het voortouw nemen om ervoor te zorgen dat dit decennium een keerpunt zal worden in het streven naar de integratie van duurzame ontwikkeling in het onderwijs en in het dagelijks leven, en zo zal bijdragen aan een betere toekomst voor iedereen. De volgende voorbeelden geven een idee van de bijdragen die ASPnet-scholen leveren aan DESD, zowel in het basis- als in het secundair onderwijs.

18


Een veld voor de school

Duitsland

Achtergrond Een veld vlakbij de school werd gebruikt als locatie voor de Dorfkulturtage (plaatselijke culturele activiteiten) en werd daarna aan de school geschonken. Sindsdien wordt dit 3000 m2 grote veld gebruikt door de leerlingen van de school in het kader van diverse projecten in verband met duurzame ontwikkeling. Alle leerlingen maken hier bijvoorbeeld kennis met de praktijk van biologische landbouw. Ze leren allerlei gewassen zaaien, onderhouden en oogsten: aardappelen, graan, zonnebloemen, suikerbieten en kruiden, maar ook inheemse granen die tegenwoordig niet meer worden verbouwd, zoals eenkoren en tweekoren (of emerkoren). Het machinale werk op het veld wordt door de ouders gedaan en de zaailingen worden door de gemeenschap geleverd. Het bakken van brood en het bereiden van maaltijden met de zelfverbouwde en -geoogste producten maken deel uit van het curriculum. In de winter, als het veld braak ligt, zijn er diverse andere projecten voor de leerlingen in het kader van duurzame ontwikkeling, die aansluiten bij jaarthema. Doel van het project - de introductie van de theorie en de praktijk van duurzame ontwikkeling; - de kennismaking met biologische landbouw via praktische activiteiten; - de ontwikkeling van zelfvertrouwen; - de reflectie over duurzaamheid in verband met andere delen van de wereld. Uitvoering van het project In 2007 was het hoofdthema van het Veldproject gewijd aan Afrika. Door een ander land of continent in de schijnwerpers te zetten, kunnen begrippen als internationale wederzijdse afhankelijkheid, duurzame ontwikkeling en eerlijke handel beter en gemakkelijker aan jonge kinderen worden uitgelegd. Tegelijkertijd krijgen de kinderen hierdoor het gevoel tot een en dezelfde wereld te behoren en ontwikkelen ze sociale vaardigheden zoals zorgen voor en delen met elkaar. In kleine werkgroepjes discussieerden de kinderen met elkaar over de levens-omstandigheden in verschillende geografische zones van Afrika – de woestijn, de savanne, het regenwoud, enz. De leerlingen maakten een vergelijkende studie van wat er wel in Afrika groeit maar niet in Europa, en omgekeerd. Zo ontdekten ze bijvoorbeeld dat gierst, zoete aardappelen en maïs op beide continenten voorkomen. Een ander belangrijk subthema was water en alles wat daarmee te maken heeft. De kinderen leerden van alles over voedselproductie en -verwerking, natuurbehoud, duurzaamheid en het dagelijks leven in Afrika. Projectresultaten - het verwerven van kennis en praktische vaardigheden met het oog op duurzaamheid; - een goede samenwerking tussen de kinderen, hun ouders, leerkrachten en andere leden van de gemeenschap in het kader van duurzaamheid; - een tentoonstelling, een toneelstuk en een publicatie over Afrika en een beter begrip van en meer waardering voor dit continent; - een goede mediabekendheid over dit project dankzij het bedrijf Fenster zur Welt dat de school helpt bij de geldinzameling voor de verdere ontwikkeling van dit project. Impact van het project De leerlingen beseften dat werken op het veld (en dus landbouw) raakvlakken heeft met vele andere thema’s en dat ‘Een veld voor de school’ een interdisciplinair project is 19

School: Josef-Guggenmos-Grundschule Plaats: Irsee Project: Een veld voor de school Projectcoördinator: Waltraud Schümann


dat terugkomt in allerlei andere schoolvakken, zoals biologie, aardrijkskunde, ecologie, geschiedenis, taal en zelfs muziek! Alle pijlers van duurzaamheid – de economische, ecologische, sociale en culturele – kwamen erin aan bod. Dit project focuste op ervaringsgerichte leermethoden die de leerlingen de kans geven te leren door te doen en de waarden van duurzame ontwikkeling en eerlijke handel ook echt in de praktijk te brengen. Verder werd er veel waarde gehecht aan creativiteit. Aan het eind van elk schooljaar schrijven de leerlingen een toneelstuk waar de behandelde thema’s van dat jaar in aan bod komen, en voeren dat op. Met dit project wordt de doelstelling om ESD te promoten zeker bereikt, aangezien - de leerlingen de principes van duurzame ontwikkeling in hun dagelijks leven leren toepassen en een beter begrip van (internationale) wederzijdse afhankelijkheid ontwikkelen; - de kinderen trots zijn op hun duurzame manier van leven en empathie ontwikkelen voor mensen in andere delen van de wereld; - de leerlingen gemakkelijker bepaalde complexe theoretische onderwerpen begrijpen door het ervaringsgericht leren (leren door te doen); - het project daadwerkelijk een goede samenwerking tussen leerlingen, ouders, leerkrachten en andere leden van de gemeenschap stimuleert, wat voor iedereen positief is; - de school verschillende regionale en nationale prijzen heeft ontvangen voor dit project (o.a. de Zötler-Umweltpreis 2006); - het project door DESD werd erkend. Volg hun schoolvoorbeeld! Het is niet altijd eenvoudig om kinderen op een eenvoudige en concrete manier vertrouwd te maken met complexe begrippen zoals duurzaamheid, eerlijke handel, wederzijdse afhankelijkheid en het wereldwijd delen van natuurlijke rijkdommen. En misschien is er in de buurt van jouw school zelfs in de verste verte geen veld te bekennen. Toch kun je ook zonder een eigen stuk landbouwgrond een ‘veldje’ creëren, door in de klas kleine plantjes in potjes te kweken en te verzorgen. Van daaruit kun je ook met de kinderen aan de slag rond onderwerpen als duurzame ontwikkeling, een optimaal gebruik van grondstoffen en de noodzaak van solidariteit – van lokaal tot globaal.

Japan School: Nationale middelbare school IKEDA, verbonden aan de universiteit Osaka Kyoiku Plaats: Osaka Project: Ikeda Global Studies voor de 21ste eeuw Projectcoördinator: Naohiro Ii

Ikeda globale studies voor de 21ste eeuw Achtergrond In veel scholen in Japan is het onderwijs hoofdzakelijk gericht op de cognitieve ontwikkeling, d.w.z. het verwerven van kennis en vaardigheden om problemen op te lossen. ESD vereist echter een verandering van attitudes en gedrag. Dit project werd uitgewerkt met het oog op de versterking van een allesomvattend leerproces, ter ondersteuning van nieuwe manieren en activiteiten om tot duurzame ontwikkeling te komen. Doel van het project - leerlingen op een concrete manier kennis laten maken met het begrip duurzame ontwikkeling en hen er actief hun bijdrage aan laten leveren. 20


Uitvoering van het project Aan dit vakoverschrijdende project nam een groot aantal leerkrachten uit verschillende vakgroepen deel. Het project was gericht op de verwerving “Door ESD leerde ik dat van nieuwe ideeën, waarden, attitudes en gedragingen er veel kinderen in de en bestond uit vijf onderdelen: wereld zijn van wie de mensenrechten worden - lessen over het milieu, armoede, mensenrechten en geschonden. Ze moeten het werelderfgoed; overleven in zeer slechte - participatielessen in de vorm van workshops en omstandigheden, in extreme concrete activiteiten; armoede, ze hebben een slechte gezondheid, - onderzoek en discussies; kunnen niet naar school, - voorbereiding van de presentatie van de lopen het risico te worden - leerresultaten; besmet met hiv, enz... Ik - uitwisseling met andere landen (China, Zuid-Korea, wil de mensen hun ogen openen voor de wereld en Verenigde Arabische Emiraten en Vietnam). hen stimuleren om hun Deze onderdelen werden steeds uitgewerkt in verantwoordelijkheid op te studiegroepen, waarbij leerlingen en leerkrachten nauw nemen.” samenwerkten. De leerlingen waren echt geïnteresseerd; Minami Takada (leerling) ze grasduinden niet alleen in het grote aanbod van onderwerpen met betrekking tot duurzame ontwikkeling in het algemeen, maar leerden ook hoe ze er zelf concreet mee aan de slag konden. Projectresultaten De school ontwikkelde een heel eigen evaluatiesysteem om de leerresultaten van de leerlingen objectief te kunnen meten. Daar kwamen volgende zaken uit naar voren:- de leerlingen hadden een beter zicht gekregen op de vele verbanden en factoren die te maken hebben met duurzame ontwikkeling; - ze hadden meer interesse gekregen in de samenleving; - hun vermogen om zelfstandig te studeren, was vergroot; - ze veranderden van passieve toeschouwers in betrokken en actief zorgende personen; - de samenhorigheid was groter geworden, het aantal vooroordelen kleiner; - ze hadden kennisgemaakt met waarden als waarheid, respect en vertrouwen, en wilden daar mee aan de slag; - hun Engels was erop vooruitgegaan. Impact van het project Dit project werd geëvalueerd door de gemeenschap. Sommige scholen uit de buurt vroegen de leerlingen om hun bijdrage en hun resultaten op het vlak van duurzame ontwikkeling te komen voorstellen. Het project hielp de leerlingen om attitudes te ontwikkelen ter ondersteuning van duurzame ontwikkeling en een duurzame toekomst. Hun motivatie om Engels te leren, was duidelijk vergroot, zoals bleek uit een onderzoek door de Super English Language High School (een project onder leiding van het Japanse ministerie van Onderwijs). Volg hun schoolvoorbeeld! Bij de planning en begeleiding van nieuwe projecten zou er bijzondere aandacht moeten worden besteed aan de evaluatie ervan. Voor elk project kan een specifiek evaluatie-instrument worden ontwikkeld. Je kunt natuurlijk ook gebruikmaken van bestaande instrumenten voor het meten van verandering in kennis, attitudes, gedrag en meningen. Vaak kun je tevens een beroep doen op de deskundigheid en ondersteuning van (collega’s van) andere scholen, universiteiten en/of onderzoekscentra. 21


Spanje School: Centro Escolar Balder Plaats: Los Rozas de Madrid Project: Verantwoord consumptiegedrag voor een duurzame ontwikkeling Projectcoördinator: de afdeling wetenschappen van de school

Verantwoord consumptiegedrag voor een duurzame ontwikkeling Achtergrond De leerkrachten van deze ASPnet-school wonen de jaarlijkse vergaderingen van het Spaanse ASPnet bij, dat een forum biedt voor de presentatie en uitwisseling van de uitgevoerde projecten. Deze school heeft ervoor gekozen een bijdrage te leveren aan ESD, en richt haar aandacht vooral op de concrete aspecten ervan die zowel relevant zijn voor haar eigen gemeenschap, als voor landen met minder middelen en mogelijkheden. Doel van het project Jonge mensen gevoelig maken voor de noodzaak van duurzame ontwikkeling en concrete acties ondernemen in de volgende drie domeinen: - het besef dat duurzame ontwikkeling wel degelijk mogelijk is; - de opvoeding tot verantwoordelijke consumenten; - het zoeken naar alternatieve energiebronnen en een beter gebruik van de grond. Uitvoering van het project De nadruk lag bij dit project op de mogelijkheid voor studenten om na te denken over de voordelen en uitdagingen van duurzame ontwikkeling, verantwoord consumptiegedrag en een eerlijke verdeling van ’s werelds natuurlijke rijkdommen. Daarnaast waren er een aantal praktische activiteiten voorzien. Ter “Dit project, dat een bevordering van verantwoord consumptiegedrag, deden heel jaar duurde, was erg de leerlingen onderzoek naar de consumptiepatronen interessant. Ik kreeg de gelegenheid om vanuit van mensen, zowel in supermarkten als binnen hun een wetenschappelijk en eigen familiekring. Ze hanteerden daarbij het motto cultureel oogpunt mijn ‘SOS’ (Solidarity, economic Order and Sustainability) en kennis te verdiepen over besteedden in het bijzonder aandacht aan bederfelijke zaken waar ik nog niet veel van wist. Het was een voedingswaren en het gebruik van antibiotica. Verder fantastisch en deden ze onderzoek naar alternatieve energiebronnen onvergetelijk project.” die een steentje kunnen bijdragen aan de bescherming Carlos Hervas van het milieu, met name zonne-energie en haar (leerling) economische, ecologische en financiële toepassingen. Er werden ook twee maquettes gemaakt door de leerlingen – van een zonnepaneel en een keuken op zonne-energie – die perfect werkten. Er werden discussies gehouden over de impact van het toerisme op het milieu, over de economische en sociale aspecten van globalisering en over de steeds groter wordende kloof tussen de arme en de rijke landen. Ten slotte maakten ze ook plannen voor enkele kleine stedelijke percelen om ze te renoveren en ze ecologischer en gebruiksvriendelijker te maken. Dit project kreeg de steun van de volgende deskundigen: een promotor van zonne-energie, een vertegenwoordiger van het gemeentebestuur van Las Rozas, een vertegenwoordiger van de ngo Apothekers zonder grenzen, een VN-expert in duurzame ontwikkeling en een plaatselijke journalist. Projectresultaten Na afloop van het project waren de leerlingen het erover eens dat: - duurzame ontwikkeling mogelijk is, maar gebaseerd moet zijn op gelijkheid en rekening moet houden met de culturele context; 22


- verantwoord consumptiegedrag een must is, en dat men zich bewust moet zijn van het verschijnsel van vraag en aanbod én van de behoeften van andere landen; - het gebruik van zonne-energie ecologisch en (op middellange termijn) economisch interessant en voordelig is; - de recuperatie en een goed gebruik van braakliggend terrein rond de school ten goede kan komen van de omgeving. De resultaten van het project werden besproken in de pers. Impact van het project Het project leidde tot een sterk engagement bij de leerlingen voor duurzame ontwikkeling. Ze beseften ook dat ze zelf onmiddellijk iets konden doen om hun consumptiegedrag te verbeteren. Volg hun schoolvoorbeeld! De noodzaak van een duurzaam consumptiegedrag en van het zoeken naar alternatieve, milieuvriendelijke energiebronnen zijn belangrijke elementen van verantwoord gedrag en van ESD. Via onderzoeksactiviteiten in hun eigen omgeving (woonplaats, familie), kunnen leerlingen gegevens verzamelen en analyseren die hen helpen om bewuster en verantwoorder consumptiegedrag aan te leren, en zich solidair op te stellen met zij die het minder goed hebben. Door het bouwen van maquettes leren ze hoe (in dit geval) zonnepanelen worden gemaakt en wat de ecologische en (op middellange termijn) economische voordelen zijn van dergelijke milieuvriendelijke energiebronnen, en dragen ze meteen hun steentje bij aan de ondersteuning van duurzame ontwikkeling. De betrokkenheid van plaatselijke deskundigen kan de draagkracht van zo’n project alleen maar vergroten, en maakt het nog boeiender en beklijvender voor de leerlingen.

Wil Forum for Sustainable Development

Zwitserland

Achtergrond Dit project werd opgestart in het kader van DESD (2005-2014) en het is de bedoeling dat dit over een periode van tien jaar, gelijk met DESD, zal lopen. Het achterliggende concept is de organisatie van een reeks fora over verschillende specifieke aspecten van duurzame ontwikkeling. De fora zijn gericht op de eigen school, de gemeenschap rond de school en andere scholen in de omgeving, in de hoop een sneeuwbaleffect teweeg te brengen. De planning van elk forum vereist een interdisciplinaire benadering, onderzoek, reflectie, organisatorische vaardigheden en strategie. Doel van het project - de sensibilisering van de leerlingen en het grote publiek voor duurzame ontwikkeling; - een actieve betrokkenheid bij de promotie van duurzame ontwikkeling. Uitvoering van het project: Het eerste forum (in 2006) draaide om de vraag ‘Een duurzaam energiebeleid – wat is dat?’ De Zwitserse minister van Energie, Moritz Leuenberger, zegde toe mee te werken aan dit forum, waardoor de voorbereiding nog meer vroeg van de school en haar medewerkers. Aangezien het om het thema energie ging, waren vooral de leerkrachten fysica hier nauw bij betrokken. 23

School: Kantonschule Wil Plaats: Wil Project WIFONA (Wil Forum voor duurzame ontwikkeling) Projectcoördinator: Mr Beat Steiger


“Het forum gaf leerlingen Elke twee jaar staat er een ander forum op het programma; de kans om rechtstreeks op die manier is er tijd genoeg om elk forum gedegen vragen te stellen aan voor te bereiden. Het tweede forum (in 2008) focuste de minister, wat onze op de vraag ‘Een duurzaam economisch beleid – Wat is standpunten verruimde en een onvergetelijke politieke dat?’ Hierbij waren met name leerkrachten van sociale ervaring voor ons betekende.” studierichtingen, economie en maatschappijleer bij Sonja Enz, betrokken.Er zijn ook een aantal conferenties voorzien, (leerling) voorafgaand aan ieder forum. De eerste conferentie betrof het thema ‘Duurzame ontwikkeling – een serieus te nemen economische optie’, gevolgd door een conferentie over ‘Duurzame ontwikkeling op internationaal niveau – wat houdt het in en wat betekent het voor Zwitserland?’ Eén dag voor het tweede forum werd er een lezing gegeven met als thema ‘Ecologische en economische aspecten van duurzame ontwikkeling’. In 2010 zal het forum gewijd zijn aan ‘Een duurzaam milieubeleid – Wat is dat?’, met veel bijdragen van de biologieen chemieleerkrachten. De laatste twee fora zullen zich concentreren op ‘Een beleid voor duurzame ontwikkeling en vrede – Wat is dat?’ (2012) en ‘DESD 2005-2014: een terugblik en een vooruitblik’ (2014) waaraan vooral leerkrachten geschiedenis en aardrijkskunde respectievelijk leerkrachten filosofie en pedagogiek een bijdrage zullen leveren.

Projectresultaten - de sensibilisering van leerlingen, leerkrachten en ouders voor duurzame ontwikkeling; - de betrokkenheid van politici, economisten, beleidsmakers en mensen uit de cultuursector; - de grotere bekendheid van de school dankzij haar actieve inzet voor ESD via het project WIFONA en andere vakoverschrijdende activiteiten; - ruime en positieve aandacht in de pers en op radio en televisie; - een veel dynamischer ASPnet-school. Impact van het project Ongeveer 1000 leerlingen (tussen 16 en 20 jaar), leerkrachten en leden van de gemeenschap namen deel aan het forum in 2006; dat zullen er nog meer geweest zijn voor het forum in 2008, aangezien er toen ook nog ouders, journalisten en zakenlui deelnamen. Dit is een project op lange termijn waarbij veel leerkrachten betrokken zijn en dat zich richt op de integratie van duurzame ontwikkeling in het hele curriculum. Het heeft tevens de bedoeling invloed uit te oefenen op andere scholen (waarvan leerlingen en leerkrachten worden uitgenodigd de fora bij te wonen) en op de plaatselijke gemeenschap. In de loop van het project voorziet WIFONA ook nog andersoortige activiteiten, alle in het kader van duurzame ontwikkeling. Tijdens de voorbereiding van het eerste forum hebben een aantal leerlingen en leerkrachten de president van de Zwitserse Confederatie ontmoet, en de minister van Energie nam zelf deel aan het forum. Dit bleek een positieve en stimulerende uitwerking te hebben op de leerlingen. Volg hun schoolvoorbeeld! Als je nog geen evenementen of activiteiten hebt gepland om dit cruciale thema te integreren in je curriculum, kun je er nu meteen mee beginnen! Aangezien duurzame ontwikkeling zoveel verschillende thema’s omvat, kan er voor elk resterend jaar van DESD nog een speciaal thema worden uitgekozen. Het sensibiliseren en engageren van jongeren is heel erg belangrijk voor het ASPnet, en de betrokkenheid van politici en andere belangrijke verantwoordelijken hierbij kan veel effect sorteren, ook al is het niet altijd gemakkelijk te realiseren. 24


> Onderwijs voor interculturele dialoog

• Inclusief onderwijs

“Dat onwetendheid over elkaars doen en laten steeds de oorzaak was, doorheen de geschiedenis van de mensheid, van achterdocht en wantrouwen tussen de volkeren van deze wereld en dat de verschillen tussen hen maar al te vaak tot oorlog hebben geleid … “. (fragment uit de inleiding van de oprichtingsakte van UNESCO) 2001 werd uitgeroepen tot het VN-jaar van de dialoog tussen beschavingen; een mooi begin van de 21ste eeuw. In september van dat jaar wijdde het IBE zijn Internationale Onderwijsconferentie aan het thema ‘Leren samenleven’, waar ook enkele waardevolle projecten van ASPnet-scholen werden voorgesteld. Twee maanden later werd door de Algemene Conferentie van UNESCO de Universele Verklaring inzake Culturele Diversiteit aangenomen, waarin o.a. stond dat “… culturele diversiteit zo noodzakelijk is voor de mensheid als biodiversiteit dat is voor de natuur”. Het culturele landschap van landen over de hele wereld wordt gekenmerkt door de diversiteit van volkeren, gemeenschappen en individuen en hun culturen, religies en waardesystemen. Culturele diversiteit wordt door veel mensen gezien als iets positiefs, maar sommige anderen beschouwen het juist als iets negatiefs dat de eenheid van de samenleving verstoort. Hoewel dynamische interculturele ontmoetingen in principe een positieve impact op mensen en hun omgeving zouden moeten hebben, is het in veel gevallen toch noodzakelijk om de nodige interculturele vaardigheden te ontwikkelen of te versterken om dergelijke ontmoetingen daadwerkelijk succesvol te laten verlopen en ten volle tot hun recht te laten komen. UNESCO kan bogen op een jarenlange ervaring in het produceren en delen van kennis, evenals in het verspreiden van waarden voor multiculturele en multi-etnische samenlevingen die democratie en respect voor diversiteit hoog in het vaandel dragen. Er zouden nieuwe onderwijskundige, culturele en wetenschappelijke inhouden moeten worden gevormd en verspreid om de erkenning en aanvaarding van culturele diversiteit te bevorderen. Daarbij moet worden gefocust op de ontwikkeling van de noodzakelijke vaardigheden op het vlak van ‘samen leven’. In deze context zijn onderwijs (al dan niet officieel), uitwisseling en dialoog belangrijke middelen om etnische, culturele en religieuze vooroordelen uit de weg te ruimen, om verdraagzaamheid en wederzijds respect te vergroten (met name in multi-etnische en multireligieuze contexten), en om alle vormen van discriminatie, racisme en xenofobie te bestrijden. Ook hier weer gaan leerkrachten en leerlingen van ASPnet-scholen de uitdaging aan om in contact te treden met anderen, over de grenzen van landen, talen en culturen heen, om die ‘anderen’ echt beter te leren kennen. Door hun kennis over andere manieren van leven te vergroten en de interculturele dialoog aan te gaan, leren jongeren meteen ook hun eigen cultuur, tradities en gewoonten beter kennen. Zo komen zij (weer) in contact met hun eigen roots en hun eigen identiteit. Bovendien zijn veel samenlevingen tegenwoordig meer en meer multicultureel; ASPnet-scholen kunnen dan met hun activiteiten focussen op de plaatselijke situatie rond het thema ‘eenheid in diversiteit’, zoals in de volgende voorbeelden wordt beschreven. Met het oog op de noodzaak om de interculturele dialoog te versterken en te verankeren, worden er nog meer voorbeelden van ASPnet-bijdragen beschreven verderop in deze brochure, namelijk in het deel over het werelderfgoed (zie Deel 3 ASPnet schoolvoorbeelden op regionaal niveau, p. 42), over de Great Volga River Route (zie Deel 4 ASPnet schoolvoorbeelden op interregionaal niveau, p. 46) en over de UNESCO/Daimler Mondialogo School Contest (zie Deel 5 ASPnet schoolvoorbeelden op internationaal niveau, p. 50). In het kader van het nieuw opgerichte intersectoriële platform van UNESCO - ‘Bijdragen aan de dialoog tussen beschavingen en culturen en aan een cultuur van vrede’ - zullen UNESCO’s ASPnet-scholen van over de hele wereld steeds vaker worden uitgenodigd om hun projecten rond onderwijs voor interculturele dialoog te verspreiden. Ook activiteiten rond het inventariseren van traditionele praktijken, voorstellingen en uitdrukkingen die vaardigheden voor een interculturele dialoog tussen verschillende maatschappijen omvatten, zullen daarvoor mogelijkerwijs in aanmerking komen.

> Onderwijs voor interculturele dialoog

• Onderwijs voor duurzame ontwikkeling

25

• Mensenrechteneducatie

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Schoolniveau > Onderwijs voor interculturele dialoog

Democratische Republiek Congo School: lagere en middelbare school Eureka Plaats: Kinshasa Project: “Zeg me wie je bent” Projectcoördinator: dhr. Kally

“Zeg me wie je bent” Achtergrond In de Democratische Republiek Congo, het derde grootste land in Afrika, leven veel etnische groepen en worden meer dan 200 verschillende talen gesproken. In dit reusachtige land leeft ook de grootste groep pygmeeën, een inheemse bevolkingsgroep (o.a. bekend om hun kleine gestalte). De meesten van hen leiden een nomadenbestaan en leven voornamelijk van de jacht. Doel van het project - jongeren leren respect te hebben voor de pygmeeën en hun cultuur; - de contacten en de dialoog bevorderen tussen jongeren uit de grootste etnische groep in de Democratische Republiek Congo en de pygmeejongeren. Uitvoering van het project Er werden een heleboel verschillende activiteiten georganiseerd in het kader van cultuur en solidariteit. Pygmeekinderen werden bijvoorbeeld uitgenodigd op de school om hun liederen en dansen voor te stellen. De leerlingen verzamelden allerlei dingen, zoals zeep, kleren en voedsel, om aan de pygmeeën te schenken, die op hun beurt ook weer kleine geschenkjes aanboden. De hele school – ongeveer 500 leerlingen (tussen 6 en 18 jaar), leerkrachten en ouders – was betrokken bij dit project, dat twee schooljaren in beslag nam. Projectresultaten - meer waardering voor de pygmeecultuur; - een vruchtbare interculturele dialoog met de pygmeejongeren; - een evenwichtiger integratie van de pygmeeën in de samenleving. Impact van het project Dankzij de concrete activiteiten kregen de leerlingen de kans om zich twee van de vier pijlers van het onderwijs in de 21ste eeuw eigen te maken, namelijk leren zijn en leren samenleven. De leerlingen kregen veel respect en waardering voor de pygmeeën en hun cultuur. Volg hun schoolvoorbeeld! Talloze inheemse volkeren zijn uitgestorven of teruggebracht tot een kleine minderheid. De afgelopen eeuwen waren zij vaak het slachtoffer van vooroordelen, discriminatie en isolatie en werden hun rechten meermaals (op grondbezit, op hun moedertaal, op hun tradities e.d.) geschonden. Nochtans beschikken deze inheemse volkeren doorgaans over eeuwenoude traditionele kennis, wijsheid, een rijke cultuur en vaak ook een diepgeworteld respect voor het evenwicht tussen mens en natuur. Door contact met hen te zoeken en van hen te leren, kunnen we alleen maar wijzer worden en hopelijk ook bijdragen aan de verbetering van hun vaak moeilijke levensomstandigheden.

26


Leren voor het heden en de toekomst

Cuba

Achtergrond Dit project vloeide voort uit een groter project dat enkele jaren geleden door ASPnet Duitsland werd gelanceerd onder de titel ‘Leren voor de toekomst’, waarbij een aantal ASPnet-scholen in verschillende landen werden betrokken met als doel de bevordering van intercultureel leren, het aanleren van de Spaanse taal en een beter gebruik van internet en de elektronische media. Duitsland leverde de computerapparatuur om de school in Cuba de kans te geven deel te nemen aan het project, waar de school dankbaar gebruik van maakte. Doel van het project - de bevordering van interculturele uitwisseling en vriendschapsbanden met scholen in het buitenland; - de aanmoediging van onderzoek in diverse domeinen ter ondersteuning van leren voor het heden en de toekomst; - de versterking van coöperatief leren in internationale teams; - de verbetering van het gebruik van nieuwe technologieën; - de ontwikkeling van onderwijsmateriaal. Uitvoering van het project Het project was hoofdzakelijk gericht op interculturele dialoog en was gebaseerd op team teaching, d.w.z. dat er een groot aantal leerkrachten van verschillende vakgroepen bij betrokken was. Thema’s die aan de orde kwamen, waren o.a. gezondheid, de klimaatverandering, zuinig omgaan met energie, vrede en het leven van José Marti (een Cubaanse schrijver en patriot). Ieder thema werd behandeld vanuit twee invalshoeken: attitudes en het cognitieve. Alle vier de pijlers van het leren in de 21ste eeuw – leren weten, leren zijn, leren doen en leren samenleven – kwamen daarbij aan bod. De Cubaanse leerlingen voerden onderzoek uit en deelden hun bevindingen en ideeën met leerlingen van hun partnerscholen in Frankrijk, Duitsland, Portugal en Spanje. Rond ieder thema werden verschillende activiteiten georganiseerd. In het kader van het thema intercultureel leren en vrede bijvoorbeeld, vertaalden en zongen leerlingen het lied Imagine van John Lennon als een ode aan de vrede, en ze maakten affiches en muurschilderingen van beroemde personen van over de hele wereld die hadden gestreden voor onafhankelijkheid en fundamentele vrijheden, zoals Mahatma Gandhi, Nelson Mandela en Moeder Theresa. De Internationale dag van de vrede (21 september) werd ook gevierd, waarbij leerlingen gitaar speelden en vredesliederen zongen in het Engels. Projectresultaten - de school won een nationale wetenschapsprijs voor de behaalde resultaten; - als ASPnet-school kreeg het IPVCE Ernesto Guevara de status van ‘nationaal referentiecentrum’; - met het geld dat de verkoop van het door de school gemaakte onderwijsmateriaal opbracht, werd de schoolbibliotheek verder uitgebreid; - het project werd opgenomen in het curriculum; - het IPVCE Ernesto Guevara kreeg internationale erkenning van de andere scholen die deelnamen aan het project. 27

School: Instituto Preuniversitario Vocacional de Ciencias Exactas (IPVCE) Ernesto Guevara Plaats: Santa Clara Project: Leren voor het heden en de toekomst Projectcoördinator: Daniel Bulgado


Impact van het project Het project leidde tot een enorme uitbreiding van goede contacten en uitwisselingen tussen leerlingen en leerkrachten in diverse landen (o.a. Frankrijk, Duitsland en Spanje), en droeg bij aan de verbetering van het wetenschappelijk programma van de school. Steeds meer leerlingen en leerkrachten worden bij het project betrokken en er zullen nieuwe doelstellingen worden geformuleerd. In het kader van de Internationale dag van de vrede verklaarden de leerlingen van deze school: “Wij geloven dat interculturele uitwisseling erg belangrijk is om de anderen te leren kennen, tot wederzijds respect te komen en het menselijk erfgoed te vrijwaren. Wij geloven dat de thema’s in verband met het milieu erg belangrijk zijn. We weten dat milieuproblemen een bedreiging vormen voor onze wereld, onze levenskwaliteit en onze gezondheid. We hebben geleerd dat wanneer mensen niet in vrede met de natuur kunnen leven, zij op geen enkele manier in vrede kunnen leven.” Volg hun schoolvoorbeeld! Een van de grote voordelen van ASPnet-scholen is dat je ze overal ter wereld kunt vinden. Ze gaan allemaal graag met nieuwe projecten aan de slag, samen met hun ASPnet-partners in landen over de wereld. Interculturele dialoog betekent: elkaar beter leren kennen en meer te weten komen over elkaars land en cultuur. Bovendien vormt ASPnet een platform voor de uitwisseling van ideeën over een hele reeks uiteenlopende onderwerpen: milieubescherming, gezondheidszorg, onderwijs, geschiedenis van de slavenhandel, vredescultuur, enz… Keuze genoeg!

Polen School: Stefan Zeromski II Liceum Ogolnkosztalcace Plaats: Tomarszow Project: De dag van de naties Projectcoördinator: Renata Radsikowska

De dag van de naties Achtergrond De afgelopen 30 jaar werd de ‘Dag van de naties’ op deze school gevierd. Het was oorspronkelijk het idee van Roman Grabowski, de vroegere directeur van de school, die een groot voorstander was van intercultureel leren, ondanks de Koude Oorlog en de relatief gebrekkige communicatiemogelijkheden in die tijd. Deze dag had geen vaste datum, maar kon evengoed samenvallen met de viering van een andere speciale dag, zoals 21 maart, 21 mei (Werelddag voor culturele diversiteit) of 16 november (Internationale dag van de verdraagzaamheid). Doel van het project - andere landen en culturen leren kennen; - stereotypes ontkrachten; - een verdraagzame houding t.o.v. de rest van de wereld ontwikkelen. Uitvoering van het project Elk jaar in september, aan het begin van het schooljaar, kiezen de leerlingen een land uit waar ze meer over willen weten. Dan doen ze zeven maanden lang onderzoek naar dat land, verzamelen er informatie over en publiceren hun bevindingen op prikborden in de school zodat iedereen het kan zien en lezen. Vervolgens beginnen ze aan de voorbereiding van de ‘Dag van de naties’ op 21 maart. Deze datum werd gekozen ter herdenking van de Internationale dag voor de afschaffing van rassendiscriminatie. Op die dag presenteren de leerlingen voor de leerkrachten wat zij hebben geleerd over het gekozen land en zijn cultuur, en worden zij beoordeeld op de door hen bereikte resultaten. Elke klas zorgt voor een eigen, vaak ludieke presentatie, bijvoorbeeld in de 28


vorm van een musical, of het aanbieden van zelfbereide traditionele gerechten uit het betreffende land. De dag wordt steevast afgesloten met een quiz over UNESCO. Projectresultaten - een grondige kennismaking met een ander land en zijn cultuur en het delen van die kennis met de rest van de school; - een succesvolle voorbereiding en viering van de jaarlijkse ‘Dag van de naties’; - een grotere bekendheid met (het werk en gedachtegoed van) UNESCO; - de bekendmaking van de activiteiten en verdiensten van een ASPnet-school bij de gemeenschap. Impact van het project Ongeveer 500 leerlingen tussen 15 en 19 jaar (waaronder leerlingen van andere scholen uit de buurt) en 30 leerkrachten namen met veel enthousiasme en interesse deel aan het project. De leerlingen vergaarden heel wat waardevolle informatie over het bestudeerde land. Tegelijkertijd leerden ze allerlei “Elk jaar willen we het vaardigheden aan, zoals het verzamelen van gegevens nog beter doen, en dat en de presentatie ervan voor een publiek. De plaatselijke betekent dat we al heel televisiezender en de lokale pers waren uitgenodigd om vroeg beginnen met de verslag uit te brengen van De dag van de naties, en zo voorbereidingen. Dit jaar (2007) hebben we Japan in kreeg de lokale gemeenschap ook meteen informatie over de kijker gezet en hebben deze waardevolle onderneming van een ASPnet-school. we sushi bereid volgens het

originele recept. Sommigen Volg hun schoolvoorbeeld! aten die dag voor het eerst Niet alle scholen beschikken over uitgebreide informatiein hun leven wasabi. We en communicatietechnologieën (ICT), internet en een hebben onze leerkrachten goedgevulde bibliotheek en documentatiecentrum. laten zien dat we misschien wat leerachterstand Toch zou dat geen onoverkomelijke hindernis mogen hebben, maar dat we op zijn om een dergelijk intercultureel project op te starten andere gebieden op school en tot een goed einde te brengen. Wanneer je, zoals de besten zijn.” hierboven beschreven, elk jaar een land uitkiest, kunnen Andrzej Korpiniski de leerlingen daar ook informatie over opzoeken in de (leerling) media, thuis, bij reisbureaus, bij de ambassade of het consulaat van dat land, bij mensen uit de buurt die in dat land zijn geweest, enz… Iedere klas kan een ander aspect van het land uitdiepen (bv. geschiedenis, geografie, taal, cultuur, economie, architectuur, (wereld)erfgoed, tradities en gewoonten), zodat de hele school kan deelnemen aan het project en iedereen er voordeel bij heeft.

Zweden

Interculturrele dialoog via taalkampen voor jongeren

School: Östra Skolan

Achtergrond Östra is een kleine stad in het noorden van Zweden die ongeveer 20 jaar geleden is begonnen met de opvang van vluchtelingen uit verschillende delen van de wereld. In een poging om botsingen tussen de verschillende culturen tot een minimum te beperken of zelfs te vermijden, startte Tom Rutschman met de organisatie van jaarlijkse taalkampen Engels om jongeren de kans te geven op een plezierige maar toch intensieve manier te leren respect te hebben voor diversiteit, verdraagzaam te zijn 29

Plaats: Jokkmokk Project: Interculturele dialoog via taalkampen voor jongeren Projectcöordinator: Tom Rutschman


en open te staan voor wie of wat anders is. De taalkampen vinden plaats in Kvikkjokk, een oud mijnstadje in de bergen, in de buurt van twee nationale parken. De leerlingen verblijven in hutten, er is een hoofdgebouw voor de maaltijden en de activiteiten, en er is veel plaats voor sport en andere buitenactiviteiten. Doel van het project - de jongeren de hen omringende wereld beter leren begrijpen; - de jongeren meer waardering laten opbrengen voor hun eigen cultuur, geschiedenis en waarden, evenals voor die van anderen; “Ik herinner me veel - de jongeren bewust maken van onrechtvaardigheid, inzichten die me aan het xenofobie en racisme en hen leren vechten tegen denken hebben gezet, vooroordelen en discriminatie; met name over ethische kwesties, zoals bij de - hun kennis van het Engels verbeteren. activiteit met de drie

verschillende maaltijden. Uitvoering van het project Deze oefening heeft veel Binnen deze taalkampen bestaan er twee niveaus – een indruk gemaakt op mij en niveau voor leerlingen van 13 en 14 jaar en een voor mijn vrienden en we hebben leerlingen van 15 en 16 jaar. Beide kampen duren drie het er nog vaak over gehad. Door dit kamp ben ik er ook dagen en zijn gebaseerd op het concept van ‘leren door aan beginnen werken om me te doen’ en het idee dat ‘leerlingen het meeste leren minder solitair op te stellen wanneer ze plezier hebben’. Uniek aan deze taalkampen - een proces dat zeker is dat er studenten uit Canada en de VS naartoe werd gestimuleerd door de contacten in mijn groep komen om er vrijwillig te werken als taalfacilitator en met de Engelstalige en animator. Bovendien worden er ook mensen met jongeren. De dagen waren een andere taal en culturele achtergrond uitgenodigd zo intensief, dat zelfs (bv. vluchtelingen, immigranten). De jongeren nemen minder gemotiveerde leerlingen zich betrokken deel aan discussiegroepen, spelletjes, rollenspelen, voelden en nieuwe dingen simulatieoefeningen, teamwerk en praktische activiteiten. hebben geleerd.” Jongeren wisselen van gedachten over belangrijke Anders Franklin (leerling) thema’s als de bestrijding van racisme en discriminatie, de vraag ‘hoe is het om een vluchteling te zijn?’, enz… Om anderen te kunnen begrijpen, moeten we eerst onszelf beter leren kennen. Een van de eerste activiteiten is dan ook de reflectie over de eigen naam. Waar komt mijn naam vandaan en waarom? Door te luisteren naar de verhalen van vluchtelingen die vanuit Azië, Afrika, Zuid-Amerika en Europa naar Zweden zijn gekomen, en door daarover te praten, leren de jongeren zich in te leven in andermans situatie. Ze leren over politieke en religieuze vervolging, culturele verschillen en misverstanden, en zien het belang in van de strijd tegen misplaatste stereotypes, hardnekkige mythes en veralgemeningen. Jonge mensen zien de wereld vaak door de bril van hun eigen cultuur, waarbij ze zelf centraal staan. De uitdaging van zo’n taalkamp is de jongeren eens (al is het maar even) te laten kijken door de bril van een andere cultuur. Om hen de onrechtvaardigheid in de wereld en de ongelijke verdeling van de rijkdom aan den lijve te laten ondervinden, is er een speciale ‘activiteit’ voorzien: een vijfde van alle leerlingen krijgt een uitgebreide maaltijd voorgeschoteld en wordt op hun wenken bediend door een ober, en een vijfde van de jongeren moet op de grond zitten en krijgt enkel een kom rijst te eten. De rest van de jongeren behoort tot de ‘middenklasse’ en kan zichzelf bedienen van een maaltijd met rijst en bonen. Nadien discussiëren de leerlingen over hun gevoelens tijdens deze oefening, en over begrippenparen als eerlijk-oneerlijk en rechtvaardig-onrechtvaardig. Gedurende dit drie dagen durende taalkamp mag er enkel Engels worden gesproken, wat niet altijd zo eenvoudig is, zeker niet voor de jongere Zweedse leerlingen. Toch is

30


hun vooruitgang op dat vlak na drie dagen opmerkelijk. De Zweedse leerlingen krijgen uitgebreid de kans hun Engels te verbeteren doordat ze kunnen praten met native speakers, terwijl deze laatsten kunnen kennismaken met de Zweedse manier van leven. Projectresultaten - een beter begrip van de eigen cultuur en tradities; - meer waardering voor, en empathie en solidariteit met mensen uit andere landen; - een verhoogd bewustzijn van culturele verschillen en het begrip rechtvaardigheid; - de verwerving van vaardigheden om problemen op te lossen; - een verbetering van de Engelse taal- en spreekvaardigheid. Impact van het project Wanneer leerlingen verschillende culturen met elkaar vergeleken, beseften ze dat er vaak meer gelijkenissen dan verschillen zijn. Waar ook ter wereld hebben mensen immers dezelfde basisbehoeften en worden ze geconfronteerd met dezelfde problemen en bedreigingen, zoals milieuvervuiling, slinkende natuurlijke rijkdommen, onveiligheid, conflicten, honger en werkloosheid. Het intensieve kampleven geeft de jongeren de kans anders naar zichzelf en naar de wereld te leren kijken. De jongeren stelden zich verdraagzamer en begripvoller op ten opzichte van anderen, en ze stonden meer open om van elkaar te leren. Echte verandering gebeurt natuurlijk niet op een paar dagen, maar stap voor stap. En de taalkampen nodigen zeker uit om enkele stappen in de goede richting te zetten. We zullen een paar jongeren dit zelf laten verwoorden: “De verschillende

Volg hun schoolvoorbeeld! oefeningen en discussies Een van de redenen waarom UNESCO is begonnen dwongen me om op een met ASPnet, was om scholen de gelegenheid te geven andere manier te denken anders naar de wereld rechtstreeks contact met elkaar op te nemen in het kader te kijken. Ik kreeg de van een gezamenlijk of gelijkaardig project, of voor de kans om mijn Engels op uitwisseling van ervaringen en ideeën hieromtrent. een natuurlijker manir te De organisatie van een taalkamp zoals hiervoor werd gebruiken dan in de klas, zonder me zorgen te hoeven beschreven, vereist niet overdreven veel middelen, maar maken over fouten. Voor mij vooral ideeën, verbeelding, organisatietalent en… goede was dit taalkamp een hele ASPnet-partners! Het is duidelijk dat leerlingen het meeste toffe ervaring, waardoor leren wanneer ze worden gestimuleerd en geprikkeld ik ook nog een heleboel heb geleerd - zeker de door interessante en vernieuwende activiteiten. Bij de beste ervaring tijdens mijn organisatie van een taalkamp ligt de nadruk dan ook op middelbare school!” een breed aanbod van boeiende activiteiten, interessante Anita Lindmark (leerling) debatten en creatieve workshops. Leerlingen ontwikkelen gemakkelijker inzichten en attitudes, dan dat ze feiten en getallen uit het hoofd leren. Een taalkamp in een vreemde taal heeft iets speciaals, en geeft jongeren de kans grote vooruitgang te boeken op korte tijd. En ondertussen leren ze van alles bij van de native speakers over de cultuur en de waarden van het land (de landen) waar die taal gesproken wordt. Bovendien zet het de jongeren aan om ook over hun eigen manier van leven na te denken. Groepsleiders zijn vaak wat ouder dan de leerlingen en weten hen te stimuleren en motiveren, zeker als ze zelf vroeger als leerling zo’n kamp hebben meegemaakt. Het vermogen verschillende talen te spreken is zonder twijfel een belangrijke troef om te kunnen communiceren en je weg te vinden in de 21ste eeuw. Op een taalkamp worden jongeren niet alleen gemotiveerd om een vreemde taal (nog beter) te leren spreken, maar krijgen ze tegelijkertijd de kans andere jongeren te ontmoeten, met hen van gedachten te wisselen over de meest uiteenlopende onderwerpen en vriendschappen te sluiten. 31


• Inclusief onderwijs • Onderwijs voor duurzame ontwikkeling • Onderwijs voor interculturel dialoog > Mensenrechteneducatie

> Mensenrechteneducatie “Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren.” (artikel 1, Universele Verklaring van de Rechten van de Mens) Volgens talloze juristen, parlementariërs en pedagogen is de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens een van de meest belangrijke instrumenten die ooit werden goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de VN. Vanaf het moment van haar goedkeuring in 1948 vormde de verklaring een bron van inspiratie en een leidraad voor de uitwerking van grondwetten in pas onafhankelijk geworden staten. De verklaring is een kader voor het idee van ‘mensenrechten voor iedereen’ dat de grondslag vormt voor vrede en welzijn voor alle volkeren van deze wereld. Sinds de oprichting van UNESCO’s ASPnet in 1953 hebben scholen activiteiten georganiseerd ter bevordering van de mensenrechten, in het bijzonder via het onderwijs. Mensenrechteneducatie omvat zowel de theorie als de praktijk, door een combinatie van cognitieve, creatieve en innovatieve benaderingen. Mensenrechteneducatie promoot een op rechten gebaseerde benadering van onderwijs en moet worden opgevat als een proces dat zowel ‘mensenrechten via onderwijs’ als ‘mensenrechten in onderwijs’ omvat. In overeenstemming met de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en het Internationale Verdrag over de Rechten van het Kind (1959), organiseren veel ASPnet-scholen projecten die gericht zijn op mensenrechteneducatie in het leerproces. De Dag van de mensenrechten (10 december) wordt door veel ASPnet-scholen gevierd. De VN hebben al veel inspanningen gedaan om lidstaten en andere betrokken partijen aan te moedigen om mensenrechteneducatie te integreren in het schoolprogramma. Als vervolg op het Decennium voor Mensenrechteneducatie (1995-2004), werd in 2004 het Wereldprogramma voor Mensenrechteneducatie afgekondigd door de Algemene Vergadering van de VN. De eerste fase van dit Wereldprogramma (20052009) was gewijd aan de integratie van mensenrechteneducatie in de programma’s van het basis- en secundair onderwijs en had tot doel ervoor te zorgen dat kinderen ten volle kunnen genieten van hun rechten en dat er een cultuur ontstaat waarin mensenrechten vanzelfsprekend zijn. UNESCO nam actief deel aan het Inter-Agency Coordinating Committee van de VN dat speciaal voor dit programma werd opgericht. In elk land was het ministerie van Onderwijs verantwoordelijk voor de implementatie van het Wereldprogramma. De 60ste verjaardag van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd op 10 december 2008 gevierd door vele ASPnet-scholen, die ook in de toekomst projecten zullen opzetten in verband met dit zo belangrijke thema, binnen het kader van de door de VN gesponsorde programma’s en initiatieven, zoals wordt beschreven in de volgende schoolvoorbeelden.

32

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Schoolniveau > Mensenrechteneducatie

De rechten van het kind

Griekenland

Achtergrond: Het idee voor dit project is gebaseerd op de voorstellen van de nationale Griekse ASPnet-coördinator na een vergadering en een seminarie voor ASPnet-leerkrachten in het hele land. Aangezien jonge kinderen zich niet altijd bewust zijn van hun rechten, plichten en verantwoordelijkheden, werd dit project aangegrepen om daar iets aan te doen. Doel van het project - de leerlingen vertrouwd maken met en respect leren hebben voor de rechten van het kind; - de leerlingen leren achterhalen of de rechten van het kind worden gerespecteerd, en hoe te reageren in het geval dit niet zo is; - meer ouders en leerkrachten betrekken bij het onderwijs voor en over de rechten van het kind; “…Ik was onder de indruk - teamwerk ontwikkelen, onderzoeks-, analytische en van de gevoeligheid en het gedrag in het algemeen van beleidsmatige vaardigheden aanleren en leren spreken de heer Mosxos, de Griekse voor een publiek. ombudsman. Ik besefte

dat ik andermans rechten Uitvoering van het project moet respecteren en dat Het project werd opgesplitst in vier onderdelen: ik andere kinderen die - de leerlingen leerden over hun rechten via het houden problemen hebben, moet helpen. Ik heb heel veel van discussies, het lezen van boeken, het onderzoeken geleerd door deel te nemen van documenten en het zoeken van informatie via aan dit project …”. internet; Georgia Chatzigeorgiou (leerling) - de leerlingen woonden een aantal speciale briefings bij over de huidige stand van zaken wat betreft het respect voor de rechten van het kind, die voor hen werden georganiseerd en geleid door de heer Mosxos (de Griekse ombudsman) en dr. Sueref (gepromoveerd op kinderrechteneducatie); - de leerlingen stelden een vragenlijst op en deelden die uit aan hun medeleerlingen om meer over hun ideeën en meningen inzake het respect voor kinderrechten te weten te komen; - de leerlingen maakten en verspreidden affiches in de school rond het thema kinderrechten.

Projectresultaten De leerlingen leerden: - mensenrechten te waarderen en te reageren in geval van schending ervan; - hoe ze in team kunnen samenwerken en zich socialer en behulpzamer kunnen opstellen, en werden zich bewust van hun eigen rechten en verantwoordelijkheden; - op een meer wetenschappelijke manier na te denken dankzij een concreet leerproces waarbij ze vragenlijsten opstelden, data verzamelden en analyseerden en de resultaten deelden met hun medeleerlingen; - om voor een publiek te spreken; - beter gebruik te maken van computertechnologie en de bronnen op internet. Impact van het project - de impact op de leerlingen was enorm: er trad blijkbaar echt een verandering op in hun gedrag, hun manier van denken en in hun manier van reageren op allerlei aspecten van het dagelijks leven;

33

School: 5de middelbare school van Stavroupoli Plaats: Thessaloniki Project: De rechten van het kind Projectcoördinator: Pascalis Senteris


- de schoolleiding en de directeur werden gebrieft door de Griekse ombudsman over de rechten van het kind en over manieren om ze door iedereen te laten respecteren; - de ouders werkten overtuigd mee en hielpen hun kinderen thuis bij hun werk; ze werden ook regelmatig op de hoogte gehouden van het verloop van het project; - de Griekse ombudsman bracht per brief zijn felicitaties over aan de school en moedigde de school aan ook in de toekomst dergelijke projecten te organiseren; - het gemeentebestuur van Stavroupoli beloofde een artikel over dit project te schrijven in het plaatselijke tijdschrift Dimotis. En dit is wat de leerlingen er zelf van vonden: “...over kinderrechten te leren was een ongelooflijke ervaring, waardoor mijn houding tegenover mijn medeleerlingen is veranderd. Ik voel me verantwoordelijker, ik kan dingen vanuit verschillende gezichtspunten bekijken en begrijpen en ik let er beter op andermans rechten niet te schenden. Onze hele klas reageerde positief op dit interessante project en op het onderzoek dat we hebben gedaan. Het is jammer dat er niet meer tijd was voor dit project, en ik hoop dat het wordt vervolgd.” Catherine Chriskikou (leerling)

Volg hun schoolvoorbeeld! Als je echt werk wilt maken van mensenrechteneducatie op school, kun je deskundigen uitnodigen die de leerkrachten kunnen briefen en hun kennis en ervaring kunnen delen met de leerlingen. Bovendien worden leerlingen bij het opstellen en afnemen van vragenlijsten gedwongen om goed na te denken over dit thema, wat hen vervolgens weer zal helpen de meningen en ideeën van hun medeleerlingen beter te begrijpen.

Koeweit School: Al-Raja school voor gehandicapte meisjes Plaats: Hawalli Project: Slavernij in de moderne wereld Projectcoördinator: Nuga Al-Otaibi

Slavernij in de moderne wereld Achtergrond Het idee voor dit project over hedendaagse slavernij is ontstaan na een lezing die werd gehouden door dr. Ghanim Alnajjar, professor politieke wetenschappen aan de universiteit van Koeweit en onafhankelijk mensenrechtenexpert voor de VN in Somalië. Doel van het project - bewustmaking rond thema’s in verband met slavernij, armoede en schending van de mensenrechten, en wat de gemeenschap kan doen om dit soort zaken te voorkomen. Uitvoering van het project Voor de herdenking van de Internationale dag van de afschaffing van de slavernij (op 2 december), nodigde de school professor dr. Ghanim Alnajjar uit om een lezing te geven over ‘moderne slavernij’. Na de lezing was er gelegenheid tot discussie over diverse thema’s in verband met slavernij, vroeger en nu, en de schending van mensenrechten. Op basis van de bekommernissen en idealen die de leerlingen toen uitspraken, schreef een leerkracht een toneelstuk, dat vervolgens met veel enthousiasme door de leerlingen werd opgevoerd. Projectresultaten - een beter begrip van mensenrechten en moderne vormen van slavernij; - een hogere zelfwaarde en meer zelfvertrouwen; - een uitgebreidere kennis over internationale organisaties; - contacten en communicatie met relevante organisaties en uitwisseling van ervaringen. 34


Impact van het project Bij de leerlingen, de schoolleiding, de directeur en de leden van de gemeenschap rond de school ligt het project nog vers in het “Ik wist niet dat er vandaag geheugen en er wordt nog steeds met veel lof de dag nog zoveel slavernij bestond in de wereld, ik over gesproken. De leerlingen vragen om meer van dacht dat dat iets was dergelijke activiteiten en de zorg om mensenrechten van vroeger. Nu besef ik is deel gaan uitmaken van hun dagelijks leven. Door dat wij, als gehandicapten, dit project beseften deze (gehandicapte) meisjes ook onszelf misschien wel tot slaaf maken.” hoe waardevol hun bijdrage aan de samenleving Mariam Abaal-Keil kan zijn, iets wat ze voordien nooit hadden gedacht. en Ayesh. H. (leerlingen)

Volg hun schoolvoorbeeld! Door de eeuwen heen is slavernij ongetwijfeld een van de meest tragische en ingrijpende vormen van onderdrukking geweest. Zowel van de trans-Saharaanse als van de trans-Atlantische slavenhandel, waarbij eeuwenlang miljoenen mannen, vrouwen en kinderen betrokken waren, bestaan nu nog steeds uitlopers. Een moderne vorm van slavernij is bijvoorbeeld de kinderarbeid. De Internationale Arbeidsorganisatie van de VN (ILO) schat dat er vandaag wereldwijd meer dan 200 miljoen kinderen gedwongen worden om te werken. Door een expert uit te nodigen om een lezing te komen geven op school – bijvoorbeeld met als thema ‘slavernij vroeger en nu’, kun je een begin maken met een interdisciplinaire aanpak die het makkelijker maakt om dit complexe gegeven bespreekbaar te maken: hoe zit dat precies met deze onaanvaardbare vorm van mensenrechtenschending in de wereld en wat kunnen we eraan doen om alle vormen van slavernij met al haar sociale gevolgen uit te roeien? De viering op school van de Internationale ter herdenking van de slavenhandel en de afschaffing ervan (op 23 augustus) en van de Internationale dag voor de afschaffing van de slavernij (op 2 december), kan een goede instap zijn, waarbij meteen leerlingen, leerkrachten, ouders en andere leden van de plaatselijke gemeenschap kunnen worden betrokken.

Litouwen

Jongeren voor transparantie Achtergrond Corruptie, op alle niveaus, is tegenwoordig een serieus probleem in veel landen. Omdat iedereen zich bewust zou moeten zijn van de noodzaak corruptie te bestrijden, besloot deze school een project op te zetten rond dit thema. De strijd tegen corruptie is overigens een van de topprioriteiten van de nationale en lokale overheden van Litouwen. De school liet zich daarbij inspireren en ondersteunen door het werk van het Centrum voor de Ontwikkeling van Burgerzin in Warschau, Polen, en het Centrum voor Moderne Didactiek in Vilnius. Doel van het project - de leerlingen voorbereiden op een actieve participatie in de samenleving; - de leerlingen bewustmaken van het belang van transparantie van het beleid en de activiteiten van lokale overheden; - hun burgerzin ontwikkelen, evenals hun vermogen corruptie op alle niveaus te bestrijden; - de lokale overheden aanmoedigen om dit project ook elders te introduceren. Uitvoering van het project Leerkrachten besteedden een reeks lessen aan maatschappijleer en religie, waardoor 35

School: Anyksciai Antanas Baranauskas middelbare school Plaats: Anyksciai Project: Jongeren voor transparantie Projectcoördinator: Daiva Trucinskiene


de leerlingen in staat waren de dieperliggende oorzaken van corruptie te achterhalen en manieren te bedenken om die te elimineren. Om hun nieuw verworven kennis in de praktijk te kunnen brengen, werd besloten een aantal enquêtes te houden om erachter te komen wat mensen eigenlijk weten over overheidsuitgaven en over wat er met het geld van hun jaarlijkse inkomstenbelasting gebeurt. De leerlingen verzamelden en analyseerden de gegevens en presenteerden de resultaten in een heldere en aantrekkelijke brochure. Tal van vernieuwende methoden werden aangewend tijdens dit project: het voeren van onderzoek, het houden van “Ik wist niet dat het enquêtes en het opzetten van speciale werkgroepen. probleem van corruptie zo Bovendien werd er een speciale bijeenkomst diep in onze samenleving verankerd was. En ik had georganiseerd voor leerlingen en personeelsleden van de ook geen flauw idee hoe Dienst voor Speciaal Onderzoek van de stad; het was de wij zelf de strijd zouden eerste keer dat een dergelijke ontmoeting plaatsvond op kunnen aanbinden met alle vormen van corruptie. de school. Tijdens de lessen kunst maakten de leerlingen Maar het bleek helemaal affiches die de ambities van het project aankondigden. niet moeilijk te zijn om Meer dan 60 leerlingen, de directeur en vier leerkrachten mee te helpen aan de uit verschillende vakgroepen (kunst, geschiedenis, Engels versterking van de sociale controle in de kantoren en godsdienstonderwijs) namen deel aan dit project, van de lokale overheden. samen met gemeentebeambten, zoals de inspecteur Bovendien zal ik nu, door van het departement Onderwijs, Cultuur en Sport en de de ervaring die ik met dit onderdirecteur van de Administratie. project heb opgedaan, veel gemakkelijker instappen in

Projectresultaten een volgend project.” Dit project had een positieve uitwerking op alle Milda Kaklauskaite (leerling) deelnemers, zowel vanuit moraal als vanuit pedagogisch “Ik kan niet tegen de standpunt bekeken. passieve houding van veel - Leerkrachten: De waardevolle ervaring tijdens dit project mensen in onze samenleving. zette de leerkrachten aan om hun lessenreeks over Het lijkt soms wel of het niemand iets kan waarden en normen voort te zetten en zo de leerlingen schelen wat er in ons land te helpen en aan te moedigen in hun strijd tegen gebeurt. Activiteiten ter corruptie, onverdraagzaamheid, leugens, hypocrisie bestrijding van corruptie en ter verhoging van de en oneerlijkheid in de samenleving. De samenwerking kennis bij het grote publiek tussen de leerkrachten onderling was sterk verbeterd over lokale overheden door de uitwisseling van ervaringen en door hun lessen en besturen, verhogen voor elkaar open te stellen. Ze werkten ook samen met de burgerzin en zijn uitstekende middelen voor collega’s van andere scholen uit de buurt, uit andere iedereen om een meer gemeenten en zelfs uit buurland Polen. Tijdens dit actieve rol als burger op project werden er werkgroepen gevormd en er werden te nemen. Dat is precies 14 gelijke projecten uitgevoerd en 17 open lessen wat ik van het project heb geleerd. Ik vond het ook gegeven. Mogelijk wordt dit (of een gelijkaardig) project heel tof om ervaringen uit overgenomen door een of meer scholen in Azerbeidzjan, te wisselen met leerlingen aangezien inwoners uit dat land de school bezochten van andere scholen in en interesse toonden voor het project. Litouwen en Polen.” - Leerlingen: Deze jongeren verworven nieuwe vaardigEdvardas Gindrenas (leerling) heden en competenties waarmee ze hun steentje kunnen bijdragen aan de strijd tegen corruptie en de onverschilligheid van de bevolking hierover kunnen verminderen. Er vonden zinvolle uitwisselingen plaats tussen de leerlingen en civiele ambtenaren die verantwoordelijk zijn voor een goed en transparant bestuur van de openbare instellingen en fondsen. De leerlingen zullen hun nieuw verworven kennis en vaardigheden ook goed kunnen gebruiken voor de organisatie van andere grote projecten. Lokale overheden: Gezien het succes van dit project, zouden ze dit ook graag in andere scholen en instellingen introduceren. 36


Impact van het project In de loop van dit project maakten de leerlingen kennis met normen voor en voorbeelden van ‘anticorruptiegedrag’, een belangrijke voorwaarde voor verantwoordelijk burgerschap. Ze werden gemotiveerd om corruptie op alle niveaus te bestrijden. Bovendien raakten ze vertrouwd met methoden voor sociale controle in openbare instellingen, met name op gemeentelijk niveau. En ten slotte hielpen de leerlingen mee aan de bewustwording van de mensen in hun omgeving door enquêtes te houden en affiches en brochures te verspreiden. Hierdoor werd de algemene impact van het project nog groter. We laten nog enkele leerlingen zelf aan het woord over hun ervaring met dit project: Volg hun schoolvoorbeeld! Sensibiliseringsprojecten rond problemen zoals corruptie, de schending van mensenrechten, gebrek aan transparantie, enz… kunnen aan kracht winnen door nauw samen te werken met niet-gouvernementele organisaties. Ngo’s beschikken over nuttige informatie, documentatie en praktische ervaring en hebben deskundigen in huis.

Emancipatie van meisjes en vrouwen

Oeganda

Achtergrond Volgens de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens worden alle mensen gelijk geboren. Toch hebben vrouwen ook vandaag nog in veel landen niet dezelfde rechten als mannen. In de meeste landen kregen de vrouwen ook pas veel later stemrecht dan de mannen. In regeringen, parlementen en openbare instellingen zijn de vrouwen nog altijd in de minderheid, en krijgen zij vaak ook niet even veel betaald als hun mannelijke collega’s voor hetzelfde werk. Kortom, er is dus nog heel wat werk aan de winkel, voordat alle mensen – mannen en vrouwen – écht gelijk zijn en daadwerkelijk gelijke rechten hebben.

School: Bombo Army middelbare school

Doel van het project - de school en de gemeenschap bewust maken van de noodzaak van de emancipatie van meisjes en vrouwen. “Meisjes werden zich bewust van het feit dat ze

Uit voering van het project hard kunnen werken en de Drama en muziek werden aangewend ter ondersteuning jongens kunnen overtreffen”. van het bewustmakingsproces in de school en de Frank Tibamanya (student) gemeenschap, om te wijzen op het belang van gelijke rechten voor jongens en meisjes, mannen en vrouwen. De leerlingen schreven sketches en voerden die op, waarin ze de aandacht vestigden op culturele tradities en gewoonten die de ontwikkeling van meisjes en hun recht op gelijke behandeling verhinderen, terwijl de gelijkheid van mannen en vrouwen toch uitdrukkelijk in de grondwet wordt vermeld. Projectresultaten - het zelfvertrouwen en het eigenwaardegevoel van de meisjes is toegenomen; - het idee van gelijkheid voor jongens en meisjes werd erkend en ondersteund; - de sociale vaardigheden van de jongeren gingen erop vooruit. Volg hun schoolvoorbeeld! Er gaapt vaak een kloof tussen theorie en praktijk als het gaat om gelijkheid van mannen en vrouwen. In veel landen zijn vrouwen wel gelijk voor de wet, maar in de realiteit hebben ze toch niet altijd dezelfde rechten. Via discussies en drama worden leerlingen zich bewuster van de hindernissen die meisjes en vrouwen vaak op hun weg naar gelijke rechten tegenkomen, maar ook hoe ze kunnen leren deze hindernissen te overwinnen. Als we echt iets willen veranderen aan deze ongelijkheid, moeten we zowel jongens als meisjes, mannen als vrouwen hierbij betrekken. 37

Plaats: Kampala Project: Emancipatie van meisjes en vrouwen Projectcoördinator: Sarah Musoke

2. UNESCO’s ASPnet schoolvoorbeelden op nationaal niveau

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Nationaal niveau

“Van de route van de slaven tot de route van de dapperen”

Haïti

Haïtiaanse ASP-net-leerlingen doen mee aan de nationale Jongerenrally UNESCO’s ASPnet speelt een belangrijke rol bij het samenbrengen van leerlingen en leerkrachten uit de verschillende delen van een land in hun streven naar beter onderwijs. Elk land heeft zo zijn eigen prioriteiten, doelen en verwachtingen op het vlak van onderwijs, en ASPnet-scholen worden vaak beschouwd als de pioniers als het gaat om de organisatie van vernieuwende en zinvolle projecten en activiteiten voor het leren in de 21ste eeuw. Via de organisatie van een unieke, nationale jongerenmeeting, speciaal voor ASPnet-leerlingen en -leerkrachten, wilden de Haïtiaanse nationale commissie voor UNESCO en de nationale ASPnet-coördinator hen meenemen op een historische reis door het verleden van hun eigen land, in de hoop hen te motiveren om aan een betere toekomst te bouwen. Achtergrond De Haïtianen hebben al enorm veel ellende meegemaakt sinds de oprichting van hun natie. Het ooit zo rijke en welvarende eiland in de Caraïbische Zee werd veroverd en de inwoners werden tot slaven gemaakt. Na de geslaagde opstand op 22 augustus 1791 werd het eiland weliswaar uitgeroepen tot de eerste natie van Amerika die van de slavernij werd bevrijd, maar dit leidde ook tot een langdurige boycot en kostte het land miljoenen gouden franken die werden geïnd door de voormalige kolonisator en andere imperiale machten in die tijd als een soort ‘schadevergoeding’, voor ze uiteindelijk de nieuwe natie als onafhankelijk wilden erkennen. Meer dan 200 jaar later, op 23 augustus 1998, lanceerde UNESCO een nieuw en ambitieus project – ‘De stilte verbreken’ – over de erfenis van de Transatlantic Slave Trade of TST, de trans-Atlantische slavenhandel. Op die historische dag vond de eerste bijeenkomst van de TST International Task Force plaats in de Haïtiaanse hoofdstad Port-au-Prince. De werkgroep bestond uit intellectuelen, historici en pedagogen uit Afrika, Europa en Noord- en Zuid-Amerika, en experts van o.a. UNESCO. Gedurende zeven jaar bracht dit pilootproject meer dan 100 scholen in meer dan 20 landen uit het hele Atlantische Oceaangebied samen met de bedoeling nieuwe onderwijsmethoden te ontwikkelen om lessen over TST in de curricula te integreren en een interculturele dialoog op gang te brengen tussen alle leerlingen en leerkrachten uit de zogenaamde Atlantische slavenhandeldriehoek. Het project resulteerde in de productie van nieuw en vernieuwend onderwijsmateriaal, grote trans-Atlantische jongerenmeetings (in Oslo (Noorwegen), op het eiland Gorée (Senegal), op Trinidad en Tobago, enz.), jaarlijkse bijeenkomsten van de internationale werkgroep en regionale cursussen en workshops voor leerkrachten. Ook werd de link gelegd naar een ander ambitieus ASPnet-project, ‘Werelderfgoed in jonge handen’, dat werd gelanceerd door UNESCO in 1995. Het TST-project werd gefinancierd door Noorwegen (van 1998 tot 2004). Haïtiaanse Jongerenrally Het TST-project wekte veel interesse op in de deelnemende landen en de Haïtiaanse Jongerenrally is daarvan een opvallend gevolg. Ondanks alle problemen waar het land mee te kampen heeft, was Haïti vastbesloten dit TST-project voort te zetten. De Nationale UNESCO Commissie van Haïti diende een verzoek in bij het Participatieprogramma van UNESCO om een jongerenbijeenkomst te mogen organiseren. De Jongerenrally was bedoeld voor ongeveer 100 leerlingen van ASPnet-scholen en van enkele andere scholen in het land, en vond plaats van 1 tot 5 april 2007. De hoofdlocatie was CapHaïtien (in het noorden van het land) waar het Palais de Sans Souci en de Citadel staan als symbool van vrijheid, onafhankelijkheid en waardigheid. De citadel werd gebouwd 39


door maar liefst 20.000 mannen in ongeveer 14 jaar tijd (te beginnen in 1806) en werd in 1980 ingeschreven op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Doel van de Haïtiaanse Jongerenrally - de leerlingen mobiliseren om te blijven deelnemen aan de twee ASPnet-projecten ‘TST’ en ‘Werelderfgoed in jonge handen’; - de jongeren aanmoedigen zich te engageren voor het behoud van het Parc National Historique (het Palais de Sans Souci, de Citadel en omgeving) en de rest van hun nationaal erfgoed; - banden smeden tussen jongeren van ASPnet-scholen en van andere scholen in het land; - de idealen van UNESCO overdragen op de jongeren; - de leerlingen de kans geven na te denken over de toekomst van Haïti. Uitvoering van het project De organisatie van deze Jongerenrally in een land met een beperkte infrastructuur (slechte wegen, weinig accommodatiemogelijkheden, enz…) was een enorme uitdaging. De jongeren, afkomstig uit tien verschillende districten, verzamelden zich in Port-au-Prince voor het vertrek van de rally in vier bussen. Ze werden begeleid door specialisten en leerkrachten en ontmoetten tijdens hun tocht een groot aantal plaatselijke kopstukken, historici en deskundigen. Haïti is een land met een rijk natuurlijk en cultureel erfgoed. De leerlingen kregen de kans om de natuurlijke schoonheid van hun land te bewonderen, waaronder de Vallée d’Artibonite met haar rivier en haar rijstvelden, Tozia met zijn microklimaat en inheemse species (kokos, vanille en koffie) en Labadie met het wittezandstrand en het vissersdorp. De culturele bezoekjes omvatten Marchand Dessalines (de eerste hoofdstad van het land), het Palais de Sans Souci en de Citadel, Fort Picolet, enz. Ondertussen kregen de jongeren de nodige uitleg en historische achtergrond onderweg in de bus, op de site zelf of tijdens gesprekken met de plaatselijke overheden. Projectresultaten - een succesvol verloop van de Jongerenrally, die leidde tot een verhoogd bewustzijn van Haïti’s verleden, heden en mogelijke toekomst bij de deelnemende jongeren; - een collectieve reflectie en de goedkeuring van een Jongerenmanifest (zie hieronder); - de deelname aan een opstelwedstrijd over de rally en de nominatie van drie winnaars; - voorstellen en aanbevelingen voor de toekomst (zie hieronder). Impact van het project De Jongerenrally heeft blijkbaar veel indruk gemaakt op de jongeren. Het manifest dat ze samen schreven, spreekt boekdelen: “De geboorte van de staat Haïti kenmerkte de moderne wereld en bewees dat mannen en vrouwen zelfs in tijden van slavernij trots, eer, waardigheid en talent kunnen voortbrengen. De Citadel is daar een mooi voorbeeld van. In die periode bouwden we aan een buitengewoon land, Haïti, trots en vrij… Vandaag… ligt Haïti op sterven. Het land geeft een compleet ongeorganiseerde indruk… een gevoel van eenheid in onze relaties ontbreekt… Een collectieve bezorgdheid over en zelfs een begrip van een gemeenschappelijk welzijn ontbreekt… Gesterkt door ons verleden en meester van ons heden, zouden we onszelf de vraag moeten stellen: van wat voor soort land dromen wij? Wij dromen van een land waarin elke Haïtiaan zijn verantwoordelijkheid opneemt, en meewerkt aan de ontwikkeling van het land… Wij willen onderwijs voor iedereen… Wij willen ziekenhuizen bouwen… Wij willen strijden tegen de ontbossing… Wij willen Haïti zien ontwikkelen onder een heerschappij van rede, orde, rechtvaardigheid, verdraagzaamheid en vooral van vrede… We zouden ons moeten laten leiden door eergevoel, een waarde die werd gekoesterd door onze voorouders en die hen in staat stelde ons dit buitengewone erfgoed dat Haïti is, door te geven…” 40


De impact die de rally op de jongeren had, spreekt ook duidelijk uit hun opstellen. De winnaar van de wedstrijd, de leerling Mitchnaider Joseph, concludeerde: “De rally leerde ons de stilte te verbreken die ons had ondergedompeld in een soort uitzichtloosheid en sociaaleconomische ellende. De rally maakte in ons het verlangen wakker om onze morele en culturele waarden en ons nationaal erfgoed te vrijwaren en te beschermen.” Verwijzend naar het bezoek aan de Citadel schreef Ricardo Honorat, een van de andere winnende leerlingen: “Tijdens deze ontdekkingstocht bleef de belangrijkste boodschap hangen – als onze voorouders, als slaven en in onmenselijke omstandigheden, toch in staat waren om dit meesterwerk te bouwen, is het nu hoog tijd voor ons om ook iets te doen voor ons land. Aan het einde van deze dag worden wij bijgevolg dragers van ontwikkeling, trotse bewoners van onze geboortegrond”. De leerlinge Cornet, die de derde plaats behaalde, verwoordde het als volgt: “… vriendschap had wortel geschoten tijdens deze ontmoeting en dankzij deze link waren we in staat om meningen en ideeën te formuleren zodat eenieder van ons een standpunt kon innemen!” Alle deelnemers waren tevreden over de rally en zij deden een groot aantal constructieve voorstellen, o.a. de noodzaak om: - meer Jongerenrally’s te organiseren om zoveel mogelijk jongeren te stimuleren zorg te dragen voor hun erfgoed; - de logistiek (accommodaties, maaltijden, enz…) te verbeteren voor toekomstige deelnemers; - ervoor te zorgen dat plaatselijke gemeenschappen meer groepen leerlingen kunnen onderbrengen; - de wegen te verbeteren, met name de route van Cap-Haïtien naar de Citadel; - de ontbossing een halt toe te roepen, met name in de savanne en in de omgeving van de Citadel; - de faciliteiten te verbeteren van het Parc National Historique om bezoekers te ontvangen, tentoonstellingen te houden en culturele voorstellingen te laten plaatsvinden; - de belangrijkste culturele sites een opknapbeurt geven, bijvoorbeeld het Forteresse la Source, de huizen van Dessalines, de Claire en Charlotin Marcadieu, het Palais de Sans Soucis, de Citadel en het Fort Picolet. De Jongerenrally werd hoofdzakelijk gefinancierd door het Participatieprogramma van UNESCO, maar kreeg daarnaast ook steun van het departement van de eerste minister, de universiteit Notre Dame van Haïti, het ministerie van Toerisme, het Instituut voor de Bescherming van het Nationaal Erfgoed (ISPAN), het ministerie van Onderwijs, UNIBANK, Labadie Beach en anderen. Volg hun schoolvoorbeeld! Ondanks de extreem moeilijke omstandigheden hebben de organisatoren van de Jongerenrally bewezen dat het mogelijk was om een groots opgezette educatieve expeditie in het land tot een goed einde te brengen, en dat die expeditie hopelijk ook een blijvend effect heeft op alle deelnemers. Deze goed geplande, vernieuwende en uitstekend begeleide rally heeft het pad geëffend voor toekomstige rally’s. Dergelijke expedities bieden jongeren als het ware een pelgrimstocht naar hun verleden aan, enerzijds om hun eigen identiteit (opnieuw) te ontdekken en anderzijds om zich vervolgens te kunnen inzetten voor een betere toekomst. Misschien zijn er nog wel landen die een dergelijke waardevolle expeditie voor hun jongeren willen organiseren? 41

3. UNESCO’s ASPnet schoolvoorbeelden op regionaal niveau

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Regionaal niveau

ASPnet-leerlingen uit Azië en het Stille Oceaangebied (Pacific) waren aanwezig op het World Heritage Youth Forum

Azië - Stille Oceaangebied

Christchurch, Nieuw-Zeeland, van 18 tot 23 juni 2007, ter gelegenheid van de 31ste zitting van UNESCO’s Werelderfgoedcomité Achtergrond Ieder jaar komt het Werelderfgoedcomité ergens op een speciale plaats samen, o.a. om nieuwe sites aan de Werelderfgoedlijst toe te voegen. Sinds het World Heritage Youth Forum for the Pacific in november 2000 in Cairns, Australië, worden er elk jaar dergelijke jongerenfora gehouden voor ASPnet-leerlingen vlak voor of tijdens de bijeenkomst van het Werelderfgoedcomité. Deze ontmoetingen bieden ruimte voor een dialoog tussen jongeren en beheerders van het werelderfgoed, en leveren input van jongeren voor de bijeenkomsten van het Werelderfgoedcomité. Vandaar dat de Nationale UNESCO Commissie van Nieuw-Zeeland een Asian Pacific Youth Forum plande in Christchurch, vlak voor de bijeenkomst van het Werelderfgoedcomité aldaar van 23 juni tot 2 juli 2007. Na een strenge selectie mochten uiteindelijk 30 leerlingen uit het secundair onderwijs (tussen 16 en 19 jaar) het forum bijwonen. De leerlingen waren afkomstig uit 12 landen in de regio: Australië, de Cookeilanden, Fiji, Frans Polynesië, Japan, ZuidKorea, de Marshalleilanden, Nieuw-Zeeland, Samoa, Thailand, Tonga en Vanuatu. Sommigen van die leerlingen blonken uit in geschiedenis en aardrijkskunde, anderen waren winnaars van opstelwedstrijden over het werelderfgoed en nog anderen waren geselecteerd na een soort sollicitatieprocedure en de nodige gesprekken. Ze waren zonder uitzondering erg enthousiast en zeer geschikt om deel te nemen aan het forum. De meesten onder hen waren ASPnet-leerlingen. Doel van het project - de kennis over, en de zorg voor, het (behoud van het) werelderfgoed bij jongeren uitbreiden en versterken - een World Heritage Youth Challenge organiseren en voorstellen aan het Werelderfgoedcomité; - vriendschapsbanden smeden en versterken in Azië en het Stille Oceaangebied; - meer kennis vergaren over de Maori, een inheemse bevolkingsgroep van NieuwZeeland, en hun rol in de bescherming van het erfgoed. Uitvoering van het project Bij hun aankomst in Nieuw-Zeeland kregen alle jonge afgevaardigden een overlevingskit (waaronder een warme jas, aangezien het op het zuidelijk halfrond in juni winter is) en uitgebreide documentatie in verband met het forum, zoals een exemplaar van de UNESCO/ASPnet World Heritage Education Kit – Our Pacific Heritage dat ze de hele week gebruikten. De organisatoren van het Jongerenforum werkten, onder leiding van de nationale ASPnet-coördinator van Nieuw-Zeeland, nauw samen met het Department of Conservation (DOC). Voor de jonge deelnemers stond er ook een 43


powhiri (een traditioneel Maori welkomstritueel) op het programma. Dit ritueel, dat gehouden werd op de heilige plaats Rehua Marae, was ongetwijfeld het hoogtepunt van de week aangezien de meeste jongeren, waaronder een aantal jongeren van het gastland zelf, nog nooit een powhiri hadden bijgewoond en voor het eerst getuige waren van een traditioneel Maori ritueel. De leerlingen woonden een inleidende lezing bij over de waarde van het werelderfgoed, die werd verzorgd door drie deskundigen. De volgende onderwerpen kwamen daarbij aan bod: de oprichting van Nieuw-Zeeland (bestaande uit het Noordereiland, het Zuidereiland en een reeks kleine eilandjes) en de betekenis van het erfgoed voor de inheemse bevolking; de Werelderfgoedconventie – over de evaluatie en de criteria van ‘uitzonderlijke universele waarde’ voor de selectie van werelderfgoedsites; de kenmerken van het natuurlijke werelderfgoed en de specifieke flora en fauna van Nieuw-Zeeland. Om de jongeren, afkomstig uit zoveel verschillende delen van dit omvangrijke gebied, in de gelegenheid te stellen kennis te maken met de schoonheid van Nieuw-Zeeland (zijn natuurschoon in het algemeen en de vele zeldzame plant- en diersoorten in het bijzonder), waren er ook excursies met overnachting gepland naar vijf buitenposten (waaronder Kaikoura, Geraldine, Timaru, Banks Peninsula en Lake Ellesmere) in de buurt van drie heilige plaatsen (Takahanga Marae, Arowhenua Marae en Onuku Marae). Er werden vijf leerlingenteams gevormd (een team per buitenpost). De teams kregen allemaal een camera mee en werden uitgenodigd om informatie en beeldmateriaal te verzamelen voor een audiovisuele presentatie achteraf. Elke leerling kreeg een specifieke taak toegewezen, zoals foto’s nemen, filmen of de plaatselijke bevolking interviewen. Tijdens hun verblijf aldaar richtten de leerlingen zich op zes hoofdthema’s: - waterbeheer; - duurzaam toerisme; - natuurbehoud; - ESD (onderwijs voor duurzame ontwikkeling); - bedrijven en milieu; - taal en culturele diversiteit. Bovendien werden er vijf speciale erfgoedadviseurs (een voor elke buitenpost) aangesteld door de DOC en de Nieuw-Zeelandse Beheerorganisatie voor Historische Plaatsen om de jongeren tijdens hun excursie te begeleiden. Zij gaven achtergrondinformatie over iedere site, regelden de toegang tot speciale plekken en zorgden ervoor dat de jongeren niet alleen zinvolle en leerrijke, maar tegelijk ook toffe en ontspannende ervaringen opdeden. Tijdens een van de excursies bezochten leerlingen bijvoorbeeld twee van de oudste high country farms in Nieuw-Zeeland waar ze de nakomelingen van de pioniers van dit land ontmoetten. Ze leerden er niet alleen over de ontberingen, de zware arbeid en de problemen die horen bij het opstarten van een nieuwe boerderij, maar ook over de positieve kanten ervan.

44


Een ander leerlingenteam bracht dan weer een uniek bezoek aan twee sites met Maori rotswandtekeningen, Frenchman’s Gully en Taniwha, die ongeveer 500 jaar oud zijn. Naar het schijnt werden de rotswandtekeningen gemaakt met houtskool die werd gemaakt van het vet van een intussen uitgestorven inheemse vogelsoort, de moa. Hun bezoek viel samen met de officiële onthulling van de informatieborden (voor bezoekers) en met een speciale ceremonie die werd geleid door Maori leiders en wijzen. Een week is natuurlijk veel te kort om de talrijke bezienswaardigheden en erfgoedsites in Nieuw-Zeeland te bezoeken. Dankzij het online educatieve project LEARNZ (Linking Education and Antarctic Research in New Zealand) konden de leerlingen toch ook nog een virtuele trip maken naar de Tongariro vulkanen en deelnemen aan een teleconferentie met Nieuw-Zeelandse leerlingen die ter plekke waren. De vijf leerlingenteams werkten ten slotte samen met een professionele producer en met redacteurs voor de productie van hun 9 minuten durende videopresentaties over hun ervaringen ter plaatse en hun kijk op het werelderfgoed die hun World Heritage Youth Challenge verwoordden en die vertoond zouden worden tijdens de openingsbijeenkomst van het Werelderfgoedcomité. Impact van het project De organisatoren van het jongerenforum waren het erover eens dat de doelstellingen van het forum ruimschoots werden gehaald. De leerlingen verworven belangrijke vaardigheden, zoals het voeren van een onderzoek, het afnemen van interviews en het gebruikmaken van informatieen communicatietechnologieën, in het bijzonder van digitale apparatuur. Verder leerden ze lokaal en werelderfgoed en de waarden en rituelen van inheemse volkeren naar waarde schatten. Bovendien werden er hechte vriendschapsbanden gesmeed tijdens dit jongerenforum, op grond waarvan ze samen aan een betere toekomst wilden werken. De leden van het Werelderfgoedcomité – die uiteraard goed geplaatst zijn om de kennis en het engagement van de jongeren in te schatten op het vlak van het behoud van het werelderfgoed in Azië en het Stille Oceaangebied – waren ook diep onder de indruk van hun goed onderbouwde en betekenisvolle Youth Challenge. Volg hun schoolvoorbeeld! Het is wel duidelijk dat de Nieuw-Zeelandse Nationale UNESCO Commissie enorme inspanningen heeft geleverd om deze waardevolle ontmoeting voor jongeren te organiseren en te begeleiden. Kosten noch moeite werden gespaard en er werden heel wat voorbereidende trips gemaakt naar het Zuidereiland (de Commissie is gevestigd in Wellington, op het Noordereiland). De inheemse bevolking, beleidsmakers op het vlak van werelderfgoed, mediaspecialisten en vele anderen leverden een belangrijke bijdrage aan het welslagen van dit project. Het ASPnet kan en moet worden ingezet voor de organisatie van speciale evenementen voor jongeren. Jongeren kunnen immers op die manier ook hun steentje bijdragen aan de inhoud van regionale en internationale conferenties van UNESCO. Dergelijke initiatieven geven jongeren meer (zeggings)kracht en vormen zo een bron van hoop en inspiratie voor internationale deskundigen.

45

4. UNESCO’s ASPnet schoolvoorbeelden op interregionaal niveau

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Interregionaal niveau

“De (Baltische, Zwarte en Kaspische) zeeën verenigen ten voordele van de werelderfgoededucatie voor duurzame ontwikkeling, met ondersteuning van ICT”

De Great Volga River Route Projectcoördinators:

Achtergrond ASPnet was een van de pioniers op het vlak van interregionale projecten door scholen in verschillende regio’s te verenigen in het kader van een gemeenschappelijk project. In de jaren 1980 en 1990 werd een groot project opgezet rond de bestudering van de wereldproblemen, waarbij scholen uit vier verschillende continenten (Azië, Afrika, Europa en Zuid-Amerika) betrokken waren. Een ander langlopend initiatief was het Western Mediterranean Project waarbij scholen uit Europa en Noord-Afrika betrokken waren, en het al eerder vermelde project ‘De stilte verbreken’ (van 1998 tot 2004) over de trans-Atlantische slavenhandel, waaraan scholen uit Afrika, Noord- en ZuidAmerika en Europa deelnamen. De Wolga, de langste rivier in Europa, is de hoofdader van een van ’s werelds grootste waterwegnetwerken voor handel en transport, dat de Baltische, de Zwarte en de Kaspische zee met elkaar verbindt. Al eeuwenlang speelt de Wolga een belangrijke rol in de handel, de industrie, de interactie tussen culturen (d.w.z. tussen het Westen en het Oosten) en het vervoer van personen. Het was dan ook hoog tijd voor een ambitieus project om een nauwe samenwerking tot stand te brengen tussen scholen in de landen aan de oevers van de rivier de Wolga en van de Baltische, Zwarte en Kaspische zee. Dit project focuste op drie domeinen: werelderfgoededucatie, duurzame ontwikkeling en interculturele dialoog. Doel van het project - het organiseren en begeleiden van activiteiten rond het water (de Wolga) dat de verschillende landen met elkaar verbindt – met name i.v.m. natuurlijke werelderfgoedsites en natuurreservaten, en i.v.m. de economische, milieu-, sociale en culturele implicaties voor duurzame ontwikkeling; - het onderzoeken van de mogelijkheden voor een effectief gebruik van informatieen communicatietechnologie (ICT) ter ondersteuning van kwaliteitsvol onderwijs; - het aanmoedigen van een dialoog tussen jongeren en wetenschappers, en van een interculturele dialoog tussen de jongeren uit de verschillende deelnemende landen. Uitvoering van het project Het project de Great Volga River Route (de grote Wolgaroute of GVRR) werd goedgekeurd door de Algemene Conferentie van UNESCO tijdens haar 31ste zitting, ter bevordering van de interculturele dialoog. Het project werd in oktober 2004 gelanceerd door UNESCO in de werelderfgoedstad Kazan (Tartarije, Russische Federatie) in nauwe samenwerking met de Russische Nationale UNESCO Commissie en de burgemeester van Kazan. Maar liefst16 landen (Azerbeidzjan, Bulgarije, Estland, Finland, Georgië, Duitsland, Letland, Litouwen, Iran, Kazachstan, Polen, Roemenië, de 47

Livia Saldari, programmespecialist van de internationale coördinatie-eenheid van ASPnet, afdeling promotie basiseducatie, UNESCO-hoofdkwartier, Parijs Dendev Badarch, Directeur van UNESCO Moskou


Russische Federatie, Zweden, Turkije en Oekraïne) namen deel aan het project, dat in 2007 werd afgerond. Van bij het begin werd GVRR opgevat als een project met vele facetten en werd dan ook ondersteund door bijna alle afdelingen van UNESCO – Onderwijs, Cultuur (inclusief het Werelderfgoedcentrum), Wetenschap en Communicatie – die nauw samenwerkten met UNESCO-kantoor in Moskou. Door de meer dan 200 deelnemende scholen werden talloze activiteiten georganiseerd. Die werden later gepresenteerd en besproken tijdens de volgende belangrijke evenementen: - het regionale jongerenforum ‘Duurzame ontwikkeling en werelderfgoed’ (culturele implicaties), Helsinki, Finland, 9 tot 12 juni 2005; - de regionale workshop ‘Duurzame ontwikkeling en werelderfgoed: natuurbehoud’, Boekarest, Roemenië, 28 tot 31 juli 2005; - het regionale congres ‘The Great Volga River Route: een wetenschappelijke benadering – een samenwerking tussen ASPnet-scholen, wetenschappers en werelderfgoedexperts’, Novorossiysk, Russische Federatie, 3 tot 5 november 2005; - het interregionale forum ‘Along the Great Volga River Route: jongeren steken van wal voor een ontdekkingsreis naar werelderfgoed, duurzame ontwikkeling en ICT’, dat plaatsvond aan boord van het cruiseschip Georgy Checherin van Moskou naar Yaroslavl, 16 tot 21 mei 2006. Op deze unieke educatieve en culturele GVRR-cruise waren leerlingen en leerkrachten uit alle 16 deelnemende landen aanwezig. Er was een waaier aan educatieve activiteiten voorzien, waaronder uitstappen naar werelderfgoedsites en concrete activiteiten om de balans op te maken van vraagstukken rond duurzame ontwikkeling. Een aantal workshops vond plaats aan boord van het schip, waarbij leerlingen, leerkrachten en wetenschappers van gedachten konden wisselen over de voorbije activiteiten en duurzame oplossingen konden voorstellen voor diverse milieuproblemen op lokaal en interregionaal niveau. Tijdens dit vier jaar durende project (2004-2007) werd er ook een tweetalige (Engels/ Russisch) website aangemaakt (http://gvrr.unesco.ru/?lang=E) die mede heeft bijgedragen aan het succes van het project. Er waren e-modules online beschikbaar, met o.a. interactieve quizzen, gebaseerd op de vier hoofdthema’s van het GVRRproject. Projectresultaten Het GVRR-project bracht talrijke activiteiten voort in overeenstemming met de doelstellingen van DESD (2005-2014). Veel van die activiteiten zijn terug te vinden op bovengenoemde website, evenals een interactieve kaart en modules over tal van onderwerpen in verband met duurzame ontwikkeling, zoals water, milieubescherming, het behoud van natuurlijke en culturele werelderfgoedsites, de economische implicaties voor de Wolga, enz… De website is bovendien een nuttig instrument voor (groepen) leerlingen die erg ver van elkaar wonen, maar toch met elkaar willen (blijven) communiceren, gezamenlijke projecten willen organiseren of eigengemaakte materialen willen uitwisselen (bv. van Zweden naar Azerbeidzjan of van Litouwen naar Kazachstan). Het vermogen van de leerlingen om effectief gebruik te maken van ICT, was sterk toegenomen, evenals hun betrokkenheid bij de interculturele dialoog. 48


Aangezien het GVRR-project was bedoeld als een multidisciplinair project, heeft het ook bijgedragen aan team teaching – zowel binnen de scholen zelf als tussen verschillende scholen – en aan een holistische benadering van duurzame ontwikkeling. Bovendien leidde het tot een nauwe samenwerking tussen programmaspecialisten van de verschillende UNESCO-afdelingen en met die van UNESCO Moskou. Impact van het project Dit project stelde de leerlingen en leerkrachten van de 16 deelnemende landen in de gelegenheid om: te focussen op de interculturele dialoog; ervaringen uit te wisselen en gezamenlijke acties uit te werken; het belang van de interculturele dialoog te ervaren bij het zoeken naar oplossingen voor vraagstukken inzake duurzame ontwikkeling. Het GVRR-project stelde ook concepten van duurzame ontwikkeling aan de orde, toegespitst op de verschillende dimensies van het dagelijks leven (sociaal, cultureel, economisch en met betrekking tot het milieu), en bracht ASPnet-scholen samen om hun schoolvoorbeelden van onderwijsmethoden uit te wisselen en gezamenlijke activiteiten te ontwikkelen. De website zorgde voor een effectievere informatie-uitwisseling en een beter gebruik van ICT in het algemeen. De online modules maakten zowel leerlingen als leerkrachten duidelijk dat ESD interdisciplinair is. De site bevat immers een waaier aan kwesties in verband met de culturele, economische, sociale en milieudimensies van globale duurzame ontwikkeling en geeft aan dat dit gemeenschappelijke doel (duurzame ontwikkeling) leerlingen uit 16 verschillende landen op een zinvolle manier kan samenbrengen. Volg hun schoolvoorbeeld! Ook jij kunt met een virtueel project scholen in verschillende landen (of zelfs continenten) samenbrengen rond het thema duurzame ontwikkeling, ook al is het misschien op veel kleinere schaal. De inzet van waterwegen (meren, rivieren, zeeën) is een goed vertrekpunt gebleken voor dergelijke projecten. Bovendien zijn meer en meer ASPnet-scholen uitgerust met ICT en gaan zij maar al te graag in zee met scholen uit andere regio’s voor de uitwerking van gezamenlijke projecten. Thema’s genoeg: water, energie, consumptiepatronen, de uitputting van natuurlijke rijkdommen, de klimaatverandering en milieuvervuiling zijn slechts enkele voorbeelden van interessante onderwerpen. En zelfs als een school zelf niet over computers en/of internet beschikt, kunnen leerlingen en leerkrachten hiervoor meestal wel elders terecht (in een cybercafé, in de bibliotheek, bij familie of vrienden thuis…). Door samen te werken met andere scholen uit andere regio’s of landen aan een gemeenschappelijk project, wint de interculturele dialoog aanzienlijk aan draagkracht en betekenis.

49

5. UNESCO’s ASPnet schoolvoorbeelden op internationaal niveau

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Internationaal niveau

Mondialogo School Contest 2003-2008 ter ondersteuning van de interculturele dialoog Achtergrond Al sinds de lancering in 1953 was ASPnet een internationaal netwerk, dat actief was op lokaal, nationaal en internationaal niveau. Hoewel ASPnet klein begon, met ongeveer 33 middelbare scholen in 15 landen, breidde het aantal scholen al snel uit. In 2009 waren er al meer dan 8000 ASPnet-scholen in 179 UNESCO-lidstaten over de hele wereld. Door zijn omvang en door zijn capaciteit en engagement om kwaliteitsvol onderwijs en de idealen van UNESCO te promoten, is UNESCO’s ASPnet steeds een krachtig middel gebleken voor de lancering van nieuwe en uitdagende projecten op internationaal niveau. In 2003 tekende UNESCO een overeenkomst met Daimler (ex-DaimlerChrysler), een van de grootste autobedrijven ter wereld, om de interculturele dialoog tussen jongeren te bevorderen via de Mondialogo School Contest, de Mondialogo Engineering Awards en de Mondialogo Web Portal. Van bij het begin deed het strategisch planbureau van UNESCO voor de lancering van de Mondialogo School Contest een beroep op ASPnet voor de begeleiding en ondersteuning op praktisch niveau, om de interculturele dialoog tussen scholen over de hele wereld aan te moedigen. Doel van het project - wereldwijd effectieve en duurzame interculturele dialogen op gang brengen tussen scholen; - waardering en respect voor culturele diversiteit onder jongeren bevorderen; - interculturele vaardigheden ontwikkelen via vakoverschrijdende activiteiten; - tastbare resultaten bereiken via lange-afstandsteamwerk voor gezamenlijke projecten door leerlingen; - ICT-vaardigheden en de kennis van vreemde talen verbeteren; - een bijdrage leveren aan de verrijking van de curricula en aan de kwaliteit van het onderwijs. Uitvoering van het project De eerste ronde van deze wedstrijd – de Mondialogo School Contest – startte in het najaar van 2003; ongeveer 1500 teams van leerlingen tussen 14 en 18 jaar uit 126 landen hadden zich ingeschreven. De overgrote meerderheid daarvan was afkomstig van ASPnet-scholen. Elk team werd gekoppeld aan een partnerteam uit een ander continent en de leerlingen zetten een interculturele dialoog op via een gezamenlijk project. De behaalde resultaten werden ingediend bij UNESCO voor een preselectie door het UNESCO-Daimler-comité, dat haar voorstellen vervolgens doorgaf aan de internationale Mondialogo-jury in Parijs voor de nominatie van 50 teams (die samen 25 projecten vertegenwoordigden). In de jury zetelden o.a. de Braziliaanse schrijver Paulo Coelho, de eerste Europese vrouwelijke president van IJsland Vigdis Finnbogadottir, de Libanese muzikant en componist Marcel Khalifé en de beroemde Japanse kunstenares en erevoorzitster van de Fondation Balthus, gravin Setsuko Klossowska de Rola. Elk

51


genomineerd team werd uitgenodigd om één leerling en één leerkracht af te vaardigen om het First Mondialogo International Symposium bij te wonen in Barcelona, Spanje (september 2004) waar uiteindelijk de drie winnende projecten zouden worden bekendgemaakt. Gezien de grote verscheidenheid en de kwaliteit van de projecten, besloot Daimler om nog een tweede (2005/2006) en derde ronde (2007/2008) van de wedstrijd te organiseren, waar uiteindelijk in totaal ongeveer 100.000 leerlingen uit 144 verschillende landen aan hebben deelgenomen. De interculturele dialogen reflecteren het concept ‘ik, jij en wij’: de bevestiging van de eigen identiteit, het leren van en over anderen en hun cultuur en het samen werken aan een project. Eenheid in diversiteit. De projectthema’s waren zeer uiteenlopend: verantwoord waterbeheer, hiv-aidspreventie, bijdragen aan de Millenniumontwikkelingsdoelstellingen, Twee leerkrachten die de natuurrampenpreventie, enz… eerste twee internationale Projectresultaten De Mondialogo School Contest is veruit de grootste schoolwedstrijd ter wereld die ooit werd gehouden ter bevordering van interculturele dialoog. Ondersteund door Nationale UNESCO Commissies, nationale coördinatoren van ASPnet en Daimler-filialen over de hele wereld, laat dit project zien hoe de privé- en de publieke sector succesvol kunnen samenwerken aan de idealen en doelstellingen van UNESCO, door bruggen te slaan tussen jongeren over de hele wereld in een sfeer van wederzijds respect en vriendschap, en kwaliteitsvol onderwijs voor allen na te streven.

symposia bijwoonden, verklaarden:

“Ik realiseerde me dat de problemen waar we hier in Europa over klagen, niets zijn vergeleken met die van de mensen in Afrika. Ik kan dus wel stellen dat dit soort ontmoetingen ons meer verantwoordelijkheid bijbrengen voor de wereld en onze burgerzin aanscherpen.” Daniela Stefanova (leerkracht, Bulgarije)

In hun gedetailleerde verslagen over de Mondialogo“Cambodja is een erg arm projecten die bij UNESCO werden ingediend na de eerste land en wij beschikten niet twee wedstrijdrondes, legden leerlingen en leerkrachten over computers en e-mail, de resultaten vast van hun inspanningen voor een maar onze partnerschool interculturele dialoog, over alle grenzen van landen, hielp ons met de nodige voorzieningen en middelen talen, culturen en tijd heen. Uit de meeste verslagen en nu zijn onze problemen kwam duidelijk naar voren dat de Mondialogo School opgelost.” Contest hen had geholpen om: Sam Kokha - vlot teamwerk en een goede teamgeest te ontwikkelen (leerkracht, Cambodja) binnen hun eigen teams en in de samenwerking met hun partnerteams; - tijdens het ontdekken van een andere cultuur met zijn levensgewoonten en waarden, tegelijkertijd meer over hun eigen land te weten te komen; - met anderen van gedachten te wisselen over belangrijke items; - onderzoeks- en communicatievaardigheden te verwerven en (beter) gebruik te leren maken van ICT; - te ‘leren door te doen’, plezier te beleven tijdens het leren en te slagen in het organiseren en uitvoeren van partnerprojecten. De Mondialogo School Contest heeft geleid tot duizenden projecten in het kader van een interculturele dialoog over de hele wereld. We geven hier enkele voorbeelden: - Italië en Indonesië werkten samen aan de opbouw van een nieuwe school voor straatkinderen in Jakarta; 52


- Turkije en Japan maakten samen een spel over wat je moet doen in geval van een natuurramp (bv. een aardbeving); - de VS en Iran wisselden ideeën uit over een verantwoord waterbeheer; - Jemen en Roemenië maakten een maquette voor een nieuwe interculturele modelstad. De Mondialogo-website (www.mondialogo.org) is een uitstekend instrument gebleken om deelname aan de wedstrijd te vergemakkelijken en het contact en de samenwerking tussen de partnerteams te verruimen. Op de website vind je ook een Mondialogo World Team Map, een deel van de site dat is voorbehouden voor de deelnemende teams, chatrooms, en het MondialogoMagazine. Scholen die geen toegang hadden tot internet, ontvingen al het nodige materiaal in printvorm en werden bijgestaan door een helpdesk. Solidariteit is ook een belangrijk kenmerk van de Mondialogo School Contest en scholen die over meer middelen beschikten, deelden die vaak met slechter uitgeruste scholen. UNESCO en Daimler hebben verder informatiebrochures over de wedstrijd en een rapport over het tweede Mondialogo International Symposium uitgegeven, ze verzorgden twee grote tentoonstellingen over de resultaten van de eerste twee wedstrijdrondes, publiceerden Mondialogo-kalenders en een Mondialogo-wereldkaart. Ten slotte gaven ze drie edities van de Mondialogo-schoolkit voor leerkrachten met informatie over hoe deel te nemen aan de wedstrijd, aangevuld met vele ideeën en suggesties voor activiteiten om tot een zinvolle interculturele dialoog te komen met leerlingen over de hele wereld. Mondialogo heeft zeven internationale awards in de wacht gesleept, waaronder die voor ‘Best Corporate Social Responsibility Programme in Europe’. Impact van het project In de duizenden verslagen over de Mondialogo partnerprojecten, getuigen zowel leerlingen als leerkrachten over wat de wedstrijd voor hen heeft betekend en hoe hun leerproces erdoor werd verbeterd, over hun toegenomen motivatie en vaardigheden op het vlak van communicatie en het gebruik van ICT, over hun verruimde kijk op anderen en hun hoop en ambities voor de toekomst. Leerlingen die aanwezig waren op het tweede Mondialogo International Symposium in Rome, Italië (november 2006), zeiden het volgende in hun gezamenlijke verklaring: “De Mondialogo School Contest draagt bij aan de broodnodige verbetering van de kwaliteit van het onderwijs door de gangbare leermethoden te combineren met leren door te doen en leren om samen te leven. We leren zo niet alleen over verschillende culturen, maar we ontwikkelen ook essentiële vaardigheden die we nodig hebben voor onze toekomst. We leren linguïstische, nationale, sociale, politieke en economische hindernissen te overwinnen om te kunnen samenwerken aan het gemeenschappelijke doel: vrede en welzijn voor iedereen.” Volg hun schoolvoorbeeld! Inspiratie voor projecten kan je opdoen op de Mondialogo-website (www.mondialogo. org). Je kunt natuurlijk ook contact opnemen met een van de vele ASPnet-scholen in jouw buurt of aan de andere kant van de wereld en inschepen voor een boeiende ontdekkingsreis vol interculturele dialoog in de vorm van een gezamenlijk project, steeds met het ‘ik-jij-wij-concept’ in het achterhoofd.

53


Alles op een rijtje Met deze voorstelling van UNESCO’s ASPnet schoolvoorbeelden hebben we een stand van zaken opgemaakt van recente initiatieven en prestaties van ASPnet. Deze bundeling toont duidelijk aan dat het zeker geen elitair netwerk van scholen is, integendeel. Het netwerk bestaat hoofdzakelijk uit openbare scholen die vaak over weinig middelen beschikken en soms in afgelegen gebieden gevestigd zijn. ASPnet-scholen zetten zich serieus in om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en de leerlingen de nodige vaardigheden en competenties bij te brengen, zoals is vastgelegd in Education for All (EFA) Dakar Framework for Action (2000). UNESCO’s ASPnet-scholen versterken de rol van het onderwijs op alle niveaus, van lokaal tot globaal, om tegemoet te komen aan de meest dringende noden en uitdagingen van dit derde millennium. Sommige voorbeelden van de ASPnet-activiteiten die in deze publicatie werden beschreven, maakten integraal deel uit van de gewone lessen in de klas. Iedere activiteit bracht weer andere waardevolle manieren aan het licht om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren op het vlak van de huidige zes onderwijsprioriteiten. We zetten ze hier even op een rijtje.

De verbetering van de relevantie en de betekenis van onderwijs door prioritaire zaken aan te pakken zoals hieronder opgesomd • Inclusief onderwijs, door projecten op te zetten om: - leerlingen met leer- en gedragsmoeilijkheden in te schrijven en te integreren in het reguliere onderwijssysteem (Libanon); - straatkinderen weer in contact te brengen met school en met hun familie (Gabon); - wederzijds respect en solidariteit tussen jongeren te bevorderen (Rwanda); - allochtone jongeren (voornamelijk uit Noord-Afrika) beter in het Franse schoolsysteem te laten integreren (Frankrijk). • Het pad te effenen voor onderwijs voor duurzame ontwikkeling, door: - er al op het basisschoolniveau mee te beginnen jonge kinderen vertrouwd te maken met het concept van duurzaamheid door hen te betrekken bij praktische activiteiten op het vlak van biologische landbouw op een veld in de buurt en hen bekend te maken met de behoeften en verlangens van mensen in Afrika (Duitsland); - voor een holistische benadering van het begrip duurzaamheid te kiezen en lessen op te bouwen rond thema’s als armoede, het milieu, mensenrechten en het werelderfgoed (Japan); - jonge mensen aan te zetten tot verantwoord consumptiegedrag en samen te zoeken naar milieuvriendelijke energiebronnen (Spanje); - een tienjarig programma op te zetten rond belangrijke aspecten van duurzaamheid en zo bij te dragen aan (het bereiken van) de doelstellingen van DESD (Zwitserland). • Onderwijs voor culturele dialoog, door: - solidariteit met en interesse en zorg voor inheemse volkeren, in dit geval de pygmeeën, te uiten (Democratische Republiek Congo); - ideeën en meningen uit te wisselen over gelijklopende interesses met leerlingen uit verschillende landen (Cuba); - een bepaald land en zijn cultuur grondig te bestuderen (Polen); - de eigen cultuur en tradities en die van andere volkeren, evenals de verschillen en overeenkomsten daartussen beter leren begrijpen, de begrippen rechtvaardigheid en onrechtvaardigheid te bespreken en vaardigheden voor probleemoplossing te verwerven (Zweden). 54

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Alles op een rijtje

• Mensenrechteneducatie, door: - kinderen vertrouwd te maken met hun rechten en verantwoordelijkheden zoals die beschreven staan in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en het Verdrag inzake de Rechten van het Kind (Griekenland); - te leren over de schending van mensenrechten in de vorm van slavernij, vroeger en nu (Koeweit); - jongeren te sensibiliseren voor de oorzaken en gevolgen van corruptie en het belang van preventief optreden (Litouwen); - de positie van meisjes te versterken door hun eigenwaardegevoel en hun zelfvertrouwen op te krikken (Oeganda). De verruiming van het leerproces Bij de uitvoering van hun projecten leggen de ASPnet-scholen duidelijk de nadruk op actief leren en teamwerk. ‘Leren door te doen’ en iedereen de kans geven zijn of haar creativiteit, verbeelding en talenten ten volle te benutten – het zijn typische kenmerken van de vakoverschrijdende ASPnet-activiteiten. Activiteiten die de creativiteit stimuleren, zoals drama, beeldende kunst, muziek, educatieve spelletjes, creatief schrijven e.d. verhogen de motivatie van leerlingen en brengen het beste in hen naar boven. Dergelijke activiteiten komen dan ook in bijna alle projecten voor, zoals werd beschreven in de projectvoorbeelden van Polen en Zweden. Leerlingen worden vaak aangemoedigd om in groepjes te werken, zelfstandig onderzoek te verrichten en conclusies te trekken, en vervolgens voorstellen te doen voor verdere actie, zoals blijkt uit de projecten in Spanje, Haïti en Litouwen. Dergelijk groepswerk leidt niet alleen tot goede samenwerking en positieve resultaten, maar zet de leerlingen ook aan om elkaar beter te leren kennen, elkaar te leren waarderen en respecteren en zorg te dragen voor elkaar. Bezoeken van deskundigen en beleidsmakers aan scholen betekenen doorgaans veel voor jongeren. Het bezoek van de minister van Energie (Zwitserland), van de universiteitsprofessor en de VN-expert (Koeweit), en van de nationale ombudsman (Griekenland) gaven de leerlingen de kans hun ideeën en meningen uit te drukken, van gedachten te wisselen met specialisten en politici, van hen te leren en zich te oefenen om voor een publiek te spreken. Informatie- en communicatietechnologieën betekenen een ware revolutie voor het leerproces, op voorwaarde dat ze goed worden gebruikt. Ze zijn een haast onmisbaar instrument geworden voor onderzoek en voor de uitwisseling tussen jongeren in verschillende landen of zelfs verschillende continenten, zoals blijkt uit het project op Cuba, de teleconferentie in Nieuw-Zeeland en de UNESCO/Daimler Mondialogo School Contest. Tegelijkertijd wordt er aandacht besteed aan de verwerving van tal van vaardigheden en competenties, denken we maar aan spreken in het openbaar, het communiceren in een vreemde taal, het opstellen van enquêtes, het leiden van een onderzoek en interviews afnemen, zoals bij de projecten in Spanje en Duitsland het geval was. Alle voorgestelde projecten dragen bij tot zelfstandig, gemotiveerd en verantwoordelijk leren – hopelijk niet alleen op school, maar ook in het verdere leven. De ontwikkeling van een holistische benadering van het onderwijs Al jaren bestaat de vraag naar vakoverschrijdend onderwijs, zodat kinderen en jongeren een holistische kijk op leren en op hun rol in en hun verantwoordelijkheid tegenover de samenleving kunnen ontwikkelen. Toch blijft in veel landen het curriculum nog steeds erg vakgericht, met weinig tijd en flexibiliteit om de verschillende vakken met elkaar te verbinden. Waarschijnlijk is dit het domein waarin ASPnet door de jaren heen de meeste veranderingen heeft teweeggebracht. Via projectwerk (want daarvoor 55


staat de ‘P’ in ASPnet) en team teaching werken leerkrachten samen aan tal van thema’s van plaatselijk, nationaal en internationaal belang, zoals je in deze publicatie hebt kunnen lezen. In de beginjaren van ASPnet waren het vooral de leerkrachten maatschappijleer, geschiedenis, aardrijkskunde en taal die actief waren in het netwerk. Tegenwoordig, dankzij de globalisering en de enorme vooruitgang op het vlak van wetenschap en technologie, brengen de ASPnet-activiteiten ook de leerkrachten van andere vakgebieden (zoals wetenschap, wiskunde, fysica en ICT) op de been, met name in de 16 landen die deelnamen aan het project Great Volga River Route. Door een dergelijke vakoverschrijdende aanpak worden leerlingen zich bewuster van de complexiteit en veelzijdigheid van om het even welk aangelegenheid en begrijpen ze beter het verband tussen zulke kwesties en hun dagelijks leven, nu en in de toekomst. De verbetering van het schoolklimaat en de betrokkenheid van de ouders en de gemeenschap bij het leven op school Een veilig en aangenaam klimaat is essentieel voor het behalen van goede leerresultaten en het ontwikkelen van een gevoel van wederzijds begrip, welzijn en ‘erbij horen’, d.w.z. bij de school, de plaatselijke gemeenschap en – nog ruimer – de wereld. Van Gabon tot Nieuw-Zeeland en van Rwanda tot Haïti, werden (en worden) worden extra inspanningen geleverd voor inclusie, wederzijds respect en solidariteit. In veel van die projecten werden de ouders en de lokale gemeenschap sterk betrokken, zoals we konden zien bij de voorbeelden uit Duitsland, de Democratische Republiek Congo, Griekenland, Frankrijk en Libanon. De ouders zorgden niet alleen voor materiële ondersteuning, maar stimuleerden hun kinderen ook door voorstellingen, uitvoeringen en speciale evenementen bij te wonen. In alle gemeenschappen kunnen ASPnet-scholen wel een beroep doen op de waardevolle medewerking van ouders, ngo’s, de media, bedrijven en plaatselijke kopstukken en politici. De bijdragen aan Education for All Sinds het Wereldforum voor onderwijs in Dakar, Senegal, in april 2000 het Dakar Framework for Action - Education for All: ‘Meeting our Collective Commitments’ goedkeurde, levert ASPnet een actieve bijdrage aan de realisatie van de zes doelen (zie bijlage 2), en meer in het bijzonder aan twee daarvan. Zoals reeds aangehaald in deze publicatie, staan leren en de verwerving van belangrijke vaardigheden (doel nummer drie) en de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs in alle opzichten (doel nummer zes) bovenaan de agenda van ASPnet gedurende het eerste decennium van de 21ste eeuw. Deze doelen vormen een prioriteit in de ASPnet Strategy and Plan of Action voor 2004-2009, die werd uitgewerkt tijdens het internationale congres ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van ASPnet in Auckland, Nieuw-Zeeland (2003) en verder gezet in de Blueprint for Action – A Quality Network for Quality Education in the 21st Century (Berlijn, Duitsland, 2004). Maar aangezien de strijd tegen het analfabetisme nog een extra impuls kreeg door het doel nummer twee – “toegang tot verplicht en gratis basisonderwijs van goede kwaliteit” – is ASPnet nu ook een belangrijke speler geworden in de wereldwijde beweging ter ondersteuning van inclusief onderwijs en hielp het mee aan de voorbereiding van de Internationale onderwijsconferentie over dit thema in Genève (november 2008). De bevordering van kwaliteitsvol onderwijs via globalisering Er is al veel gezegd en geschreven over de nadelen van de globalisering, zoals de steeds groter wordende kloof tussen arme en rijke landen, uitsluiting, verlies van identiteit en de uniformiteit van culturen. Toch heeft de globalisering ook heel wat voordelen en de ASPnet-scholen behoorden wederom tot de pioniers bij het onderzoeken en 56


ontwikkelen van deze voordelen, waarbij ze uitstekende resultaten boekten. Aangezien ASPnet op lokaal, nationaal, regionaal, interregionaal en internationaal niveau actief is, is het ook uitstekend geplaatst om voortdurend de vruchten te plukken van een globaal netwerk. We zullen dit even per niveau van naderbij bekijken. Lokaal niveau Zoals bleek uit de diverse schoolvoorbeelden in deze publicatie, brachten veel van oorsprong lokale activiteiten toch internationale contacten en betrokkenheid met zich mee. De school in Cuba maakte via elektronische weg contact met ASPnet-scholen in diverse andere landen, de school in Litouwen haalde het idee voor haar project uit Polen, en de school in Japan zocht contact met andere Aziatische landen en met een Arabisch land. Nationaal niveau In nagenoeg elk land bestaan er ook binnen de landsgrenzen vele regionale verschillen, onder meer op het vlak van etniciteit, geografie, geschiedenis, industrialisatie, urbanisatie en taal. Leerlingen en leerkrachten hebben niet altijd de mogelijkheid om medeleerlingen en collega’s uit andere delen van hun land te ontmoeten en met hen van gedachten te wisselen. Vandaar dat ASPnet jaarlijks nationale meetings organiseert voor ASPnet-scholen uit alle delen van het land en voor alle onderwijsniveaus – zo speelt het een belangrijke rol bij de versterking van de nationale eenheid en geeft het leerkrachten de kans collega’s te ontmoeten die ze anders nooit zouden tegenkomen. ASPnet maakt op nationaal niveau werk van de onderwijsprioriteiten van het betreffende land en ondersteunt de vaak vruchtbare samenwerking tussen scholen in het land zelf, én in andere delen van de wereld. De Jongerenrally in Haïti ter herdenking van de afschaffing van de slavenhandel bracht niet alleen jongeren van bijna alle ASPnetscholen in het land samen, maar ook van andere geïnteresseerde instituten. Dankzij de rally konden vele jongeren (vaak voor het eerst in hun leven) belangwekkende historische sites in hun eigen land bezoeken. De Jongerenrally versterkte hun nationale identiteit, maakte hen trots op hun eigen verleden en gaf hen hoop voor een betere toekomst. Ze kregen bovendien de kans na te denken over het Haïti van morgen en voorstellen te formuleren om de infrastructuur van het land te verbeteren, het milieu te beschermen, de levensomstandigheden te verbeteren, een programma voor duurzame ontwikkeling op te zetten en te zorgen voor een veilige en vredevolle toekomst. Ten slotte illustreert de Jongerenrally ook duidelijk Haïti’s gedrevenheid om UNESCO’s interregionale project over de slavenhandel, ‘De stilte verbreken’ (waaraan Haïti destijds ook meewerkte en dat liep van 1998 tot 2004), voort te zetten. Regionaal niveau Ook binnen elke geografische regio zijn er weer verschillen tussen de landen onderling, bijvoorbeeld qua omvang, bevolking, cultuur en religie en op sociaaleconomisch gebied. En ook op dit niveau helpt ASPnet: door bruggen te slaan tussen de verschillende landen, door nieuwe kanalen te openen voor een doeltreffende dialoog en gezamenlijke projecten, en door zinvolle ontmoetingen voor leerlingen en leerkrachten in goede banen te leiden. Het Stille Oceaangebied is de grootste regio ter wereld, waarin de eilanden door duizenden kilometers water van elkaar worden gescheiden. Dit weerhield de Nationale UNESCO Commissie van Nieuw-Zeeland er echter niet van om jongeren van overal uit Azië en het Stille Oceaangebied bijeen te brengen voor het Regional World Heritage Youth Forum in Christchurch, Nieuw-Zeeland, in juni 2007. Dit forum wilde jongeren uit de hele regio de kans geven een bijdrage te leveren aan de 31ste bijeenkomst van het Werelderfgoedcomité die daar toen ook plaatsvond. Het bracht dus niet alleen jongeren samen vanuit onder meer Japan, de Marshalleilanden, Frans 57


Polynesië, Vanuatu, Zuid-Korea en de Cookeilanden – wat op zich al een bijzonder gegeven is – maar stelde hen ook in de gelegenheid vooraanstaande deskundigen op het vlak van werelderfgoed te ontmoeten, met hen van gedachten te wisselen en van hen te leren. Ze leerden ook Maori jongeren en specialisten kennen en werden ingewijd in de rituelen, tradities en waarden van deze inheemse bevolkingsgroep van Nieuw-Zeeland. Gezien de enorme afstanden in Nieuw-Zeeland maakten de jongeren dankbaar gebruik van de meest recente ICT-middelen. Ze scheepten in voor een virtuele tour naar de Tongariro vulkanen en namen deel aan een teleconferentie met leerlingen die zich op deze fantastische werelderfgoedsite bevonden. De neerslag van de vele ontmoetingen en debatten van al die jongeren uit deze regio werd gebundeld in de vorm van een document over hun houding ten aanzien van het werelderfgoed, de Youth Challenge, dat werd gepresenteerd aan het Werelderfgoedcomité tijdens diens openingszitting. De interactie tussen de jongeren en de leden van het comité van over de hele wereld, was een zeer boeiende en motiverende ervaring voor de jongeren en interessant en waardevol voor de leden van het comité. ASPnet-activiteiten beogen niet alleen het ‘leren in het heden’, maar ook ‘levenslang leren’. In het licht van hun Youth Challenge mag worden verwacht dat deze jongeren ook in de toekomst nog begaan zullen zijn met het beheer en behoud van ons werelderfgoed, zowel op lokaal als op globaal niveau. De dialoog tussen jongeren en beheerders van het werelderfgoed moet zeker worden voortgezet. Het goed gedocumenteerde en geïllustreerde verslag Report on the Forum, gepubliceerd door de Nieuw-Zeelandse Nationale UNESCO Commissie, kan goede diensten bewijzen als handleiding voor de organisatie van volgende jongerenforums in het kader van de bijeenkomsten van het Werelderfgoedcomité. Interregionaal niveau In de loop der jaren hebben oceanen, zeeën, meren en rivieren ASPnet vaak geïnspireerd bij het opzetten van allerlei gedreven projecten, zoals het Baltic Sea Project op subregionaal niveau, het Blue Danube River Project op regionaal niveau en het Western Mediterranean Project op interregionaal niveau. Het was dan ook niet verwonderlijk dat UNESCO Moskou, dat graag een groots ASPnetproject rond ESD, werelderfgoed en ICT wilde opzetten, alle zeilen bijzette voor de realisatie van het Great Volga River Route Project (GVRR). Dit interregionale project, dat voluit werd gesteund door de nationale commissie voor UNESCO van de Russische Federatie, was in vele opzichten uniek. Ten eerste was het zo bijzonder omdat het een hele waaier aan belangrijke kwesties omvatte, zoals ecologie, ontwikkeling, industrialisatie, navigatie, energie, beschermde reservaten, natuurlijke en culturele werelderfgoedsites, immaterieel erfgoed en toerisme. Dat vereiste uiteraard een holistische aanpak. Vandaar dat UNESCOmedewerkers van alle afdelingen – Onderwijs (ASPnet was de draaischijf voor dit project), Wetenschap, Cultuur (met inbegrip van het Werelderfgoedcentrum) en Communicatie nauw samenwerkten met hun collega’s in Moskou voor de lancering en begeleiding van dit project van 2004 tot 2007. Ten tweede bood GVRR de unieke gelegenheid aan jongeren uit deze immense regio, van Zweden tot Iran, van Duitsland tot Kazachstan en van Estland tot Azerbeidzjan om, voor de allereerste keer, met elkaar in contact te komen. Tijdens de ontmoetings- en uitwisselingsmomenten ontdekten de jongeren een enorme diversiteit. Tegelijkertijd werden ze zich meer bewust van hun eigen verleden dat nauw verbonden is met de rivier de Wolga, hoe die hen ook nu nog onderling verbindt en hoe belangrijk het is om deze reusachtige stroom te behouden en te beschermen met het oog op een betere toekomst voor de talloze bewoners van haar oevers in de verschillende landen. Ten derde werden de communicatie en de contacten tussen de zo ver uiteen liggende 58


scholen aanzienlijk vergemakkelijkt door de tweetalige GVRR-website (Engels/Russisch) die werd opgezet en onderhouden door UNESCO Moskou en waar de activiteiten van de deelnemende scholen werden voorgesteld. En – last but not least – waren er de drie regionale GVRR-meetings en de 7-daagse educatief-wetenschappelijke cruise op de Wolga die een waardevol licht wierpen op de complexe samenhang tussen duurzame ontwikkeling en de bescherming van het werelderfgoed. ASPnet-leerlingen uit alle deelnemende landen konden aan boord van het schip samenwerken met wetenschappers in hun zoektocht naar duurzame oplossingen voor ingewikkelde kwesties rond ontwikkeling en de bescherming van erfgoed. En aangezien de jongeren van vandaag de beleidsmakers van morgen zullen zijn, kan een project als GVRR zeer positieve effecten hebben, ook op lange termijn. Internationaal niveau Door het opzetten van solide netwerken van ASPnet-scholen op nationaal niveau, is het – in deze tijd van globalisering – ook veel makkelijker geworden om internationale projecten tot een goed einde te brengen. Dat is ook de reden waarom UNESCO, na de ondertekening van een overeenkomst voor een nieuw project met de privéorganisatie Daimler, onmiddellijk een beroep deed op ASPnet voor de lancering van de Mondialogo School Contest ter ondersteuning van de interculturele dialoog. Nationale coördinatoren van ASPnet gaven advies bij de planning en organisatie van de wedstrijd, en de meeste deelnemende scholen tijdens de eerste ronde waren ASPnet-scholen (2003-2004). De indrukwekkende resultaten van die eerste ronde leidden tot nog een tweede en een derde rond van de wedstrijd, in 2005-2006 en in 2007-2008. Met ASPnet werd vanaf het begin een sneeuwbaleffect beoogd en dat werd hier in ieder geval bereikt: de ASPnetscholen moedigden vele andere scholen aan om ook mee te doen aan de wedstrijd, wat het steeds toenemende aantal deelnemende scholen verklaart, met in het totaal bijna 100.000 leerlingen uit 144 verschillende landen. In deze tijd, waarin een interculturele dialoog zo cruciaal is geworden, heeft de Mondialogo School Contest in vele opzichten pionierswerk verricht. Deze wedstrijd was bijvoorbeeld het grootste en meest ambitieuze initiatief om middelbare scholen te betrekken bij een betekenisvolle dialoog en internationale uitwisseling. Het bracht scholen samen van over de hele wereld en gaf jongeren de kans andere jongeren beter te leren kennen, over alle grenzen van tijd, taal, cultuur, religie en afstand heen. Over de hele wereld werkten leerlingenteams samen aan vernieuwende projecten die focusten op gemeenschappelijke bekommernissen en idealen, met respect voor verschillen en strevend naar eenheid in diversiteit. Ondanks de absolute noodzaak van een interculturele dialoog, zowel op lokaal als op globaal niveau, maakt dit in veel landen nog steeds geen integraal deel van het curriculum uit. De derde herziene versie van de Mondialogo School Kit voor leerkrachten is een goed voorbeeld van internationaal educatief materiaal dat kan helpen deze leemte op te vullen. De kit is een belangrijk instrument geworden voor de introductie en ondersteuning van de interculturele dialoog als onderdeel van de schoolcurricula. Ook hier hebben ICT en de Mondialogo-website al goede diensten bewezen op het vlak van: de vereenvoudiging van contacten en uitwisselingen; het beter gebruik leren maken van ICT-materiaal; de toegang tot data, bronmateriaal en documentatie; het aanbieden van ondersteuning via een zogenaamde helpdesk. De Mondialogo School Contest is een schitterend voorbeeld van een uitstekende samenwerking tussen de openbare (UNESCO) en de privésector (Daimler), tussen Nationale UNESCO Commissies en nationale filialen van Daimler, tussen nationale coördinatoren van ASPnet en ASPnetscholen, en tussen vooraanstaande intellectuelen, kunstenaars en deskundigen als leden van de internationale jury voor deze wedstrijd. Het succes en de doeltreffendheid van de Mondialogo School Contest werd bovendien nog eens bevestigd door de vele prestigieuze awards die eraan werden toegekend. 59


Conclusie Doorgaan op de ingeslagen weg met UNESCO’s ASPnet schoolvoorbeelden Het begrip ‘kwaliteitsvol onderwijs’ omvat alle aspecten van onderwijs, van inhoud tot methodiek, van de rol van de leerkracht tot het vermogen van de leerlingen, van evaluatie tot educatief materiaal, van schoolresultaten tot de algemene ontwikkeling van kinderen en jongeren. ASPnet pretendeert niet al die aspecten van kwaliteitsvol onderwijs te bestrijken, maar concentreert zich, zoals vanaf het begin de bedoeling was, op projecten die: - - - -

de humanistische, ethische en internationale dimensies van onderwijs versterken; het leerproces verruimen; leerlingen de kans geven belangrijke vaardigheden en competenties te verwerven; bijdragen aan de herdenking en/of viering van speciale dagen, jaren en decennia die door de Algemene Vergadering van de VN als dusdanig werden uitgeroepen; - worden geïntegreerd in de nationale onderwijssystemen van zoveel mogelijk landen ten voordele van iedereen; - samenwerking, partnerschappen, uitwisselingen bevorderen en op hun beurt tot ambitieuze projecten op nationaal, regionaal en internationaal niveau leiden. Deze verzameling van ASPnet schoolvoorbeelden laat heel concreet zien hoe ASPnet een belangrijke en zinvolle bijdrage levert in de hierboven genoemde gebieden, van lokaal tot globaal niveau. Via de bevordering van inclusief onderwijs, ESD, interculturele dialoog en mensenrechteneducatie streven ASPnet-scholen naar de verspreiding van een cultuur van vrede, door de prioriteiten van UNESCO en de VN in het dagelijkse schoolleven te integreren. Het is nu hoog tijd om te focussen op de uitbreiding van het aantal ASPnet schoolvoorbeelden door verder te gaan op de ingeslagen weg en verder door te dringen tot alle onderwijsniveaus en -systemen. Ieder schoolvoorbeeld in deze publicatie werd afgerond met stukje onder de titel ‘Volg hun schoolvoorbeeld!’, waarbij suggesties werden gegeven om zelf een dergelijk project op te starten. Ieder land kan ‘hun schoolvoorbeeld volgen’ door na te gaan hoe het best: - ASPnet schoolvoorbeelden kan integreren in het huidige onderwijssysteem ten voordele van zoveel mogelijk scholen; 60

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Conclusie

- ASPnet-schooldirecteurs, -leerkrachten en -leerlingen de nodige erkenning kan geven en hen kan helpen (o.a. op het vlak van ICT) bij de uitbouw van een efficiënt netwerk op nationaal, regionaal en internationaal niveau; - ASPnet-scholen kan aanzetten om de internationale dagen, jaren en decennia zoals die werden uitgeroepen door de Algemene Vergadering van de VN, op gepaste wijze te herdenken en/of te vieren; - zinvolle meetings en evenementen kan organiseren ter ondersteuning van ASPnet, zoals rally’s, jongerenfora e.d. en daarbij jongeren, deskundigen, beleidsmakers en andere belangrijke spelers kan betrekken; - de media kan aanmoedigen om (meer) aandacht te besteden aan ASPnet-projecten en initiatieven. Iedere regio in de wereld kan, met de steun van de regionale kantoren van UNESCO, ‘hun schoolvoorbeeld volgen’ door: - UNESCO’s ASPnet schoolvoorbeelden op te nemen in belangrijke publicaties en documenten; - de rol van de ASPnet-scholen ter bevordering van kwaliteitsvol onderwijs, op te nemen in de regionale strategieën voor EFA (Education for All of Onderwijs voor Allen); - ASPnets input voor en deelname aan belangrijke meetings en conferenties te verzekeren; - ASPnet te gebruiken voor de lancering van vernieuwende regionale projecten en door bestaande ASPnet-projecten, zoals het Water Project for the Arab States, te ondersteunen. Op internationaal niveau kunnen UNESCO-lidstaten ‘hun schoolvoorbeeld volgen’ door bijkomende maatregelen te nemen, zoals: - de systematische en frequente internationale verspreiding van UNESCO’s ASPnet schoolvoorbeelden; - de garantie van ASPnets input voor belangrijke internationale meetings, conferenties evenementen, zoals de bijeenkomsten van het Werelderfgoedcomité, de Internationale onderwijsconferentie en de Algemene Vergadering van UNESCO; - het betrekken van ASPnet bij de lancering van nieuwe internationale en intersectoriële projecten, initiatieven, programma’s e.d., zowel samen met de openbare sector (in het bijzonder de VN en de gespecialiseerde VN-agentschappen) als met de privésector. In het begin van de jaren 1950 werden UNESCO’s ASPnet-scholen beschouwd als de pioniers ‘voor de vredesopvoeding van kinderen en jongeren’. Ook na de eeuwwisseling zetten zij hun pionierswerk voort door bij te dragen aan een echte en blijvende vrede en aan de vier pijlers van leren in de 21ste eeuw – leren weten, leren doen, leren zijn en leren samenleven. Hopelijk mogen deze gedreven en vaak van zeer veel moed getuigende scholen wereldwijd rekenen op de nodige erkenning, ondersteuning en middelen die ze verdienen, zodat zij verder kunnen gaan op de ingeslagen weg, de weg naar kwaliteitsvol onderwijs voor iedereen, in overeenstemming met de oprichtingsakte en het mandaat van UNESCO.

61


Bijlagen VN Millenniumontwikkelingsdoelstellingen In 2000 engageerden de lidstaten van de Verenigde Naties voor de eerste keer om samen, op alle fronten, de strijd aan te binden tegen de problemen aangaande vrede, armoede, veiligheid en ontwikkeling, mensenrechten en fundamentele vrijheden. De Millenniumverklaring definieert de volgende acht Millenniumontwikkelingsdoelstellingen (MDGs) die moeten worden verwezenlijkt tegen 2015: Doelstelling 1

De grootste armoede en honger uitbannen

Doel 1 Doel 2

Het aantal mensen dat moet leven van minder dan één dollar per dag met de helft terugbrengen Het percentage van mensen die honger lijden met de helft verminderen

Doelstelling 2

Basisonderwijs wereldwijd toegankelijk maken voor iedereen

Doel 3

Ervoor instaan dat alle jongens en meisjes de lagere school volledig doorlopen

Doelstelling 3

Gelijke behandeling van mannen en vrouwen bevorderen

Doel 4

Ongelijkheid tussen jongens en meisjes uitbannen in het lager en voortgezet onderwijs, liefst tegen 2005 en op alle niveaus tegen 2015

Doelstelling 4

Kindersterfte terugdringen

Doel 5

Het sterftecijfer onder kinderen tot vijf jaar met twee derde reduceren

Doelstelling 5

De gezondheid van moeders verbeteren

Doel 6

Het sterftecijfer onder vrouwen op het kraambed met drie kwart terugdringen

Doelstelling 6

Strijd leveren tegen hiv/aids, malaria en andere ziekten

Doel 7

Verdere verspreiding van HIV/aids stoppen en het aantal besmettingen keren

Doel 8

Het aantal nieuwe gevallen van malaria en andere ernstige ziekten stoppen en een begin maken met hun totale uitbanning

Doelstelling 7

Actief werken aan een duurzaam milieu

Doel 9

De principes die gelden voor duurzame ontwikkeling opnemen in nationale milieubeleidsprogramma’s; het keren van het verlies van natuurlijke hulpbronnen Het aantal mensen dat geen duurzame toegang heeft tot veilig drinkwater met de helft terugdringen Tegen 2020 de leefomstandigheden van ten minste 100 miljoen krottenwijkbewoners aanzienlijk verbeteren

Doel 10 Doel 11

62

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Bijlagen

Doelstelling 8

Werken aan een mondiaal partnerschap voor ontwikkeling

Doel 12

Blijven werken aan een open stelsel van handel en financiën, dat gebonden is aan regels, voorspelbaar is en niet discrimineert. Gekoppeld aan dit systeem zijn beloften aangaande goed bestuur, streven naar ontwikkeling en de uitbanning van armoede - op nationaal en internationaal vlak Aandacht besteden aan de bijzondere behoeften van de minst ontwikkelde landen. Met inbegrip van de opheffing van tolmuren en quota’s voor hun exportgoederen; extra schuldverlichting voor landen met de grootste geldzorgen; het schrappen van officiële bilaterale schulden; en meer officiële ontwikkelingssteun voor landen die ernst maken met de uitbanning van armoede. Aandacht hebben voor de bijzondere behoeften van ontwikkelingslanden zonder zeehavens en ook voor de arme, kleine eilandstaten. De schuldenproblematiek van ontwikkelingslanden aanpakken in een bredere context, en wel door maatregelen op nationaal en internationaal niveau te treffen die het vraagstuk terugdringen tot verantwoordelijke proporties. In samenwerking met de ontwikkelingslanden: behoorlijke en productieve werkgelegenheid voor jongeren creëren. In samenwerking met farmaceutische bedrijven: in ontwikkelingslanden toegang creëren tot betaalbare basisgeneesmiddelen In samenwerking met het bedrijfsleven: de voordelen van nieuwe technologieën - vooral de informatieen communicatietechnologie - op brede schaal verspreiden.

Doel 13

Doel 14 Doel 15

Doel 16 Doel 17 Doel 18

EFA doelstellingen Als voortrekker van de Education For All (EFA, Onderwijs voor Allen) beweging, kreeg UNESCO de opdracht om de internationale inspanningen te coördinderen voor het verwezenlijken van de volgende zes internationaal afgesproken doelstellingen die erop gericht zijn om tegemoet te komen aan de leerbehoeften van alle kinderen, jongeren en volwassenen tegen 2015. Regeringen, ontwikkelingsagentschappen, het middenveld, ngo’s en de media zijn enkele van de partners die met de Organisatie samenwerken om dit te realiseren. Doelstelling 1

De zorg voor zeer jonge kinderen en het kleuteronderwijs uitbreiden

Doelstelling 2

Gratis en verplicht basisonderwijs bieden tegen 2015

Doelstelling 3

De verwerving van vaardigheden door jongeren en adolescenten bevorderen zodat ze in de samenleving kunnen functioneren

Doelstelling 4

De alfabetiseringsgraad bij volwassenen met 50% doen toenemen tegen 2015

Doelstelling 5

De verschillen op basis van geslacht wegwerken tegen 2005 en in het onderwijs gelijke kansen bieden aan beide geslachten tegen 2015

Doelstelling 6

De kwaliteit van het onderwijs verbeteren 63

UNESCO ASPnet schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs Bijlagen

Meer weten over UNESCO ASPnet www.unesco.org/education/asp www.unesco-vlaanderen.be GVVR project http://whc.unesco.org/en/activities/483 www.gvvr.unesco.ru/?lang=E Inclusief onderwijs www.unesco.org/education Interculturele dialoog www.unesco.org/culture Millenniumontwikkelingsdoelstellingen www.un.org/millenniumgoals Mondialogo www.mondialogo.org TST project www.antislavery.org Universele Verklaring van de Rechten van de Mens www.un.org/Overview/rights.html Wereldprogramma voor Mensenrechteneducatie www2.ohcr.org/english/issues/education/training/programme.htm VN Decennium voor Onderwijs voor Duurzame Ontwikkeling www.unesco.org/education/desd/ Werelderfgoed http://whc.unesco.org Onderwijs voor Allen www.unesco.org/education www.unesco-vlaanderen.be/efa Verenigde Naties www.un.org www.unric.org/nl/ UNESCO www.unesco.org www.unesco-vlaanderen.be

64

Unesco Platform Vlaanderen vzw

www.unesco-vlaanderen.be

65

met UNESCO geassocieerde scholen schoolvoorbeelden voor kwaliteitsvol onderwijs

Recommend Documents