Memo keuzeproces ketenanalyses 2015
Deelnemers Workshop Auteur memo Onderwerp Eerste versie Becommentarieerd door Datum
Joost van Rooy, Nathalie Zoomers, Bert Heijnen, Martina Henszen, Lex Enklaar, Ramón Weekenstroo, Paul van de Ven (Atos) Floor van der Wind, Ramón Weekenstroo (Atos) Memo keuzeproces ketenanalyses Atos 20-07-2015 Evelien Ploos van Amstel (Primum) 19-08-2015
Atos heeft besloten om in 2012 op te gaan voor het CO2-bewustzijn certificaat op niveau 4. In het kader van dit traject zijn er twee ketenanalyses gemaakt over de mobility mixx card (communter travel) en virtualisatie (electricity used at client sites). In 2015 heeft Atos besloten wederom op te gaan voor het CO2-bewustzijn certificaat. Atos wil na de geformuleerde reductiemaatregelen op de twee eerder genoemde ketenanalyses nagaan of er nog meer reductie potentieel is binnen haar scope 3 emissies. Tijdens drie workshops, waarbij namens Atos Joost van Rooy, Nathalie Zoomers, Bert Heijnen, Martina Henszen, Lex Enklaar, Ramón Weekenstroo, Paul van de Ven en Floor van der Wind aanwezig waren, zijn de meest materiele scope 3 emissies benoemd conform de methode beschreven in ladder 3.0. Expertise op het gebied van CO2 emissies werd tijdens deze exercitie geborgd door de actieve deelname van Floor van der Wind (eerder werkzaam als adviseur CO 2 prestatieladder bij Primum) en Joost van Rooy (voormalig Sustainability Director Atos). Op basis van deze lijst zijn er twee ketenanalyses en één alternatieve ketenanalyses vastgesteld. In deze memo wordt beschreven voor welke ketenanalyses Atos gekozen heeft en hoe zij tot deze keuze is gekomen.
Wat is een ketenanalyse? In een ketenanalyse wordt de gehele keten van een product of dienst geanalyseerd, van de ‘groeve tot het graf’. Het gaat hier dus om een analyse vanaf de winning van de grondstoffen tot de verwerking van het afval van het eindproduct. Deze analyse kan plaatsvinden op financiële waarde, op milieubelasting, of zoals in dit geval, specifiek op CO2-uitstoot. Hoe is de CO2-uitstoot van een product verdeeld over de hele waardeketen van een product of dienst?
Waarom een ketenanalyse? Om de CO2-footprint van een bedrijf in beeld te brengen wordt een onderscheid gemaakt tussen scope 1, scope 2 en scope 3 emissies. De uitstoot in scope 1 geeft aan hoeveel CO2 direct door het bedrijf wordt uitgestoten. Hieronder valt bijvoorbeeld gas- en dieselverbruik en het gebruik van andere brandstoffen. Onder scope 2 valt de uitstoot die indirect door het bedrijf wordt veroorzaakt. Dit is bijvoorbeeld de elektriciteit, die wel door Atos wordt gebruikt, maar waarvan de CO2-uitstoot door de elektriciteitsproducent wordt uitgestoten. In scope 3 wordt de uitstoot verzameld die niet direct of indirect door het bedrijf wordt veroorzaakt, maar waar het bedrijf wel invloed op heeft. Dit kan bijvoorbeeld de uitstoot van een toeleverancier of transporteur zijn. Voor het bepalen van de CO2-uitstoot van Atos zelf worden de scope 1 en 2 emissies in het kader van de CO2-prestatieladder zesmaandelijks geïnventariseerd. Voor het bepalen van de uitstoot in scope 3 is een ketenanalyse een goed hulpmiddel. Het is gebleken dat Atos met een dergelijke analyse kan bepalen hoe zij haar invloed aan kan wenden om een reductie van CO2-uitstoot in (een deel van) haar waardeketen te bewerkstelligen.
Welke ketenanalyses zijn relevant? Voor het behalen van niveau 4 van de ladder wordt geëist dat 2 analyses van tenminste een relevant deel van de waardeketen worden uitgevoerd. Om inzicht te krijgen in welke delen van de waardeketen
Memo keuzeproces ketenanalyses 2015 relevant zijn, moeten de meest materiele emissiestromen worden geïdentificeerd en op grove wijze gekwantificeerd – conform de WBCSD/WRI GHG scope 3 standaard. Om op een systematische manier twee relevante en haalbare ketenanalyses te kunnen bepalen is een schets van de waardeketen van Atos gemaakt. Vervolgens is besproken hoe de CO 2-uitstoot over de scope 3 emissies is verdeeld, materialiteit genoemd. De GHG scope 3 standaard geeft de volgende criteria aan voor de bepaling van de materialiteit: omvang, invloed, risico, kritisch voor stakeholders, outsourcing en overige. Aan de hand van deze criteria kan er een rangorde van de verschillende onderwerpen worden opgemaakt. Op basis van deze rangorde is vastgesteld welke ketenanalyses zowel relevant als kansrijk zijn. Hoe ziet de waardeketen van Atos eruit? Atos is een dienstverlener en produceert geen goederen. Atos maakt gebruik van hulpmiddelen van leveranciers tijdens het leveren van haar diensten. Na de uitvoering van het project maakt de klant gebruik van de door Atos geleverde dienst, in haar bedrijfsvoering. Dit is weergegeven in figuur 1.
Goederen leveranciers
Uitvoering Project
Gebruik dienst door klant
Figuur 1. De waardeketen van Atos
Voorbeelden van hulpmiddelen waar Atos gebruik van maakt, tijdens de uitvoering van het project zijn Laptops, telefoons en in toenemende mate servers voor virtuele machines. Deze virtuele machines worden gebruikt voor ontwikkel/beheer en test omgevingen bij Atos voor klanten, waardoor (samen)werken vanuit (verschillende) Atos locaties en thuis makkelijker, efficiënter sneller, flexibeler en vooral milieu vriendelijker wordt. Bij deze upstream emissies neemt Atos het milieuaspect mee bij de inhuur van goederen en probeert, in samenwerking met haar leveranciers, op zoek te gaan naar besparingen. Het uitvoeren van een ketenanalyse op de hulpmiddelen zal het inzicht doen vergroten. Downstream heeft Atos in de keten als initiatief de “Firm of the Future” waarin, met behulp van de diensten van Atos, het bedrijf zich kan wapenen tegen de toekomstige ontwikkelingen. Een van de grote pijlers binnen dit gedachtengoed is het minimaliseren van het energieverbruik en daarmee de CO2-emissies van de bedrijven. De diensten die Atos in dit kader aanbiedt hebben invloed op de CO 2 -emissies van de klant. Vanuit de drie verschillende vakgebieden (Systems Integration & Consulting, Technical Services en Managed Services) zijn er voorbeelden van diensten die invloed hebben op de CO2 -emissies van de klant. Tabel 1 geeft een samenvatting van de verschillende Product Markt Combinaties (PMC's) die uit de verschillende vakgebieden volgen. PMC
Vakgebied
Kenmerken
Project delivery
Systems Integration & Consulting Managed Services
Inzet van mensen, kennis en servers binnen datacenters, die Atos gebruikt voor klanten, in het opleveren van projecten. Inzet van mensen, kennis en servers binnen datacenters die voor de klant actief zijn. Inzet van mensen en kennis in detachering.
Continue Service delivery Detachering
Technical Services
Tabel 1. PMC omschrijving Atos Nederland
Memo keuzeproces ketenanalyses 2015 Scope 3 emissies conform de CO2-prestatieladder De CO2-prestatieladder heeft een indeling van de verschillende scope 3 emissies. Deze indeling is gepresenteerd in tabel 2 en figuur 2.
Upstream:
Downstream:
1.Aangekochte goederen en diensten 2.Kaptiaal goederen 3.Brandstof en energie gerelateerde activiteiten (niet opgenomen in scope 1 of scope 2)
9. Downstream transport en distributie 10.ver of bewerken van verkochte producten
4.Upstream transport en distributie 5.Productieafval 6.Personenvervoer onder werktijd (in scope 2) 7.Woon werkverkeer 8.Upstream geleasde activa
11.gebruik van verkochte producten 12.end of life verwerking van verkochte producten 13.Downstream geleasde activa 14.Franchise houders 15.Investeringen
Tabel 2. Indeling van scope 3 emissies
Figuur 2. De scope indeling van de CO2-prestatieladder
In de workshop zijn de verschillende emissies, voor zover mogelijk, in kaart gebracht. Buiten een kwalitatieve inschatting van de omvang van de emissies is er een inschatting gemaakt van het effect van potentiele reductiemaatregelen op de emissies. Tot slot is er een inschatting gemaakt van de invloed die Atos heeft op de ketenpartners die verantwoordelijk zijn voor de emissies. Allereerst volgen twee tabellen. Deze tabellen vormen de samenvatting van deze sessie. Hierna zal per categorie de keuze verder toegelicht worden. Tabel 3 geeft aan welke categorieën van toepassing zijn voor Atos.
Investeringen
Project delivery
nvt
nvt
nvt
nvt
nvt
Zakelijke
Continue
nvt
nvt
nvt
nvt
nvt
diensverle
Service delivery
ning
Detachering
nvt
nvt
nvt
nvt
nvt
Sector ICT
Bedrijfs-activiteit /
Productieafval
Franchisehouders
Downstream geleasde activa
End-of-life verwerking van verkochte producten
Gebruik van verkochte producten
Ver- of bewerken van verkochte producten
Downstream transport en distributie
Upstream geleasde activa
Woon-werkverkeer
Personenvervoer onder werktijd
Upstream transport en distributie
Brandstof en energie gerelateerde activiteiten
Kapitaal goederen
Aangekochte goederen en diensten
Memo keuzeproces ketenanalyses 2015
Tabel 3. Bepalen van toepassing zijnde categorieën per PMC
Tabel 4 geeft de score per categorie en bedrijfsactiviteit op de volgende drie zaken: - Omvang emissies in de sector - Potentieel effect van maatregelen op emissies - Invloed bedrijf o.b.v. omzet/marktaandeel Omdat de bedrijfsactiviteiten binnen de 3 PMC’s vrijwel identiek zijn is hieronder een totaalovericht geven van scores op de verschillende categorieën. De score geeft aan binnen welke categorie het het meest interessant is een ketenanalyse uit te voeren.
Omvang emissies in de sector Aangekochte goederen en diensten Kapitaal goederen Upstream transport en distributie Productieafval Personenvervoer onder werktijd Woon-werkverkeer Upstream geleasde activa Downstream transport en distributie Gebruik van verkochte producten Downstream geleasde activa Tabel 4. Bepaling rangorde
Potentieel effect van maatregelen op emissies
Invloed bedrijf o.b.v. omzet/markt aandeel
Rangorde
Score
-
-
+
4
-1
++ --
+ -
+ -
1 6
4 -4
--
+ +
+ -
3 3
1 1
++ --
+ -
+ -
1 5 6
4 -3 -4
-
-
-
5
-3
+
+
+
2
3
Memo keuzeproces ketenanalyses 2015 1. Aangekochte goederen en diensten Atos maakt gebruik van een divers scala aan toeleveranciers. Er zijn leveranciers voor de producten ter ondersteuning van de medewerkers op de Atos kantoren, bijvoorbeeld kantoormeubels, kantoorartikelen e.d. . Gezien de diversiteit van de producten en de leveranciers is het nu niet mogelijk om een inschatting te maken van de CO2-uitstoot van de leveranciers van deze goederen. Atos probeert het inzicht in de CO2-uitstoot van deze producten te vergroten. Aangezien Atos een dienstverlenend bedrijf is en relatief weinig goederen inkoopt in haar bedrijfsvoering wordt de materialiteit van de scope 3 emissies als laag ingeschat. Behalve het gebruik van deze leveranciers zijn er ook diensten die Atos heeft ge-outsourced. Voorbeelden hiervan zijn de catering, beveiliging en HR (deels). De toeleveranciers worden veelal gebruikt voor de ondersteunende activiteiten. Deze leveranciers maken gebruik van de faciliteiten van Atos. Een groot deel van de CO2-uitstoot van deze leveranciers is dan ook reeds meegenomen in de scope 1 en 2 emissies van Atos. 2. Kapitaal goederen Atos maakt gebruik van servers in haar datacenters. Deze vallen onder kapitaal goederen. De servers representeren een grote CO2-emmissie. De servers in de datacenters worden gebruikt voor diensten zoals opslag van data, rekendiensten, SaaS, DaaS en andere services, op meestal gevirtualiseerde machines. Het diensten pakket van Atos is uitgebreid met Cloud oplossingen. Hierdoor is er vanuit de markt meer vraag naar het gebruik van datacenters, waardoor er meer servers door Atos benodigd zijn. De scope 3 emissies rondom de datacenters wordt als hoog geschat. Een ketenanalyse zou meer inzicht hierin kunnen verschaffen. 3. Brandstof en energie gerelateerde activiteiten (niet opgenomen in scop1 of scope 2) Buiten de brandstof en energie gerelateerde activiteiten die zijn opgenomen in scope1 en scope 2 heeft Atos geen emissies die onder deze scope 3 categorie valt. 4. Upstream transport en distributie Het transport en de distributie van goederen zoals servers van de producent naar Atos vormen een klein gedeelte van de totale emissies van deze goederen. Een gemiddelde server van Atos heeft een vermogen van 154 Watt. De server wordt 24 uur per dag, gedurende 365,25 dagen per jaar gebruikt. In drie jaar geeft dit een verbruik van 4049 kWh. Uitgaande van een conversiefactor van 455 gram CO2 per kWh, veroorzaakt dit een uitstoot van 1,8 ton CO2 per server. Stel dat de server upstream 100 km vervoerd wordt met een diesel vrachtwagen en we deze brandstof 100% aan de server toeschrijven dan zal dit een uitstoot veroorzaken van 0,0241 ton CO 2 (berekend met de emissiefactor voor groot vrachtverkeer diesel van 0,000241 ton CO2/km). Dit komt neer op 0,01 % van de gebruiksuitstoot. Deze materialiteit stellen we vast als zeer laag. 5. Productieafval Het afval van Atos wordt hoofdzakelijk geproduceerd door kantoor gerelateerde activiteiten. Voorbeelden van afval zijn koffiebekers, verpakkingen, papier, restafval, kantoormeubelen en laptops. Atos is in overleg gegaan met haar afvalpartner in de keten (SITA) en heeft inmiddels maatregelen genomen om de CO2-uitstoot ten gevolge van afval te verminderen. Voorbeelden van dit beleid zijn: Het scheiden van klein afval (bijvoorbeeld koffiebekers, verpakkingen, plastic, GTFT) Gebruik maken van recyclebare koffiebekers. Onder meer in het kader van het GRI monitort Atos de hoeveelheid afval. Onderstaande tabel laat de hoeveelheid afval zien voor de kalenderjaren 2013 en 2014.
Afvalsoort Papier / karton Folie
Gewicht in tonnen 2013 15,5 14,2
Gewicht in tonnen 2014 16,3 12,3
Memo keuzeproces ketenanalyses 2015 Archiefmateriaal Bedrijfsafval Electronica Glas Hout Koffiebekers Metaal Swill Gevaarlijk afval Grand Total
18,5 70,2 10,7 19,4 2,0 1,2 0,1 14,2 1,1 167,0
8,3 27,5 12,2 0,6 2,7 0,9 25,6 0,0 4,0 110,3
Tabel 5. Hoeveelheid afval van Atos.
We zien hierbij een sterke afname van de hoeveelheid afval. De emissies ten gevolge van afval hebben weinig impact op de emissies in projecten die Atos draait. Dit komt omdat Atos een dienstverlener is en de afvalstromen afkomstig zijn van ondersteunende kantoor gerelateerde activiteiten die niet de primaire activiteiten vormen die Atos voor de klant in projecten ontplooit. 6. Personenvervoer onder werktijd Tijdens werktijd wordt er door management gereisd. De meeste mobiliteit vindt echter plaats in de categorie woon werk verkeer. Hierbinnen vallen de reizen benodigd om naar de werklocatie te komen. De meeste emissies in de categorie ‘personenvervoer onder werktijd’ zullen met de auto afgelegd worden, welke meegenomen worden in de scope 1 en 2 emissie inventarisatie. De materialiteit in deze categorie is gering tov de categorie woon werk verkeer. 7. Woon werk verkeer Woon-werk verkeer is een grote emissiebron voor Atos. De emissies worden deels meegenomen in de scope 1 en 2 stromen. Atos probeert de emissies te reduceren door vooral energiezuinigere lease auto’s binnen het keuze pakket aan te bieden, thuiswerken te stimuleren, werknemers te trainen in het gebruik van teleconferenties en het gebruik van het openbaar vervoer te stimuleren door het aanbieden van Radiuz card aan de werknemers. Volgens Radiuz is in 2014 meer dan 2 miljoen km per openbaar vervoer afgelegd door Atos medewerkers. Dit komt neer tientallen tonnen CO2 uitstoot door scope 3 emissies. Dit vormt een significante bijdrage aan de scope 3 emissie. Het vervoer per trein is een grote emissiebron, waar reductiemaatregelen een grote impact op hebben en Atos veel invloed op kan uitoefenen. Een stijging in het aantal treinkilometers grijpt direct in op het aantal autokilometers omdat de trein als vervanging van de auto wordt gebruikt. Het vervoer per auto leidt tot meer CO2-uitstoot dan het vervoer per trein. Het vervoer per trein vormt daarom behalve een grote emissiebron ook een besparingsmogelijkheid. De reizigerskilometers hebben een grote invloed op de emissiestromen tijdens de projecten en zijn daarmee kritisch voor de stakeholders. 8. Upstream geleasde activa De lease auto’s en lease PC’s vormen een grote emissie bron. Echter worden deze emissies reeds meegenomen in de scope 1 en 2. De materialiteit wat betreft scope 3 emissies is gering. 9. Downstream transport en distributie Het transport en de distributie van goederen zoals rapportages van Atos gebeurt veelal via email. Slechts een klein gedeelte vindt plaats middels fysiek transport. De rapportages die naar de klant vormen een klein gedeelte van de totale emissies van deze goederen. De materialiteit wordt daarom als laag ingeschat. 10. Ver of bewerken van verkochte producten Atos NL BV is een dienstverlener en levert geen producten die nog bewerkt moeten worden. Deze categorie is dan ook niet van toepassing.
Memo keuzeproces ketenanalyses 2015 11. Gebruik van verkochte producten Atos is een dienstverlener en produceert geen fysieke producten. De grootste post van fysieke producten is papier in de vorm van documentatie en in de dienstverlening naar haar klanten. Een van de producten die Atos oplevert zijn hardcopy rapportages en commercieel materiaal. Atos probeert op verschillende manieren de emissies, die ten gevolge van het papier verbruik zijn, terug te dringen: Het gebruik van FSC papier (100% gerecycled). Het stimuleren van digitale communicatiekanalen. Follow-me printing. De omvang van de emissie ten gevolge van het papier verbruik is relatief klein. Daarnaast zijn de emissies reeds in 2012 in kaart gebracht en besparingsmaatregelen geïmplementeerd. Een ketenanalyse over deze emissiestroom heeft dan ook beperkte toegevoegde waarde. De materialiteit wat betreft scope 3 emissies wordt als laag ingeschat. 12. End of life verwerking van verkochte producten Atos NL BV is een dienstverlener en levert geen producten die een end of life verwerking benodigd hebben. Deze categorie is dan ook niet van toepassing. 13. Downstream geleasde activa Atos heeft aan de hand van haar diensten op het gebied van ICT een grote invloed op het energieverbruik van haar klanten tijdens de gebruikfase van de dienst. Deze impact is nog niet volledig in kaart gebracht en kan op projectniveau door middel van een ketenanalyse worden achterhaald. De emissies zijn kritisch voor de stakeholders, aangezien ze direct aangrijpen op hun scope 1 en 2 emissies. Dit geeft wel aan dat de klanten de meest directe invloed hebben op het effect van een energiezuinige ICT dienst. In eerste instantie dient er voor een energiezuinige ICT dienst te worden gekozen en in tweede instantie heeft het gedrag van de klant invloed op het effect van de dienst. Een voorbeeld van een van de diensten die een grote invloed hebben op het energieverbruik van de klanten is virtualisatie. In 2012 bleek uit de uitgevoerde ketenanalyse rondom virtualisatie dat er grote reductiemogelijkheden mogelijk waren. 14. Franchise houders Atos heeft geen franchise houders. Deze categorie is dan ook niet van toepassing. 15. Investeringen Deze categorie is niet van toepassing.
Memo keuzeproces ketenanalyses 2015 Conclusie De twee gekozen voorkeursopties zijn A. Woon-werkverkeer en B. Kapitaal goederen. Bij Ketenanalyse A zal de keten van het openbaar vervoer via de Radiuz Card centraal staan. Hierbij wordt het gebruik van het openbaar vervoer via de Radiuz Card gekwantificeerd en in de keten vastgesteld hoeveel CO2 emissie dit in de keten teweeg brengt. Bij ketenanalyse B zal een specifieke Ontwikkel en Testomgeving uit een Atos datacenter geanalyseerd worden. De emissies in de productie-, gebruiks- en afvalverwerkingsfase van de desbetreffende servers zal vastgesteld worden. De keuze voor de twee ketens is door de Stuurgroep van het CO2 prestatieladder project beoordeeld en goedgekeurd. Hiermee wordt voldaan aan de eisen van de CO2-prestatieladder, terwijl zowel de invloed als de materialiteit voldoende is. Productieafval zal dienen als reserveoptie voor de ketenanalyse. Het onafhankelijk kennisinstituut Primum is ingeschakeld om een eerdere versie van deze memo te becommentariëren. Dit commentaar leidde tot verbeterpunt welke in deze definitieve versie van de memo zijn verwerkt. Ook zal Primum worden ingeschakeld voor ondersteuning en de becommentariëring van de ketenanalyse rondom het gebruik van de Radiuz Card.
