Met het hoofd in de wolken… of met de voeten op de grond? Wonen in Kampen
Niels Jeurink en Bart Zeven
GroenLinks fractie Kampen, november 2012
Inleiding Hoe gaat het de laatste jaren toch met al die woningbouwplannen van Kampen? We lezen over een stagnerende woningmarkt, overal in Nederland, ook in Kampen. Toch worden er –nog steeds- diverse plannen voorbereid, het plan Reeve voorop. Zat ons Gemeentebestuur jarenlang met het hoofd in de wolken en stond ook een deel van de Gemeenteraad niet stevig met de voeten op de grond? Kampen groeit. “Nou, dat kunnen ze in Zuid-Limburg niet zeggen”, zult u misschien denken, of u denkt “Mooi, want dan blijven onze goede voorzieningen tenminste op peil”. Maar hoe zit dat eigenlijk met die groei? Blijft Kampen groeien? komt er een eind aan die groei? En als dat zo is, wanneer stopt die groei dan? En hoeveel moet er voor de bevolkingsgroei worden gebouwd? En hoe groot moeten de huizen voor die groeiende bevolking eigenlijk zijn? Moeten er koop- of juist vooral huurwoningen worden gebouwd? En moet dat buiten de stad of juist binnen de bebouwde kom? Allemaal vragen, waar wethouders, raadsleden en vele andere Kampenaren mee bezig zijn. Net als alle andere fracties krijgt de fractie van GroenLinks in de Gemeenteraad enkele malen per jaar de vraag voorgelegd of de fractie instemt met een woningbouwplan of –programma en de daarbij behorende grondaankopen. Daarom verdiepen de leden van de Commissie Ruimtelijke Ontwikkeling zich regelmatig in de talrijke cijfers die er over bevolkingsontwikkeling, woningbouw en het grondbeleid in Nederland worden gepubliceerd. Door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bijvoorbeeld, maar ook door tal van andere organisaties. GroenLinks is een groot voorstander van het ‘compacte bouwen’, dat is bouwen met zo min mogelijk ruimtebeslag of om het in begrijpelijker woorden te zeggen: alleen in het weiland bouwen als het niet anders kan. Maar GroenLinks vindt het óók heel belangrijk om te zorgen voor voldoende groen in de stad. De uitdaging is dus om compact te bouwen zonder het waardevolle groen in en rond de stad aan te tasten. Dit boekje is een poging wat meer duidelijkheid te brengen in al die cijfers over Kampen. Welke zijn er allemaal en wat leren we daarvan? En hoe komt het eigenlijk dat er soms verschillende cijfers zijn voor iets wat zo op het oog dezelfde dingen lijken? We sluiten dit boekje af met een aantal conclusies en enkele aanbevelingen.
Niels Jeurink Bart Zeven
2
Het aantal inwoners van de gemeente Kampen Kampen groeit. We lazen het al in de inleiding en lezen het ook geregeld in de pers. Vooral onze bestuurders wijzen daar al jaren op. Maar hoe hard groeien we nou precies? Op deze bladzijde wat cijfers en achtergronden. Inwonertal gemeente Kampen
Aantal inwoners
53.000 52.000 51.000 50.000
Inwonertal Kampen
49.000 48.000
20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 20 12
47.000
Jaar
Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 17 juni 2012 • •
•
•
Op 1 januari 2005 telde de gemeente Kampen 48.980 inwoners Kampen groeit met zo’n 250 inwoners per jaar. Op 1 januari 2012 telde de gemeente Kampen 50.705 inwoners, een groei dus van 1.725 mensen in zeven jaar, dus gemiddeld net geen 250 inwoners per jaar erbij Ook de gemeente Zwolle groeit: Het inwonertal van Zwolle nam in dezelfde periode toe van 111.900 inwoners tot 121.527 inwoners, oftewel zo’n 1375 inwoners per jaar. Het groeitempo ligt in Zwolle ongeveer even hoog als in Kampen. Kampen kent een vertrekoverschot en een geboorteoverschot. Er is echter een belangrijk verschil tussen Kampen en Zwolle. Kampen heeft een ‘vertrekoverschot’, het aantal mensen dat vertrekt uit Kampen (jaarlijks gemiddeld 1.478 in de periode 2003-2011) is dus groter dan het aantal mensen dat zich in Kampen vestigt (jaarlijks gemiddeld 1.338 in de periode 2003-2011). De groei van Kampen wordt verklaard door het geboorteoverschot; het aantal kinderen dat er geboren wordt is groter dan het aantal mensen dat sterft. In Zwolle is er niet alleen net als in Kampen een geboorteoverschot maar óók een vestigingsoverschot.
3
Prognoses Behalve dat het CBS cijfers verzamelt over de tijd die achter ons ligt, stelt het ook prognoses op, toekomstvoorspellingen. Elke twee jaar publiceert het CBS cijfers over de bevolking overal in Nederland, de ‘regionale prognose kerncijfers’ (PEARL). De laatste prognose dateert van 12 oktober 2011. Prognose inwonertal gemeente Kampen
Aantal inwoners
56.000 54.000 Prognose inwonertal gemeente Kampen
52.000 50.000
20 12 20 16 20 20 20 24 20 28 20 32 20 36 20 40
48.000
Jaar
Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 12 oktober 2011 •
• •
Tot ongeveer 2030 blijft het inwonertal van de gemeente Kampen groeien, en wel met 3.500 inwoners tot 2030 (t.o.v. 2012); in 2030 telt Kampen dan volgens deze prognose 53.900 inwoners Na 2030 neemt de groei van Kampen af. Tot 2040 stijgt het inwonertal tot zo’n 54.600 inwoners, zo’n 700 mensen meer dan in 2030 De groei van het aantal inwoners van 2012 tot 2040 bedraagt daarmee gemiddeld bijna 200 inwoners per jaar
In de gemeente Kampen wordt net als in veel andere gemeenten en provincies voor het opstellen van het woningbouwprogramma gebruik gemaakt van de cijfers van ‘Primos’. Eigenlijk is Primos een samentrekking van “PRognose- Informatie- en MonitoringSysteem”, een ooit door TNO bedacht systeem voor analyse van de woningmarkt. De cijfers worden berekend door het bedrijf ABF Research in Delft. Het PRIMOS-model is net als de PEARL-prognose van het CBS gebaseerd op demografische gegevens, gegevens dus over geboorte, sterfte, vertrek en vestiging in de gemeente door de jaren heen. Beide modellen zijn goed doordacht. Wel zijn er kleine verschillen in aannames, bijvoorbeeld ten aanzien van de gezinsgrootte en de ontwikkeling daarvan. Het belangrijkste verschil tussen de modellen is echter dat PRIMOS in haar inwonertalprognoses ook de gevolgen van woningbouwplannen meerekent. Men rekent met een zekere realisatiedatum van een plan, bijvoorbeeld het moment waarop alle gebouwde woningen zijn verkocht. Maar als de plannen (fors) vertraagd worden opgeleverd kan daarmee geen rekening meer worden gehouden.. Zo wordt bijvoorbeeld de wijk Het Bos in IJsselmuiden al 20 jaar meegeteld in de PRIMOS-prognoses, terwijl die er nog maar enkele jaren staat en nog niet is afgebouwd. Een tweede belangrijk verschil is dat Provinciebesturen deze PRIMOS-prognoses officieel vaststellen en dat allen die er gebruik van maken, ze moeten kopen, terwijl de CBS/Pearl-prognoses niet door bestuurders worden vastgesteld en kosteloos beschikbaar zijn. De PEARL-prognoses ten slotte rekenen alleen met ‘harde’ bestemmingsplannen, d.w.z. met bestemmingsplannen voor een 4
wijk, waarvan de Gemeenteraad heeft vastgesteld dat die ook werkelijk wordt gebouwd. PRIMOS-cijfers liggen daardoor altijd hoger dan de PEARL-cijfers. Door de provincie Overijssel en de gemeente Kampen wordt de PRIMOS-prognose vervolgens weer ‘andersom’ gebruikt voor het bepalen van de te bouwen aantallen woningen. Je zou kunnen zeggen dat er dan sprake is van een cirkelredenering: er wordt gebouwd omdat er huishoudens bij komen omdat er gebouwd wordt. Het grote risico dat daaraan kleeft is dat er veel te veel wordt gebouwd. Ook weinig realistische woningbouwplannen als het plan Reeve (voorheen IJsseldelta-Zuid of het “stadje in de Bypass”) leiden zo tot stijging van het verwachte aantal huishoudens en inwoners. Het risico van leegstand wordt zo levensgroot, wat niet alleen tot een veel te fors ruimtegebruik leidt maar ook tot grote financiële verliezen. Inwonertal gemeente Kampen in 2025
Aantal inwoners
70000 65000 60000 CBS
55000
PRIMOS
50000 45000 40000 2003
2005
2007
2009
2011
Jaar
Huishoudens
Huishoudensprognose gemeente Kampen 2025 25500 25000 24500 24000 23500 23000 22500 22000 21500 21000
CBS PRIMOS
2003
2005
2006
2007
2009
2011
Jaar
GroenLinks is daarom van mening dat beter gebruik gemaakt kan worden van cijfers waarin niet vastgestelde woningbouw- en bestemmingsplannen níet worden meegerekend en heeft daarom een sterke voorkeur voor het hanteren van de PEARL-prognoses van het CBS voor de planning van woningbouw. De woningbouwwensen hebben een te groot effect op de PRIMOS-cijfers. Je ziet dat, al naar gelang de hoeveelheid plannen, de prognoses door de jaren heen sterk schommelen. Bovenstaande grafieken geven daar een mooi voorbeeld van. Je ziet dat de door PRIMOS berekende inwonertallen van de gemeente Kampen voor het jaar 2025 schommelen tussen ruim 53.000 (prognose 2009) en ruim 65.000 5
(prognose 2005). Het aantal huishoudens schommelt mee en varieert zo tussen 22.500 en 24.800. Omdat elk huishouden het liefst een eigen woning heeft kan het woningbouwprogramma dat wordt gebaseerd op deze cijfers dus gemakkelijk ruim 2.000 woningen hoger uitvallen.
Leeftijd van de inwoners Nederland vergrijst. Ook in Kampen betekent dat dat er gemiddeld steeds meer mensen in hogere leeftijdsklassen komen. Het Centraal Bureau voor de statistiek maakt ook leeftijdsprognoses per gemeente. Prognose leeftijdsopbouw gemeente Kampen
Aantal bewoners
60.000 50.000 Inwoners totaal
40.000
Bevolking tot 20 jaar
30.000
Bevolking 20-65 jaar
20.000
Bevolking > 65 jaar
10.000 2040
2035
2030
2025
2020
2015
2014
2013
2012
0
Jaar
Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 12 oktober 2011 • •
•
Het aantal jongeren in de leeftijdsklasse tot 20 jaar daalt van 13.900 nu tot 13.100 in 2030 en 12.700 in 2040 Het aantal inwoners in de leeftijdsklasse 20-65 jaar bedraagt in 2012 29.100 en blijft tot 2030 ongeveer constant (28.800 mensen in 2030), om daarna te dalen 27.800 in 2040 Het aantal inwoners van 65 jaar en ouder neemt toe van 7.500 in 2012 tot 12.000 in 2030 en 14.100 in 2040.
Waar het totale inwonertal van de gemeente Kampen tot 2040 dus toeneemt met 4.000 neemt het aantal ouderen (vanaf 65 jaar) met 6.600. De groei van de bevolking komt dus geheel voor rekening van de leeftijdsklasse > 65 jaar.
6
Het aantal huishoudens in de gemeente Kampen Huishoudensgrootte Kampen is een stad waar meer grote gezinnen wonen dan gemiddeld in Nederland. Dat zie je terug in de gemiddelde ‘huishoudensgrootte’, die in Kampen ‘dus’ hoger ligt dan landelijk en ook dan in Overijssel. Deel je het aantal inwoners door de huishoudensgrootte, dan krijg je het aantal huishoudens. De huishoudensgrootte in de gemeente Kampen is 2,5, elk gezin telt dus gemiddeld 2,5 bewoners. Er zijn wel flinke verschillen tussen de diverse plaatsen in de gemeente. Zo was de huishoudensgrootte in Kampen in 2011 gemiddeld 2,3, in IJsselmuiden 2,8, in Zalk 3,0 en in Wilsum gemiddeld 2,8. In Grafhorst is de huishoudensgrootte met gemiddeld 3,6 het hoogst. In Zwolle lag dat cijfer in 2011 op 2,1, wat overeenkomt met het landelijk gemiddelde (2,2 in 2011).
Huishoudens De gemeente Kampen telde in 2011 20.065 huishoudens. Dat zijn vooral huishoudens met kinderen (40 %). Het aantal huishoudens zonder kinderen bedraagt 31 % en het aantal eenpersoonshuishoudens 29 % van het totaal. Ter vergelijking: Zwolle telt juist veel eenpersoonshuishoudens (40 % van het totaal, mogelijk veroorzaakt door de talrijke studenten). In Dronten en de Noordoostpolder is de verdeling ongeveer gelijk aan die in Kampen.
Aantal huishoudens
Aantal huishoudens gemeente Kampen 21.000 20.500 20.000 Aantal huishoudens gemeente Kampen
19.500 19.000 18.500
1
9
0
20 1
20 1
8
20 0
7
20 0
6
20 0
5
20 0
4
20 0
20 0
20 0
3
18.000
Jaar
Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 12 oktober 2011 •
In 2005 telde de gemeente Kampen 19.330 huishoudens, in 2011 is dat toegenomen tot 20.065, een toename van 735 huishoudens. In deze periode groeide het aantal huishoudens dus met gemiddeld bijna 125 huishoudens per jaar. In deze periode stelde de Kamper Gemeenteraad bestemmingsplannen vast waardoor 3.710 woningen kunnen worden gebouwd (zie de tabel op blz. 14)
7
Prognoses Zoals eerder aangegeven bestaan er verschillende soorten prognoses. In dit boekje presenteren we alleen gegevens die van het Centraal Bureau voor de Statistiek afkomstig zijn, de zogenaamde PEARL-prognoses. Dat zijn de prognoses die alleen rekening houden met ‘demografische criteria’ en niet met woningbouwplannen.
Aantal huishoudens
Prognose huishoudens gemeente Kampen 30.000 25.000
Totaal aantal huishoudens
20.000 15.000
Eenpersoons huishoudens
10.000 5.000
Paren 36
32
40 20
20
24
20
16
28
20
20
20
20
20
20
12
0
Jaar
Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 12 oktober 2011 • • •
• •
Het aantal huishoudens in de gemeente Kampen groeit volgens de prognose mee met het aantal inwoners, tot 23.400 in 2030. Per jaar is de gemiddelde groei van aantal huishoudens tot 2030 bijna 175. In de periode tot 2030 neemt vooral de hoeveelheid eenpersoonshuishoudens toe, namelijk met 1.800 tot 7.900. Die toename zet ook na 2030 door tot 8.700 in 2040. Het aantal ‘paren’ (2 en meerpersoonshuishoudens) neemt tot 2030 toe met 1.100, om daarna stabiel te blijven. Na 2030 neemt de groei van het aantal huishoudens (sterk) af; tussen 2030 en 2040 neemt het aantal volgens de prognose met 800 toe, gemiddeld dus een toename van 80 per jaar
8
Het aantal woningen in Kampen Woningvoorraad Het aantal woningen wordt ook wel de ‘woningvoorraad’ genoemd. Dat zijn alle woningen die permanent bewoond worden door één particulier huishouden. De woningvoorraad verandert voortdurend, door nieuwbouw uiteraard (‘toevoeging’) maar ook doordat woningen aan de voorraad worden ‘onttrokken’, omdat ze bijvoorbeeld worden gesloopt of van functie veranderen.
21.000 20.500 20.000 19.500 19.000 18.500 18.000 17.500 20 11 *
20 09
20 07
20 03
20 05
Aantal w oningen
20 01
Aantal woningen
Woningvoorraad gemeente Kampen
Jaar
Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 13 april 2012
700 600 500 400 300 200 100 0
Toegevoegd
11 *
20
10
09
20
08
20
07
20
06
20
20
05
04
20
20
20
20
03
Onttrokken
02
Toegevoegd of onttrokken
Veranderingen in woningvoorraad gemeente Kampen
Jaar
Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 13 april 2012 • •
•
•
Tussen 2002 en 2011 nam de woningvoorraad in de gemeente Kampen toe met 1.815 woningen, dus met ruim 180 woningen per jaar. Het aantal ‘toegevoegde woningen’ (vooral nieuwbouw) schommelt sterk maar bedroeg in de periode 2002-2011 gemiddeld 193 per jaar (variërend tussen 27 en 615) Het aantal ‘onttrokken woningen’ (vooral sloop) schommelt eveneens sterk maar bedroeg in de periode 2002-2011 gemiddeld 122 per jaar (variërend tussen 0 en 459). Het grootste project waarbij een substantieel aantal woningen werd gesloopt is de Hanzewijk Het totale aantal woningen bedroeg in 2011 20.453. 9
Koop- en huurwoningen Niet alleen het aantal woningen speelt een rol in het woonbeleid. Minstens zo belangrijk is het type woningen dat wordt gebouwd. We onderscheiden koop- en huurwoningen en woningen van verschillende groottes (bv. geschikt voor 1 persoon of juist voor gezinnen). En verder uiteraard woningen in rijtjes (meer-onder-1kapwoningen), 2-onder-1-kapwoningen en vrijstaande woningen. De grootte en het al dan niet vrijstaan van de woning heeft zoals bekend gevolgen voor de waarde van de woning. De gemeente onderscheidt ‘dure’ (vanaf 284.000 euro), ‘middeldure’ (182.000 – 284.000 euro) en ‘goedkope’ koopwoningen (tot 182.000 euro) en streeft naar een gemiddelde verhouding van deze klassen van 30 : 40 : 30 (in procenten). Dit kan per project overigens behoorlijk wisselen. Van de bijna 20.500 woningen die de gemeente Kampen in 2011 telde is 59 % particulier eigendom (koopwoning). Dat percentage is iets lager dan in de aangrenzende gemeenten in Flevoland (Dronten en Noordoostpolder beide ± 65 %) en ruim hoger dan in de gemeente Zwolle (51 %). In Kampen worden overigens –ook relatief- meer koop- dan huurwoningen gebouwd. Het percentage koopwoningen neemt namelijk geleidelijk toe; in 2006 bedroeg het percentage nog iets meer dan 55 %. Eigendom van woningen gemeente Kampen
Aantal woningen
14000 12000 10000 8000
Aantal koopw oningen
6000
Aantal huurw oningen
4000 2000 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Jaar
Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 3 juli 2012 • •
•
Van de totale woningvoorraad in de gemeente Kampen in 2011 van 20.453 woningen waren 12.104 (59%) in particulier eigendom en 8.215 huurwoningen Van de huurwoningen is een groot gedeelte eigendom van woningbouwcorporaties (Delta Wonen, Beter Wonen, ‘sociale huur’). Van de 8.215 huurwoningen waren er in 2011 in totaal 5.502 (67 %) in bezit van de beide woningbouwcorporaties In de periode 2006-2012 zijn er 1.492 koopwoningen (± 300 koopwoningen per jaar) bij gekomen en 725 huurwoningen
Te koop staande woningen Het huizenaanbod van makelaars is te vinden op de internetsite Funda.nl. Van deze site is driemaandelijks naar het huizenaanbod van (koopwoningen) in alleen de plaatsen Kampen en IJsselmuiden gekeken. 10
700 600 500 400 300 200 100 0
Te koop in Kampen Te koop in IJsselmuiden
m
ei -1 se 0 p10 ja n1 m 1 ei -1 se 1 p11 ja n1 m 2 ei -1 se 2 p12
Aantal woningen
Aantal te koop staande woningen in Kampen en IJsselmuiden
Datum
Bron: www.funda.nl •
•
Het aantal te koop staande woningen is in Kampen en IJsselmuiden, na een forse groei in 2010 en 2011 nu ongeveer stabiel. In Kampen stonden begin november 2012 638 woningen te koop, in IJsselmuiden waren dat er 136 Vergeleken met de totale woningvoorraad in Kampen (14.930 woningen, dat zijn zowel koop- als huurwoningen) staat begin november 2012 4,3 % van de woningen te koop. In IJsselmuiden staat begin november 2012 3,3 % van de totale hoeveelheid woningen te koop
Het Berkpark is een voorbeeld van een inbreidingslocatie
11
Leegstand van woningen Door het Centraal Bureau voor de Statistiek worden sinds 2009 ook cijfers bijgehouden over de leegstand van woningen. Een woning telt mee als ‘leeg’ wanneer deze beschikbaar is voor bewoning maar tegelijkertijd geen bewoners zijn ingeschreven in het bevolkingsregister (GBA en PROBAS), en wanneer de woning niet voor andere doeleinden wordt gebruikt (dan wonen) en ook niet dient als tweede woning.
Leegstand in procenten
Leegstand in procenten van de woningvoorraad 6 5 Dronten
4
Kampen
3
Noordoostpolder
2
Zwolle
1 0 2009
2010
2011
Jaar
Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 12 juli 2012 •
•
•
In de gemeente Kampen stonden in 2011 997 woningen leeg, 4,9 % van de woningvoorraad. Het percentage leegstand is sinds 2010 toegenomen met 0,6 procentpunt De leegstand in de gemeente Kampen is met 4,9 % groter dan die in de omliggende gemeenten. In Dronten is de leegstand bijvoorbeeld 2,9 % (en dalend), in de gemeente Noordoostpolder 3,5 % en in de gemeente Zwolle 3,0 % De leegstand is in de gemeente Kampen daarmee veel (40 – 69 %) groter dan die in omliggende gemeenten en 63 % groter dan die in de gemeente Zwolle
12
Woningbouwplannen GroenLinks wil zuinig omgaan met grond en ruimte. In een vol land als Nederland is het immers erg belangrijk om ook voor andere functies dan wonen, werken (bedrijventerreinen) en recreatieterreinen nog voldoende ruimte over te houden. Denk maar aan functies als landbouw, natuur en water. We kunnen het ons simpelweg niet veroorloven bij elk nieuw plan alleen verder het buitengebied in te trekken. Maar eenvoudig is dat bepaald niet. Zo is het bouwen in stedelijk gebied vrijwel altijd (soms beduidend) duurder dan bouwen in het buitengebied. Dat komt bijvoorbeeld doordat in de binnenstad of in oudere buitenwijken gebouwen gesloopt moeten worden – denk aan de Hanzewijk. Of de kosten lopen fors op doordat er asbest of een bodemverontreiniging verwijderd moet worden. Vaak spelen er bij het bouwen in stedelijk gebied ook meer functies een rol, wat het bouwproces ingewikkelder en dus ook riskanter maakt. Voeg daarbij dat de hoogte van de uitkering uit het gemeentefonds (dat is de jaarlijkse rijksbijdrage aan de gemeentebegroting) mede wordt bepaald door het bebouwde oppervlak van de gemeente en het is duidelijk dat het financiële plaatje snel gunstiger is als in het buitengebied wordt gebouwd. De gemeente verdiende in elk geval tot nu toe ook nog een aardig bedrag aan grondverkopen. We onderscheiden bij woningbouw ‘inbreidingen’ en ‘uitbreidingen’. Bij een uitbreiding gaat de functie wonen veelal ten koste van de functie landbouw en natuur en verandert de grens van bebouwde kom. Bij een inbreiding is veelal sprake van woningbouw op een plek die eerder een andere functie had, zoals bedrijvigheid (Berkterrein bijvoorbeeld) of onderwijs (recent bijvoorbeeld de Juliana van Stolbergschool aan de Wederiklaan). Soms is ook sprake van grootschalige stadsvernieuwing, zoals in de Hanzewijk. De Gemeenteraad beslist Over woningbouwplannen wordt beslist door de Gemeenteraad. Voorstellen daartoe worden voorbereid door het College van Burgemeester en Wethouders (B&W), en het ‘ambtelijk apparaat’ van de gemeente, vaak met externe ondersteuning. Voorstellen van B&W worden doorgaans gesteund door de collegepartijen CU, CDA, VVD en PvdA, die gezamenlijk over een meerderheid van stemmen in de Gemeenteraad beschikken. In de periode 2003-2012 keurde de Gemeenteraad de bouw van in totaal 3.710 woningen goed1 (tabel 1; exclusief 1.300 woningen in IJsseldelta Zuid of Reeve).
1
Inclusief enkele woningen die in de plaats kwamen van agrarische bedrijfswoningen
13
Woningbouwlocaties Aantal woningen Kampen – ‘Inbreiding’ Kampen – ‘Uitbreiding’ Totaal Kampen IJsselmuiden – ‘Inbreiding’ IJsselmuiden – ‘Uitbreiding’ Totaal IJsselmuiden Grafhorst ’s-Heerenbroek Kampereiland Kamperveen Mastenbroek Wilsum Zalk Totaal dorpen gemeente Kampen Totaal gemeente Kampen Tabel 1
•
• •
Groei 2004 - 2011 inwoners huishoudens
1.376 1.630 3.006 119
930
455
625 0 0 -2 -15 53 -110 -5 -125
365 -10 10 5 10 -15 20 20
416 535 36 12 4 34 1 68 14 169 3.710
1.430
840
Door de gemeenteraad in de periode 2003-2012 goedgekeurde bestemmingsplannen voor woningbouw (exclusief de plannen voor 1.300 woningen in woonwijk De Reeve) en de verandering van het aantal inwoners en het aantal huishoudens in de periode 2004-2011 (bronnen: in weekblad ‘De Brug’ gepubliceerde besluiten ten aanzien van bestemmingsplannen en gegevens over groei van het CBS)
In Kampen werden bestemmingsplannen goedgekeurd voor de bouw van in totaal iets meer dan 3.000 woningen, in IJsselmuiden 5354 en in de diverse “kleine kernen” (dorpen) in totaal 169 (de meeste daarvan in Wilsum). Bij het bouwen ligt de nadruk op uitbreiding. In IJsselmuiden (78 % uitbreiding) is dat in sterkere mate het geval dan in Kampen (54 % uitbreiding). Kampen en Zwolle zitten samen in de “Netwerkstad Zwolle-Kampen, waar bijvoorbeeld is afgesproken dat Kampen voor Zwolle (‘de regio’) 1.100 woningen gaat bouwen op Kamper grondgebied (in het bypassdorpje “De Reeve”).
2
Kampereiland, Mandjeswaard en de Melm worden door het CBS beschouwd als wijken van Kampen Bij ‘inwoners’ en ‘huishoudens’ zijn de CBS-aantallen van ‘Verspreid Mastenbroek’ vermeld 4 Inclusief de plannen voor ‘het Meer’ (330 woningen) en ‘Koster’ (33 woningen); van beide plannen is het ontwerpbestemmingsplan inmiddels door de Gemeenteraad goedgekeurd 3
14
Grondaankopen Kampen heeft vanaf 2006 fors geïnvesteerd in de aankoop van gronden. Een belangrijke redenen voor deze grondaankopen was het besluit van B&W in 2004 om de “Strategische visie Kampen lonkt naar 2030” vast te stellen. In 2006 volgde vaststelling van het “Masterplan IJsseldelta-Zuid”, dat voorzag in de aanleg van een blauwe Bypass en daaraan liggende woningbouw. In de Strategische Visie en het Masterplan en ook in de in 2009 vastgestelde “Structuurvisie” werd uitgegaan van de verwachting dat Kampen in 2030 60.000 inwoners zou gaan tellen. Voor die verwachte en aanzienlijke bevolkingsgroei moest de gemeente woningbouwplannen maken en gronden aankopen om die woningen op te bouwen. Nu, in 2012, zit Kampen met 426 hectare gronden, waarop voorlopig niet wordt gebouwd (tabel 2). In vaktaal worden ze NIEGG genoemd, Niet In Exploitatie genomen Gronden. Onderstaande tabel maakt duidelijk hoeveel hectares NIEGG-gronden de gemeente nu in voorraad heeft en op welke (boek)waarde die worden getaxeerd. NIEGG-gronden
Onderdijks vervolg (2) Beltweg Manegeterrein Zalk de Noord Zuideinde De Plas IJsselmuiden Haatland Algemeen Oosterlandenweg Station +omgeving gemeentelijk Station en omgeving gemeenschappelijk Project IJsseldelta Restgronden Kampen Zuid-West (3) Totaal Tabel 2
Boekwaarde Boekwaarde 31/12/2011 31/12/2012 333 348 15 15 649 678 3.010 In exploitatie 9 10 4.478 4.478 535 559 5.381 5.623 1.628 In exploitatie
Oppervlakte NIEGG in m2 31/12/2012 273.367 14.100 15.399 05 06 5.494 157.406 -
2.554
In exploitatie
-
16.393 3.541 20.588 59.366
17.130 3.699 21.515 54.318
693.412 588.802 2.519.317 4.267.297
Boekwaarde NIEGG-Gronden x € 1.000 (bronnen: Begroting gemeente Kampen voor 2013, blz. 146 en oppervlaktegegevens gemeente Kampen)
Net als andere gemeentes heeft Kampen last van de crisis. Kampen heeft zoveel gronden aangekocht dat de waarde van een deel van die gronden inmiddels stevig naar beneden moest worden bijgesteld. In vaktaal heet dat: “de gronden worden afgewaardeerd”. In Kampen is dat in 2011-2012 gebeurd voor een bedrag van 10,5 miljoen euro, wat de gemeente de 22e plaats opleverde in een lijst van het programma “Nieuwsuur”. Deze lijst vindt u hieronder.
5 6
Grond nog niet geleverd Lening
15
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18) 19) 20) 21) 22) 23) 24) 25) 26) 27) 28) 29) 30) 31) 32) 33)
Apeldoorn Heerenveen Den Haag Groningen Kaag en Braassem Dordrecht Utrecht Almelo Zevenaar Delft Deventer Arnhem Amersfoort Venlo Haarlemmermeer Emmen Ede Eindhoven Bergen op Zoom Gouda Zaanstad Kampen Almere Den Bosch Westland Nijmegen Zoetermeer Gennep Leeuwarden Breda Zwolle Haarlem Weert
124.000.000 79.500.000 64.800.000 63.000.000 46.000.000 47.700.000 44.000.000 39.500.000 25.200.000 24.000.000 22.100.000 19.900.000 19.000.000 16.000.000 15.500.000 13.500.000 12.000.000 11.300.000 11.200.000 10.900.000 10.600.000 10.500.000 10.000.000 8.000.000 7.300.000 6.900.000 6.500.000 5.200.000 3.550.000 2.400.000 2.100.000 1.700.000 1.200.000
Bron: Nieuwsuur en bijbehorende internetsite van 15 oktober 2012 Wat de lijst van Nieuwsuur niet toont is hoeveel die afwaardering elke inwoner kost. In Kampen is dat € 207,10. De verwachting is dat de komende jaren meer gronden zullen worden afgewaardeerd, reden waarom de gemeente nu reserves wil vormen, reserves die vooral gevuld zullen worden door te bezuinigen op gemeentelijke uitgaven. Het gemeentelijk grondbedrijf is namelijk nagenoeg door zijn reserves heen.
16
Conclusies en aanbevelingen Conclusies 1 In de periode 2003-2012 keurde de Gemeenteraad de bouw van in totaal 3.710 woningen goed terwijl er in die periode slechts 1.430 inwoners (840 huishoudens) bij kwamen. 2 De leegstand groeide in die tijd tot ongeveer 1.000 woningen oftewel 4,9 % van de totale woningvoorraad. Dat is aanzienlijk hoger dan in de omringende gemeentes, waar de leegstand varieert van 2,9 tot 3,4 %. 3 De gemeente hanteert al jarenlang de PRIMOS-prognoses, die systematisch te hoog uitvallen, terwijl de CBS/PEARL-prognoses, die lager uitvallen, al jarenlang veel betrouwbaarder blijken te zijn 4 De op de PRIMOS-prognoses gebaseerde verwachting dat Kampen in 2030 ruim 60.000 inwoners zou tellen, vormde de basis voor “Kampen lonkt naar 2030, strategische visie Kampen 2030” (2004), voor het Masterplan IJsseldelta-Zuid (2006) en voor de Structuurvisie (2009), documenten die zijn vastgesteld door een meerderheid van de Gemeenteraad van Kampen en die tot heden de basis vormen onder de woningbouwplannen. 5 Hoewel het inwonertal van de gemeente Kampen tot 2040 volgens de prognoses nog met zo’n 4.000 toeneemt neemt het aantal inwoners van 65 jaar en ouder toe met 6.600. De groei van de bevolking komt dus geheel voor rekening van de leeftijdsklasse > 65 jaar. Dit blijkt ook uit de huishoudensgroei; vooral het aantal eenpersoonshuishoudens neemt tot 2040 nog fors toe. 6 Kampen bezit door ruim 426 hectare Niet in Exploitatie Genomen-Gronden (NIEGG). De boekwaarde van deze gronden bedraagt per 31 december 2012 ruim 54 miljoen euro. Deze gronden vormen gezamenlijk een stevig financieel risico voor de gemeente. 7 Woningbouw in Kampen is voornamelijk “uitbreiding” (d.w.z. de weilanden in) omdat dat goedkoper is en de gemeente ook verdient aan de verkoop van bouwkavels. Ook het in 2013 vast te stellen plan om 1.300 woningen ‘over’ de Zwartendijk in de wijk ”Reeve” aan de Bypass te bouwen, valt in de categorie ”uitbreiding”.
Samengevat:
Kampen bouwt te veel, bouwt te groot en bouwt op de verkeerde plek en loopt daardoor ook grote financiële risico’s.
17
Aanbevelingen Ter inleiding: GroenLinks Kampen heeft sinds 2006 gewezen op de noodzaak de betrouwbaarder CBS/PEARL-prognoses te gebruiken en consequent tegen de “Strategische visie Kampen 2030” (2004), het Masterplan IJsseldelta-Zuid (2006) en de Structuurvisie (2009) gestemd 1 Kampen moet gaan varen op de betrouwbaarder PEARL-prognoses van het CBS. 2 Kampen moet acuut stoppen met het aankopen van gronden 3 Mede ter wille van de eigen inwoners moet Kampen stoppen met uitbreidingsprojecten: die zetten de huizenprijzen extra onder druk 4 De Stationsomgeving en wijken als Onderdijks en het Meer kunnen in een passend tempo worden voltooid. De nadruk moet echter komen te liggen op inbreiding. 5 De aangekochte gronden in IJsseldelta-Zuid/de Reeve moeten opnieuw een agrarische bestemming krijgen 6 Kampen moet zich tot het uiterste inspannen om de door het Rijk in 2009 toegezegde bijdrage van 22,4 miljoen euro voor de gebiedsontwikkeling (de VROM-gelden) te mogen benutten voor de afwikkeling van het gronddossier.
Namens de fractie van GroenLinks Kampen, Niels Jeurink en Bart Zeven
18
Verantwoording van de cijfers Dit boekje is voor een belangrijk deel gebaseerd op cijfers die zijn verzameld, geanalyseerd en gerapporteerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De gegevens zijn terug te vinden in ‘Statline’, de online databank van het CBS. Hieronder zijn de zogenaamde url’s te vinden per thema. Neem de url volledig over in uw internetbrowser en u vindt de door ons gebruikte gegevens over dat thema. Voor vragen hierover kunt u contact opnemen met de auteurs. Aantal inwoners http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=03759ned&D1=0&D2=129 &D3=8,436,907&D4=15-24&HDR=T&STB=G2,G1,G3&VW=T Prognose aantal inwoners http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=81274NED&D1=0,2632&D2=0,8,191,275,347,l&D3=a&HDR=T&STB=G1,G2&VW=T Prognose leeftijdsopbouw http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=81274ned&D1=03&D2=8,191,275,347,l&D3=1-4,9,14,19,24,l&HDR=T&STB=G1,G2&VW=T Aantal huishoudens http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=70904ned&D1=9,2227,29&D2=2864,2944,3218,5429&D3=a&HDR=T&STB=G1,G2&VW=T Huishoudensgrootte per wijk http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/default.aspx?DM=SLNL&PA=70904ned&D1 =26&D2=0%2c28642865%2c2884%2c2893%2c2896%2c2899%2c2901%2c2903%2c2944%2c3218%2c 5429&D3=a&HDR=T&STB=G1%2cG2&VW=T Prognose aantal huishoudens http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/default.aspx?DM=SLNL&PA=81275ned&D1 =0-4&D2=0%2c8%2c275%2cl&D3=a&HDR=G1%2cG2&STB=T&VW=T Woningvoorraad en veranderingen daarin http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=7413&D1=4,8,40,47&D2= 8,435,l&D3=a&HDR=T&STB=G1,G2&VW=T Eigendom van woningen http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/default.aspx?DM=SLNL&PA=71446ned&D1 =03%2c5&D2=8%2c207%2c300%2c387%2cl&D3=a&HDR=T%2cG2&STB=G1&VW=T Leegstand van woningen http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=81293ned&D1=3,7&D2=8, 202,290,374,l&D3=a&HDR=T&STB=G1,G2&VW=T Afwaardering gronden in een aantal gemeenten (Nieuwsuur) http://nieuwsuur.nl/onderwerp/429537-gemeenten-verliezen-miljoenen-op-grond.html
19
20
