Memorandum Elia, transmissienetbeheerder

Memorandum Elia, transmissienetbeheerder 1. Wie zijn wij ? 2. De energiesector in transitie 3. D  e transitie, een uitdaging voor Elia Het productiepark in transitie Ontwikkeling van het net Beheer van het net Organisatie van de interne energiemarkt 4. Essentiële randvoorwaarden Mei 2014

02 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

1. Wie zijn wij ? Elia System Operator NV («Elia») is de beheerder van het Belgische transmissienet voor elektriciteit. De onderneming staat in voor de transmissie van elektriciteit van producenten naar distributienetbeheerders en grote industriële gebruikers. Verder heeft Elia ook de opdracht de nodige infrastructuur ter beschikking te stellen voor de invoer en de uitvoer van elektrische energie vanuit en naar de buurlanden. Elia bezit geheel het Belgische zeerhogespanningsnet (150 tot 380 kV) en nagenoeg 94% (eigendom en gebruiksrechten) van het Belgische hoogspanningsnet (30 tot 70 kV). Het Elia-net omvat 5.561 kilometer bovengrondse en 2.809 kilometer ondergrondse verbindingen. Het is een essentiële schakel tussen de elektriciteitsmarkten van Noord- en Zuid-Europa. Als gevolg van de recente investeringen in interconnectiecapaciteit met de buurlanden en de investeringen die op middellange termijn zijn gepland, heeft België één van de meest open en best geïnterconnecteerde netten van Europa. Elia heeft een invloedrijke positie binnen de groep van Europese netbeheerders door zijn participaties in de energiebeurzen APX en Powernext (via HGRT), in CASC en Coreso, en vooral door zijn overname van de Duitse netbeheerder 50Hertz Transmission in samenwerking met zijn financiële partner IFM. Deze participaties liggen in de lijn van de strategie van Elia om een zo optimaal mogelijke dienstverlening aan te bieden aan de ondernemingen en de gemeenschap in België en het energie- en klimaatbeleid te bevorderen door het groeiend aandeel hernieuwbare energie te integreren. Ook door de oprichting van Elia Grid International - een handelsfiliaal dat instaat voor het ontwikkelen van diensten en consulting op het vlak van EPC (Engineering, Procurement & Constructing) binnen het transmissienetbeheer - bundelen Elia en 50Hertz hun inspanningen.

LENGTE VAN HET HOOGSPANNINGSNET IN BELGIË Spanning (kV)

Elia 380

Ondergrondse kabels (km)

Bovengrondse lijnen (km)

Totaal (km)

2014

2014

2014

-

891

891

220

5

297

302

150

465

1.997

2.462

70

283

2.346

2.629

36

1.932

8

1.940

30

124

22

146

2.809

5.561

8.370

Totaal Elia

03 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

2. De energiesector in transitie 1 Richtlijn 2009/72, Reglement 713/2009 en 714/2009

De energiesector zit volop in transitie en belangrijke Europese, Belgische en regionale beleidsbeslissingen zijn bepalend voor de context waarbinnen deze transitie zich afspeelt. Ten eerste, is er het Derde Energiepakket 1 dat als doel de versterking van de interne elektriciteitsmarkt in de Europese Unie heeft. Deze interne elektriciteitsmarkt dient keuzevrijheid te bieden aan alle consumenten in de Europese Unie, zowel voor particulieren als voor ondernemingen, dient nieuwe mogelijkheden voor economische groei te creëren en de grensoverschrijdende handel te bevorderen en zo efficiëntieverbeteringen, concurrerende tarieven en een betere dienstverlening te bewerkstelligen, alsook bij te dragen tot de leverings- en voorzieningszekerheid en de duurzaamheid van de economie. Ten tweede, is er het Klimaat- en Energiepakket dat bepalend is voor de context waarbinnen de transitie zich afspeelt. Dit pakket omvat drie Europese doelstellingen die gerealiseerd dienen te worden tegen 2020: een reductie van broeikasgassen met 20% t.o.v. 1990, 20% hernieuwbare energie in de totale energiemix van de EU en het realiseren van 20% energie-efficiëntie. België moet tegen 2020 13% energie uit hernieuwbare bronnen in het eindverbruik van energie behalen. Dit vertaalt zich in een doelstelling van 20,9% hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsproductie. Het Klimaat- en Energiepakket heeft dus de basis gelegd voor de transitie naar een CO2-arme energieproductie.

MW

De twee bovenstaande pakketten worden verder gefaciliteerd door nieuwe beleids­ beslissingen zoals Verordening 347/2013 die de versnelling van de modernisering van de bestaande energie-infrastructuur en de bouw van nieuwe energietransportinfrastructuur beoogt door de erkenning van “projecten van algemeen belang”. Het 3de energiepakket omvat ook het opstellen van de netwerkcodes: deze codes moeten de harmonisatie, integratie en efficiëntie van één Europese elektriciteitsmarkt faciliteren. Naast deze Europese wetgevende initiatieven zijn er ook belangrijke Belgische en regionale beleidsbeslissingen. De wet houdende de geleidelijke uitstap uit kernenergie omvat de sluiting van de nucleaire centrales in België tegen 2025. In 2015 worden Doel 1 en 2 uit dienst genomen wat een daling in de productiecapaciteit van 866 MW impliceert. Om deze daling op te vangen en gelet op de verschillende sluitingen van conventionele productiecentrales werden extra maatregelen getroffen door de regering om de bevoorradingszekerheid in België te kunnen garanderen (”Plan Wathelet”). Hieronder valt de verlenging van de opening van Tihange 1 tot 2025, een aanbesteding voor 800 MW nieuwe gasgestookte elektriciteitscentrales, de ontwikkeling van strategische reserves, steun aan het versterken van de interconnecties. Daarnaast werd ook de steun aan de offshore windproductie herzien. Om de Europese doelstellingen te kunnen realiseren werden op het niveau van de gewesten ook belangrijke initiatieven genomen met betrekking tot de ondersteuning van hernieuwbare energie, ter promotie van het rationeel energieverbruik en ter versnelling van de vergunningsprocedures.

DOEL 1

DOEL 2

DOEL 3

TIHANGE 2

DOEL 4

TIHANGE 3

TIHANGE 1

433

433

1006

1008

1038

1046

962

15/02

01/12

01/10

01/02

01/07

01/09

01/10

2022

2023

2015

2025

04 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

Het productiepark in transitie

Ontwikkeling van het net

Beheer van het net

Organisatie van de interne energiemarkt

3. De transitie, een uitdaging voor Elia Het productiepark in transitie De transitie van de energiesector heeft een belangrijke impact op vier grote dimensies: de samenstelling van het productiepark, de netontwikkeling, het beheer van het net en tenslotte op de organisatie van de interne energiemarkt. Elia wordt in deze vier domeinen voor grote uitdagingen geplaatst. Om aan deze uitdagingen het hoofd te kunnen bieden en om Elia toe te laten haar rol als essentiële schakel in de elektriciteitsmarkt verder te kunnen opnemen, is er nood aan een langetermijnvisie die haar uitvoering vindt in een onderbouwd reglementair kader, de bepaling en prioritering van de nodige middelen en de ondersteuning van de overheid op alle niveaus.

CONTEXT De samenstelling van het productiepark wordt sterk beïnvloed door zowel het Klimaat- en Energiepakket als door nationale beleids­ beslissingen. De 2020-doelstellingen hebben de ontwikkeling van hernieuwbare energie sterk aangemoedigd door middel van ondersteuningsmechanismen. De toenemende productie van hernieuwbare energiebronnen heeft als gevolg dat de traditionele gascentrales minder draaiuren hebben (hernieuwbare energie staat vooraan in de meritorder) en hun rentabiliteit in het gedrang komt. Dit, en ook een veroudering van het bestaande productiepark, leidt vandaag tot de effectieve sluiting van verschillende gascentrales alsook tot de aankondiging van nieuwe sluitingen voor de toekomst. Deze evolutie in combinatie met de nucleaire uitstap brengt een grote uitdaging mee op het gebied van de bevoorradingszekerheid. Hoewel Elia niet verantwoordelijk is voor het bestaan van een productiepark dat gedimensioneerd is om de afname in alle omstandig­ heden te dekken, kunnen de voormelde problemen inzake bevoorradingszekerheid een belangrijke impact hebben op de taken

van Elia. In dat kader werd Elia reeds de bijkomende taak toegewezen om de strategische reserves te beheren. Elia voerde een analyse uit in het kader van de ontwikkeling van strategische reserves, die een inschatting maakt van de reductie van de geïnstalleerde productiecapaciteit en die gebaseerd is op de nucleaire uitstap en de aangekondigde tijdelijke en definitieve sluitingen van verschillende centrales. Volgens de schattingen zal tussen 2014 en 2016/2017 de geïnstalleerde capaciteit dalen met 3.100 MW: een reductie van meer dan 25% (zie onderstaande grafiek). De analyse die o.a. rekening houdt met een maximale benutting van de beschikbare interconnectiecapaciteit, toonde de noodzaak aan om te beschikken over een bepaald volume strategische reserves voor de komende winters. Door de Staatssecretaris werd, na voorstel van Elia, een volume van 800 MW aan strategische reserves langs productieen vraagzijde vastgesteld dat door Elia wordt aanbesteed.

05 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

De totaal geïnstalleerde capaciteit van de centrale productie-eenheden (fossiel en nucleair) met een minimum- en maximumgrens vermits een aantal eenheden tijdens de beschouwde periode buiten dienst gaan.

15000 MW

12000

9000

Bovenstaande analyse werd echter gemaakt vóór de aankondiging van het (tijdelijk?) buiten dienst stellen van de nucleaire centrales Doel 3 en Tihange 2 wegens technische bezorgdheden. Volgens nieuwe analyses zal, ondanks een maximale benutting van de beschikbare MIN interconnectiecapaciteit, van de flexibele productie en de strategische reserves, de MAX bevoorradingszekerheid problematisch worden tijdens de winter van 2014/2015 en de volgende winters indien deze centrales niet terug in werking gesteld worden.

6000

3000 0 JANUARY 2014

■ Max ■ Min

2014/2015

2015/2016

2016/2017

Immers, de andere door de federale regering genomen maatregelen, zoals de aanbesteding voor 800 MW nieuwe gasgestookte centrales, en de versterking van de interconnecties kunnen niet op korte termijn de beoogde resultaten geven.

Hoewel de elektriciteitsmarkt een Europees gegeven is, en de Europese netbeheerders grensoverschrijdende coördinatieorganen opgezet hebben om het evenwicht op de Europese netten te bewaken, blijft Elia afhankelijk van het nationale productiepark, dat evolueert maar zonder Europese coördinatie. De lidstaten hebben nog steeds de volledige autonomie om hun eigen energiemix te bepalen en te voorzien in hun eigen bevoorradingszekerheid. Deze paradox moet zo spoedig mogelijk opgelost worden. De uitdaging bestaat erin om een Europese bevoorradingszekerheid te waarborgen waarbij de maatregelen van de verschillende lidstaten op elkaar afgestemd worden en zo weinig mogelijk invloed hebben op de werking van de Europese markt.  

06 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

Maatregelen Gelet op de dreigende bevoorradingsproblemen voor de winter van 2014/2015 en de volgende winters, is het 5 voor twaalf. Elia vraagt om op korte termijn: • te waken over een correcte uitvoering van de maatregelen geno-

men door de regering om de bevoorradings­zekerheid te garanderen. • een evaluatie van de maatregelen uit te voeren waarbij de uitdienstname van Doel 3 en Tihange 2 in rekening wordt gebracht. Indien blijkt uit de evaluatie dat de maatregelen niet volstaan om de bevoorradings­zekerheid te garanderen dienen de maatregelen aangepast te worden: - voorzien van een bijkomend volume aan strategische reserves ­(productie- en afname), - het herevalueren van de lopende aanbestedingsprocedure voor nieuw productiecapaciteit zowel m.b.t. volume als m.b.t. voorwaarden voor ­deelname om een maximaal volume te kunnen contracteren. • het nemen van maatregelen om de uitdienstname van bestaande conventionele productie-eenheden die nog niet op het einde van hun levensduur zijn, te vermijden. • het voortouw nemen in besprekingen met de buurlanden om de maatregelen inzake bevoorradingszekerheid van de verschillende landen beter op elkaar af te stemmen rekening houdend met de energiemix.

07 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

Het productiepark in transitie

Ontwikkeling van het net

Beheer van het net

Organisatie van de interne energiemarkt

Ontwikkeling van het net CONTEXT Om de interne energiemarkt tot stand te brengen, hernieuwbare energie te integreren en de bevoorradingszekerheid te garanderen is de verdere ontwikkeling van het transmissienet van essentieel belang. Allereerst dienen de interconnecties met buurlanden verder gerealiseerd te worden. Deze vormen een essentiële schakel in de bevoorradingszekerheid en om de marktwerkwerking te bevorderen. Naast interconnecties zijn er ook de netversterkingen die plaatsvinden om de voortdurend toenemende decentrale en hernieuwbare productie aan te sluiten maar ook om te voldoen aan de noden van de verbruikers. Tenslotte dienen er ook belangrijke vervangingsinvesteringen te gebeuren omwille van het ouder wordende net. De door Elia voorziene investeringen op een spanningsniveau vanaf 70kV worden opgenomen in een nieuw federaal ontwikkelingsplan 2015 - 2025, goed te keuren door de toekomstige minister van energie. De andere investeringen worden opgenomen in de regio­ nale investeringsplannen. De goedgekeurde investeringsplannen vormen een belangrijke input voor de tarieven die door de CREG zullen goedgekeurd worden voor de periode

2016 – 2019. Aan de hand van deze vooruitzichten becijferde Elia dat voor het komende decennium haar investeringsbehoefte meer dan 2 miljard euro bedraagt. Elia wordt, net als andere Europese trans­ missienetbeheerders, geconfronteerd met een groeiende vraag naar aansluitingen voor bv. onshore windparken en WKK-installaties in geografische gebieden waar het net niet over voldoende capaciteit beschikt om een veilige werking van het net te garanderen. Een netuitbreiding in deze gebieden vergt veel tijd en duurt meestal langer dan de realisatie van de productie-eenheid. Daarom is het belangrijk om in overleg met de overheden beredeneerde keuzes te maken over de optimale ontwikkeling van het net alsook over de optimale locatie voor de aansluiting van deze nieuwe (decentrale) productiecapaciteit. Naast netversterking moet er ook voldoende aandacht besteed worden aan het flexibel toegang geven aan de productie-installaties. Elia voert verder ook een proactief investeringsbeleid om de netcapaciteit van het transmissienet te verhogen in de geografische zones waar zich met een hoge waarschijnlijkheid een sterke groei van hernieuwbare energieproductie zal voordoen.

Zowel de realisatie van interconnecties, netversterkingen, aansluiting van decentrale productie en het uitvoeren van vervangingen zijn cruciaal omwille van diverse redenen: de economische ontwikkeling van die regio, de integratie van decentrale productie, de realisatie van een interne energiemarkt, het garanderen van de bevoorradingszekerheid, het verhogen van het welzijn, in het bijzonder op milieuvlak, enz. Ondanks het duidelijk maatschappelijk belang en de kwalificatie van projecten als “project van algemeen belang” (PCI)* door de Europese Commissie, is de realisatie ervan afhankelijk van de “public acceptance”, het feit of vergunningen snel afgeleverd worden en of er gerechtelijke procedures aangespannen worden door openbare besturen of burgers. Onderstaande Elia-projecten illustreren deze problematiek.

*PCI: Project of Common Interest. door het dragen van een PCI- label zullen de projecten een snellere en efficiëntere vergunningverleningsprocedures en verbeterde regelgevende behandeling ondervinden.

08 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

 tevin-project: aanvang van het project voor onbepaalde termijn ver➊ S

Netherlands

Zandvilet Maasbracht Eeklo Lint

Mercator Bruegel Avelgem

➋

Meerhout

Verbrande Brug Drogenbos

Lixhe

➌ Brume

Courcelles Avelin

➍

Gramme Monceau

Achene

Germany

France

➎

Chooz Luxembourg

Lonny Aubange

Schiffelange

Legende Power station

Planning procedure

HV-station 380 kV

Being studied

Other companies

Line 380 kV Other companies 380 / 220 kV

 380 kV to the coast ➊ Extension Windparks + Zeebrugge (Stevin)  Offshore Grid ➋ Belgian  connection UK (Nemo) ➌ HVDC  einforcement 380 kV Antwerp ➍ R

➎ Interconnection HVDC Belgium-Germany (Alegro)  East loop (wind ➏ Reinforcement power – decentralized power units)

➏

traagd wegens hangende procedures voor de Raad van State. Dit project is noodzakelijk voor de aansluiting van de offshore windmolenparken, de interconnectie met het VK en de economische ontwikkeling van de zeehavens en kuststreek. B  elgian Offshore Grid (PCI)*: voorziet, in samenwerking met de offshore producenten, de aanleg van een net in zee om op een efficiënte wijze de verschillende voorziene windmolenparken te kunnen aansluiten. Ook dit project is voor onbeperkte tijd uitgesteld gelet op de onzekerheid rond het Stevin-project en de reglementaire onzekerheid hieraangaande. N  emo-project (PCI)*: de eerste interconnectie met het VK zou voor onbepaalde tijd vertraging kunnen oplopen gelet op de onzekerheid van het Stevin-project. Dit project is essentieel voor de bevoorradingszekerheid en de éénmaking van de markt. B  rabo: na een arrest van de Raad van State in 2012 dat het GRUP vernietigde, werd het project opnieuw opgestart en zou het moeten gerealiseerd worden tegen 2018. Het project is nodig voor de interconnectie met Nederland en de afname in de Antwerpse haven. A  legro (PCI)*: opgestart in 2012 en zou tegen 2019 gerealiseerd moeten worden. De eerste interconnectie met Duitsland is noodzakelijk voor de bevoorradingszekerheid, de integratie van hernieuwbare energiebronnen en de éénmaking van de markt. Versterking van de Oostlus: de vergunningen voor dit project werden afgeleverd maar aangevochten door de betrokken gemeenten. Dit project is noodzakelijk voor de integratie van de decentrale productie in de regio Butgenbach-Amel.

Tenslotte investeert Elia ook heel wat middelen in het onderzoek naar en de ontwikkeling van nieuwe technologieën die toelaten om de nodige net­ investeringen uit te voeren met beperking van de impact op de omgeving, om haar net optimaal te beheren (zoals hogetemperatuursgeleiders, compacte mastarmen, temperatuursbewaking van de lijnen in real time, etc.) en om haar net steeds “smarter” te maken (HVDC-technologie, integratie van hernieuwbare, etc.).

port area (Brabo) *PCI: Project of Common Interest. Zie p. 7.

09 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

Maatregelen Om de ontwikkeling van het net met meer hernieuwbare en decentrale productie op een vlotte en kostenefficiënte manier te laten gebeuren, vraagt Elia: • de verduidelijking van de Belgische energiemix om enerzijds de bevoorradingszekerheid te garanderen en anderzijds de netbeheerder toe te laten de noodzakelijke ontwikkelingen van het trans­ missienet te plannen en de nodige versterkingswerken uit te voeren. De concrete vertaling van de Europese doelstellingen betreffende elektriciteitsproductie op basis van hernieuwbare energiebronnen via het Nationaal Allocatieplan is belangrijk bij de verduidelijking van de mix en heeft ook consequenties voor de voorbereiding van het ontwikkelingsplan 2015-2025. • dat er bij het bepalen van de locatie voor toekomstige aansluitingen rekening gehouden wordt met de beschikbare netcapaciteit om een optimaal gebruik van de bestaande infrastructuur te garanderen en de kosten voor het net te beperken, wat in het belang van iedereen is. Flexibele toegang moet een deel van de oplossing vormen voor aansluiting in geval van beperkte netcapaciteit en om investeringen te voorkomen die minder noodzakelijk zijn. • het geven van de nodige ondersteuning voor het voeren van een proactief investeringsbeleid dat in nauw overleg plaatsheeft met overheden, toezichthouders, eindgebruikers, marktspelers en in het bijzonder met de netbeheerder. Door samenwerking en coördinatie kunnen de juiste federale en regionale maatregelen getroffen worden.

Om de noodzakelijke investeringen snel te kunnen realiseren vraagt Elia: • een coherente en effectieve samenwerking met de overheids­ instanties om in samenspraak de prioritaire investeringsprojecten te bepalen: aansluiting van de offshore elektriciteitsproductie, ontwikkeling van de interconnecties met de buurlanden (Nemo, Alegro, Brabo), onthaalcapaciteit te ontwikkelen voor hernieuwbare energie... • de opname van verantwoordelijkheid door lokale, regionale en federale besturen in het proactief communiceren over de energie­ transitie en het verdedigen van het belang van de noodzakelijke investeringen waarover een consensus bestaat zodat afgeleverde vergunningen niet langer worden betwist door openbare besturen. • het ondersteunen door de betrokken overheden van de initiatieven die Elia neemt om de algemene aanvaarding door het publiek te bevorderen. • een echte “one stop shop” (voor vergunningen) met een volledige integratie van de bestaande vergunningsprocedures m.b.t. stedenbouw, milieu en energie op federaal en regionaal niveau voor elektriciteitstransmissie-infrastructuur. • het vermijden van meervoudige milieustudies en openbare onder­zoeken op regionaal en federaal niveau met eenzelfde of gelijkaardig voorwerp, om verwarring bij de burger en lange doorlooptijden te vermijden. Om de netuitbouw en het beheer efficiënt en met de beste technologieën te laten gebeuren vraagt Elia: • de stimulering en ondersteuning van de investeringen in het onderzoek dat nodig is voor de ontwikkeling van nieuwe technologieën en de verdere “verslimming” van het transmissienet.

wind onshore run of river 10 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

Het productiepark in transitie

Ontwikkeling van het net

Beheer van het net

Organisatie van de interne energiemarkt

Beheer van het net CONTEXT Elektriciteit kan niet in grote hoeveelheden worden opgeslagen. Ze moet geproduceerd worden op hetzelfde ogenblik dat de verbruiks­behoefte zich voordoet. De netbeheerder heeft als opdracht om continu toe te zien op het evenwicht tussen de productie en het verbruik. Dit is een voorwaarde voor de goede werking van het net en de kwaliteit van de bevoorrading.

1200

0

0 2013

Elia steunt de doelstelling om een verhoging van het aandeel van hernieuwbare energie mogelijk te maken en erkent de noodzaak van steunmechanismen voor technologieën die nog niet matuur zijn. De huidige mecha-

Naast de integratie van hernieuwbare energie vormen andere veranderingen in het productiepark, in het bijzonder de effectieve en aangekondigde sluiting van gascentrales, ook een uitdaging voor het netbeheer. Dit type centrale heeft immers nog steeds een groot aandeel in de levering van de diensten voor het permanent bewaren van het evenwicht in het elektriciteitsnet (ondersteunende diensten) en indien deze diensten in aanbod verminderen zal dit een impact hebben op een competitieve werking van de markt van de ondersteunende diensten. Elia stelt alles in het werk om de goede werking van het net te garanderen en de veranderingen in de markt van de ondersteunende diensten op te vangen. Elia ondernam al innovatieve initiatieven ter diversificatie van bronnen (WKK, hydro, wind, etc.) en leveranciers (vraagzijdebeheer vanuit transmissie- en distributienetten) die ondersteunende diensten leveren en dit binnen de technische limieten van het elektriciteitsnet.

Evolutie HEB* (MW) 12000 10334

10783

10000 7753

8000

8202

8651

7104 6496

6000

5784

4000 2000 0

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Totaal HEB* 2013: 5800 MW

0

1000

8000

6000

4000

2000

Door het Klimaat- en Energiepakket wordt het netbeheer voor nieuwe uitdagingen gesteld. De geïnstalleerde capaciteit aan hernieuwbare energiebronnen alsook de productie zijn de afgelopen jaren sterk toegenomen. En ook de komende jaren zal hernieuwbare energie een belangrijke rol spelen. Het is dan ook een uitdaging om de hernieuwbare energiebronnen te integreren in de energiemarkt doordat de productie moeilijker te voorspellen is, een intermitterend karakter heeft en ondersteund wordt door subsidiemechanismen die marktverstorend kunnen werken.

nismen en de daardoor gegeven signalen verhinderen echter dat de betrokken marktpartijen volledige verantwoordelijkheid nemen voor het evenwicht tussen injectie en afname in hun eigen portefeuille.

21% 2% 48% 19% 10%

*HEB: Hernieuwbare energiebronnen

■ ■ ■ ■ ■

Biomass Solar Wind offshore Wind onshore Run of river

2020

2014

11 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

Maatregelen Om het net op een zo efficiënt mogelijke manier uit te baten, vraagt Elia de herziening van een aantal modaliteiten van de steunmechanismen zonder dat deze leiden tot een aantasting van het algemeen niveau van de benodigde steun. In het bijzonder vraagt Elia: • de harmonisatie van de steunmechanismen op regionaal en federaal niveau alsook de harmonisatie van de hieraan gerelateerde maatregelen en regels. • de aanpassing van toekomstige steunmechanismen op een dergelijke wijze zodat de huidige koppeling van de steun aan de geproduceerde elektriciteit wordt weggewerkt en een volledige integratie van hernieuwbare energiebronnen in de markten tot stand komt. • voor de bestaande steunmechanismen, indien nodig, aanpassingen door te voeren om een betere marktintegratie te bereiken en dit met respect voor de aangegane verbintenissen. • dat bij het aanpassen van deze steunmechanismen de Europese richtsnoeren (Guidelines on Sate Aid for environmental protection and energy 2015-2020) gehanteerd worden als belangrijke leidraad. • dat de financiering en administratieve behandeling van deze mechanismen losgekoppeld worden van de taken die Elia als netbeheerder heeft.

Om de goede werking van het net te garanderen en de veranderingen in de markt van ondersteunende diensten op te vangen, vraagt Elia: • adequate middelen te voorzien om de ondersteunende diensten te kunnen contracteren. • de nodige vrijheidsgraden voor de ontwikkeling van de markt van ondersteunde diensten alsook de ondersteuning bij de ontwikkeling hiervan. • het wettelijke en regulatoire kader te voorzien voor de ontwikkeling van vraagzijdebeheer. • de ontwikkeling van maatregelen om een productiepark te garanderen dat aan de noden voldoet en over de nodige flexibiliteit beschikt en waarover de netbeheerder kan beschikken om zijn taken uit te oefenen. Deze maatregelen dienen zo ruim mogelijk te worden bekeken inclusief de mogelijkheid voor Elia om over eigen middelen zoals opslag te beschikken.

12 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

Het productiepark in transitie

Ontwikkeling van het net

Beheer van het net

Organisatie van de interne energiemarkt

Organisatie van de interne energiemarkt CONTEXT Voor de realisatie van de interne energiemarkt werden reeds grote stappen voorwaarts genomen. Na de trilaterale marktkoppeling werkte Elia samen met andere transmissienetbeheerders en elektriciteitsbeurzen aan de ontwikkeling van de Centraal-West-Europese markt. Een volgende stap in het integratieproces was de invoering van een day-aheadmarktkoppeling in Noordwest-Europa (NWE). Tenslotte was er zeer recent de koppeling van de NWE-markt met de SWE-markt (South Western Europa) wat leidde tot de creatie van één West-Europese markt. Deze projecten hebben bijgedragen aan het feit dat de Belgische groothandelsmarkt voor elektriciteit vandaag niet langer een nationaal gegeven is en elektriciteitsprijzen niet langer nationaal bepaald worden. Elia werkt vandaag ook actief mee aan projecten voor de intradaymarkten om de liquiditeit ten gunste van de marktspelers te laten toenemen. Deze initiatieven worden mogelijk gemaakt dankzij de intensieve coöperatie tussen de transmissienetbeheerders en de elektriciteitsbeurzen die actief zijn in deze regio’s.

1 CWE-markt bestaat uit Nederland, Luxemburg, België, Frankrijk en Duitsland 2 NWE-markt bestaat uit CWE-landen, Groot-Brittannië, Noorwegen, Zweden, Finland, Denemarken en Oostenrijk

De beurzen voor elektriciteit in ons land en in de buurlanden zijn niet-gereguleerde entiteiten die, door samenwerking in een specifiek Europees kader, een centrale rol spelen bij het tot stand komen van de interne markt voor elektriciteit. Een eenzijdige wijziging van dit regulatoir kader zou nadelig kunnen zijn voor deze ontwikkelingen. Voor Elia blijft de uitdaging erin bestaan om een doorgedreven marktintegratie na te streven om zo efficiëntieverbeteringen te realiseren, concurrentie te bevorderen en bij te dragen tot de leverings- en bevoorradingszekerheid.

Partners  • 13 transmissienetbeheerders • 4 energiebeurzen Koppeling CWE regio Groot-Brittannië en de Scandinavische regio

13 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

Maatregelen De realisatie van de interne energiemarkt vormt een aanzienlijke uitdaging en daarom vraagt Elia: • adequate middelen om de voortrekkersrol die Elia reeds gespeeld heeft te kunnen behouden en dus alles in het werk te stellen om de marktintegratie te faciliteren. • bij eventuele wijziging van het regulatoir kader van de elektriciteitsbeurs Belpex, hierover met de buurlanden te overleggen of, indien dit niet mogelijk is, hierbij rekening te houden met het businessmodel van deze activiteit in de buurlanden. • een vruchtbare samenwerking met de Belgische autoriteiten om de Europese bepalingen van de netwerkcodes zo adequaat mogelijk en op een coherente manier om te zetten in nationale wetgeving, zodat de transmissienetbeheerder de taken die door deze regelgeving werden toegewezen, kan uitvoeren. • om de werkzaamheden in het kader van de verdere integratie van de markten (marktkoppeling, ontwikkeling van de intraday­markten,...) en de realisatie van het Europese marktmodel te steunen en voldoende flexibiliteit te voorzien in de Belgische reglementaire bepalingen. • een wetgevend en regulatoir kader dat overeenstemt met de ­Europese ontwikkelingen.

14 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

4. Essentiële randvoorwaarden Het is duidelijk dat de transitie de nodige veranderingen met zich meebrengt die Elia, als netbeheerder, voor nieuwe uitdagingen stelt op het niveau van netontwikkeling en –beheer, de marktintegratie maar ook op het gebied van het faciliteren van de bevoorradingszekerheid. Om op de opgesomde uitdagingen een antwoord te bieden zijn er bepaalde randvoorwaarden essentieel. ONDERBOUWD EN STABIEL REGELGEVEND KADER Bijzondere aandacht moet worden besteed aan de creatie van een onderbouwd en stabiel regelgevend kader waarbinnen Elia haar activiteiten duidelijk kan ontwikkelen. Bij de ontwikkeling van dit kader dient Elia voldoende geraadpleegd te worden voor de aspecten van de wetgeving die de transmissienetbeheerder aanbelangen. Recente veranderingen in het wettelijk kader voor de ontwikkeling van het Belgian Offshore Grid hebben verregaande gevolgen voor Elia en haar partners. De aanleg van dit net in de Noordzee is echter noodzakelijk om op een efficiënte wijze de verschillende voorziene windmolenparken te kunnen aansluiten en vormt een belangrijke bouwsteen voor de toekomstige realisatie van een North Sea Grid. Elia vraagt dan ook de vaststelling van een sluitend wettelijk kader dat de realisatie van het Belgian Offshore Grid, dat bovendien een project van algemeen belang is, verzekert. Het regulatoir en wettelijk kader dient rekening te houden met de risico’s die de verbruikers en netbeheerders lopen op het gebied van de investeringen in netinfrastructuur doordat aangekondigde projecten die netversterkingen vereisen niet worden uitgevoerd (stranded costs). Om een stabiel regelgevend kader te bewaren vraagt Elia ook om de gemeenschappelijke tariefstructuren en contracten te handhaven voor alle gebruikers van het Elia-net, en wel in het belang van deze gebruikers: deze beschikken immers vaak over verschillende verbruiksplaatsen in verschillende gewesten of deze zijn aangesloten op verschillende spanningsniveaus.

Diverse gemeenten heffen belastingen op masten die disproportioneel zijn en de transmissienettarieven aanzienlijk kunnen doen stijgen (de totale kost kan tot +/- 40 mio € per jaar oplopen indien op alle Elia-masten in België een dergelijke belasting wordt geheven). Deze handelswijze legt een hypotheek op de ontwikkeling van het net alsook op de betaalbaarheid ervan. Elia vraagt dan ook om met de bevoegde instanties hierover overleg te voeren en te werken aan een oplossing. ADEQUATE MIDDELEN Volgens de vergelijking opgesteld door ENTSO-E (European Network of Transmission System Operators for Electricity) zijn de Elia-tarieven bij de laagste van Europa. Volgens de informatie die de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG) gepubliceerd heeft, ligt het aandeel van de transmissietarieven in de factuur van de huishoudelijke verbruikers op dit ogenblik ongeveer tussen 3 en 6 %. Elia stelt alles in het werk om ook in de toekomst competitieve tarieven te verzekeren. Het takenpakket van Elia is de afgelopen jaren echter sterk in omvang toegenomen en beperkt zich niet meer tot alleen het onderhoud, de ontwikkeling en de uitbating van het net. Elia heeft de rol van marktfacilitator ter harte genomen en neemt de lead in verschillende marktintegratieprojecten, doet aan onderzoek en ontwikkeling, zoekt proactief naar oplossingen om HEB in de markt te integreren, werkt ambitieuze maatregelen uit om de bevoorradingszekerheid te ondersteunen, ontwikkelt innovatieve producten om vraagsturing te promoten,... Al deze activiteiten vergen menselijk kapitaal maar ook financiële middelen. In het kader van de komende tarifaire periode moet verzekerd worden dat Elia ertoe aangezet wordt om de uitdagingen aan te gaan en dat Elia op de markt de nodige middelen kan vinden om de investeringen te financieren.

15 • M E M O R A N D U M 2 0 1 4

Componenten van de transmissienettarieven in €/MWh (ENTSO-E, 2013)

  EEN GESCHIKTE TARIEFSTRUCTUUR Een derde essentiële randvoorwaarde is het opstellen van een geschikte tariefstructuur die rekening houdt met de stijging van het aantal decentrale productie-eenheden. Dit leidt immers tot investeringen in het net die niet gepaard gaan met een verhoogde consumptie maar met een vermindering van de afgenomen energie van het net, in het bijzonder het transmissienet. De tarieven worden momenteel per eenheid volume bepaald en het stijgende aantal decentrale productie­ eenheden heeft dan ook een aanzienlijke invloed op de financiering van de tarieven en de openbare dienstverplichtingen die door de overheid aan Elia worden opgelegd.

35

OTHER

30

LOSSES

25

SYSTEM S

20

INFRASTRUC

15

10

5

0

AT BE BH BG HR CZ DK EE FI FR DE GB GR HU IE IT LV LT LU MK NL NI NO PL PT RO RS SK SI ES SE CH

■ ■ ■ ■

Andere regulatoire lasten Verliezen Systeemdiensten Infrastructuur

Een geschikte tariefstructuur dient ook het cascadeprincipe te behouden waarbij de transmissienetkosten worden gerecupereerd via de distributienetbeheerders die op hun beurt kosten recupereren via de leveranciers, die ten slotte de kosten doorfactureren naar de eindklant.

www.elia.be

An Elia Group Company Contact Elia Keizerslaan 20 1000 Brussel - België T +32 (0)2 546 70 11 [email protected] Colofon Concept en eindredactie: Elia, departement Communicatie Grafische vormgeving: www.witvrouwen.be Verantwoordelijke uitgever: Ilse Tant Mei 2014