Dakmonitor informatiekrant Stichting Bedrijfstakregelingen Dakbedekkingsbranche
extra uitgave / maart 2010
DAKDEKKERS PLATTE DAKEN steeds meer moderne professIonal het economisch Instituut voor bouwnijver-
de bedrijven beoordelen de kwaliteit van
heid (eIb) heeft in opdracht van de sociale
het eigen personeel gunstig, met name op
partners in bIkudak een onderzoek uitge-
het punt van de technische vaardigheden en
voerd naar de ontwikkelingen op de arbeids-
vakkennis. toch moet ook gemeld worden dat
markt in de dakenbranche in de afgelopen
eenderde van de kleine bedrijven de afgelo-
15 jaar. aan de hand hiervan heeft het eIb
pen drie jaar geen gebruik heeft gemaakt van
tevens een verkenning gegeven voor de toe-
de scholingsmogelijkheden van de branche.
komst, zodanig dat dit de brancheorganisaties
opvallend is, dat de gemiddelde leeftijd van het
aanknopingspunten biedt voor een duurzaam
personeelsbestand in de dakdekkersbranche in
personeelsbeleid in de komende jaren.
hoog tempo stijgt. was de gemiddelde leeftijd in 1991 nog 30,6, momenteel is dat 39,2 jaar.
het eIb heeft daarom o.a. gekeken naar de
de veroudering van de branche neemt toe. een
ontwikkeling van het werknemersbestand in
ander opvallend resultaat van het onderzoek
de afgelopen 15 jaar (omvang, functiestruc-
is het hoge ziekteverzuim in de branche voor
tuur, leeftijdssamenstelling, etc.). de ontwik-
bitumineuze dakdekkerbedrijven. hoewel het
keling van de in- en uitstroom was een ander
ziekteverzuim in de afgelopen 15 jaar bijna is
punt van aandacht, en de redenen daarvoor.
gehalveerd (net als in de totale bouw), ligt het
In hoeverre zijn de arbeidsomstandigheden
gemiddelde nog steeds 1 à 2% hoger dan het
en het personeelsbeleid daarop van invloed?
gemiddelde in de bouw.
andere onderzoeksvragen hadden betrekking
ook aanzienlijk meer (vakgerichte) cursussen
(men heeft vooral last van rug en knieën). de
gevolgd dan in 1992.
monitoring van de gezondheid van dakdekkers
op ingeleend personeel en zzp’ers en (het ren-
vooral in de eerste twee à drie jaar is het
dement van) opleidingen. hieronder een kort
verloop in de branche sterk. dat betekent dat
het rendement van de vakopleiding voor het
heeft in 2008 en 2009 geen medische keuring
overzicht van de belangrijkste resultaten.
personeelsbehoud vooral effectief is wanneer
werknemersbestand op een termijn van zo’n
gehad. dit alles neemt overigens niet weg dat
het wordt gericht op werknemers (jong en
vijf jaar ligt tussen de 50 en 60%. de rest
tweederde van de dakdekkers zegt tevreden te
arbeIdsmarkt
oud) wanneer die nog maar kort in de
verdwijnt uit het arbeidsbestand van de in de
zijn met de huidige arbeidssituatie. 10% van de
algemeen gesproken zijn dakdekkerbedrijven
branche werkzaam zijn.
branche actieve bedrijven. of deze mensen
werknemers geeft aan dat de arbeidsomstandig-
ook (definitief) uit de branche verdwijnen,
heden van dien aard zijn dat men overweegt uit de branche te vertrekken.
in de afgelopen 15 jaar structureel kleiner
laat te wensen over: 88% van de werknemers
geworden. tegelijkertijd is het aantal zzp’ers
opleIdIng
valt niet met zekerheid te zeggen. velen gaan
gegroeid. Zzp’ers zijn de belangrijkste flexibele
vergeleken met de beroepsbevolking in het
als zzp’er aan de slag, of blijven als uitzend-
schil van de bedrijven met personeel. andere
algemeen is het opleidingsniveau in de dak-
kracht in de branche actief. werknemers met
4% van de uittreders doet dat ook daadwerke-
vormen van flexibele arbeid, zoals inleenkrach-
dekkerbranche relatief laag. per saldo is het
een tectum diploma hebben een veel grotere
lijk, op vrijwillige basis, vanwege de arbeids-
ten, worden slechts sporadisch benut. de
opleidingsniveau sinds 1992 wel iets geste-
kans om in de branche werkzaam te blijven
omstandigheden, 9% van de uittreders treedt
economische vooruitzichten zijn niet goed: een
gen (met name is er verschuiving te zien van
dan werknemers zonder diploma.
uit wegens arbeidsongeschiktheid. maar de
kwart tot een derde van de bedrijven verwacht
vmbo naar mbo), maar het meest opvallend
voor de periode 2010-2011 omzetverliezen
is toch wel dat het percentage werkenden met
arbeIdsomstandIgheden
economisch van aard: men vertrekt omdat men
met meer dan 5% in nieuw aan te leggen
een vakopleiding aanzienlijk is gestegen (26%
dakdekkers vinden het prettig om in de bui-
elders een hogere, of beter betaalde functie kan
daken. de personeelsomvang van de bedrijven
in 1992, 57% in 2009). de vaakst voorko-
tenlucht te werken. dit heeft de keerzijde dat
krijgen. veel brancheverlaters keren later ove-
zal als gevolg hiervan verder krimpen, en de
mende opleiding is de basisberoepsopleiding
vooral oudere dakdekkers nogal eens hinder
rigens weer terug in de branche, of overwegen
afnemende werkgelegenheid zal vooral de
dakdekker; 29% van de werkenden heeft
ondervinden van de weersomstandigheden. Zo’n
dat. algemeen gesproken heeft de branche ook
(aankomende) dakdekkers treffen.
hiervan het diploma. er worden tegenwoordig
40% ervaart fysieke belasting als een probleem
onder de brancheverlaters een positief imago.
belangrijkste reden om de branche te verlaten is
SBD Dakmonitor extra / maart 2010 / pagina 1
HELDERE AANDACHTSPUNTEN VOOR BELEID
het eIb-rapport laat enkele opvallende resultaten ZIen. hoe reageren de socIale partIjen? hans crombeen van fnv bouw, aart van den brInk van cnv vakmensen en cees woortman van vebIdak geven hun menIng. staat de vakmannen vast te houden. toch is de instroom net
de fysieke belasting van dakdekkers. dit houdt in paal
als in de rest van de bouwsector nog steeds veel te laag. alle
en perk te stellen aan het gewicht van dakrollen en
branches vissen in dezelfde vijver en die droogt op.”
gereedschappen als gasflessen. crombeen: “de huidige dakbedekkingsmaterialen zijn lichter per m², maar dat
de arbeidsomstandigheden dienen daarom verder te
heeft enkel nog geresulteerd in langere rollen, niet in
worden verbeterd: “34% klaagt over overbelasting, dat is
lichtere dakrollen. ook moet goed gekeken worden naar
niet wervend,” aldus crombeen. een andere belangrijke
de weersomstandigheden waaronder dakdekkers hun werk
conclusie uit het rapport vindt crombeen dat bijna iedereen
moeten doen. een dakdekker moet voorzichtig zijn met
in de branche neutraal tot zeer tevreden is over het werk
zijn lichaam, want hij staat de hele dag in weer in wind
dat hij doet, maar dat niemand wil dat zijn kinderen ook
in de buitenlucht. bij vorst, maar ook bij een temperatuur
dakdekker worden. kennelijk is de status van het beroep
van 40°c., gemeten op de werkplek, zou verplicht moeten
niet erg hoog. de branche moet daarom meer uitstralen dat
worden opgehouden met werken. ook wil fnv zzp’ers
dakdekker een eerzaam beroep is dat vakmanschap vereist.
verplichten een pensioen op te bouwen.”
het stijgend aantal zzp’ers vindt crombeen zorgwekkend.
crombeen besluit met een groot compliment aan
hij roept werkgevers op hun mensen niet te lichtzinnig
de branche. “het percentage werknemers met een
te ontslaan, of al te snel inleenpersoneel in te schakelen:
vakdiploma is sinds 1992 gestegen van 20 naar 44%
“denk eerst aan eigen personeel. de collectieve regelingen
(het percentage zonder diploma is gedaald van 74 naar
worden immers gefinancierd uit de collectieve middelen,
43%) , en dat is een prestatie van formaat. dat is een
hanS crOmBeen (fnv): ZZp’ers moeten verplIcht meebetalen aan collectIeve voorZIenIngen
zzp’ers betalen daar niet aan mee. Zzp’ers moeten zich dus
grote belofte voor de toekomst. wel is het gebruik van de
realiseren dat ze afstand doen van veel rechten die ze als
c1 cursus veiligheid bedroevend. het besef van valgevaar
werknemer nog wel hebben, zoals o.a. het opbouwen van
ontbreekt dikwijls nog steeds bij zowel werkgevers als
hans crombeen van fnv bouw geeft aan dat hij in eerste
een pensioen. om de gevolgen van deze trend op te vangen
werknemers. men denkt nog steeds vaak: “vallen is wat
instantie schrok van de resultaten die in het eIb-rapport
zou de branche zzp’ers daarom moeten verplichten mee te
de ander overkomt”. valbeveiliging is in alle gevallen
werden gepresenteerd, en dan met name van de sterke
betalen aan de collectieve voorzieningen.”
nodig. als men werkt, concentreert men zich immers op zijn werk, en niet op de omgeving. een ongeluk kan altijd
stijging van de gemiddelde leeftijd in de branche. “een gemiddelde stijging van 15 jaar binnen 10 jaar is enorm. dat
de fnv zal tijdens de komende cao-onderhandelingen
gebeuren in een moment van onoplettendheid en dat
is overigens niet alleen negatief: de branche is kennelijk in
daarom o.a. maatregelen voorstellen ter beperking van
moet worden voorkomen.”
aarT van Den Brink (cnv): scholIngsverplIchtIng beter handhaven
vallen. dit werkt concurrentie op de arbeidsomstandigheden
voor aart van den brink, voorzitter sbd en bestuurder bij cnv
derhandelingen als inzet hebben dat werkgevers die zzp’ers
vakmensen, vallen met name drie resultaten uit het onderzoek
inhuren verplicht in hun contract zullen opnemen dat ook dit
op waarvan hij het goed vindt dat die nu boven tafel zijn geko-
personeel zich moet houden aan de arbowet. hetzelfde geldt
men. ten eerste is het goed te weten dat de branche momenteel
voor de pensioensvoorzieningen; momenteel vallen zzp’ers
bestaat uit meer bedrijven die ieder een relatief kleinere omzet
buiten elke collectieve regeling en de activiteiten zullen erop
genereren. ook het stijgend aantal zzp’ ers vindt hij een belang-
gericht zijn om zzp’ers bij deze regelingen te betrekken. dit
rijke ontwikkeling. tenslotte komt ook duidelijk naar voren dat er
is overigens ook in het belang van de werkgevers. tenslotte
beter en meer gebruik moet worden gemaakt van de scholingsre-
valt op dat met name middelgrote- en kleinere bedrijven in
gelingen die de sector biedt.
de branche in onvoldoende mate voldoen aan de scholings-
in de hand. In verband met veiligheidseisen moet dit voorkomen worden. het cnv zal daarom bij de komende cao-on-
verplichting. daarom onderzoekt het cnv de mogelijkheden het stijgend aantal zzp’ers baart van den brink in die zin
om de mkb-bedrijven die momenteel niet voldoen aan de
zorgen, dat deze dakdekkers niet (volledig) onder de arbowet
scholingsverplichting op de een of andere manier aansprakelijk te stellen voor het feit dat zij in gebreke blijven. te denken valt bijvoorbeeld aan een boeteregeling.
sniveau in de branche blijkens het eIb-rapport in de afgelopen
leeftijdsbewust beleid is volgens woortman noodzakelijk
15 jaar aanzienlijk is gestegen. hij ziet hier ook een verband
om mensen zo lang mogelijk op een gezonde manier in de
met de navenante stijging van de gemiddelde leeftijd van
branche werkzaam te laten blijven. daarnaast moet worden
werknemers binnen de bedrijfstak. naast de vergrijzing en de
bezien hoe ouderen hun ervaring zo effectief mogelijk
relatief lage instroom van jongeren speelt immers ook mee dat
kunnen overbrengen op de jongere generatie. uit het rap-
werknemers langer in de sector actief blijven. blijkbaar is de
port komt ook naar voren dat de gemiddelde grootte van
sector in staat om medewerkers met een vakdiploma langer
dakbedekkingsbedrijven afneemt en dat het aantal zzp’ers
aan zich te binden. overigens signaleert woortman dat de
stijgt. een en ander sluit aan op de waarneming dat er meer
meeste instromers via mond-tot-mond-reclame in de branche
gebruik wordt gemaakt van ingeleend personeel. woortman
terecht komen en dat er relatief weinig allochtonen in de
ziet het aldus: “het flexibiliseren van het arbeidsbestand
branche actief zijn. “van de werkzame personen in de branche
is een marktontwikkeling waarmee sociale partners in onze
heeft 56% een vakdiploma (de evc-diploma’s meegerekend).
branche rekening zullen moeten houden. overigens blijkt
dat is een nette score. maar al hebben we inmiddels heel wat
uit het onderzoek ook dat het merendeel van de zzp’ers
punten gescoord, we zijn er nog niet. de eerste jaren van een
voor een beperkt aantal opdrachtgevers werkt. hun inko-
loopbaan binnen de dakenbranche zijn cruciaal. Is iemand
menszekerheid is dus niet erg stabiel.” vebIdak zal een
eenmaal drie jaar werkzaam op het dak, dan neemt de kans
masterclass personeelsmanagement organiseren om haar
op een langdurig verblijf in de branche progressief toe. de uit-
lidbedrijven te ondersteunen in het vinden en behouden
ceeS wOOrTman (veBiDak): leeftIjdsbewust beleId Is noodZakelIjk
stroom in de eerste drie jaar is echter nog te hoog. dit heeft te
van gekwalificeerd personeel. ook is en blijft het van belang
maken met diverse factoren waaronder bijvoorbeeld de sfeer in
dat bedrijven die onder de cao voor de bitumineuze en
het bedrijf en de fysieke arbeidsomstandigheden. daarom zul-
kunststof dakbedekkingsbedrijven vallen hun scholingsver-
cees woortman, directeur/secretaris vebIdak en voorzitter
len sociale partners in onze bedrijfstak daarop hun activiteiten
plichting naleven. woortman: “we moeten als cao-partijen
werkgeverszijde sbd, noemt het verheugend dat het scholing-
blijven toespitsen.”
alert blijven op de naleving van zulke bepalingen.”
SBD Dakmonitor extra / maart 2010 / pagina 2
DE HUIDIGE STAAT VAN DE DAKENBRANCHE IN CIJFERS Het onderzoek van EIB is uitgevoerd aan de hand van enquêtes. Dakdekkerbedrijven die onder de CAO bitumineuze dakbedekkingbedrijven vallen, staan geregistreerd bij Cordares. In 2008 lag het aantal rond 400 bedrijven (tegenover ongeveer 300 in 1991). Al deze bedrijven zijn op
Tabel 4.32 In welke mate heeft uw bedrijf in de laatste drie jaar gebruik gemaakt van de verschillende opleidingsfaciliteiten?
verschillende manieren benaderd om online de enquête in te vullen. Uiteindelijk heeft zo’n 18% gereageerd. Aan de hand van de antwoorden van deze bedrijven is het onderzoek opgebouwd. Hoe staat de dakenbranche ervoor en wat zijn de vooruitzichten?
Geen gebruik
Regelmatig
Weinig
Sterk
Totaal
van gemaakt
Ontwikkeling personeelbestand Over de vacature ontwikkeling in de drie maanden voorafgaand aan de enquête meldde 22% van
1-10
33
19
45
3
100
de dakdekkers dat er in het bedrijf nog vacatures zijn ontstaan. Voor de directe toekomst is dat al
11-20
4
23
41
32
100
een stuk minder; nog maar 14% van de bedrijven verwacht dat in de komende drie maanden er
21-50
52
48
100
vacatures zullen ontstaan.
> 50
33
67
100
Totaal
17
15
45
23
100
11% van de bedrijven heeft in de afgelopen drie maanden personeel ontslagen. In totaal ging het om bijna 1% van het totale personeelsbestand. 16% van de bedrijven dacht dat er in de periode van 3 maanden ná het tijdstip waarop de enquête werd ingevuld (rond juni 2009), personeel zou
Weinig: een minderheid van de dakdekkers in ons bedrijf heeft wel eens een cursus gevolgd Regelmatig: de meeste dakdekkers hebben ten minste één cursus gevolgd Sterk: nagenoeg alle dakdekkers hebben meerdere cursussen gevolgd
worden ontslagen. In totaal zou het gaan om 1,7% van het personeelsbestand. Om welk personeel gaat het dan? Het blijkt vooral te gaan om uitvoerend personeel, in het bijzonder aankomend dakdekkers en dakdekkers (I en II). Voorlieden en uitvoerders lijken
Bron: EIB
veel minder getroffen te zijn (en worden) door de ontslagbeslissingen. Vergelijken we de personeelsomvang van nu met die van een jaar geleden, dan blijkt dat voor 27% van de
De populatie van geslaagde leerlingen van Tectum vanaf het studiejaar 2000-2001 beslaat
dakdekkersbedrijven de personeelsomvang is teruggelopen. 16% heeft nu meer personeel.
tenminste 638 oud-leerlingen. Het door Tectum geleverde bestand van leerlingen bevat ook gegevens van leerlingen die nog ingeschreven zijn, leerlingen die gezakt zijn en leerlingen die
In het afgelopen jaar was dus vaker sprake van een personeelskrimp dan van een
voortijdig afgehaakt zijn. Hieruit is een random steekproef getrokken van 500 leerlingen.
personeelstoename. Dat betekent echter niet dat dakdekkersbedrijven massaal een verdere krimp verwachten. Zoals in tabel 4.31 is te zien verwacht 19% dat het personeelsbestand in
Uit het onderzoek blijkt dat leerlingen doorgaans niet spontaan kiezen voor een Tectum opleiding.
de komende 12 maanden zal afnemen. Daar staat echter tegenover dat 16% verwacht dat het
70% is met de opleiding begonnen omdat de werkgever dat vroeg. Voor meer dan eenderde van de
personeelsbestand zal toenemen. Ruim 40% verwacht dat de personeelsomvang gelijk zal blijven
leerlingen is de opleiding een mogelijkheid om tegelijkertijd geld te verdienen én een
en ongeveer een kwart van de bedrijven weet niet welke kant het zal uitgaan.
vakopleiding te volgen.
Tabel 4.31 Denkt u dat uw personeelsbestand in de komende 12 maanden zal toenemen, inkrimpen of gelijk zal blijven?
Van de gediplomeerde leerlingen Tectum die in de periode 2001 tot en met 2006 met hun opleiding begonnen, is 60% nog als werknemer van een dakbedekkingsbedrijf actief in 2008. Van degenen die met de opleiding begonnen, maar die niet afmaakten is nog maar een kwart werkzaam als werknemer. Leerlingen mét een diploma verdwijnen kennelijk minder snel uit het
Grootte Toenemen Afnemen Gelijk blijven Weet ik niet Totaal
arbeidsbestand dan leerlingen zonder diploma. De bestandsanalyses laten zien dat werknemers met een Tectum diploma een veel grotere kans hebben om in de branche werkzaam te blijven, dan
1-10
19
17
31
33
100
11-20
14
18
41
27
100
21-50
9
29
62
100
> 50
33
67
100
Gemiddeld
16
19
100
42
23
werknemers zonder diploma.
Tabel 8.18 Brancherendement: aantal leerlingen Tectum in de periode 2001-2006 en hun aantal in het arbeidsbestand van de branche in 2008 Alle leerlingen Tectum
Bron: EIB
Leerlingen Tectum in arbeidsbestand
BIKUDAK 2008
Intrede Gestopt Gediplomeerd Totaal Gestopt Gediplomeerd Totaal De mate van inzet van zzp’ers is gestegen. Momenteel maken twee van de drie
Jaar
dakdekkersbedrijven gebruik van (voornamelijk Nederlandse) zzp’ers. De meeste
2001
39
57
96
10
23
33
dakdekkersbedrijven verwachten niet dat er in de komende periode van drie jaar door het eigen
2002
45
45
90
7
21
28
bedrijf vaker/meer van zzp’ers gebruik zal worden gemaakt.
2003
26
58
84
2
30
32
2004
30
55
85
9
43
52
2005
13
18
31
3
9
12
2006
48
109
157
23
90
113
Totaal
210
370
543
54
216
270
Tabel 4.22 Verwacht u dat in de eerstvolgende drie jaar verandering zal komen in de mate waarin u gebruik maakt van zzp’ers? Grootte Ja, meer Ja, minder Geen verandering Totaal
Bron: EIB
1-10
14
12
74
100
11-20
18
23
59
100
21-50
14
43
43
100
Zeker is dat het rendement van de vakopleiding voor het werknemersbestand op een termijn
> 50
33
67
100
van zo’n 5 jaar rond de 50 (misschien 60%) ligt. 40 tot 50% van degenen die met de opleiding
Gemiddeld
16
22
100
beginnen verdwijnt uit het arbeidsbestand van de bitumineuze dakbedekkingsbedrijven. Of dat 62
cijfer ook voor de lange termijn geldt kan niet worden gezegd, omdat de leerlingen die verdwijnen, nog niet voorgoed hoeven te zijn verdwenen.
Bron: EIB
Ontwikkeling ziekteverzuim en arbeidsomstandigheden Kwaliteit en rendement opleiding
Het ziekteverzuim in de branche van de bitumineuze dakbedekkingsbedrijven ligt
Aan de bedrijven is de vraag voorgelegd of men van de scholingsmogelijkheden van de
1 à 2 procentpunten hoger dan in de bouw in het algemeen. In de laatste 15 jaar
branche gebruik heeft gemaakt in de afgelopen drie jaar. Zoals blijkt uit onderstaande
is het ziekteverzuim (net als in de hele bouw) wel fors gedaald. Werden rond 1990
tabel heeft 17% van de bedrijven dat niet gedaan en 15% in beperkte mate. Bij het
verzuimpercentages behaald van 11 à 12%, in 2008 ligt het verzuimpercentage rond 6%.
differentiëren van de antwoorden naar bedrijfsgrootte blijkt dat het vooral de kleine
Dat is overigens nog steeds hoger dan in de bouw. Dalingen in het ziekteverzuim lijken
bedrijven zijn die geen gebruik maken van de scholingsmogelijkheden. Middelgrote en grote
verband te houden met wetgeving. Zo vond de grootste daling van het ziekteverzuim in de
bedrijven doen dat regelmatiger.
branche plaats rond 1993, tegelijk met de invoering van de wet terugdringing ziekteverzuim (wet TZ), waarbij werkgevers zelf verantwoordelijk werden voor loondoorbetaling bij ziekte. SBD Dakmonitor extra / maart 2010 / pagina 3
12,0
10,0
Figuur 6.7 Ontwikkeling van het verzuimpercentage in de branche, vergeleken met de bouw
8,0

6,0
Wat betreft arbeidsomstandigheden spelen vooral de weersomstandigheden en het zware fysieke werk een rol. Jongere werknemers, die recent zijn toegetreden tot de branche lijken minder vaak problemen te hebben met hitte, regen en wind dan oudere, langer zittende werknemers. Dat geldt vooral voor windbelasting.
4,0
2,0
0,0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Bouw totaal
Bron: EIB
Bitumineuze dakdekkers
Tabel 6.30 Oordeel van werknemers over de klimaatomstandigheden (in procenten, alleen uitvoerende functies)
Tabel 6.32 Oordeel van werknemers in uitvoerende functies over kans op vallen
Geen moeite Soms moeite Altijd moeite Totaal
Hoe schat u in uw dagelijkse werk
Zittend Nieuw Totaal
mee
mee
mee
voor uzelf de kans in om te vallen?
personeel
personeel
Hitte
23
63
14
100
Koude
38
54
7
100
Vrijwel nul
15
12
14
Nat weer
22
50
28
100
Zeer klein
37
49
41
Wind
19
62
19
100
Wel aanwezig, maar niet erg groot
47
39
44
Groot tot zeer groot
1
0
1
Totaal
100
100
100
Bron: EIB Bron: EIB
Valgevaar wordt wel als risico onderkend, maar dit risico wordt niet als heel groot beoordeeld
40% van de werknemers ervaart fysieke belasting als een probleem, met name in verband met rug of knieën. Dat zien we terug in de beoordeling van de kwaliteit van de arbeidsomstandigheden: 8% van de werknemers beoordeelt deze als slecht (c.q. laat te wensen over). Tegelijkertijd is het zo dat monitoring van de eigen gezondheid te wensen over laat. 88% van de werknemers heeft geen medische keuring gehad in 2008 of 2009. Dit alles neemt niet weg dat tweederde van de werknemers tevreden is met de huidige arbeidssituatie. Vergeleken met 15 jaar geleden lijkt het percentage tevreden werknemers te zijn gedaald. Anderzijds is ook het percentage ontevreden werknemers gedaald.
Werkgelegenheidsvooruitzichten 2010-2015 Het productieverlies wordt in 2009 geraamd op -6,5%. In 2010 zal de branche te maken
Figuur 9.2 Ontwikkeling van de werkgelegenheid voor werknemers en zzp'ers 4,0%
krijgen met een productiedaling van 10%. In 2011 zal de productie nog steeds niet in de plus komen, maar dalen met 1%. Pas vanaf 2012 wordt herstel verwacht. Tot aan 2015
2,0%
zal de productie van de branche dan jaarlijks met zo’n 4% toenemen. Dat zal overigens niet voorkomen, dat het productieniveau in 2015 amper boven het niveau uitkomt van 2008. In de periode 2010-2015 zal er sprake zijn van een groeiend aandeel van de zelfstandige zonder personeel in de arbeidscapaciteit. Voor wat betreft de aard van
0,0%
2009
2010
2011
2012
2003
-2,0%
-4,0%
de werkzaamheden verwachten de meeste bedrijven geen verandering. Een kwart van de bedrijven denkt dat er wel wat verandert. Daarbij worden twee ontwikkelingen genoemd. Ten eerste een toenemend belang van groen- en energiedaken en ten tweede dat het eigen bedrijf zich op een breder terrein zal begeven dan nu.
-6,0%
-8,0%
-10,0%
ZZP-ers
Bron: EIB
SBD Dakmonitor extra / maart 2010 / pagina 4
Werknemers
2014
2015
IT TAKES TWO TO TANGO de branche een sterke ontwikkeling doorgemaakt. Dat heeft
stegen. “Bedrijven zullen hier in hun personeelsbeleid rekening
ook gunstige gevolgen voor het imago van de branche. Vroeger
mee moeten houden d.m.v. leeftijdsbewust personeelsbeleid,”
werd de bitumineuze dakenbranche oneerbiedig gezegd gezien
vertelt Beereboom. “Het is belangrijk dat jonge werknemers aan
als het afvalputje van de arbeidsmarkt, tegenwoordig is het een
het bedrijf worden gebonden en oudere dakdekkers wat meer
volwassen branche waar vakmanschap voor vereist is en waar
worden ontzien.” Beereboom verwacht dat het stijgend aantal
mensen trots zijn op hun beroep.
zzp’ers een trend is die zich nog wel even zal voortzetten. “In 2020 zal de branche tussen de 800 en 900 zzp’ers tellen.
Beereboom: “Een deel van dit gestegen vakmanschap vloeit
Voor een kleine branche die de zaken relatief goed voor elkaar
voort uit de grotere diversiteit van de branche: nieuwe materia-
heeft, is dat een zware belasting. De zzp’ers hebben immers
len en methoden hebben hun intrede gedaan, al dan niet onder
wel hun opleiding genoten bij Tectum, dat voor een groot deel
invloed van regelgeving. Het repertoire van de vakman breidt
uit collectieve voorzieningen wordt betaald, maar leveren de
zich uit. Het is belangrijk dat de branche zich ook als zodanig
sector vervolgens niets op omdat zzp’ers niet meebetalen aan
gaat verkopen, bijvoorbeeld op banenmarkten.”
de collectieve voorzieningen. Daar zou iets op gevonden moeten worden. Aan de andere kant moeten we het probleem ook niet
Personeelsbeleid
overdrijven: bedrijven profiteren ook van zzp’ers."
“Dakdekkers zijn een slag mensen die het prettig vinden om in de buitenlucht te werken,” aldus Beereboom. "Dat heeft de
Trends
Harry Beereboom van EIB heeft het onderzoek gecoördineerd
keerzijde dat het werk lichamelijk zwaarder is dan gemiddeld.
Driekwart van de ondervraagde dakdekkers verwacht weinig
en vertelt dat het een onderzoek betreft naar de arbeidsmarkt in
De arbeidsomstandigheden zijn nog steeds een actueel thema
veranderingen in de branche en denkt dat de activiteiten op de
de breedste zin van het woord. Centrale vraag in het onderzoek
waar nog veel verbeteringen in mogelijk zijn,” aldus Beereboom.
oude voet kunnen worden voortgezet. Een kwart ziet de branche
was dan ook: hoe werkt de arbeidsmarkt en wat is er veranderd
“Naast de weersomstandigheden moet ook rekening worden
echter wel degelijk veranderen, en de helft hiervan verwacht
ten opzichte van 15 jaar geleden? Beereboom zet uiteen dat het
gehouden met valgevaar en fysieke belasting. Het is dan ook
op korte termijn de activiteiten te zullen uitbreiden. Hierbij
onderzoek is uitgevoerd met behulp van internetenquêtes. “De
belangrijk dat werknemers zich regelmatig medisch laten con-
wordt vooral gedacht aan ontwikkelingen als energiedaken,
uiteindelijke respons van 18% van alle bedrijven die onder de
troleren. Het is een slechte zaak dat tussen de 80 en 90% van
groendaken, of een uitbreiding naar de toepassing van kunststof
CAO vallen viel ons wat tegen, maar door onze kennis van de
de werknemers de afgelopen twee jaar géén medische keuring
dakbedekkingen.
populatie kon worden voorkomen dat een vertekend beeld zou
hebben gehad. Dit is de verantwoordelijkheid van zowel de
ontstaan.”
werkgever als de werknemer zelf: it takes two to tango. Er moet
“Veel zal ook afhangen van de economische omstandigheden,”
daarom een gezamenlijk bewustzijn worden gecreëerd, bijvoor-
aldus Beereboom. “De vooruitzichten zijn in dat opzicht voorlo-
beeld met behulp van een gerichte campagne.”
pig niet gunstig. Hoewel de economie uit het dal klimt, zal de
Vakmanschap
bouw zich pas vanaf 2012 herstellen. De komende twee jaar
Beereboom noemt het opvallend dat de vakkwaliteit in de branche groter is geworden: het percentage werknemers dat een
Het rapport laat ook een duidelijke vergrijzing zien, de gemid-
zullen dus bij uitstek een uitdaging vormen voor de bedrijven in
vakgerichte opleiding volgt is flink gestegen en in die zin heeft
delde leeftijd van werknemers in de branche is relatief snel ge-
de dakdekkerbranche.”
“ZZP’ER KAN NIET MEEBETALEN
AAN COLLECTIEVE VOORZIENINGEN” Uit het onderzoek van EIB blijkt dat het aantal zzp’ers
al voldoende uitgeknepen. Ook wij hebben een marge
de afgelopen jaren opmerkelijk is gestegen. Zzp’ers
nodig om geld te kunnen verdienen.” Veel interesse om
worden dikwijls door de branche opgeleid, maar omdat
cursussen te gaan volgen heeft Montijn niet. “De keren
ze niet onder de CAO vallen, betalen ze niet mee aan
dat ik aan de vakgerichte cursussen heb meegedaan,
de opleidingsvoorzieningen. Ook is het problematisch
was het grotendeels herhaling van wat ik al wist. Ik vind
dat zzp’ers bijvoorbeeld geen pensioen opbouwen. Bij
dat zonde van het geld en van de tijd.”
de komende CAO-onderhandelingen zal dan ook worden bekeken of het mogelijk en wenselijk is om de zzp’ers
Rik Willemsen van Willemsen Isolatie & Dakbedekking
mee te laten betalen aan de collectieve voorzieningen
uit Heeten heeft begrip voor het feit dat bedrijven uit
van de branche.
de branche er iets tegen willen doen dat zzp’ers na hun leerperiode er zomaar vandoor gaan. “Ik snap dat deze
Mark Montijn, zzp’er in Wormerveer, reageert verbaasd
bedrijven het niet prettig vinden dat ze eerst in een
op de conclusie dat het aantal zzp’ers in de branche
personeelslid investeren, en dat die vervolgens, op het
stijgt. "Mijn indruk was nu juist dat het aantal zzp’ers
moment dat hij het vak onder de knie heeft, voor zich-
minder wordt. Ik zie om mij heen verschillende zzp’ers
zelf begint. Aan de andere kant stimuleert de overheid
wegvallen, die worden werkloos. Het zijn tot nu toe nog
ondernemerschap en wordt het juist aangemoedigd dat
wel de bedrijven waarbij je het kon zien aankomen,
personeelsleden voor zichzelf beginnen. Daarom juist
maar het is een zware tijd, door de ecopnomische
stijgt het aantal zpp’ers zo.”
situatie en de lange vorstperiode. Zelf heb ik door een aantal vaste opdrachtgevers nog geen grote problemen,
De prijzen staan zodanig onder druk dat Willemsen het
maar het is nu eenmaal heel hard werken om het hoofd
een slechte zaak zou vinden om zzp’ers te verplichten
boven water te houden, zeker in deze tijd.”
mee te betalen aan collectieve voorzieningen. “Ik breng wel eens een offerte uit voor een prijs waarvan ik nog
Daarom is Montijn er ook geen voorstander van als de
net de materialen kan kopen. Dan nog krijg ik vaak te
zzp’ers zouden worden verplicht om mee te betalen
horen dat ik te duur ben. Deze praktijk zou eerst moe-
aan de collectieve voorzieningen. “De prijzen staan al
ten veranderen voordat men ons gaat verplichten aan
ontzettend onder druk en volgens mij worden de zzp’ers
collectieve voorzieningen mee te betalen.” SBD Dakmonitor extra / maart 2010 / pagina 5
Dakdekker in 2015-2020 ondernemingsniveau.
onderZoek arbeIdsmarkt nIet voor de bureaula de laatste keer dat een dergelijk uitvoerig wetenschappelijk onderzoek is uitgevoerd, is alweer lang geleden. en gezien de kosten die ermee gemoeid zijn, zal het ook weer vele jaren duren voordat er een vervolg komt. het kennisinstituut sbd zal in de tussenliggende jaren actief met de aanbevelingen aan de slag gaan. verwacht mag worden dat de sociale partners bij de caoonderhandelingen 2010/2011 met name afspraken proberen te maken over de thema’s vergrijzing, opleidingen, zzp’ers en fysieke belasting. Immers, de beloftes van producenten hierover (zie onderstaand artikel) zijn mooi. maar in de praktijk blijkt dat hiervoor vaak harde afspraken nodig zijn. daarnaast zal het sbd-bestuur in het najaar 2010 de nodige vervolgactiviteiten en -onderzoek vaststellen om te zorgen voor een goede afstemming van de nu en in de toekomst werkzame dakdekkers met de door de markt gestelde kwaliteitseisen.
menIng van dakdekkers en bedrIjven hoewel via enquêtes het eIb een groot aantal dakdekkers en bedrijven heeft gehoord en daarnaast ook via klankbordbijeenkomsten extra informatie is verkregen, gaat het om een momentopname. sbd hoort dan ook graag de mening van dakdekkers en bedrijven zodat de komende jaren het eIb-rapport kan dienen als basis voor verdere verdieping van informatie over belangrijke ontwikkelingen. wilt u uw mening geven, nadere informatie krijgen of een verdere toelichting op het eIb-rapport, dan kunt u een afspraak maken met jos van der borgt, coördinator sbd. een berichtje naar
[email protected] is voldoende. bij een bedrijfspresentatie kan heel specifiek het belang van het rapport voor het beleid op ondernemingsniveau worden aangegeven.
“ONZE MENSEN
ZIJN GOUD WAARD”
wat betreft de arbeidsomstandigheden in de
logistiek slim in te richten hoeft het gewicht
epdm membranen mechanisch of met
dakenbranche zijn de diverse leveranciers
van de dakrol geen probleem te zijn voor de
hulpmiddelen naar boven moeten worden
van machines en gereedschappen al langere
gezondheid van de dakdekker. voorwaarde
gebracht. grotendeels wordt dit reeds
tijd bezig om de producten zodanig aan te
is natuurlijk wel dat de dakdekker het risico
toegepast, alleen voor de kleinere daken zal
passen dat ze op een gezonde manier zijn
van de zware dakrol onderkent en er naar
dit moeten worden aangepast.”
te gebruiken. dakbranders en föhnen zijn
handelt. niemöller stelt tenslotte dat de klant
in de meeste gevallen al voorzien van een
bepaalt: “als de klant vraagt om lichtere
het gewicht van metalen dakelementen
handvat waarmee de dakdekker rechtop
dakrollen, dan zullen onze leden aan deze
is eveneens een heet hangijzer.
kan blijven staan, en ook fabrikanten van
vraag voldoen.”
branchevereniging dumebo dws is hierover in overleg met de diverse partners
gereedschappen en machines voor het aanbrengen van bevestigers of kleefstof
“voor de standaard epdm rollen zou de
om te komen tot een goede regeling.
hebben al een dergelijke voorziening op de
tilnorm van 25 kg een aanpassing betekenen
branchemanager ruud huisman vertelt dat
producten aangebracht, of zijn bezig dit te
aan de lengte van de rollen,” aldus edwin
het de vereniging veel aan gelegen is om
ontwikkelen.
van dijk van vesp. “dit verschilt uiteraard
deze goede regeling voor elkaar te krijgen.
per leverancier en is hetzelfde als voor de
“onze mensen zijn goud waard, daar moeten
dakrollen zijn in veel gevallen nog zwaarder
bitumen en pvc rollen. voor de op maat
we dus zuinig op zijn. een dergelijke
dan 25 kg. lodewijk niemöller van probasys
gemaakte epdm membranen wordt dit iets
regeling mag alleen niet leiden tot scheve
benelux geeft aan dat de branche haar
anders. aanpassing aan de afmetingen is
concurrentie: als onze lidbedrijven aan een
verantwoordelijkheid genomen heeft door
niet mogelijk. de kracht en kwaliteit van
komende regel op dit gebied voldoen, dan
het plaatsen van een markering op de
dit systeem is een dak op maat leveren met
dienen ook de andere bedrijven hieraan te
dakrollen als ze zwaarder zijn dan 25 kg.
de hoogste kwaliteit naadverbindingen,
voldoen. we verwachten wel dat we hier
het is vervolgens aan de klant om te bepalen
waterdicht op maat. voor deze daken en
op korte termijn meer duidelijkheid over
hoe hier verder mee om te gaan. door de
toepassingen zal moeten gelden dat de
kunnen verschaffen.”
SBD actief kennisinstituut
praktIsch en actIef
voor de dakdekker
sbd haalt haar kennis uit de bedrijven of, beter gezegd, uit de dagelijkse praktijk en koppelt dit
In de jaren negentig van de vorige eeuw was sbd als stichting beroepsopleidingen
informatie. voor een antwoord op een concrete vraag over veilig en gezond werken op het dak, kan
dakbedekkingsbranche vooral actief als opleidingscentrum. menig dakdekker van boven
men altijd terecht bij de arbovoorlichters van sbd. via www.arbocatalogus-plattedaken.nl vindt
de 35 heeft in het verleden wel een sbd-cursus gevolgd. vanaf 2002 is sbd als stichting
u de meest actuele afspraken. uit het eIb-onderzoek blijkt overduidelijk dat de ontwikkelingen
bedrijfstakregelingen dakbedekkingsbranche omgevormd naar een kennisinstituut. met name
op de arbeidsmarkt de komende jaren nog vele kanten op kunnen gaan. wellicht is het dus juist
om informatie te verzamelen en onderzoek te doen naar arbeidsomstandigheden en
nu wel het meest geschikte moment om als dakdekker gebruik te maken van het loopbaantraject
arbeidsmarktontwikkelingen voor bitumineuze en kunststof dakbedekkingsbedrijven.
dakdekkers. begin april verschijnt hierover een nieuwe brochure (op www.sbd.nl te downloaden).
aan algemene informatie vanuit overheid en wetenschappelijk onderzoek. al deze informatie komt ter beschikking van de dakdekkers en dakbedekkingsbedrijven. vooral via de website www.sbd.nl wordt veel informatie verspreid. In de afgelopen jaren is duidelijk geworden dat steeds meer dakdekkers en ook anderen volop gebruik maken van de beschikbare en steeds actuele
Colofon
dakmonitor is een uitgave van sbd, groningenhaven 4, 3433 pe nieuwegein tel.: 030-606 21 12, fax: 030-223 80 82, email:
[email protected], Internet: www.sbd.nl oplage:
1.750 exemplaren
productie en vormgeving:
volcano, breda
tekstbijdragen en eindredactie:
jos van der borgt, anita van vliet (sbd nieuwegein) en edwin fagel
fotografie:
SBD Dakmonitor extra / maart 2010 / pagina 6
sbd
