MEMORANDUM Voka Metropolitan Verkiezingen 2014
Nieuwe kansen voor de Brusselse metropool Vijf jaar tijd voor meer welvaart en jobs
Voka Metropolitan wil zijn bijdrage leveren aan de creatie van een nieuw momentum in de Brusselse metropool. Dit doen we door binnen de metropool en over politieke grenzen heen netwerken met bedrijven en beleidsmakers te versterken. Alsook door mee te bouwen aan een visie en concrete projecten in de Brusselse metropool. We zetten maximaal in op thema’s waarmee we als Vlaamse werkgeversorganisatie het grootste verschil kunnen maken: de grensoverschrijdende mobiliteit, ruimtelijke planning en het ontwikkelen en mobiliseren van talent. In dit memorandum formuleren we onze inzichten en actievoorstellen, en reiken we de hand aan alle besluitvormers en maatschappelijke actoren in de Brusselse metropool om de uitdagingen samen aan te gaan.
Intro Vijf jaar voor drie procent groei 1 Mobiliteit De verkeersknoop ontwarren 2 Ruimtelijke planning Leefbare ruimte voor economie en wonen 4 Talent Talent ontwikkelen en mobiliseren Internationale attractiviteit Buitenlandse investeerders en talent aantrekken Bestuurskracht Bestuurlijk model op maat van Brusselse metropool
6
8
10
Missie Voka Metropolitan
12
Het Voka Memorandum
13
Intro Vijf jaar voor drie procent groei
Met de komende regionale, federale en Europese verkiezingen staan we op een scharniermoment in de Brusselse metropool. We hebben de kans om te gaan voor een doortastend en volgehouden beleid over de komende vijf jaar. Een beleid waarin alle betrokken verantwoordelijken samen de Brusselse metropool nieuwe kansen geven op economische groei en leefbaarheid. De Brusselse metropool, die het Brussels Hoofdstedelijk Gewest met de brede rand verbindt, is een economisch zwaargewicht in ons land. Grote delen van de regio Halle-Vilvoorde zijn sterk verbonden met onze hoofdstad en de Brusselse metropool vormt de hoeksteen van een grootstedelijk netwerk dat zich uitstrekt tot Antwerpen, Gent en Leuven. Als Europees en internationaal beslissingscentrum is deze metropool een trekpleister voor ondernemingen en talent.
In een globaliserende wereld zal die aantrekkingskracht nog sterk toenemen. De Brusselse metropool heeft alles in zich om internationaal door te groeien als ‘stille kampioen’ die welvaart creëert voor de ganse regio en ver daarbuiten. Zij kan een rolmodel zijn voor de 21ste eeuw: een diverse, internationale, stedelijke biotoop waar creatievelingen en ondernemers elkaar vinden.
Maar dit is geen ‘free lunch’. De ontwikkeling van de Brussels metropool dreigt geblokkeerd te geraken. Letterlijk, door hardnekkige files en een gebrek aan kompas voor efficiënt gebruik van de schaarse ruimte. De bevolkingsexplosie biedt wel perspectief om ondernemingen te doen groeien met jong talent. Maar het stelt ons voor de uitdaging om dat talent te ontwikkelen en te mobiliseren in plaats van richting werkloosheid te laten stromen. Ondernemingen moeten ook ruimte krijgen om werk te verschaffen in de Brusselse metropool. De internationale aantrekkingskracht voor investeerders en buitenlands talent is evenmin gratis. Het aanbod van de Brusselse metropool moet blijven verleiden, met hooggekwalificeerde jobs, een gunstig investeringsklimaat, een leefbare omgeving en een goed onthaal. De komende regeerperiode biedt een ‘window of opportunity’ om de Brusselse metropool een nieuwe dynamiek te geven. Er staan grote mobiliteitswerven op stapel. De Europese Unie en de NAVO gaan verder investeren in hun aanwezigheid. De demografische golf vanuit Brussel kan de vergrijzing elders opvangen. De zesde staatshervorming kan de bestuurskracht in de metropool versterken.
De basisvoorwaarde voor succes is een nieuw bestuurlijke ‘entente’ in de Brusselse metropool. Vele overheden zijn betrokken partij: gewesten, gemeenschappen, federale overheid, gemeenten in Brussel en de rand. Het is tijd om voluit te kiezen voor een gemeenschappelijke visie en samenwerking rond concrete projecten. Er zijn genoeg win-wins. De Hoofdstedelijke Gemeenschap kan hierin een belangrijke hefboom zijn. Voka wil met zijn Groeipact de economie in Vlaanderen met 2% doen groeien. De Brusselse metropool moet daarbij een trekker zijn en samen met Voka Metropolitan 3% groei ambiëren. Zij heeft daarvoor alle troeven in hand. Jean-Paul Van Avermaet, voorzitter
VOKA METROPOLITAN MEMORANDUM VERKIEZINGEN 2014
1
De verkeersknoop ontwarren > Uitdagingen
Toenemende files op weg naar de Brusselse metropool bedreigen haar economische toekomst
De Brusselse metropool is filekampioen. Volgens een recent onderzoek staat de automobilist er gemiddeld 85 uur per jaar in de file. Daarmee voert de Brusselse metropool de internationale ranking van metropolen met files aan. In internationale rapporten voor buitenlandse investeerders wordt de fileproblematiek steeds meer aangehaald als knelpunt. Pendelaars in de Brusselse metropool blijven de wagen verkiezen
Nagenoeg twee derde van de pendelaars neemt de wagen naar Brussel. Voor het verkeer binnen Brussel is het aandeel van de wagen op tien jaar gezakt van de helft tot een derde, maar verdubbelde nagenoeg het totaal aantal verplaatsingen. Een recente enquête geeft aan dat een meerderheid van de pendelaars de wagen nog steeds het snelste vervoermiddel vindt, meer nog dan tien jaar geleden.
Pendel tussen Brussel en Halle-Vilvoorde
Halle-Vilvoorde 88.000
25.000
Brussel
Verkeersstromen in de Brusselse metropool zullen verder toenemen - De Brusselse metropool telt ruim 2 miljoen inwoners en alleen al in het Brusselse gewest komen er tegen 2020 nog eens 100.000 inwoners bij.
- Dagelijks pendelen 360.000 inwoners uit Vlaanderen en Wallonië naar Brussel. De pendel vanuit Brussel naar de rand neemt toe, terwijl het netwerk van openbaar vervoer in deze richting minder ontwikkeld is. - Er is de verwachte toename van het schoolverkeer en vrijetijdsverkeer.
- De stervorm van de Belgische verkeersinfrastructuur zuigt het verkeer naar het centrum, zowel voor autowegen als spoorwegen. Veel transitverkeer door België loopt langs de Brusselse ring R0. - De Brusselse metropool zuigt ook een stroom van goederenverkeer aan, in de logistieke slipstream van de grote havens in het delta gebied van Amsterdam tot Le Havre, met een connectie naar het spoorwegennet, de luchthaven en de haven van Brussel. Gebrek aan globaal verkeersmanagement in de Brusselse metropool
Verschillende overheden zijn bevoegd voor verschillende aspecten van het mobiliteitsbeleid: de drie gewesten beheren elk op hun grondgebied de wegeninfrastructuur en het openbaar vervoer per bus, tram of metro, terwijl de federale overheid instaat voor de spoorwegen. De spreiding van bevoegdheden hindert de uitvoering van grensoverschrijdende ingrepen zoals de aanpassing van de R0, de uitrol van het Gewestelijk Expressnet (GEN), de aanleg van transitparkings en logistieke zones, of een snelle afhandeling van verkeersongevallen.
Bron: Steunpunt WSE (cijfers 2010)
2
VOKA VOKA METROPOLITAN MEMORANDUM MEMORANDUM VERKIEZINGEN 2014 VERKIEZINGEN 2014
>> Voorstellen
• Een metropolitaan mobiliteitsplan als kader voor een geïntegreerd verkeersmanagement De gewesten en de federale overheid werken dit plan uit binnen de Brusselse Hoofdstedelijke Gemeenschap.
• Oprichting van een Beheersmaatschappij Brussel-Brabant Mobiel (BBM) De zesde staatshervorming voorziet in de creatie van een beheersmaatschappij voor het GEN in een federaal-regionaal partnership in de schoot van de NMBS. Ook de verbindingen van de regionale openbare vervoersmaatschappijen die aansluiten bij het GEN kunnen hierin worden ondergebracht. Er komt een geïntegreerd ticket voor het openbaar vervoer in de GEN-zone. • Versnelde realisatie van het GEN, samen met tramlijnen in Halle Vilvoorde en transitparkings Het GEN kan de volgende legislatuur reeds gefaseerd worden opgestart, met voorrang voor de lijnen met de belangrijkste pendelstromen. Dit moet gepaard gaan met de aanleg van transitparkings aan belangrijke GEN-knooppunten. Het GEN-netwerk wordt tegen 2020 aangevuld met de tramlijnen van het Brabantnet van De Lijn. • Optimalisering van de Ring vanaf 2016 en afwerking van de Noordelijke Ring tegen 2020 De aanpassing van de R0 verhoogt de veiligheid en de capaciteit door het scheiden van lokaal en doorgaand verkeer. Er wordt ook prioritair werk gemaakt van een nieuwe toegangsweg tot de luchthaven vanaf de E40.
• Bedrijventerreinen in de rand worden vlotter bereikbaar door het ondersteunen van shuttlediensten De Vlaamse overheid ondersteunt nieuwe verbindingen met gemeenschappelijk vervoer naar bedrijventerreinen die slecht bereikbaar zijn. • Een aangepast fiscaal kader voor een mobiliteitsbudget biedt de pendelaar andere vervoers opties naast de bedrijfswagen De federale overheid past het fiscaal kader voor vervoersalternatieven aan zodat zij een aantrekkelijk alternatief vormen voor woon-werkverkeer naast of in aanvulling op de bedrijfswagen. • De drie gewesten voeren in onderling overleg een slimme kilometerheffing in voor de ruime Brusselse metropool (GEN-zone) voor zowel personen- als vrachtvervoer Deze heffing varieert volgens plaats en tijdstip. Ze gaat gepaard met uitbreiding van het aanbod aan alternatieven , zoals gemeenschappelijk vervoer of fietssnelwegen. Een globale lastenverhoging dient vermeden, evenals een afwenteling van de heffing op bedrijven. Eventuele extra opbrengsten worden prioritair besteed aan een performant wegennet.
• De regeringen stellen zich samen tot doel om in de Brusselse metropool het aandeel van de wagen in het pendelverkeer tegen 2019 te beperken tot 50% en ondersteunen het gebruik van milieuvriendelijke wagens Het gebruik van alternatieven of de combinatie van vervoermiddelen dient bevorderd met een totaalpakket aan maatregelen zoals het mobiliteitsbudget, de slimme kilometerheffing, het GEN-Brabantnetwerk met transitparkings, fietssnelwegen,… Het gebruik van elektrische voertuigen wordt gestimuleerd. tot een schaal van minstens 20.000 inwoners. Intermediaire tussenstructuren zoals SERR’s en RESOC’s
DE ESSENTIE MOBILITEIT
3
Leefbare ruimte voor economie en wonen > Uitdagingen
De Brusselse metropool vormt een grootstedelijk gebied met een hoge concentratie aan werken en wonen
Er is in de Brusselse metropool nood aan dagelijkse bevoorrading van goederen, maar de stedelijke distributie kampt met congestie
Met ruim 2 miljoen inwoners en 30% van de economie van ons land is een efficiënte ruimtelijke planning over de hele zone heen noodzakelijk om de centrumfunctie ervan verder te ontwikkelen.
Stadsdistributie betreft onder meer winkelbevoorrading, bouwverkeer, thuisleveringen, afvaltransport en waardentransport. Bovendien is ze verbonden met industriële logistiek en supply- chain management. Door de centrale ligging in de noordwestelijke metropolitane zone van West-Europa stromen veel goederen via de Brusselse metropool door. Er zijn echter weinig uitgebouwde logistieke zones of platformen voor stadsdistributie.
De demografische ontwikkeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zorgt voor een sluipende suburbanisatie van de rand Het aantal Brusselaars dat verhuist naar de rand neemt toe en bedraagt jaarlijks netto circa 6.000 personen.
Demografische boom in Brussel en de rand Evolutie aantal inwoners 2000-2020
We staan ver van de ambitieuze visie in het START-programma dat de Vlaamse regering 10 jaar geleden lanceerde. Dit plan voorzag in een mogelijk groeipad voor de luchthaven van 4% per jaar, goed voor 10.000 directe en 20.000 indirecte jobs.
In de Brusselse metropool worden tal van grote projecten gepland die veel ruimte vergen, maar waar een metropolitane benadering ontbreekt
Aantal inwoners
Het gaat om grote projecten, zoals het nieuwe voetbalstadion, shopping centra, logistieke zones, transitparkings enz.
In Halle Vilvoorde is er een tekort aan bedrijventerreinen
Jaar Halle-Vilvoorde
Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Bron: Evolutie 2000-2011: FOD Economie; Prognoses 2011-2020: Federaal Panbureau
4
Blijvende rechtsonzekerheid over geluidsnormen en exploitatiemogelijkheden hypothekeren verdere ontwikkeling van Brussels Airport
Het Vlaams Strategisch Gebied rond Brussel (VSGB) voorziet in te beperkte ruimte voor bedrijventerreinen. Bovendien loopt de realisatie van voorziene bedrijventerreinen vertraging op, onder meer door gerechtelijke procedures. De ontwikkeling van vervuilde sites blijkt ook financieel niet haalbaar voor industriële of logistieke activiteiten.
VOKA METROPOLITAN MEMORANDUM VERKIEZINGEN 2014
>> Voorstellen
• Ruimtelijke planning in de Brusselse metropool vergt gestructureerd overleg tussen de gewesten en een metropolitaan ruimtelijk beleidskader Het Informatieforum Ruimtelijke Ordening, waarin de gewestelijke administraties informatie uitwisselen, dient verder te worden uitgebouwd, met bijzondere focus op de Brusselse metropool. Dit forum kan worden verbonden met de op te richten Hoofdstedelijke Gemeenschap. Het overleg focust op de inplanting van belangrijke infrastructuren, zoals een voetbalstadion, shoppingcentra, logistieke en distributiezones.
• De gewesten maken afspraken voor de ontwikkeling van doorvoerroutes voor goederentransport, logistieke zones en distributiezones, met connecties tussen de verschillende vervoersmodi Op basis van een grondig onderzoek van het potentieel voor goederentrafiek wordt de capaciteit van het zeekanaal aangepast om transit van goederen over het kanaal doorheen de Brusselse metropool te bevorderen. Langsheen het zeekanaal worden nieuwe logistieke zones ontwikkeld, met het terrein Schaarbeek Vorming als logistieke schakel tussen de Haven van Brussel, Cargovil, Brucargo, en het spoorwegennet. Er wordt een samenwerking tussen de Haven van Brussel en de Haven van Antwerpen opgezet betreffende goederentransporten. De gewesten ontwikkelen nieuwe systemen en platformen van stadsdistributie in de Brusselse metropool. Deze centra laden goederen over naar meer aangepaste vervoermiddelen voor levering in de stad. De ontwikkeling van dergelijke centra dient vraaggericht te gebeuren, in nauw overleg met de betrokken bedrijven, zonder verplichting. Daarnaast dienen leveringstijden in de stad te worden verruimd. • Duidelijk groeiperspectief voor Brussels Airport met een rechtszeker werkingskader De federale overheid keurt de vliegwet goed, die een rechtszeker kader biedt voor vliegroutes en verantwoorde geluidsnormering. Federale en regionale regeringen zorgen voor een Belgisch level playing field op het vlak van luchthavens en luchtvaart. De Vlaamse regering bekrachtigt officieel het Europese groeiscenario 2025 uit het START-programma, zodat de groei van Brussels Airport gelijke tred houdt met de luchthavens van Frankfurt, Londen, Amsterdam en Parijs.
• Binnen het Vlaams Strategisch Gebied rond Brussel worden bijkomende bedrijventerreinen voorzien, in het bijzonder voor logistieke activiteiten De komende vijf jaar dient werk gemaakt van de ontwikkeling van 80 ha binnen de brede luchthavenregio, zoals destijds voorzien in het START-programma voor de luchthaven. • De Vlaamse Rand wordt erkend als centrumstad Naast de 13 bestaande centrumsteden in Vlaanderen krijgt ook het verstedelijkte gebied in de Vlaamse Rand, geconcentreerd rond Vilvoorde en Halle een dergelijk statuut.
• De herontwikkeling van vervuilde bedrijventerreinen voor logistieke activiteiten of lichte industrie wordt bevorderd met financiële incentives Deze financiële incentive kan de vorm aannemen van een belastingvoordeel, dat dergelijke ontwikkelingsprojecten rendabel maakt. • De realisatie van geplande bedrijventerreinen in Halle Vilvoorde wordt versneld Daartoe zijn aanpassingen nodig in de procedures voor de Raad van State tegen ruimtelijke uitvoeringsplannen. Formele procedurefouten, die de belangen van rechtszoekenden niet op ongeoorloofde wijze schaden, dienen zonder veel tijdverlies hersteld te kunnen worden in functie van het algemeen belang.
• In het huisvestingsbeleid wordt ingezet op stedelijke verdichting, ook in de rand In bepaalde zones in de rand moet geopteerd worden voor hoogbouw en kleinere woonkavels, waardoor schaarse open ruimte beter kan gevrijwaard worden en wonen betaalbaar kan blijven. e Vlaamse overheid monitort de investeringsgraad van de lokale besturen. Lokale besturen die in hun meerjarenplanning te weinig investeringen voorzien, worden ondersteund maar onder financiële curatele geplaatst. RUIMTELIJKE PLANNING 5 >> FEDERAAL
Talent ontwikkelen en mobiliseren > Uitdagingen
De bevolkingstoename in de Brusselse metropool, vooral in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, leidt tot een aanzienlijke arbeidsreserve
Dat geldt in het bijzonder voor het Brussels gewest, waar er tussen 2000 en 2011 170.000 inwoners bijkwamen en tegen 2020 nog eens 100.000 extra worden verwacht. De bevolkingstoename situeert zich vooral bij jongeren. Arbeidsreserve stapelt zich op in werkloosheid door de enorme kloof tussen gevraagde scholing en wat werkzoekenden bieden
De werkloosheidsgraad in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest bedraagt 22% tegenover 7% in het arrondissement Halle Vilvoorde. Het Brusselse gewest telt 109.000 werkzoekenden. Nagenoeg 30% van de Brusselse laaggeschoolden zit zonder werk. De jobs in Brussel zijn voornamelijk bestemd voor hooggeschoolden. Van alle jobs in Brussel (ruim 700.000) wordt de helft ingenomen door pendelaars, waarvan 230.000 uit Vlaanderen. Steeds meer Brusselaars vinden een job in de Vlaamse rand, hun aantal kan nog groeien
De pendel van Brusselaars naar jobs in Vlaanderen is de jongste jaren gestaag toegenomen, tot ongeveer 46.000, waarvan 25.000 naar het arrondissement Halle Vilvoorde. Maar nog steeds raken tal van vacatures in de Vlaamse rand, ook voor laaggeschoolden, moeilijk ingevuld en is er ruimte voor verdere toename van de pendel uit Brussel.
Gebrekkige kennis Nederlands vormt een handicap De helft van de vacatures in Brussel vergt kennis van beide landstalen, en voor jobs in de Vlaamse rand is de kennis van het Nederlands een standaardvereiste. Daar staat tegenover dat nagenoeg 80% van Brusselse werkzoekenden zelfs geen gemiddelde mondelinge kennis van de andere landstaal heeft. En 10% heeft slechts een elementaire kennis van één van beide landstalen. Ook de Vlaamse rand kent steeds meer werkzoekenden met een anderstalige achtergrond. Hun aandeel bedraagt reeds 40% van de werklozen in Halle Vilvoorde. Indien Nederlandstalig onderwijs marktaandeel wil bewaren, zijn de creatie van extra plaatsen voor leerlingen en het aantrekken van leerkrachten nodig
Vlaanderen voorziet in ongeveer 20% van de onderwijscapaciteit in Brussel. Om dit aandeel te behouden moeten er tegen 2020 ongeveer 7.600 extra plaatsen voorzien worden in het Nederlandstalig onderwijs. Daarenboven is er een groot lerarentekort in Brussel. Meer dan de helft van de jonge leerkrachten vertrekt binnen de vijf jaar. Er is in Brussel ook een groot tekort aan Nederlandstalige technische en beroepsopleidingen, terwijl de vraag naar technische profielen groot is.
24% van de Brusselse jeugd (30% voor jongens) start hun loopbaan zonder kwalificatie Deze schooluitval wordt mee versneld door het ontbreken van een voldoende uitgebouwd en transparant stelsel van deeltijds leren en werken. Nederlandstalig onderwijs staat onder druk
“Ook de Vlaamse rand kent steeds meer werkzoekenden met een anderstalige achtergrond.”
6 8
Het Nederlandstalig onderwijs biedt plaats aan grote groepen Franstaligen of anderstaligen, en draagt zo bij tot hun kansen op werk. Maar zonder begeleidende maatregelen komt de kwaliteit van het Nederlandstalig onderwijs onder druk te staan.
VOKA METROPOLITAN MEMORANDUM2014 VERKIEZINGEN 2014 MEMORANDUM VERKIEZINGEN
>> Voorstellen
• Interregionale samenwerking voor bemiddeling en opleiding versterken VDAB en Actiris streven ernaar jaarlijks 3.000 Brusselse werkzoekenden aan een job – ook interim - te helpen in Vlaanderen. Ze zorgen voor geïntegreerde opleidingstrajecten en activering in het Brussels gewest en betrekken ook het volwassenonderwijs. De lokale werkwinkels van de Vlaamse gemeenschap dienen verder uitgebouwd tot antennes voor opleiding en toeleiding van Brusselse werkzoekenden. De drie gewesten sluiten na de bevoegdheidsoverdracht inzake activering van werkzoekenden een nieuw interregionaal samenwerkingsakkoord met engagementen die ambitieuzer zijn dan het akkoord van 2013. Hierbij hoort een opleidingsplicht voor werkzoekenden. • Bijkomende investeringen in opleidingen, op maat van bedrijven De investeringen in taalopleidingen Nederlands worden verder gezet, zowel door de Vlaamse Gemeenschap (Huis van het Nederlands) als het Brusselse gewest (taalcheques). Wel is een audit nodig naar het effect van de opleidingen op werkgelegenheid en dient er aandacht te gaan naar maatwerk voor ondernemingen. VDAB-opleidingen dienen meer gericht te worden op knelpuntberoepen. • Cultuur van leren op de werkvloer bevorderen Er moet meer en transparanter ingezet worden op stelsels van deeltijds leren en werken. Dit vergt samenwerking tussen VDAB, Actiris, het onderwijs en het bedrijfsleven in de Brusselse metropool.
• Investeren in de positie van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel De Vlaamse gemeenschap behoudt haar marktaandeel in het Nederlandstalig onderwijs in Brussel, met een leidende positie inzake meertaligheid en interculturele vaardigheden. Tegelijk wordt de kwaliteit verzekerd door het behoud van voorrang voor Nederlandskundigen, naast inhaaltrajecten voor taalachterstand. Ook in Nederlandstalige kinderopvang dient er voldoende capaciteit uitgebouwd en toegankelijkheid voor Nederlandskundigen te worden verzekerd. Verder moet de capaciteit voor technisch onderwijs in het Nederlandstalig Brussels onderwijs omhoog. De Vlaamse onderwijshervorming moet het technisch onderwijs opwaarderen. De efficiëntie wordt verhoogd, onder meer door schaalvergroting. • Specifieke ondersteuning voor Brusselse leerkrachten Team-teaching kan worden toegepast waarbij een assistent- leerkracht de leraar bijstaat. Om leerkrachten aan te trekken naar Brussel worden de banden met de lerarenopleidingen in Vlaanderen verstevigd.
• De Gemeenschappen werken samen om schooluitval te beperken en efficiëntiewinst te boeken Om de grote schooluitval in Brussel tegen te gaan, dienen de twee gemeenschappen een gezamenlijk actieplan op te stellen, in samenwerking met het Brussels gewest. Het schoolverzuim wordt aangepakt. De uitwisseling van leerkrachten en gezamenlijke leerprojecten kunnen efficiëntiewinst opleveren. Dat geldt tevens voor samenwerking inzake schoolinfrastructuur, met betrokkenheid van de private sector. • Arbeid betaalbaar maken De regionale RSZ-kortingen voor doelgroepen moeten focussen op lagere lonen, wat de betrokken jobs betaalbaar en aantrekkelijk maakt. De dienstencheques moeten volop hun rol blijven spelen, zonder nieuwe beperkingen, bv. naar publieke diensten of social profit.
TALENT EXECUTIVE SUMMARY
7 9
Buitenlandse investeerders en talent aantrekken > Uitdagingen
De Brusselse metropool vormt een toonaangevend internationaal politiek en zakelijk centrum, veruit het belangrijkste in ons land - Brussel is de zesde Europese zakenstad.
- In de wereldwijde ranking van steden wat aantrekken van buitenlandse investeerders betreft, staat Brussel op de 22ste plaats. - Als politiek centrum is Brussel koploper in Europa en staat het op de derde plaats in de wereld.
De aanwezigheid van Europese en internationale instellingen is bepalend voor de internationale aantrekkingskracht Deze aanwezigheid levert rechtstreeks en onrechtstreeks 100.000 jobs en 13% van het Brussels BBP. Minder buitenlandse investeerders in de rand
De Brusselse metropool krijgt af te rekenen met toenemende internationale concurrentie - Barcelona en Amsterdam staken Brussel voorbij als Europese zakenstad.
- Het aantal buitenlandse investeringen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bleef de voorbije jaren stabiel, terwijl er een sterke terugval is in Vlaams Brabant. Loonkosten, fiscale druk en congestie zijn de belangrijkste minpunten voor de Brusselse metropool.
- De groei van de Brusselse metropool bleef het voorbije decennium achter op die van meer dynamische metropolen als Londen, Stockholm, Dublin en Helsinki. De Brusselse metropool is niet langer koploper inzake productiviteit. Sinds de crisis van 2008 is de groei van de Brusselse metropool tanend
De tien jaar voor de crisis haalde de Brusselse metropool een groei van gemiddeld 2,5% (Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Halle-Vilvoorde, Waals Brabant). De groei was het sterkst in de rand, jaarlijks gemiddeld 2,8% in Halle-Vilvoorde. De Vlaamse rand werd echter zwaar getroffen door de crisis. Het Brusselse gewest hield relatief goed stand, wat vooral te danken was aan de overheidsdiensten die in Brussel sterk aanwezig zijn. De Brusselse metropool vormt een belangrijke trekpleister voor expats
Aantal projecten buitenlandse investeerders
2012
Bron: EY, Barometer Belgische attractiviteit
8
2011
Tachtig procent van de expats in ons land zijn werkzaam voor internationale instellingen of multinationale bedrijven actief in de Brusselse metropool. Hun aantal bedraagt naar schatting 150.000 tot 200.000 en blijft groeien aan 2% per jaar. Expats wensen een beter onthaal, met gebruik van het Engels, en storen zich vooral aan het verkeer en een gebrek aan netheid.
VOKA METROPOLITAN MEMORANDUM VERKIEZINGEN 2014
>> Voorstellen
• Het investeringsklimaat in de Brusselse metropool moet verbeteren - Een algemene substantiële verlaging van de lasten op arbeid. - -
Een attractieve vennootschapsbelasting, die bedrijven de keuze biedt tussen het behoud van de notionele intrestaftrek of een verlaagd tarief.
Het drastisch verminderen van de files en het vrijwaren van de internationale bereikbaarheid, onder meer door Brussels Airport groeiperspectief te geven als Europese hub en optimaal aan te sluiten op het HST-net.
• De Europese rol en het kennispotentieel van de Brusselse metropool dient meer uitgespeeld - De regionale diensten voor investeringspromotie (FIT, Brussels Invest & Export, Awex) zetten een structurele samenwerking op voor de promotie van de Brusselse metropool bij buitenlandse investeerders en invoerders. - -
In de internationale promotie van Vlaanderen wordt de link Vlaanderen-Brussel expliciet gemaakt, zoals Wallonie-Bruxelles.
De Brusselse metropool wordt gepromoot als kennisintensieve regio, met onder meer kennisclusters rond life sciences en media. De gewesten werken samen om deze clusters te versterken in de Brusselse metropool.
• Een actief zetelbeleid moet behoud en expansie van internationale instellingen in de Brusselse metropool verzekeren - In de schoot van de ‘Hoofdstedelijke Gemeenschap’ ontwikkelen de federale en de regionale overheden een pro-actieve strategie voor het behoud en het aantrekken van internationale instellingen. Een minister in de Brusselse regering wordt voltijds belast met de uitrol van deze strategie en het onderhouden van de relaties met de internationale instellingen. -
Er wordt geïnvesteerd in de netheid van het publieke domein en de aantrekkelijkheid van het centrum en de stationsbuurten. Er wordt werk gemaakt van een nieuwe internationale landmark, verbonden met de Europese functie en culturele diversiteit.
• Een beter onthaal voor expats, met gebruik van het Engels in de Brusselse metropool - Zonder aanpassing van de taalwetgeving, dienen buitenlanders te kunnen worden onthaald in het Engels, inzonderheid zakenlui, expats, toeristen en politieke delegaties. Zij moeten het Engels kunnen gebruiken in hun contacten met de overheid. Bijzonder aandachtspunt is ook een bewegwijzering in het Engels voor belangrijke locaties. - -
Zoals het Brussels-Europe Liaison Office de Brusselse gemeenten helpt bij het onthaal van Europese ambtenaren, kunnen ook de gemeenten in de Vlaamse rand hierin ondersteund worden. Er kan een expatcenter worden geopend als uniek loket voor expats voor de procedures bij het zich vestigen in de Brusselse metropool. De procedures voor de federale verblijfsvergunning en regionale arbeidsvergunningen dienen geïntegreerd te blijven, en de gewesten moeten wederzijds arbeidsvergunningen erkennen.
INTERNATIONALE ATTRACTIVITEIT
9
Bestuurlijk model op maat van Brusselse metropool > Uitdagingen
Economische groei onder druk
Economische groei in %
Er is een intensieve dagelijkse pendel tussen Halle-Vilvoorde en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, die nog toeneemt. Ook verhuizen steeds meer inwoners en bedrijven van Brussel naar de Vlaamse rand. Deze sociaaleconomische verwevenheid gaat gepaard met een politieke versnippering over verschillende bevoegde overheden. Dat bemoeilijkt een coherente aanpak van de mobiliteit, ruimtelijke planning, tewerkstelling en het aantrekken van investeerders. Het gemeentelijk niveau heeft nog steeds een dominante rol in de Brusselse metropool
Jaar Halle-Vilvoorde
Brussel en de rand raken sociaaleconomisch steeds meer verweven
Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Bron: Regionale rekeningen, NBB, 2014
De gemeentelijke grenzen botsen met de nood aan een geïntegreerde beleidsaanpak in het grootstedelijk gebied. Dat is vooral problematisch in de kernstad die één stedelijk geheel vormt.
Brussel heeft een belangrijke internationale en hoofdstedelijke functie, ten dienste van de andere gewesten Er is geen gemeenschappelijke visie van de verschillende landsdelen op deze functie. Door het regionaliseringproces verslapte de aandacht voor deze rol van de Brusselse metropool. Ze vormt nochtans de basis voor haar succes.
Met de zesde staatshervorming krijgt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest extra middelen, maar de uitgavendynamiek ligt nog hoger
“Toenemende sociaaleconomische verwevenheid tussen Brussel en de rand botst met beleidsversnippering.”
10
Het Brussels gewest krijgt bijkomende dotaties ten belope van 461 miljoen euro tegen 2015 (gemeenten en gemeenschapscommissies inbegrepen). De dotatie voor Beliris (het samenwerkingsprogramma tussen de federale overheid en het Brussels gewest) wordt vastgezet op 125 miljoen. Anderzijds kennen de Brusselse overheden een uitgavendynamiek bij ongewijzigd beleid die deze extra dotatie grotendeels opslorpt, en dient het Brussels gewest ook zijn bijdrage te leveren tot de sanering van de overheidsfinanciën.
VOKA METROPOLITAN MEMORANDUM VERKIEZINGEN 2014
>> Voorstellen
• Werk maken van de ‘Hoofdstedelijke Gemeenschap’, verruimd tot internationale rol De zesde staatshervorming voorziet in de oprichting van een ‘Hoofdstedelijke Gemeenschap van Brussel’, als samenwerkingsplatform tussen de gewesten, de federale overheid en de gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Vlaams-Brabant en Waals Brabant. Dit overlegplatform dient zo snel mogelijk te worden opgestart en wel binnen volgend kader: - - -
-
De gewesten zitten aan het stuur. Elk gewest zorgt voor de afstemming met de gemeenten op zijn grondgebied.
Er wordt gefocust op belangrijke dossiers inzake mobiliteit (o.a. Ring, Brussels Airport, GEN), inzake ruimtelijke planning (o.a. shopping centra, logistieke zones), werkgelegenheid, aantrekken van investeringen en citymarketing.
Er wordt een visie ontwikkeld over de hoofdstedelijke en internationale functie en overleg gepleegd over projecten die deze functie ondersteunen. Daarbij worden budgetten vanuit Beliris (het samenwerkingsprogramma tussen de federale overheid en het Brussels gewest) ingebracht. Er is een betrokkenheid van de EU, evenals van de ondernemingswereld en andere relevante maatschappelijke stakeholders.
• Overdracht bevoegdheden van Brusselse gemeenten naar het gewest doorzetten en in de rand een gemeentelijke schaalvergroting organiseren De zesde staatshervorming neemt een aanzet tot overdracht van bevoegdheden van de Brusselse gemeenten naar het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, meer specifiek voor stedenbouw, mobiliteit en veiligheid. De engagementen moeten nagekomen en aangevuld worden. Het onderhoud van gewestwegen dient bij het gewest te blijven. In de Vlaamse rand dringt zich een fusie van gemeenten op, of nieuwe vormen van intercommunale samenwerking bijvoorbeeld inzake verkeer, parkeerbeleid en ruimtelijke planning.
• De Vlaamse gemeenschap verder haar rol laten spelen De Vlaamse gemeenschap levert een belangrijke bijdrage in de sociaaleconomische ontwikkeling van de Brusselse metropool in het bijzonder door het Nederlandstalig onderwijs. Ze moet haar rol verder kunnen spelen en haar verantwoordelijkheid voor Brussel blijven opnemen. • Geen nieuwe economische barrières met de zesde staatshervorming Er moeten afspraken komen tussen de gewesten inzake territoriale aanknopingspunten voor de uitoefening van hun nieuwe bevoegdheden inzake het arbeidsmarktbeleid. Daarbij moet de zorg voor een bevordering van de interregionale arbeidsmobiliteit voorop staan. Zo moeten RSZ-kortingen in de Vlaamse rand open staan voor Brusselse werkzoekenden, of moeten Brusselaars zonder veel bijkomende formaliteiten aan de slag kunnen met dienstencheques in Vlaanderen. • Bijkomende middelen voor Brussel vrijwaren voor de hoofdstedelijke en internationale functie, en beheersing van de uitgavendynamiek Alle overheden in dit land dienen hun uitgavengroei te beperken tot 1% om aldus bij te dragen tot de noodzakelijke sanering van de overheidsfinanciën en tegelijk ruimte vrij te maken voor verlaging van loonlasten. De bijkomende dotaties voor het Brussels gewest dienen maximaal te worden aangewend voor de versterking van de hoofdstedelijke en internationale functie.
BESTUURSKRACHT
11
De missie van Voka Metropolitan Voka Metropolitan is een professioneel netwerk van ondernemers die actief zijn in de Brusselse metropool. We willen een optimaal kader creëren om succesvol te ondernemen in deze metropool en op die manier fundamenteel bijdragen tot de welvaart en het welzijn ervan. Voka Metropolitan wil daarbij met name de internationale rol van de Brusselse metropool versterken, de samenwerking tussen de betrokken overheden bevorderen, in het bijzonder het Vlaamse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest . Bovendien wil Voka Metropolitan bijdragen tot de versterking van de aanwezigheid en de uitstraling van de Vlaamse Gemeenschap in de Brusselse metropool, waaronder ook de positie van het Nederlands. We willen werken aan een opbouwende dialoog met anderstalige bevolkingsgroepen, met wederzijds respect voor elkaars culturele eigenheid. Voka Metropolitan bouwt verder op de werking van Voka-Comité Brussel.
12
VOKA METROPOLITAN MEMORANDUM VERKIEZINGEN 2014
Het Voka Memorandum www.tweeprocent.be
Voka heeft een globaal memorandum voor de Vlaamse, federale en Europese verkiezingen opgesteld. Hierna volgt de essentie daarvan. Tijdens de volgende legislatuur zullen twee belangrijke doelstellingen tegelijkertijd moeten worden gerealiseerd: zowel de begroting van elke overheid op orde brengen als de competitiviteit van de ondernemingen herstellen. Lastenverhogingen zijn hierbij geen optie, aangezien we al de hoogste lastendruk van de eurozone hebben. Het is dus een grote uitdaging, die volgehouden inspanningen en maatschappelijke keuzes zal vragen. Maar het is én noodzakelijk én haalbaar dat de politiek die beide doelstellingen tegelijk haalt.
Het is noodzakelijk omdat alleen zo 2% groei duurzaam kan worden gerealiseerd, waardoor de welvaartsstaat betaalbaar blijft. Omdat alleen zo de Europese engagementen inzake houdbare overheidsfinanciën gecombineerd kunnen worden met het behoud van de sociale zekerheid. Het is haalbaar omdat meer ondernemingen kunnen uitgroeien tot stille kampioenen. Omdat elke overheid van ons land meer waar voor zijn geld kan leveren.
Die doorgroei van stille kampioenen en die efficiëntiewinst van meer performante overheden kunnen worden waargemaakt, indien de volgende Vlaamse en federale regeringen de noodzakelijke hervormingen doorvoeren op drie terreinen:
• Investeren en stimuleren - Belangrijkste Voka-voorstel: 150 miljoen euro jaarlijks extra investeren in mobiliteitsinfrastructuur • Efficiëntere overheid - Belangrijkste Voka-voorstel: uitgaven van elke overheid mogen maximaal 1% stijgen - Belangrijkste Voka-voorstel: verlaging werkgeversbijdragen met 8,9 miljard euro - Belangrijkste Voka-voorstel: verhoging belastingvrije som met 1.800 euro • Sociaaleconomische doorbraken - Belangrijkste Voka-voorstel: competitieve energietarieven
Ook voor Europa is groei alleen haalbaar met een combinatie van gezonde overheidsfinanciën, diepgaande structurele hervormingen en gerichte investeringen. Op Europees niveau liggen de prioriteiten daarom op twee domeinen. Ten eerste moeten de instrumenten van Europese integratie en economisch bestuur versterkt worden, zodat de Europese economie schokbestendiger voor crisissen wordt. Ten tweede moeten een aantal gerichte initiatieven worden genomen om het groeipotentieel van de Europese economie te vergroten. • Versterking Europese integratie - Belangrijkste Voka-voorstel: invoering bankenunie
• Versterking Europese groei - Belangrijkste Voka-voorstel: invoering interne energiemarkt HET VOKA MEMORANDUM
13
Voka Metropolitan, uw netwerk voor succesvol ondernemen in de Brusselse metropool
Voka Metropolitan Koningsstraat 154-158, 1000 Brussel tel. +32 2 229 81 42 www.vokametropolitan.be
[email protected]
Contact Jan Van Doren,
[email protected] Verantwoordelijke uitgever Jo Libeer, i.o.v. VEVIA vzw Koningsstraat 154-158, 1000 Brussel
