Memo keuzeproces ketenanalyses 2012
Aan Van Onderwerp Datum
: Joost van Rooy, Jean Jacques Wintreacken, Marcel Mulder, Manon Remeijsen, Alex Boss : Floor van der Wind : Ketenanalyses Atos : 30-01-2012
Atos heeft besloten om in 2012 op te gaan voor het CO2-bewust certificaat op niveau 4. Eén van de eisen waar Atos aan moet voldoen om niveau 4 te behalen, is het uitvoeren van twee ketenanalyses. Tijdens een workshop, waarbij namens Atos Joost van Rooy en Floor van der Wind aanwezig waren, zijn de meest materiele scope 3 emissies benoemd. Op basis van deze lijst zijn er twee ketenanalyses en één alternatieve ketenanalyses vastgesteld. In deze memo wordt beschreven voor welke ketenanalyses Atos gekozen heeft en hoe zij tot deze keuze is gekomen.
Wat is een ketenanalyse? In een ketenanalyse wordt de gehele keten van een product of dienst geanalyseerd, van de ‘groeve tot het graf’. Het gaat hier dus om een analyse vanaf de winning van de grondstoffen tot de verwerking van het afval van het eindproduct. Deze analyse kan plaatsvinden op financiële waarde, op milieubelasting, of zoals in dit geval, specifiek op CO2-uitstoot. Hoe is de CO2-uitstoot van een product verdeeld over de hele waardeketen van een product of dienst?
Waarom een ketenanalyse? Om de CO2-footprint van een bedrijf in beeld te brengen wordt een onderscheid gemaakt tussen scope 1, scope 2 en scope 3 emissies. De uitstoot in scope 1 geeft aan hoeveel CO2 direct door het bedrijf wordt uitgestoten. Hieronder valt bijvoorbeeld gas- en dieselverbruik en het gebruik van andere brandstoffen. Onder scope 2 valt de uitstoot die indirect door het bedrijf wordt veroorzaakt. Dit is bijvoorbeeld de elektriciteit, die wel door Atos wordt gebruikt, maar waarvan de CO2-uitstoot door de elektriciteitsproducent wordt uitgestoten. In scope 3 wordt de uitstoot verzameld die niet direct of indirect door het bedrijf wordt veroorzaakt, maar waar het bedrijf wel invloed op heeft. Dit kan bijvoorbeeld de uitstoot van een toeleverancier of transporteur zijn. Voor het bepalen van de CO2-uitstoot van Atos zelf worden de scope 1 en 2 emissies in het kader van de CO2-prestatieladder zesmaandelijks geïnventariseerd. Voor het bepalen van de uitstoot in scope 3 is een ketenanalyse een goed hulpmiddel. Atos kan met behulp van een dergelijke analyse bepalen hoe zij haar invloed aan kan wenden om een reductie van CO2-uitstoot in (een deel van) haar waardeketen te bewerkstelligen.
Welke ketenanalyses zijn relevant? Voor het behalen van niveau 4 van de ladder wordt geëist dat 2 analyses van tenminste een relevant deel van de waardeketen worden uitgevoerd. Om inzicht te krijgen in welke delen van de waardeketen relevant zijn, moeten de meest materiele emissiestromen worden geïdentificeerd en op grove wijze gekwantificeerd – conform de WBCSD/WRI GHG scope 3 standaard. Om op een systematische manier twee relevante en haalbare ketenanalyses te kunnen bepalen is een schets van de waardeketen van Atos gemaakt. Vervolgens is besproken hoe de CO2-uitstoot over de scope 3 emissies is verdeeld, materialiteit genoemd. De GHG scope 3 standaard geeft de volgende criteria aan voor de bepaling van de materialiteit: omvang, invloed, risico, kritisch voor stakeholders, outsourcing en overige. Aan de hand van deze criteria kan er een rangorde van de verschillende onderwerpen worden opgemaakt. Op basis van deze rangorde is vastgesteld welke ketenanalyses zowel relevant als kansrijk zijn.
Memo keuzeproces ketenanalyses 2012 Hoe ziet de waardeketen van Atos eruit? Atos is een dienstverlener en produceert geen goederen. Atos maakt gebruik van hulpmiddelen van leveranciers tijdens het leveren van haar diensten. Na de uitvoering van het project maakt de klant gebruik van de door Atos geleverde dienst, in haar bedrijfsvoering. Dit is weergegeven in figuur 1.
Goederen leveranciers
Uitvoering Project
Gebruik dienst door klant
Figuur 1. De waardeketen van Atos
Voorbeelden van hulpmiddelen waar Atos gebruik van maakt, tijdens de uitvoering van het project zijn Laptops en telefoons. Bij deze upstream emissies neemt Atos het milieuaspect mee bij de inhuur van goederen en probeert, in samenwerking met haar leveranciers, op zoek te gaan naar besparingen. Het uitvoeren van een ketenanalyse op de hulpmiddelen zal het inzicht doen vergroten. Downstream in de keten heeft Atos als initiatief de “firm of the future” waarin, met behulp van de diensten van Atos, het bedrijf zich kan wapenen tegen de toekomstige ontwikkelingen. Een van de grote pijlers binnen dit gedachtengoed is het minimaliseren van het energieverbruik en daarmee de CO2-emissies van de bedrijven. De diensten die Atos in dit kader aanbiedt hebben invloed op de CO2 -emissies van de klant. Vanuit de vijf verschillende vakgebieden (Consulting, Technical Services, Systems Integration, Management Services en High Tech Transaction Services) zijn er voorbeelden van diensten die invloed hebben op de CO2 -emissies van de klant. Scope 3 emissies conform de CO2-prestatieladder De CO2-prestatieladder heeft een indeling van de verschillende scope 3 emissies. Deze indeling is gepresenteerd in figuur 2.
Figuur 2. De Scope indeling van de CO2-prestatieladder
Memo keuzeproces ketenanalyses 2012 In de workshop zijn de verschillende emissies, voor zover mogelijk, in kaart gebracht. Buiten de omvang van de emissies is er ook een inschatting gemaakt van de invloed die Atos heeft op de ketenpartners die verantwoordelijk zijn voor de emissies en in hoeverre de emissies kritisch zijn voor de opdrachtgever. Met dit laatste aspect gekeken naar de hoeveelheid CO2 die tijdens of ten gevolge van projecten die Atos uitvoert wordt geëmitteerd. Waste Disposal Het afval van Atos wordt hoofdzakelijk geproduceerd door kantoor gerelateerde activiteiten. Voorbeelden van afval zijn koffiebekers, verpakkingen, papier, restafval, kantoormeubels en laptops. Atos is in overleg gegaan met haar afvalpartner in de keten (SITA) en heeft inmiddels maatregelen genomen om de CO2-uitstoot ten gevolge van afval te verminderen. Voorbeelden van dit beleid zijn: Het scheiden van klein afval (bijvoorbeeld koffiebekers, verpakkingen, plastic, GTFT) Gebruik maken van recyclebare koffiebekers. Onder meer in het kader van het GRI monitort Atos de hoeveelheid afval. Tabel 1 presenteert de hoeveelheid afval door de jaren heen.
Total waste (ton)
2011
2010
2011
Ton CO2 generated by waste treatment
Ton CO2 generated by waste treatment
Ton CO2 generated by waste treatment
111,7
400,0
71,9
Tabel 1. Hoeveelheid afval van Atos. Een deel van het afval wordt gerecycled. In totaal is er 71,9 ton CO2 uitgestoten in 2011 ten gevolge van de verwerking van afval. In verhouding met de uitstoot in 2010 is er een grote reductie bewerkstelligd. Dit komt door de verwerking van het afval door Sita. De emissies ten gevolge van afval hebben weinig impact op de emissies in projecten die Atos draait. Dit komt omdat Atos een dienstverlener is en de afvalstromen afkomstig zijn van ondersteunende kantoor gerelateerde activiteiten die niet de primaire activiteiten vormen die Atos voor de klant in projecten ontplooit. Paper Used Atos gebruikt papier voor interne doeleinden, documentatie en in de dienstverlening naar haar klanten toe. Een van de producten die Atos oplevert zijn hardcopy rapportages en commercieel materiaal. Atos probeert op verschillende manieren de emissies, die ten gevolge van het papier verbruik zijn, terug te dringen: Het gebruik van FSC papier (100% gerycled). Het stimuleren van digitale communicatiekanalen. Atos monitort de hoeveelheid verbruikt papier in kg. Tabel 2 geeft het papierverbruik weer van de afgelopen jaren.
Memo keuzeproces ketenanalyses 2012 2008
2009
2010
2011
78.735
55.378
43.378
37.677
102,4
72,0
56,3
49,0
29,6 Reduction (%) Tabel 2. Hoeveelheid papier van Atos
21,7
13
Paper used (kg) CO2-emission (ton)
1
Atos heeft zicht tot doel gesteld om in de periode van 2009 tot 2012 jaarlijks het absolute papiergebruik met 3% te verminderen. De omvang van de emissie ten gevolge van het papier verbruik is relatief klein. Daarnaast zijn de emissies reeds in kaart gebracht en besparingsmaatregelen geïmplementeerd. Een ketenanalyse over deze emissiestroom heeft dan ook beperkte toegevoegde waarde. Elelektricity used at client sites Het personeel van Atos gebruikt de elektriciteit bij klanten met name voor ondersteunende apparatuur. Voorbeelden hiervan zijn laptops en telefoons. De afname van elektriciteit wordt bepaald door de intensiteit van het gebruik en de energiezuinigheid van de apparatuur. Atos neemt bij de inkoop van apparatuur standaard de energie-eigenschappen mee in haar beslissing. Atos heeft aan de hand van haar diensten op het gebied van ICT een grote invloed op het energieverbruik van haar klanten tijdens de gebruikfase van de dienst. Deze impact is nog niet volledig in kaart gebracht en kan op projectniveau door middel van een ketenanalyse worden achterhaald. De emissies zijn kritisch voor de stakeholders, aangezien ze direct aangrijpen op hun scope 1 en 2 emissies. Dit geeft wel aan dat de klanten de meest direct invloed hebben op het effect van energiezuinige ICT dienst. In eerste instantie dient er voor een energiezuinige ICT dienst te worden gekozen en in tweede instantie heeft het gedrag van de klant invloed op het effect van de dienst. Een voorbeeld van een de diensten die een grote invloed hebben op het energieverbruik van de klanten is virtualisatie. Supplier outsourced emissions Atos maakt gebruik van een divers scala aan toeleveranciers. Er zijn leveranciers voor de producten ter ondersteuning van de medewerkers op de Atos kantoren, bijvoorbeeld kantoormeubels. Gezien de diversiteit van de producten en de leveranciers is het nu niet mogelijk om een inschatting te maken van de CO2-uitstoot van de leveranciers van deze goederen. Atos probeert het inzicht in de CO2uitstoot van deze producten te vergroten. Behalve het gebruik van deze leveranciers zijn er ook diensten die Atos heeft outgesourced. Voorbeelden hiervan zijn de catering, beveiliging en HR. De toeleveranciers worden veelal gebruikt voor de ondersteunende activiteiten. Deze leveranciers maken gebruik van de faciliteiten van Atos. Een groot deel van de CO2-uitstoot van deze leveranciers is dan ook reeds meegenomen in de scope 1 en 2 emissies van Atos. De overige emissies zijn transport gerelateerde emissies en representeren, in verhouding tot de totale footprint van Atos, een klein gedeelte . Tijdens de projecten maakt Atos vrijwel geen gebruik van toeleveranciers. Atos maakt gebruik van de faciliteiten van de klant en de benodigde ICT goederen worden door de klant ingekocht. Other consumables De emissies van de ingekochte goederen worden grotendeels meegenomen in de andere Scope 3 emissies (paper used en supplier outsourced emissies). Atos heeft een deel van deze emissies in kaart gebracht en probeert meer inzicht te krijgen in de overige emissies. Business travel through public transport 1
Conversiefactor van papier is 1,3 kg CO2 per kg papier.
Memo keuzeproces ketenanalyses 2012 Atos biedt haar werknemers de mogelijkheid om gebruik te maken van het openbaar vervoer. Dit biedt Atos aan voor zowel zakelijk reizen, als woon-werkverkeer. Binnen Nederland is Atos een samenwerking met Mobility Mixx aangegaan. Dit is een bedrijf dat de boekingen van de treinreizen verzorgd. Elke mobiele medewerker krijgt een Mobility Mixx card aangeboden. De medewerkers kunnen met behulp van de kaart een reis boeken met de trein. Behalve de Mobility mixx card kunnen werknemers treinreizen ook declareren, zowel met een OV-abonnement als zonder. De totale reizigerskilometers per trein zijn gepresenteerd in tabel 3. 2010
2011
# km's declared for train - abonnementhouders
1.008.000 944.000
# km's declared for train - other employees
2.860.481 2.102.398
# km's travelled with Mobility card
3.099.122 2.625.461
# km’s travelled international
-
# km's declared for train - total
6.967.603 6.374.698
2
CO2-emission (ton )
452,9
702.839
414,4
Tabel 3 Hoeveelheid reiskm per trein van Atos. In 2011 is er, ten gevolge van reizigerskilometers, 414,4 ton CO2-geemiteerd. Internationale treinreizen worden geboekt via het bureau Egencia. Sinds 2011 wordt de hoeveelheid kilometers met internationale treinreizen bijgehouden. Het vervoer per trein is een grote emissiebron, waar Atos veel invloed op kan uitoefenen. Een stijging in het aantal treinkilometers grijpt direct in op het aantal autokilometers omdat de trein als vervanging van de auto wordt gebruikt. Het vervoer per auto leidt tot meer CO2-uitstoot dan het vervoer per trein. Het vervoer per trein vormt daarom behalve een grote emissiebron ook een besparingsmogelijkheid. De reizigerskilometers hebben een grote invloed op de emissiestromen tijdens de projecten en zijn daarmee kritisch voor de stakeholders. Een ketenanalyse kan een goed hulpmiddel zijn om een completer beeld te krijgen van de besparingsmogelijkheden die liggen in emissies ten gevolge van het vervoer. Commuter travel Woon-werk verkeer is een grote emissiebron voor Atos. De emissies worden grotendeels meegenomen in de Scope 1 en 2 stromen. Atos probeert de emissies te reduceren door energiezuinigere auto’s aan te bieden, thuiswerken te stimuleren, werknemers te trainen in het gebruik van teleconferenties en het gebruik van het openbaar vervoer te stimuleren door het aanbieden van de eerder genoemde Mobility Mixx card aan de werknemers. Mate van materialiteit Op basis van de omvang van de verschillende scope 3 emissies komen de volgende emissiestromen niet in aanmerking voor een ketenanalyse: Paper used (4) Supllier outsourced emissions (6) Other consumables (7) Commuter travel (wel een grote omvang maar wordt meegenomen in andere energiestromen) (5). 2
CO2-conversiefactor van gemiddeld treingebruik is 65 gram CO2 per km.
Memo keuzeproces ketenanalyses 2012 De uiteindelijke plaatsing van Scope 3 emissies in de rangorde van materialiteit is weergegeven met het getal tussen haakjes, hierbij is de berekende omvang van de Scope 3 emissies het zwaarst gewogen. Voor de overige energiestromen dient er onder andere een inschatting te worden gemaakt van de mate van invloed die Atos uitoefent op de ketenpartners en in hoeverre de emissies van belang zijn in de projecten van Atos (kritisch voor de stakeholders) om de uiteindelijk rangorde te bepalen. In tabel 4 wordt een rangorde gegeven van de mogelijke onderwerpen. Scope 3 Waste disposal
Onderwerp Method of waste disposal
Omvang Middel
Invloed Hoog
Kritisch Laag
Rangorde 3
Elecitricity used at client sites
Virtualisation
Groot
Middel
Groot
1
Groot
Groot
2
Business travel through Public Mobility Mixx Middel transport card Tabel 4. Assessment van de mogelijke ketenanalyses.
Conclusie De twee gekozen voorkeursoptie zijn (1) Virtualisation en (2) Mobility MIxx card. Hiermee wordt voldaan aan de eisen van de CO2-prestatieladder, terwijl zowel de invloed als de materialiteit voldoende is. ‘Waste disposal’ zal dienen als reserveoptie voor de ketenanalyse. Het onafhankelijk kennisinstituut Primum zal worden ingeschakeld voor ondersteuning en de becommentariëring van de ketenanalyse rondom Virtualisation.
