Memorandum cultuur van de stedelijke cultuurraad Antwerpen In aanloop van de gemeenteraadsverkiezingen op 14 oktober wenst de stedelijke cultuurraad Antwerpen een aantal prioritaire bezorgdheden en verzuchtingen over te maken aan de politieke partijen. Ter inspiratie voor het nieuwe bestuursakkoord formuleert de stedelijke cultuurraad Antwerpen rond 7 thema’s aanbevelingen voor het cultuurbeleid van de komende 6 jaar. Dit memorandum is het sluitstuk van een denkproces van de adviesgroepen cultuur, bibliotheken, kunsten, musea en erfgoed dat bekrachtigd werd door het bestuur op 6 december 2012. De uitgebreide verslagen en adviesnota’s van deze adviesgroepen vind je gebundeld als bijlage. We hopen dat via dit memorandum de stedelijke cultuurraad Antwerpen een positieve bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van een dynamisch stedelijk cultuurbeleid in de volgende legislatuur. De stedelijke cultuurraad Antwerpen pleit voor aandacht rond volgende 7 aandachtspunten: 1. subsidies 2. centre of excellence 3. toegankelijkheid 4. infrastructuur en publieke ruimte 5. creatie en aanbod 6. samenwerkingscharter 7. duurzaamheid
1. Subsidies Beschrijving van de huidige situatie: Willekeurig toekennen van subsidies We merken vandaag dat de toekenning van subsidies er in de verschillende districten anders aan toe gaat. Wie al dan niet subsidies krijgt toegekend is soms weinig gestructureerd. Sommige districten kennen voor bepaalde types van aanvragen wel subsidies toe terwijl andere dat niet doen. Het blijft nog vaak een ons kent ons verhaal waarbij verenigingen die de juiste personen kennen wel in de subsidiekoek delen en anderen niet. De cultuurraden missen vaak ook belangrijke informatie en tools om op een degelijke manier subsidies toe te kennen. De overkoepelende cultuurraad Antwerpen wil daarom graag een overzicht van de toegekende subsidies. Zo kan ze analyseren hoe de subsidiestromen lopen naar de verschillende culturele takken om, indien nodig, bij te sturen in het toekennen van subsidies. Door het bos de bomen Veel verenigingen zien door het bos de bomen niet meer in het subsidielandschap. Ze weten niet of zij in aanmerking voor bepaalde subsidies en waar ze kunnen aankloppen met hun vraag naar steun. Daarom pleiten we voor een subsidiezoeker voor cultuur. Aan de hand van het beantwoorden van vragen kan een vereniging on-line te weten komen voor welke subsidie ze al dan niet in aanmerking komt. Op het einde
van de vragenlijst krijgt de invuller meteen het juiste aanvraagformulier. Mensen die niet on-line kunnen werken of vast zitten met het beantwoorden van vragen kunnen hulp in roepen van de cultuurantenne. Individuele kunstenaars vallen uit de boot De stedelijk cultuurraad stelt vast dat het huidige subsidiebeleid voor cultuurmakers te weinig aandacht heeft voor de financiële ondersteuning van individuele kunstenaars. Op dit ogenblik worden enkel vzw’s en feitelijke verenigingen ondersteund. Daar er zich heel wat kunstenaars individueel ontwikkelen, lijkt het opportuun om het subsidiebeleid ook meer op hen af te stemmen. Verenigingen kunnen niet op werkingsubsidies rekenen De stad Antwerpen ondersteunt projectmatig via allerlei subsidiekanalen in diverse beleidsdomeinen. Verenigingen kunnen echter bijna nergens terecht voor algemene werkingsmiddelen, zoals in veel andere gemeenten en steden wel. Deze bezorgdheid leeft bij vele verenigingen en komt duidelijk naar voor bij diverse bevragingen. Het ontbreken van werkingssubsidies is een groot hiaat in de ondersteuningsmaatregelen vanuit de stad. We pleiten ervoor om een werkingssubsidie in te voeren. Aan deze werkingssubsidie kunnen enkele criteria gekoppeld worden zoals 3 keer per jaar aanwezig zijn op de algemene vergadering van de cultuurraad en een engagement voor een langere periode aangaan (vb een volle bestuursperiode). De projectsubsidies zijn te specifiek De reglementen voor projectsubsidies zijn te specifiek gericht op doelgroepen waardoor heel wat initiatieven van verenigingen die voor het doorsnee publiek werken niet in aanmerking komen voor financiële ondersteuning. Hier zit een lacune in het subsidiebeleid. Te kort aan informatie en competentie voor fondsenwerving Heel wat organisaties en hun initiatieven komen potentieel in aanmerking voor sponsoring, beurzen, stichtingen, prijzen, subsidies van andere overheden, … Informatie hierover geraakt niet of onvoldoende tot bij de cultuursector. Het indienen van dossiers, het onderhouden van contacten … vraagt heel wat competentie en tijd. Voor vele vrijwilligers, kunstenaars en verenigingen is dit niet evident, daardoor lopen zij heel wat extra inkomsten mis. Lijsten met bedrijven die graag de cultuursector willen sponseren bestaan. Het zou goed zijn dat naast het toekennen van subsidies deze lijsten worden meegegeven met verenigingen die steun aanvragen. Zo hoeven zij zich niet steeds te wenden tot de subsidies maar kunnen zij ook elders inkomsten vinden. Daarom pleit de stedelijke cultuurraad Antwerpen voor: 1 Eenduidige toekenning van subsidies 2 Overzicht van toegekende subsidies 3 Een subsidiezoeker voor cultuur 4 Subsidies voor individuele kunstenaars 5 Werkingsubsidies voor verenigingen 6 Haalbare projectsubsidies voor verenigingen 7 Info over Sponsoring – alternatieve inkomsten
2. Centre of excellence
Beschrijving van de huidige situatie: Twee op de drie mensen is actief of passief gemotiveerd en enthousiast bezig met amateur-, semiprofessionele of professionele kunsten in verschillende disciplines. Al deze mensen en verenigingen zorgen voor een warme en sociale samenleving. De stad Antwerpen moet deze mensen en verenigingen meer omarmen en ondersteunen. De (amateur-)kunstenaars moeten meer zichtbaar gemaakt worden. De stad heeft de taak hen degelijk te ondersteunen. Kunstenaars en verenigingen hebben nood aan verschillende vormen van ondersteuning: financieel, logistiek, materieel, netwerk … De cultuurantennes kunnen deze ondersteuning niet ten volle bieden om twee voorname redenen: Het zijn generalisten die inhoudelijke geen ondersteuning kunnen bieden rond specifieke domeinen zoals beeldende kunst, muziek, theater, internationalisering, … De cultuurantennes zijn gebonden aan hun district waardoor districtsoverschrijdende initiatieven vaak uit de boot vallen. Wij stellen voor om voor de verschillende disciplines zoals Muziek, Beeldende Kunsten, Dans en Theater, … een professionele organisatie aan te duiden (via een selectie door peer’s/beleid). De opdracht van deze Centres of excellence (CofE) is : Het fungeren als informatieloket, het bemiddelen voor en eventueel ondersteunen van kunstenaars en (amateurs)-verenigingen op het gebied van : logistieke ondersteuning, materiële ondersteuning, internationalisering,… In een latere fase kan coaching een onderdeel worden. Deze Centres of excellence kunnen op die manier ook het amateursveld dichter bij het professionele veld brengen. Daarom pleit de stedelijke cultuurraad Antwerpen voor: 10 Het oprichten van Centres of excellence 11 Betere samenwerking tussen professionelen en amateurs Aanvullend Betere samenwerking tussen de adviesraden cultuur De besturen van de adviesraden cultuur van elk district zouden een extra agendapunt kunnen inlassen bij vergaderingen. Tijdens dit agendapunt kan elke raad autonoom beslissen welke info uit de vergadering een districtsoverschrijdend karakter heeft. Deze punten worden dan gedeeld met de cultuurraden uit andere districten. Hierdoor kan overzichtelijk informatie worden uitgewisseld. De leden van de verschillende raden hoeven immers enkel de extra agendapunten te lezen om relevante info uit de negen districten te vinden. Daarnaast worden de raden bewust gemaakt van elkaars werking wat een eerste stap kan zijn naar meer samenwerking en het doorbreken van de geïsoleerde werking van de negen cultuurraden. Samenwerking met andere overlegplatvormen en professionele koepels
De Overkoepelende cultuurraad Antwerpen wenst een adviesorgaan te zijn over het cultuurbeleid voor de stad. We willen dit zo grondig en globaal mogelijk doen. We geloven dat het voor de stad en haar bewoners beter zouden zijn als we de handen in elkaar kunnen slaan en samen nadenken over het cultuurbeleid. Daarom pleit de stedelijke cultuurraad Antwerpen voor 12 Betere samenwerking tussen de adviesraden cultuur 13 Samenwerking met andere overlegplatvormen en professionele koepels
3. Toegankelijkheid Beschrijving van de huidige situatie: De stad Antwerpen heeft vandaag meer dan 500.000 inwoners. Een diverse mix van mensen woont, werkt en ontspant in onze stad. Mensen met eigen voorkeuren, behoeftes en noden. ’t Stad is van iedereen en cultuur is (een recht) van iedereen. Het cultuurbeleid van de stad zou dit moeten weerspiegelen. Dit gebeurde o.a. toen in het voorjaar van 2011 de A-kaart werd geïntroduceerd. Een cultuurkaart voor elke Antwerpenaar die tevens een sociale kaart is waarmee mensen die er nood aan hebben kunnen genieten van kortingen. We merken echter dat het sociale karakter van de A-kaart en de communicatie erover geen evidentie is. De werkgroep cultuur werkte vanuit deze vaststelling een adviesnota uit die terug te vinden is in bijlagen. De communicatie naar specifieke doelgroepen kan in veel gevallen een stuk beter. We merken ook dat de mentale toegankelijkheid van het culturele aanbod van de stad niet erg hoog is. Het publiek in de culturele centra en op evenementen is nog steeds een voornamelijk middenklasse en blank publiek. Een aanbod dat rekening houdt met het divers publiek en het verder ondersteunen van toeleidingsinitiatieven zijn noodzakelijk. Daarom pleit de stedelijke cultuurraad Antwerpen voor: 14 Een optimalisering van de A-kaart (zie advies als bijlage) 15 Toegankelijkheid van zowel de infrastructuur als de communicatie en de toeleiding van moeilijk bereikbare doelgroepen. 16 Een algemene cultuurpagina via de site van de A-kaart waar alle aanbieders hun aanbod op een evenwaardige aan de man kunnen brengen zowel de professionelen als de amateurs. Deze pagina moet toegankelijk zijn voor iedereen, ook voor slechtzienden.
4. Infrastructuur en ruimte
Beschrijving van de huidige situatie: Nood aan ruimte en beheer stedelijk patrimonium In Antwerpen kampen heel wat kunstenaars en verenigingen met gebrek aan ruimte voor repetitie, tentoonstellingen, toonmomenten,... Nochtans staan in Antwerpen heel wat ruimtes (tijdelijk) leeg. Het stedelijk patrimonium dat door Vespa beheerd wordt is duur voor vzw’s, kunstenaars en culturele partners. Nochtans kan het gebruik van leegstaande panden juist verloedering voorkomen en de uitstraling ten goede komen. Een goed voorbeeld daarvan is de Oude Beurs en de Handelsbeurs. Ook het oude Volkskundemuseum of Etnografisch museum staan leeg. Daar zouden kunstenaars zeker een rol in kunnen spelen; Studio Start en/of Fameus kunnen hier een coördinerende rol in spelen. Een sterker ondersteuningsbeleid qua infrastructuur lijkt dan ook wenselijk. Kunst in de publieke ruimte Rond hedendaagse kunst gebeurt er in de publieke ruimte erg weinig structureel, tenzij rond festivals. Het is ook onduidelijk wat er kan gebeuren op pleinen en straten. Tenslotte leeft het gevoel dat heel weinig geïnvesteerd wordt in beeldende kunst van eigen kunstenaars (zie bv Den Bell). Kwaliteit is daarbij een belangrijk aandachtspunt. Het onroerend erfgoed Aansluitend op de steun die wordt gegeven aan o.m. individuele kunstenaars, amateurkunsten en verband-houdende initiatieven zou het ook wenselijk zijn dat de aandacht ruimer wordt gericht op de stad Antwerpen als monumentenstad, zowel lokaal als internationaal. Stimulering, professionele en deskundige ondersteuning voor privé-initiatieven op dit gebied zou de uitstraling van Antwerpen als wereldbefaamde kunststad ruim ten goede komen. We refereren aan andere kunststeden als bijvoorbeeld Brugge. Erfgoeddepots In Antwerpen is een schrijnend tekort aan goed uitgeruste depotruimte, zowel voor de musea als de erfgoedorganisaties. Nochtans staan er een aantal voormalige musea, die goed geklimatiseerd zijn, leeg – zoals het Etnografisch en het Volkskundig Museum. Dat zou hiervoor ingezet kunnen worden. Goed voorbeeld rond depotwerking is het Felixarchief, dat zowel qua archivering als qua ruimte model kan staan voor museale depotruimte. Daarom pleit de stedelijke cultuurraad Antwerpen voor: 17 Een sterkere investering in hedendaagse kunst in de publieke ruimte. De stad zelf heeft hierin ook een voorbeeldrol bij eigen bouwprojecten. 18 Een inhaalbeweging rond beschikbare tentoonstellingsruimte voor beeldende kunst. 19 Een sterker ondersteuningsbeleid voor kunstenaars en verenigingen voeren. AG Vespa moet de opdracht krijgen leegstaande ruimtes (tijdelijk) ter beschikking te stellen voor individuen en organisaties tegen prijzen die voor hen haalbaar zijn. 20 Een coördinatierol voor de Centres of excellence (zie hoger), zoals Fameus om vragen naar ruimte van kunstenaars en verenigingen te bundelen en af te stemmen op het aanbod van AG Vespa. Een centraal aanspreekpunt die de match maken tussen vraag en leegstaande gebouwen lijkt een grote meerwaarde. 21 Het sterk inzetten op een erfgoeddepot en huisvesting. Nederland kan hier als
leidraad/voorbeeld dienen.
5. Creatie en aanbod Beschrijving van de huidige situatie: Keuzes in het kunstenbeleid Het kunstenbeleid van de stad Antwerpen focust vooral op podiumkunsten en evenementen. Op design, architectuur, mode, … (creatieve economie) wordt wel qua imago ingezet, maar geen ondersteuningsbeleid gevoerd (zie ook hoger). De cultuurcentra nemen momenteel een zeer beperkte rol op rond beeldende kunsten. Daar kan sterker interdisciplinair gewerkt worden. Profilering als kunsten- en monumentenstad In het kader van haar citymarketing profileert de stad zich verder onvoldoende als kunstenstad en monumentstad. Hier ligt een zeer groot potentieel dat niet wordt uitgespeeld. Dat leefde wel toen Antwerpen culturele hoofdstad was. Hier kan toerisme ook een Vlaamse, Belgische en internationale rol in spelen. Ondersteuningsbeleid creatie Het ondersteuningsbeleid naar creatie kan sterker. Nu wordt terecht sterk ingezet op gemeenschapsvormende projecten, maar minder op artistieke productie/ creatie. Een voorbeelden hiervan is hedendaags symfonische composities. Prospectie naar dit talent en het inzetten ervan op een festival als Zomer van Antwerpen zou een pluspunt zijn. Ook op nieuwe disciplines zoals nieuwe media, games… kan sterker ingezet worden. Samenwerking en kruisbestuiving Samenwerking en kruisbestuiving tussen verschillende stedelijke instellingen kan sterker. Nu werkt vaak nog elke organisatie afzonderlijk. De cultuurcentra hebben hierin een rol te spelen, bv rond kleine en interdisciplinaire festivals, nieuwe disciplines, lokaal talent. Ook sectoroverschrijdende samenwerking biedt sterke kansen en is nu nog te beperkt. Daarom pleit de stedelijke cultuurraad Antwerpen voor: 22 Aandacht voor nieuwe disciplines vb nieuwe media, games,... 23 sector overschrijdende projecten, tussen onderwijs, cultuurhuizen, toerisme, districten,… 24 het benutten van het aanwezige potentieel voor een profilering als kunsten- en monumentenstad 25 een ondersteuningsbeleid voor creatieve economie. 26 Een ondersteuningsbeleid voor lokaal creatief talent, door dit bv ruimte te geven op de Zomer van Antwerpen, op de podia van de cultuurcentra, etc. Hierbij aansluitend een ondersteuningsbeleid dat meer inzet op de creatie en minder kost qua overhead.
6. Charter
Beschrijving van de huidige situatie: De cultuurraad streeft naar goede afspraken tussen het beleid en zichzelf als adviesorgaan. Goede afspraken maken goede vrienden. Daarom pleit ze voor een charter met duidelijke afspraken, een doorlooplijn en terugkoppeling. Daarom pleit de stedelijke cultuurraad Antwerpen voor: 27 Nauwere betrokkenheid van het professionele veld bij de werking van de cultuurraad. 28 Een oplijsting van alle personen en verenigingen die beroep doen/gedaan hebben op subsidies van Stad en districten, Provincie en Vlaamse Gemeenschap, om tot een databank te komen, die de efficiëntie van de cultuurraad kan verhogen. 29 Opvolging van gesubsidieerde projecten. 30 adviesbevoegdheid ORC-A rond erfgoed. 31 De cultuurraad als gesprekspartner van het beleid. Met een reactieplicht van de gemeenteraad waarom voorstellen al dan niet naast zich neer worden gelegd. 32 Teksten en deadlines die tijdig aangeleverd worden indien een advies vanuit de raad gewenst is. Opdrachten moeten ook duidelijk omschreven zijn. Een lange termijn planning of tijdslijn voor adviezen zijn interessante instrumenten hiertoe. 33 Voldoende administratieve ondersteuning vanuit de stad aan de cultuurraad. 34 Een beleid en een cultuursector die zich nog meer moeten focussen op de duurzaamheidsproblematiek, zowel qua ecologische voetafdruk van gebouwen, als transport en evenementen.
7. Cultuurbeleid en duurzaamheid (kunsten) Beschrijving van de huidige situatie: We missen een toekomstvisie op duurzaamheid qua gebouwen, qua transport, qua fair trade , … van de cultuurhuizen en het cultuurbeleid. In het kader hiervan moet de stad Antwerpen keuzes durven maken qua budgeten. Nu is de titel van Fair trade gemeente nog te vrijblijvend in de cultuurhuizen. Daarom pleit de stedelijke cultuurraad Antwerpen voor: 35 Een beleid en een cultuursector die zich nog meer moeten focussen op de duurzaamheidsproblematiek, zowel qua ecologische voetafdruk van gebouwen, als transport en evenementen.
