Mestgassen Peter Bredius, Stigaspreventieadviseur
Gevaarlijke gassen in mest • Praktisch iedereen die met mest werkt is er wel van doordrongen dat mestgassen gevaarlijk kunnen zijn. Echter, niet iedereen realiseert zich de ernst van die gevaren. Daarbij speelt ook mee dat de eigenschappen van de gassen die de noodlottige ongevallen veroorzaken, anders zijn dan menigeen van een gas verwacht.
Belangrijkste mestgassen in drijfmest • Waterstofsulfide (oude naam is Zwavelwaterstof) • Blauwzuurgas (waterstofcyanide) • Kooldioxyde • Ammoniak • Methaan Naast deze stoffen bevat drijfmest nog vele andere schadelijke stoffen die vaak een soortgelijke werking hebben als één van de bovenstaande stoffen en het effect van die stoffen dus nog kunnen versterken.
Eigenschappen gevaarlijke gassen in mest Zwavelwaterstof (H2S ) • Het gevaarlijkste gas in mest. Geeft snel gezondheidsschade, in hogere concentraties dodelijk. In uiterst lage concentratie ruikt het naar rotte eieren. In hogere gevaarlijke concentraties reukloos doordat de reukzenuwen verlamd raken. Geen medische behandeling mogelijk bij vergiftiging. • Blootstelling aan hoge concentraties kan hartritmestoornissen, toevallen, ademstilstand en bewusteloosheid veroorzaken. In ernstige gevallen kans op dodelijke afloop. • H2S is zwaarder dan lucht en verdringt zuurstof.
Eigenschappen gevaarlijke gassen in mest Blauwzuurgas (HCN) •Zeer giftig gas dat mogelijk ook via de huid het lichaam binnen dringt. De damp mengt zich goed met lucht en vormt gemakkelijk explosieve mengsels. •Een voor de gezondheid gevaarlijke concentratie in de lucht kan door verdamping van deze stof bij ca. 20°C zeer snel worden bereikt. •De stof belemmert de celademhaling, en werkt vooral in op het centrale zenuwstelsel en de bloedsomloop. In ernstige gevallen kans op snelle dodelijke afloop. •Bij overlevenden kunnen later effecten op het centrale zenuwstelsel optreden, zoals verlammingen en parkinsonachtige verschijnselen.
Eigenschappen gevaarlijke gassen in mest Kooldioxide (CO2) • In
hoge concentratie verstikkend (bewusteloos, overlijden).
• CO2 is zwaarder dan lucht en verdringt dus zuurstof.
Eigenschappen gevaarlijke gassen in mest Methaan (CH4) • Geeft vooral brand- en explosiegevaar. Kan in grote hoeveelheden uit mest ontstaan. • Het gas is lichter dan lucht en vormt gemakkelijk explosieve mengsels. • Verdringt bij vrijkomen de lucht en werkt daardoor verstikkend.
Explosie gevaar!!
18 februari 2013
RIJKEVOORT – In de nacht van zondag op maandag is bij een boerderij aan de Walsert in Rijkevoort een mestsilo ontploft.
Gevaarlijke gassen in mest Ammoniak (NH3 ). • De stof werkt bijtend op de ogen, de huid en de luchtwegen. • Ammoniak kan vochtophoping in de longen (longoedeem) veroorzaken. De verschijnselen van longoedeem kunnen pas na enkele uren optreden en worden versterkt door lichamelijke inspanning. Daarom is medische observatie noodzakelijk. • In ernstige gevallen (bij blootstelling aan hoge concentraties) kans op dodelijke afloop.
Gierkelders JONGENTJE BEWUSTELOOS DOOR AMMONIAK IN MARIENHEEM Gepubliceerd: zaterdag 1 augustus 2009 om 13:19 MARIENHEEM - Een jongetje van vijf jaar oud is donderdagmorgen bewusteloos geraakt op een boerderij in Mariënheem. Waarschijnlijk raakte hij bewusteloos door ammoniak dat vrij kwam bij het mengen van mest. De jongen is ter plekke gereanimeerd door ambulancepersoneel en daarna naar met spoed onder begeleiding van 2 politieauto’s naar het Sofia ziekenhuis in Zwolle gebracht. Ook de traumahelikopter was gealarmeerd voor dit ongeval, maar dit bleek niet nodig. Later is het kind met een ambulance naar het UMC in Groningen overgeplaatst. Dat ziekenhuis is gespecialiseerd in kinderen die onwel zijn geworden door ammoniak. De toestand van de jongen is momenteel stabiel.
Gevaarlijke gassen in mest De gassen kunnen in grote concentraties voor komen en of vrijkomen bij o.a.: •Mixen van de drijfmest •Overpompen van de drijfmest •Breken van de koek op de drijfmest •Reiniging van silo’s/kelders/tanks
17 oktober 2013
11
Gevaarlijke gassen in mest • Mestsilo
• Gierkelder
• Giertank
Mestgassen • Het inademen van deze gassen is zodanig schadelijk dat iemand binnen enkele seconden (!) het bewustzijn kan verliezen. • Onoplettendheid of onderschatting van het gevaar is vaak de oorzaak. Er raakt dan iemand buiten bewustzijn >>> Collega’s of omstanders schieten vervolgens te hulp. Ook voor hen dreigt er echter gevaar. In veel gevallen raken ook deze mensen buiten bewustzijn.
Drie doden bij ongeval mestsilo Makkinga
De slachtoffers zijn de 26-jarige zoon van de eigenaar van de boerderij en twee werknemers van 29 en 42 jaar oud – Foto: ANP
Gierkelders
• •
Jongetje valt in gierkelder (17 maart 2013) Een 4-jarig jongetje is zondagmiddag ernstig gewond geraakt toen hij in een gierkelder terecht kwam. Het ongeluk gebeurde op een boerderij in Haaksbergen. Het jongetje is in kritieke toestand met de ambulance naar het ziekenhuis in Enschede gebracht.Het is onduidelijk hoe het kind in de kelder kon vallen.
Gevaarlijke gassen in mest • Gifgassen uit mest kunnen ongemerkt blijven hangen in hoeken zonder luchtdoorstroming en in afgesloten ruimten!!!
Plaatsen die extra gevaar opleveren zijn • De tank van de mengmestverspreider • • • • • •
Mesttransportvoertuig De directe omgeving (m.n. benedenwindse) van de mixgaten De stalruimte tijdens het mixen De onderkelderde stalvloer (roosters) De lager gelegen putten (onder andere de melkstalput) De trekkercabine. Door luchtstromingen kunnen gassen zich in de trekker ophopen, vooral tijdens het mixen met windstil weer.
Mestgas dodelijk en onzichtbaar gevaar • Dat open mestsilo’s zonder afdekking geen gevaar opleveren, is een wijdverbreid misverstand. • H2S is zwaarder dan lucht en blijft in de luwte van een mestsilo hangen. • De combinatie van de áánwezigheid van H2S en de áfwezigheid van zuurstof is een potentieel dodelijke mix die je niet ziet en niet ruikt.
Giertank
Man o g i e r verlijdt tank in War n man s - Een 2 u 3 maa it Warn -jarige s n giert d a g a v o n i s a d man nk overl i n e e n ed w g i e r as in de en. De ta een nk gekl lege o k maa lep te re mmen o m r p direc raakte v areren, rij t bew u s t e wel loos . De v ader jarig e ma van de 2 3 n be en k lom lde 1 o giert ank, ok in de 1-2 maa zelf ook r buite r a a k t e n ke nnis .
Werkzaamheden in de Mestopslag • Maak duidelijke schriftelijke afspraken over de werkwijze • Reinig en ventileer de opslag goed • Zorg voor een mangatwacht • Werk alleen met onafhankelijke adembescherming(perslucht) en aangelijnd!
Voorzorgsmaatregelen(1) .
• Onderzoek voor het betreden van de ruimte met geschikte meetapparatuur en op de juiste manier of er gevaren zijn voor verstikking, bedwelming, vergiftiging, brand of explosie. • Zie de arbocatalogus hoe onderzoek van mestgassen dient plaats te vinden!
Voorzorgsmaatregelen(2) . • Betreed afgesloten ruimten (mesttanks, mestsilo’s, mestputten) uitsluitend met onafhankelijke ademluchtapparatuur (perslucht), aangelijnd en onder toezicht van iemand die zo nodig alarm kan slaan. • Werken met mest (reinigen, mixen, pompen) doe het met winderig weer (minimaal windkracht 2) en zorg voor voldoende ventilatie (deuren en windbreekgaas open). Plaats desnoods ventilatoren voor ruime aanvoer van verse lucht. Zet ook hier iemand bij die alarm kan slaan.
Voorzorgsmaatregelen(3) . • Houd kinderen en huisdieren uit de buurt, zij zijn extra kwetsbaar omdat zware dodelijke gassen aan de grond blijven. • Zet het vee vast aan het voerhek. • Zet ventilatieloze hoeken in de stal af. • Let op signalen: dode of versufte dieren (kat, hond, vogels, muizen) zijn aanwijzingen voor gifgassen. • Dek grote openingen naar de mestkelder af als er geen direct toezicht is!
Voorzorgsmaatregelen(4) . • Bij calamiteiten direct het werk stoppen en hulpdiensten waarschuwen. Tweede persoon gaat NOOIT naar
binnen om te redden, maar belt 112. HELP NIET, HAAL HULP! HANDEL NIET IMPULSIEF!!!!!! • Schakel bij reinigings- en reparatiewerkzaamheden (altijd) gecertificeerde bedrijven in die zich bewust zijn van de gevaren en die hun personeel daarvoor hebben opgeleid. • Wijs iedereen op het bedrijf regelmatig op de gevaren van mest en mestgassen en loop de veiligheidsprocedures door met alle betrokkenen.
Veiligheidsprocedure Beschrijf in een veiligheidsprocedure welke voorzorgsmaatregelen getroffen moeten worden: – Bij het mixen – Bij het uitrijden – Bij het inwendig reinigen van de mesttank of het verhelpen van een verstopping/beschadiging in de tank – Welke persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt moeten worden (perslucht) Beschrijf ook de procedure hoe gehandeld dient te worden bij een noodsituatie.
Voorbeeld veiligheidsprocedure bij het mixen • Mix niet op het moment dat er kinderen op het erf of in de stal zijn. • Mix alleen bij voldoende wind (windkracht 2), als de wind uit de juiste windrichting komt, met alle deuren open en het windbreekgaas geopend. • Zet de dieren vast aan het voerhek en let op kleine (huis)dieren. • Kom niet in de stal. • Zorg tijdens het mixen voor voldoende ventilatie in de cabine van de trekker, zodat vrijkomende mestgassen zich niet kunnen ophopen. Regelmatig (ca. 14 dagen) mixen voorkomt ophopen van gassen.
Voorbeeld veiligheidsprocedure bij het uitrijden • Zorg dat er geen kinderen op het erf zijn. • Rijd rustig uit • Dek grote openingen naar de mestkelder af als er geen direct toezicht is! • Bij storing en controle: hang nooit in het mangat van de mesttank. Dit kan acute dood veroorzaken.
RI&E • Risico Inventarisatie en Evaluatie De risico van mestgassen moet benoemd zijn en in het plan van aanpak moeten de concrete maatregelen vermeld zijn hoe het bedrijf met het genoemde risico omgaat. • Oplossingen zijn te vinden in de arbocatalogus
Stigas veiligheidsfilmpje Ga altijd uit van de meest gevaarlijke combinatie van aanwezige gassen en laat u niet bedwelmen.
Bedankt voor uw aandacht Zie ook www.agroarbo.nl En www.stigas.nl
