MEMO Aan:
College D&H
Van:
Jo Wuijts
Onderwerp: Datum:
Digitale Delta 25 mei 2013
Nummer:
[nummer]
1. Aanleiding In de collegevergadering van 16 april 2013 is het voorstel Subsidie aanvraag Digitale Delta (1062012) voorgelegd. Hierin is het college gevraagd de subsidieaanvraag voor het project Proeftuin Fysieke Digitale Delta in te dienen zodat het project in de periode van 1 februari 2013 tot en met 31 december 2014 onder de subsidieaanvraag kan worden gerealiseerd. Vooruitlopend op de go-nogo besluitvorming in het College, is ingestemd met het aanvragen van de subsidie. Het college heeft aangegeven in juni een notitie te willen ontvangen over de voortgang van het project Digitale Delta voor Delfland aan de hand van de Gateway Review voorzien van een overzicht van besteding van geld en uren van Delfland. Daarnaast moet de notitie voldoende duidelijk maken dat aan de door het college gestelde voorwaarden om door te gaan met het project wordt voldaan: alle risico’s die in de Gateway Review naar voren zijn gekomen, zijn afgedekt; de STOWA namens de Unie van Waterschappen zowel inhoudelijk als financieel aan het project bijdraagt; de subsidieaanvraag wordt gehonoreerd; het intellectueel eigendom geen exclusiviteit kent. Naar aanleiding van de collegevergadering van 16 april 2013 hebben met hoogheemraden Ter Woorst, Bom-Lemstra en Wiegman gesprekken plaatsgevonden om inhoudelijke vragen te beantwoorden. In de voorliggende memo wordt ingegaan op de wijze waarop aan de door het college gestelde voorwaarde om door te gaan met het project kan worden voldaan en wordt het College gevraagd in te stemmen met het project Fysieke Digitale Delta en hiertoe een gezamenlijke samenwerkingsovereenkomst af te sluiten met alle partijen die actief zijn betrokken bij de uitvoering van het project. Daarnaast wordt gevraagd in te stemmen met opstellen van een zogenaamde cofinancieringsverklaring waarin de formele bijdrage (middelen — in de vorm van geld (cash) en/of een bijdrage „in kind‟ (in uren) —) van het deze partijen wordt vastgelegd. In bijlage (Kostenverdeling Digitale Delta) zijn de kosten en bijdragen van de verschillende deelnemers voor zowel het landelijke project als de proeftuin fysieke Digitale Delta, weergegeven.
2. Topsector Water project Digitale Delta Om ons water effectief en efficiënt te beheren en om te kunnen gaan met de toenemende fluctuaties in ons klimaat wordt op grote schaal data verzameld, verwerkt en geanalyseerd. Dit heeft geleid tot een enorme groei in de hoeveelheid beschikbare data en noodzakelijke beheersapplicaties, maar ook tot fragmentatie, incompatibiliteit, en ondoorzichtigheid van oplossingen die de effectieve inzet door de gebruiker voor integraal waterbeheer beperken. Het Hoogheemraadschap van Delfland werkt met diverse partners aan de realisatie van het Topsectorproject Digitale Delta. De Digital Delta is de wereldwijde online marktplaats om professionele IT-gebaseerde water- en klimaatdiensten en CONTACT Jo Wuijts · T (015) 260 82 95 · E
[email protected] ADRES Phoenixstraat 32, Delft · www.hhdelfland.nl
VAR_nummer / Digitale Delta / 2 oplossingen aan te bieden en af te nemen. Met dit project wordt gewerkt aan het op uniforme en laagdrempelige wijze ontsluiten en ter beschikking stellen van data en kennis ten behoeve van gebruikers in de watersector. Het College en de Verenigde Vergadering zijn op respectievelijk 24 juli 2012 en 27 september 2012 geïnformeerd over de ontwikkeling van het project Digitale Delta, de ambities en de betrokkenheid van Delfland (27953). Nadere informatie over deze onderwerpen zijn vervat in de in BIS opgenomen documenten, te weten de Intentieverklaring Opstart Digitale Delta (16 mei 2012), de beleidnotitie ‘Voorstel voor de inrichting van de governance en het level playing field van de Digitale Delta’ (Den Haag juni 2012) en de projectbundel ‘Bouwstenen voor de Digitale Delta: naar een onbeperkt gebruik van waterdata’. De Digitale Delta is gericht op de professionele water- en klimaatmarkt waar datauitwisseling en verwerking een dominante rol spelen. Voor ontwikkelaars van deze oplossingen is het een open marktplaats waar iedereen zijn data, informatie, software en dataverwerkingsfaciliteiten (computing cycles en dataopslag) zowel commercieel als gratis kan aanbieden, binnen een open of beveiligde omgeving. Voor gebruikers van deze oplossingen is het een open marktplaats van gecertificeerde applicaties en ICTgebaseerde diensten voor water- en klimaatbeheer, die transparant eenvoudig en kosteneffectief is. Voor Delfland en andere overheden betekent het dat de door haar geproduceerde gegevens zo productief mogelijk worden ingezet. Tevens helpt het overheden om meer te presteren met minder middelen. De Digitale Delta is niet alleen een marktplaats, maar ook een ontwikkelomgeving die eenduidigheid in definities, eenheden en modellen aanmoedigt door gebruik in de gedeelde infrastructuur. Het bij elkaar brengen van bestaande diensten en data op een overzichtelijke plek versnelt zo innovatie op het gebied van water- en klimaatbeheer. Daarnaast biedt de Digitale Delta een IT-omgeving waarin wetenschappelijke, publiek-private en overheidsprogramma’s op een eenvoudige en transparante wijze databronnen en applicaties kunnen ontsluiten naar de gebruiker. Om tot een gedragen instrument te komen is ervoor gekozen om deze te ontwikkelen in praktische situaties, in proeftuinen, waarin de functionele gebieden leidend zijn. Deze proeftuinen zijn zodoende voedend voor een instrument dat uiteindelijk de hele watersector bedient. In Delfland wordt deze proeftuin gerealiseerd door het project, de proeftuin Fysieke Digitale Delta, waarin de voeding vanuit het regionale waterbeheer tot stand komt.
3. Voorgeschiedenis Het landelijk project Digitale Delta vindt zijn oorsprong in 2010 toen Delfland vol mee deed aan het topteam water en op het waterdiner lijnen voor dit project werden uitgezet. Vervolgens is via de Innovatie Estafette in de Van Nelle fabriek in 2011 en het opschalen van het project via de Unie van Waterschappen het project gekomen tot waar het nu staat: aan de vooravond van het af sluiten van een gezamenlijke samenwerkingsovereenkomst met alle partijen die actief zijn betrokken bij de uitvoering van het project. AdviesTopsector Water Delfland heeft actief geparticipeerd in de totstandkoming van het advies ´Water verdient het´ van de het Topteam Water waarin op innovatiegebied de uitwerking en uitvoering van zeventig business cases wordt bepleit, waarvan 13 'showcases' direct. De Digitale Delta is zo‘n showcase. Deze showcase staat centraal in het speerpunt Water en ICT, die samen met zes andere speerpunten op de langere termijn bijzondere kansen bieden bij het uitbouwen van de Nederlandse concurrentiepositie. Het project Digitale Delta bouwt voort op dit advies dat in zijn laatste ontwikkelstadium tijdens het Waterdiner bij Delfland werd aangescherpt. Gedurende deze op verzoek van het Topteam bij Delfland georganiseerde themabijeenkomst werden de eerste stenen van het project gelegd. Dit heeft bijgedragen aan het feit dat dat digitale delta als een van de topprojecten voor de topsector water is aangemerkt. Dit initiatief kwam voort uit de toen al bestaande samenwerking tussen TU Delft, Deltares, IBM en Delfland. De deelname van
VAR_nummer / Digitale Delta / 3 Rijkswaterstaat volgde in een later stadium. De TU Delft heeft vanuit de topsector water NWO-middelen kregen om aan de wetenschappelijke kant een verdere uitwerking te kunnen geven. Innovatie Estafette Tijdens de Innovatie Estafette in november 2011 in de Van Nelle fabriek is een groot aantal ondernemingen en kennisinstituten gevraagd of zij belangstelling hadden om mee te doen aan een proeftuin Digitale Delta in het beheersgebied van Delfland. De belangstelling was groot en leidde tot verdere discussies waar Rijkswaterstaat bij is aangesloten. Unie van Waterschappen: opschaling In navolging van de publicatie van het topsector water advies heeft het bestuur van de Unie van Waterschappen haar beleid op de Topsector afgestemd. Zo werd er in Unieverband besloten om te gaan investeren in kansrijke topsectorprojecten. In het verlengde hiervan heeft de Unie - op voorspraak van innovatieportefeuillehouder Stefan Kuks - in een landelijke bijeenkomst geïnventariseerd welke waterschappen er directe interesse hebben om in een van de kansrijke topsectorprojecten te participeren. Voor de Digitale Delta melden zich een aantal concreet geïnteresseerde partijen, waaronder 6 waterschappen1. Dat waren, naast Delfland: Waterschap Zuiderzeeland, Waterschap Amstel, Gooi en Vecht (Waternet), Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Hoogheemraadschap van Rijnland, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en Waterschap Groot Salland. Inmiddels is de opschaling naar meerdere waterschappen een feit en is er concreet vormgegeven aan een samenwerkingverband rondom het project Digitale Delta. Omdat ook in de strategienota van de STOWA het belang van topsector water is omschreven is bepaald dat Stowa 150.000 Euro in de Digitale Delta zal investeren indien andere partijen een zelfde bedrag investeren. Daar Rijkswaterstaat heeft aangegeven tenminste 150.000 Euro te gaan investeren in de Digitale Delta is een financiële toezegging op dit project gedaan2. De verdeling van het bedrag wordt bepaald in overleg met de andere betrokken waterschappen. De bijdrage van de Stowa bijdrage kan wellicht worden aangevuld met een TKI-bijdrage vanuit de Topsectoren (EZ). Dit moet echter nog verder uitgewerkt worden. Met deze ontwikkeling is de doelstelling dat andere waterschappen en de STOWA gaan meedoen ingevuld. Dit wordt ook door Rijkswaterstaat als zeer wenselijk en kansrijk voor de toekomst gezien.
4. Relatie Gateway Review met Proeftuin Fysieke Digitale Delta Mede naar aanleiding van de ervaringen met tax-i zijn in het Bestuurlijkoverleg in december 2012 een aantal vraagpunten met betrekking tot de scope en de sturing van het project beschreven en is aandacht gevraagd voor het aanbestedingsrecht. In opdracht van Jan Hendrik Dronkers, Directeur Generaal Rijkswaterstaat heeft het Bureau Gateway, onderdeel van het ministerie van BZK, daarom begin 2013 een Gateway Review uitgevoerd, speciaal gericht op de belangrijke zaken van een opstartend programma. Deze is in februari georganiseerd en in de loop van maart definitief ter beschikking gesteld. De Gateway Review is een instrument waarmee systematisch wordt onderzocht of projecten bij de overgang van een projectfase van voldoende kwaliteit zijn om de formele besluitvorming te starten. Het helpt grote projecten in goede banen te leiden door deze projecten op beslissende momenten in het proces op een aantal aspecten door te lichten. Als uitvoeringsorganisatie van de overheid kan Rijkswaterstaat zo de kwaliteit van haar projecten beheersen3. Het betrof hier specifiek het Topsector Water project waar Rijkswaterstaat een leidende rol in heeft. In dit onderzoek heeft de opdrachtgever aangegeven dat hij specifieke aandacht vroeg voor de volgende vragen: Is de pre-competitieve (onderzoek)fase voldoende geborgd met de onderzoeksopzet van het programma? 1 2
3
Bron: Verslag Bestuurlijk bijeenkomst Innovatie Waterschappen 31 januari 2013, Unie van Waterschappen. In de strategienota van de STOWA staat dat maximaal 10% van het budget gereserveerd is voor de Topsector Water aanpakken. Voorwaarde hierbij is dat de aanpak past binnen de onderzoekslijn zoals die door de waterschappen is verwoord. Rijkswaterstaat voert infrastructurele projecten in de water- en wegenbouw uit waarmee grote belangen en bedragen gemoeid zijn. Rijkswaterstaat past de Gate Review methode sinds februari 2008 toe.
VAR_nummer / Digitale Delta / 4 Biedt IBM de juiste oplossing voor het onderzoek? Is de scope van Digitale Delta de juiste, en heeft het programma voldoende focus op deze scope? Is het programma en de oplossing van IBM voldoende open? Het onderzoek focuste zich op het landelijke project en de daarbij bestaande risico’s ten aanzien aanbesteding, openheid (waaronder Vendor Lock-in) en omvang. Omdat de proeftuin van Delfland als een van de Use Cases van dit landelijke initiatief fungeert, hebben de uitkomsten van het project Gateway Review betrekking op de proeftuin. Indien de Use Case van Delfland onvoldoende waarde aan het onderzoek toe zou voegen, moest hier naar gehandeld worden. Dat bleek niet het geval.
5. Aanbevelingen uit Gateway Review De uitkomst van de uitgevoerde Gateway Review gaf de kwaificatie ‘oranje- rood’, hetgeen in van urgentie voorziene aanbevelingen is vervat: “Het review team is, op basis van de bevindingen in de review van oordeel dat zonder herscoping, aangepaste governance en extra aandacht voor het aanbestedingsrecht, grote risico’s aanwezig zijn en dat daardoor forse onzekerheid bestaat bij de haalbaarheid van de doelstellingen uit de (concept-) samenwerkingsovereenkomst4. Om tot een groen licht situatie te komen zijn de bevindingen en aanbevelingen vanuit de Gateway Review vervolgens vertaald naar een aantal aanscherpingen in de aanpak. Deze zijn op 12 april 2013 in het Bestuurlijk Overleg van de Digitale Delta verder aangescherpt. Aangegeven is dat er voldoende mogelijkheden moeten zijn om tot een verdere samenwerking te komen. Voorwaarde daarbij is dat de geformuleerde punten juridisch adequaat kunnen worden vertaald. Rijkswaterstaat en Delfland hebben de documenten die ten grondslag liggen aan de beoogde samenwerking juridisch getoetst. Gezien de specifiek benodigde specialistische kennis voor toetsing is de juridische ondersteuning voor Delfland gerealiseerd door inzet van extern ingehuurde juridische expertise. Uit deze toetsing blijkt dat de in de Gateway Review en het Bestuurlijk Overleg genoemde aanbevelingen en risico’s door onderstaande maatregelen in voldoende mate zijn afgedekt, zodat tot formele deelname kan worden overgegaan. Waarbij voor Delfland de ontbindende voorwaarde wordt opgenomen dat de EFRO subsidie wordt toegekend. 1. De eerste aanbeveling ‘Heroverweeg de scoping van het onderzoek’ heeft geleid tot diverse aanpassingen in het programmaplan5. Primair ligt de focus van het onderzoek nu op de toegang, uitwisseling en opvragen van verschillende data, en die applicaties die hiervoor nodig zijn. Voor de levensvatbaarheid van DD zal echter ook bekeken worden welke services er binnen de DD kunnen worden aangeboden, opdat data ook verwerkt kunnen worden tot informatie. In de onderzoeksfase van het project wordt binnen een beperkt aantal use cases gewerkt aan het bereiken van de onderzoeksresultaten6. De proeftuin Fysieke Digitale delta van Delflans is één van deze Use Cases. Met deze maatregel wordt de scope van het onderzoek beperkt tot de in de Rageteway Review bedoelde fase 1+ waardoor de opdracht binnen de kaders van zuiver R&D valt 7. Dit heeft tot gevolg dat de aanbestedingsrechtelijke risico’s in deze fase van het programma zijn geëcarteerd. 2. Als gevolg van de tweede aanbeveling, ‘Heroverweeg de governance over en binnen het onderzoek’, is naast het bestuurlijke overleg een opdrachtgeveroverleg (OG-overleg) van de publieke partners vormgeven. Dit overleg gaat over financiering, opdrachtverlening, scope van de opdracht en voortgangsbewaking. In dit overleg zullen Delfland en RWS zitting nemen. Dit overleg zal eens per maand samen komen. De overige overleg gremia blijven gewoon bestaan. Daarnaast zal de programmagroep gedurende het onderzoek 4 5 6 7
Zie: Gateway Review 0 – Strategie en bereik, versie nummer [Definitief], datum van oplevering 22 februari 2013 (bijlage) Zie: Programmaplan Digitale Delta (bijlage) Van elke Use case moet expliciet verwoord zijn in hoeverre de USE case is omgegaan met services, architecturen, toegang en beveiliging en welke keuzes waarom zijn gemaakt. Conform artikel 15 f. Bao
VAR_nummer / Digitale Delta / 5 werken aan governance voor de volgende (uitvoerende) fase. Zo zal het bestuurlijk overleg gaan over strategie en scope van het programma, maar ook over de ‘in kind’ inbreng van alle partners die bij het bestuurlijk overleg aanwezig zijn. Met deze aanpassingen is de governance geen ‘zwerfkei’ in de bestuurlijke verantwoording. 3. De aanbeveling ‘de samenwerking en opdrachtverstrekking dient steeds aanbestedingsrechtelijk te worden getoetst’ is in het bestuurlijk overleg van 12 april 2013 nader aangescherpt. In dit overleg zijn aanvullende voorwaarden geformuleerd om de opdrachtverlening aan IBM aanbestedingsrechtelijk mogelijk te maken8. Deze zijn als volgt geformuleerd en ingevuld: a. In de opdracht naar IBM wordt duidelijk gemaakt hoe met het intellectueel eigendom van producten die IBM ontwikkelt in opdracht van de publieke partijen wordt omgegaan. Ook zijn er specifieke afspraken gemaakt over de licentiekosten van het intellectueel eigendom dat IBM al in handen heeft maar in de realisatiefase noodzakelijk is. Het volgende punt ligt in het verlengde van deze voorwaarde. b. De voorwaarde dat ‘voorafgaand aan opdrachtverlening helder moet zijn wat de scope is en de eindproducten zijn en wie eigenaar ervan is, wordt ingevuld doordat het principe wordt gevolgd dat alle producten die tijdens de onderzoeksopdracht ontstaan met financiering vanuit de publieke opdrachtgevers openbaar/publiek beschikbaar worden gesteld in de glazenhuis constructie. Het gaat hier om: – Een rapport waarin alle kennis wordt vastgelegd wordt vrij voor iedereen toegankelijk gepubliceerd; – Het te ontwikkelen centrale “register9” dat wordt opgebouwd komt als open source beschikbaar. Focus hierin ligt op de herbruikbaarheid voor vervolg, onafhankelijkheid van IBM technologie en adequate een documentatie. c. Een ‘onafhankelijke marktverkenning’ naar de vraag of marktpartijen die willen meewerken aan de onderzoeksfase bereid zijn om te werken met het Digitale Platform en het ondersteuningsteam van IBM is door middel van Interviews met deze partijen uitgevoerd. In deze interviews is bij de private sector geverifieerd of: – de kansen die er worden geboden worden herkend. Kunnen er nog onbekende risico’s worden gesignaleerd die in de programma-aanpak kunnen worden meegenomen? – er voldoende bedrijven zijn die een dergelijke open omgeving zouden toejuichen, een rol willen spelen bij de gefaseerde ontwikkeling van de Digitale Delta en/of willen gebruiken als die er zou zijn? Uit deze onderzoeken blijkt dat alle in het onderzoek betrokken marktpartijen, op een enkele na, voldoende kansen zien in het vervolg van het project. d. Ook is een exit-strategie opgenomen in de overeenkomsten die met IBM en Rijkswaterstaat worden afgesloten. Delfland is geen juridisch partner in beide overeenkomsten. In de overkoepelende onderzoeksovereenkomst 10 is eveneens in een exit-clausule voorzien betreffende toetreding en uittreding van partijen gedurende looptijd van het project. Hieraan worden alle partijen, inclusief Delfland, wel gebonden. 4. De aanbeveling ‘Verbeter het stakeholder management’ heeft geleid tot diverse concrete activiteiten en aanpassingen: a. het programma voorziet in de betrokkenheid van private partijen door te participeren in proeftuinen en/of Use Cases. Daarnaast is er een klankbordgroep waarin feedback kan worden gegeven op de oplossingsrichting waarin de Digitale Delta zal worden gerealiseerd. 8 9
10
Opgemerkt is dat zodra er een afhankelijkheid met IBM ontstaat, openbare aanbesteding noodzakelijk is Open source register van alle koppelingen die tijdens het onderzoek worden gerealiseerd. Artikel 12 Toetreding – Uittreding, Onderzoeksovereenkomst Digitale Delta (AMCO:5157047.8)
VAR_nummer / Digitale Delta / 6 b. In het kader van het Topsectorbeleid van de Unie van Waterschappen en de strategienota Topsectoren van de Stowa zijn vijf waterschappen 11 en de Stowa een samenwerkingsverband aangegaan rondom het project. Hiermee is een eerste grote stap gezet naar uitbreiding van het aantal actief betrokken waterschappen bij het project Digitale Delta. Temeer omdat deelname niet alleen financieel zichtbaar is, maar ook inhoudelijk in use cases. Ook wordt hiermee invulling gegeven aan de aanbeveling vanuit de Gateway Review om de relevante communicatie binnen de waterschappen te verbeteren. De aanbeveling om de communicatie binnen het waterschap (Delfland) te verbeteren wordt gedekt door invulling geven aan een concernbreed projectteam binnen Delfland. Vanuit het projectteam worden de betrokken medewerkers en managers over het onderwerp op de hoogte gehouden. 5. Tenslotte is de mate van openheid van het programma nog verder vergoot door de projectdocumenten hierop aan te passen. De definities die gehanteerd worden binnen de Nederlandse watersector wat betreft open standaarden en open data zijn expliciet worden opgenomen in de onderzoeksovereenkomst. Ook zijn afspraken gemaakt over structurele afstemming met het Informatiehuis Water en de RWS-dienst centrale Informatie voorziening (CIV). Met bovenstaande definitie zijn productstandaarden van een leverancier uitgesloten. Ook worden deze principes in de architectuurvisie van de Digitale Delta verankerd. Verder bewaakt de ingestelde architectuurboard, waarin deelnemende partijen zitting hebben, bewaakt de herbruikbaarheid van componenten en openheid van de oplossingen die het onderzoek oplevert.
6. Vervolg Deltares, Rijkswaterstaat, IBM, TU Delft en het Hoogheemraadschap Delfland hebben 16 mei 2012 een intentieverklaring Opstart Digitale Delta ondertekend waarin zij aangeven samen de nadere invulling van de Digitale Delta een impuls te geven. De bij het project betrokken partijen zijn voornemens om op 19 juni aanstaande formeel het startschot te geven voor realisatie van de eerste fase van het project. Het hoofddoel van deze fase van het landelijke programma is om de levensvatbaarheid van de Digitale Delta aan te tonen12. Het programma heeft tot doel om in 12 maanden tijd een aantal onderzoeksvragen te beantwoorden die nodig zijn om enerzijds de levensvatbaarheid van het concept aan te tonen en anderzijds de functionele specificaties voor de volgende fase scherp te krijgen. Het programma levert in deze fase dus kennis om te kunnen besluiten over de volgende fase. Wat moet de Digitale Delta precies kunnen en wie zit er dan precies op te wachten, wie zijn de potentiële gebruikers? Tijdens de onderzoeksfase komt voor alle deelnemers een verbindend “test en validatie”platform beschikbaar op basis van IBM technologie. Om te kunnen werken met dit platform en de Use Cases te realiseren is er tevens voorzien in een ontwikkelteam. De betrokkenheid van IBM richt zich specifiek op het ter beschikking stellen van het platform en het beantwoorden van de onderzoeksvragen13. Om tot een gedragen instrument te komen is ervoor gekozen om deze te ontwikkelen in praktische situaties, gebruiksituaties (Use Cases), waarin de functionele gebieden leidend zijn. Deze proeftuinen zijn zodoende voedend voor een instrument dat uiteindelijk de hele watersector bedient. De Proeftuin Fysieke Digitale Delta realiseert de proeftuin waarin de voeding vanuit het regionale vak en kennis gerelateerde waterbeheer tot stand komt. Via deze Use Cases wordt onderzocht welke architectuur het grootste oplossend vermogen heeft, welke alternatieven beschikbaar zijn, welke functionaliteit en intelligentie noodzakelijk is om kostenbesparingen te realiseren en de watersector zich te laten “versnellen”. 11
Waterschap Amstel, Gooi en Vecht (Waternet), Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Hoogheemraadschap van Rijnland, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en Hoogheemraadschap van Delfland.
12 Daarbij richt het onderzoek zich primair op toegang, uitwisseling en opvraagbaarheid van gegevens en de functionaliteit om dit werkend te krijgen. 13 Zie: Programmaplan Digitale Delta (bijlage)
VAR_nummer / Digitale Delta / 7 Kortom, aan de vraag wat is er nodig om tot een Digitale Delta te komen? En wat levert de Digitale Delta ons op? Om dit te bereiken worden er binnen Delfland nieuwe en bestaande gegevensbronnen aan elkaar verbonden via een integrale ICT-infrastructuur die het mogelijk maken om nieuwe toepassingen te ontwikkelingen die eerder nog niet mogelijk of zelfs denkbaar waren. Hiertoe wordt het Digitale Delta platform ingericht, die in een ontwikkel- en testomgeving aan alle projectpartners in de cloud wordt aangeboden volgens het Software As a Service principe. Dit ontwikkelen test-platform wordt gedurende een periode van 12 maanden voor dit doel door de publieke partijen ingekocht. Op dit platform worden de koppelingen, functionaliteit en use cases gerealiseerd ten behoeve van het onderzoek. Zo moet het mogelijk worden om tegen weinig inspanningen datastromen met elkaar te combineren en toegang te krijgen tot bestaande databronnen en een grote hoeveelheid aangesloten applicaties. Door het verder ontwikkelen en inzetten van dit digitale platform ontstaat een ontwikkelplatform waarop het bedrijfsleven en kennisinstituten (Deltares, TNO ed.) en onderwijsinstellingen (technische universiteiten, hogescholen etc.) in staat worden gesteld om nieuwe toepassingen in het waterdomein te ontwikkelen. Daarbij is het vanwege de schaalbaarheid van het platform onderlinge data-uitwisseling tussen de proeftuin van Delfland en de landelijke use cases mogelijk. Deze zelfde schaalbaarheid voorziet tegelijk in een distributiefunctie die sterk kostenbesparend werkt. Omdat eenmaal aan het platform verbonden toepassingen (applicaties) voor iedereen eenvoudig toegankelijk is ontstaat een wereldwijd distributieplatform voor (Nederlandse) water en ICT-producten. Anders gezegd, een toepassing die bij het ene waterschap op het platform wordt toegepast, is direct toegankelijk bij een ander waterschap dat hetzelfde platform gebruikt waardoor de kostbare aansluitkosten bij elk individueel waterschap (bij elke gebruiker) kunnen worden voorkomen. Naast de schaalbaarheid van het platform ligt er binnen de proeftuin de nadruk op een aantal praktische situaties, activiteiten. Deze zijn in het plan van aanpak voor de subsidieaanvraag uitgewerkt omschreven14. In algemene termen worden er specifieke gebruikssituaties gecreëerd om die beoogde meerwaarde te onderzoeken of zelfs te realiseren. Zo wordt door het door het in Delft inzetten van de Hydrocity toolbox in combinatie met databronnen en applicaties vanuit gemeente, waterschap en aangesloten partijen mogelijk om slimme kostenbesparende maatregelen in de openbare ruimte te ontwikkelen en deze ter voorkoming van wateroverlast en droogteproblemen toe te passen. Hierdoor worden op dit moment van elkaar losstaande gegevensbronnen en systemen gecombineerd en ontstaan mogelijkheden om integrale waterinformatie eenvoudig beschikbaar te maken voor operationeel beheer, asset-management en publiekscommunicatie. Ook wordt het door het koppelen en combineren van diverse eigen vanuit Delfland afkomstige gegevensbronnen met - via het digitale platform beschikbaar gekomen gegevensbronnen van anderen mogelijk om gerichte maatregelen te nemen op vraagstukken waar nu nog geen kennis voorhanden is. Zo kan door het combineren van de actuele waterpeildata met waterkwaliteitsdata van Delfland en waterstroomdata van Rijkswaterstaat mogelijk om maatregelen te nemen tegen verzilting in tijden van droogte en een lage waterafvoer vanuit de Nieuwe Waterweg. Tenslotte wordt het door combinatie te maken met een van de deelprojecten mogelijk om de op het Digitale Delta ontwikkelplatform ontwikkelde app’s van andere partijen in te zetten voor gebruik in de reguliere taken van het waterschap. Met deze activiteit wordt het tevens mogelijk om ook de burger te gebruiken als databron voor het beheer van eigen taken (crowd sourcing). Elke toepassing gerealiseerd binnen de proeftuin Digitale Delta zal op zichzelf een slag moeten maken in het efficiënter worden van het totale waterbeheer. De kracht van het hele programma zit echter in het ontwikkelen van functionaliteit die hergebruik en innovatie stimuleert, zodat additionele toepassingen en use cases makkelijker en sneller te realiseren zijn dan voorheen. Dit maakt het Digitaal Platform als geheel steeds waardevoller. Een van de deelprojecten van de proeftuin Fysieke digitale Delta van Delfland richt zich op het verbinden van de reeds bestaande initiatieven die binnen Delfland worden uitgevoerd. Hierin wordt ook 3Di meegenomen. Met de realisatie van 3Di in 14 Zie: Projectplan Fysieke Digitale Delta (bijlage)
VAR_nummer / Digitale Delta / 8 het kader van de Digitale Delta wordt deze toepassing verbonden aan het landelijke onderzoek naar de bruikbaarheid van alternatieve ICT- architecturen. Hierdoor wordt een bijdrage geleverd aan het beantwoorden van de landelijke onderzoeksvragen. Als gevolg hiervan wordt duidelijk welke toegevoegde waarde deze toepassing levert voor de realisatie van de Digitale Delta. Tegelijk draagt de realisatie van 3Di direct bij de realisatie van een centraal register van databronnen dat voor iedereen toegankelijk is. Omdat de producent ervoor kiest om 3Di niet direct op het Digitale Platform aan te sluiten, maar wel op de distributielaag van Delfland, wordt niet direct duidelijk wat de voordelen van deze toepassing zijn als deze via een onafhankelijk centaal platform toegankelijk komt. Om tot effectieve realisatie te komen stelt het waterschap een bijdrage van een adequaat ondersteunend team in kind beschikbaar. Dit betekent de inzet van specialisten op het gebied van ICT en IT-architectuur, automatisering in het peilbeheer, inhoudelijke opgaven in de programma’s van Delfland, financiën, en projectontwikkeling subsidies. Ook wordt inzet verwacht vanuit de hoek van kennismanagement, planvorming, subsidieverlening en handhaving. Door een gezamenlijke aanpak met andere lopende en voorziene projecten (gegevensbeheer, 3Di ed.) vereist de realisatie het project beperkte onvoorziene middelen. Ter financiering van het programma draagt Delfland 1774 uur bij gedurende de looptijd van het project (2013-2014). Deze uren zijn voorzien in de betreffende teamplannen. In aanvulling hierop worden deze uren eveneens aangevuld door inzet van medewerkers op eigen projecten die via de Digitale Delta worden uitgevoerd. Het gaat totaal ‘in kind’ om loonkosten op basis van integraal uurtarief, voor een bedrag van € 156.112,-. Daar de werkzaamheden niet persoonsafhankelijk kunnen worden uitgevoerd is het aangaan van een meerjarige verplichting niet bezwaarlijk. Voor de duur van het nationale project (2012-2014) wordt een bedrag ter grootte van € 320.347,60 aan de ontwikkeling van het project bijgedragen ter bekostiging van de kosten die voortkomen de realisatie van het project alsook aan en het terugbrengen van de personele beslag die het project op de organisatie van Delfland heeft. Dit is toegelicht in de eerder aangehaalde brief aan het College en de Verenigde vergadering van respectievelijk 24 juli 2012 en 27 september 2012 (27953) waarin de ontwikkeling van het project Digitale Delta, de ambities en de betrokkenheid van Delfland nader zijn omschreven. Hiermee zijn de benodigde financiële middelen meerjarig voorzien in de begroting en ondergebracht onder het budget van de eenheid Strategie en innovatie (50251/100130/440110) alsook in lopende projecten. Er worden daarom geen additionele middelen voor dit programma aangewend. Om de kosten voor de Proeftuin Fysieke Digitale Delta van projectmanagement, advisering en ICT-ontwikkelling te dekken wordt ingezet op financiering vanuit de Economische agenda Zuidvleugel. Binnen de Zuidvleugel wordt het project Digitale Delta gezien als initiatief waarbij het van belang is dat deze versneld wordt doorgezet en daarom door de Zuidvleugel wordt ondersteund. Hiertoe heeft de Provincie Zuid-Holland ingestemd met het aanvragen van een EFRO-subsidie ter grootte van 700.000 Euro.
7. Rol IBM IBM heeft als initiatiefnemer, samen met de TU-Delft het project ingediend bij de Topsector water. In het verder verloop zijn Delfland, Rijkswaterstaat en Deltares aangesloten. Hiermee is IBM feitelijk mede initiatiefnemer. In het onderzoek staat de vraag centraal : ‘Werkt het concept en hoe zou een volledig open, schaalbare en veilige omgeving er uit moeten zien? Dat is de hamvraag waarvan we het antwoord niet kennen.’Hierin wordt niet alleen gekeken naar de kennis en toepassingen die IBM kan leveren, maar worden ook de bestaande Nederlandse kennis en toepassingen meegenomen. De wereldwijze ervaring met soortgelijke toonaangevende projecten elders biedt hierin veel toegevoegde waarde. Tenslotte wordt geprofiteerd van IBM’s naam (schaalgrootte) en wereldwijde promotie voor Delft en Nederland. De eerste successen van Deltares en Hydrologic in het buitenland zijn al gerealiseerd, IBM haalt buitenlandse missies naar NL toe.
VAR_nummer / Digitale Delta / 9 IBM ziet in dit project een potentiële referentie case waar wel eens een doorbraak zou kunnen worden gerealiseerd hoe nieuwe kennis en toepassingen voor nationaal en internationaal waterbeheer kan worden gerealiseerd dmv publiek private samenwerking. Aantonen dat een dergelijke constructie kan werken en tot meerwaarde leidt voor alle betrokkenen heeft een grote PR waarde, daarmee gaan deuren open elders wat hopelijk tot nieuwe kansen kan leiden. Uiteraard alleen als het project een succes is gebleken. Deze 12 maanden zijn er om kennis op te doen, niet alleen van de technische randvoorwaarden maar ook het samenwerkingsmodel voor de toekomst, wat werkt wel en wat niet, et cetera. Met die kennis is IBM beter in staat om soortgelijke trajecten elders te voeren. Ten behoeve van het onderzoek zal IBM het Digitaal Platform ter beschikking stellen. Hiertoe wordt gebruik gemaakt van de reeds bestaande afspraken tussen IBM en Rijkswaterstaat. Rijkswaterstaat zal aan IBM een aanvullende opdracht geven onder de tussen Rijkswaterstaat en IBM gesloten overeenkomst Beheer en Onderhoud IAP Water Applicaties Hier maakt Delfland geen deel van uit. Ten aanzien van de diensten die bij IBM worden ingekocht om het platform te optimaliseren wordt door de Publieke Partijen en IBM een separate onderzoeksovereenkomst gesloten. De bijdrage die Delfland, als partner in het project, aan de kosten hiervan levert worden in een afzonderlijke overeenkomst tussen Rijkswaterstaat en Delfland geregeld. Delfland vertegenwoordigt in deze de Waterschappen en de Stowa die in een separate organisatievorm op dit onderwerp zijn verenigd. De kosten voor de deelname van Delfland worden gedekt vanuit de lopende begroting de middelen die voortkomen uit de EFRO-subsidie en de bijdrage die door de Stowa worden geleverd (zie hoofdstuk 5). Het beschikbaar komen van de middelen vanuit de subsidie en de Stowa zijn voorwaardelijk voor de deelname van Delfland. Deze werkwijze is conform de geldende aanbestedingsregels. Welke rechten krijgt IBM na afloop van de proeftuin en wat betekent dat? De in het programma ontwikkelde producten die zijn ontwikkeld met publieke middelen worden geheel ontsloten voor het publieke domein. Hiermee krijgt iedereen, ook IBM, de gebruiksrechten hiervan. Daarnaast is IBM geen directe partner in de proeftuin van Delfland, maar in het landelijke project. Het onderzoek zal uiteindelijk uitsluitsel geven over de structuur en samenhang van de informatievoorzieningoplossingen waaronder het Digitaal Platform gerealiseerd kan worden. Na het onderzoek in de proeftuin zal Delfland dan ook niet gebonden zijn aan IBM tenzij na afloop expliciet gekozen wordt voor IBM.
8. Lock-in en open source IBM is een groot promoter van open source, maar open source is niet altijd het beste antwoord. Soms zijn de totale lifecycle kosten van open source hoger dan van commerciële software, daarnaast zijn er heel veel variaties van open source, in sommige gevallen krijg je gratis gebruik maar moet vervolgens alles wat er op ontwikkeld wordt alsnog licenties worden betaald, IP is ook niet vanzelfsprekend eenvoudig geregeld. Beheer en onderhoud is vaak de grootste kostenpost, en komt een klant alsnog in een lockin situatie terecht (maar we kozen toch voor open source?). Na de 12 maanden kan de conclusie zijn dat open source inderdaad de te kiezen weg is, de partners zullen dan niet vast zitten aan de IBM software en de producten (connectors) die gerealiseerd zijn zullen voldoen aan die open standaarden waar de publieke partijen voor hebben gekozen op basis waarvan de te kiezen leverancier dan bv met open source de geschikte oplossing kan realiseren. Het draait niet zozeer om open source maar om interoperabiliteit, dát is voor een gebruiker het allerbelangrijkste, daarmee wordt je onafhankelijk van leveranciers, ontstaat er geen lockin en ook geen lockout en blijft er sprake van een eerlijke concurrentie.
VAR_nummer / Digitale Delta / 10 9. Verplichtingen en positie Delfland Delfland gaat op verschillende niveaus verplichtingen aan: landelijk, sectoraal (waterschappen) en lokaal (proeftuin). Op alle niveaus heeft Delfland een rol in het project en zijn verplichtingen aangegaan: Landelijk: Delfland acteert binnen de waterschappen als leading Waterschap in het topsector waterproject Digitale Delta. Deze afspraak is gemaakt tussen de portefeuillehouder van het Uniebestuur (dijkgraaf Stefan Kuks) en een groep van dijkgraven om versnelling te geven aan de realisatie van de betrokkenheid van de waterschappen op de kansrijke projecten vanuit de Topsector Water. Hierin neemt telkens een dijkgraaf het leiderschap voor het ontwikkelen van een topsector water project. Conform afspraak trekt Delfland onder bestuurlijk leiderschap van dijkgraaf Van Haersma Buma. Om hieraan invulling te geven neemt Delfland bestuurlijk en ambtelijk plaats in de landelijke programmagroep en wordt ook inhoudelijke expertise geleverd. Ook wordt een bijdrage geleverd aan het financieren van een aantal kosten die In het programma worden gemaakt. Een deel daarvan betreffen de kosten die worden gemaakt voor het ter beschikking stellen van het Digitale Platform en de inkoop van de diensten die hiervoor benodigd zijn. De dekking van deze kosten worden voorzien vanuit een bijdrage vanuit het samenwerkingsverband met de Stowa en de andere waterschappen, een deel wordt voorzien vanuit de EFRO-subsidie en een deel is voorzien in de begroting van Delfland. De bijdrage vanuit de Stowa en de subsidie zijn beide voorwaardelijk voor realisatie wat ook als voorboud voor deelname is getseld. De financiële bijdrage vanuit Delfland is vastgelegd en kan in omvang niet toenemen (zie bijlage: kostenverdeling Digitale delta). Sectoraal Om vorm te geven aan de gezamenlijke ambitie om vanuit de waterschappen bij te dragen aan de topsector projecten is samen met Stowa, het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Hoogheemraadscvhap van Rijnland, Hoogheemraadschap Stigtse Rijnlanden en Waternet een samenwerkingsvorm opgezet. Deze samenwerkingsvorm krijgt concreet vorm in een projectsturing met een bestuurlijke en ambtelijke vertegenwoordiging vanuit de vijf waterschappen (inclusief Delfland) en de Stowa. Als leading waterschap binnen de Digitale Delta heeft Delfland in de onderzoeksfase een trekkende rol. Toegezegd is dat Delfland gedurende deze fase het projectleiderschap op zich neemt. Hierin is voorzien in de uren die in het teamplan van Strategie en Innovatie voor dit project zijn gereserveerd. Lokaal Delfland realiseert de proeftuin Digitale Delta als Use Case voor het landelijke onderzoek. Hierin zijn wij verantwoordelijk voor het realiseren van de projectresultaten voor het landelijke onderzoek. Deze resultaten komen voort uit het realiseren van een aantal deelprojecten waarvan de financiering grotendeels wordt voorzien uit de beoogde subsidiebijdrage (EFRO) vanuit de Economische Agenda Zuidvleugel. Het verkijgen van de EFRO-subsidie is voorwaardelijk voor realisatie wat ook als voorboud voor deelname is gesteld. De financiële bijdrage vanuit Delfland is vastgelegd en kan in omvang niet toenemen (zie bijlage: kostenverdeling Digitale delta). Aansprakelijkheid: In de te ondertekenen onderzoeksovereenkomst is opgenomen dat een deelnemende partij niet aansprakelijk voor is schade die een der andere partijen mocht leiden in verband met de niet-nakoming door die partij van enige verbintenis uit die overeenkomst. Dit laat onverlet dat uit andere wel degelijk aansprakelijkheid zou kunnen ontstaan. Hiermee wordt gedoeld op mogelijke aansprakelijkheden in de Use Cases. Mogelijke aansprakelijkheden In de proeftuin in het kader van de subsidie worden afgedekt door een hiertoe opgestelde samenwerkingsovereenkomst. In deze bijeenkomst worden de verantwoordelijkheden van de partijen jegens elkaar en jegens de penvoerder (subsidieaanvrager Delfland) geregeld. Ten aanzien van de subsidie en het subsidiebeheer zijn separate afspraken rondom aansprakelijkheid opgenomen.
VAR_nummer / Digitale Delta / 11 Positie Delfland: De Digitale Delta is een innovatieproject met een hoog doorbraakkarakter. Dit karakter wordt uitgewerkt in een Onderzoek- en Ontwikkeling programma aanpak dat uitgaat van een initiële set van potentieel kansrijke toepassingen of kennisontwikkelingen ( ‘USE Cases’), die alleen gerealiseerd kunnen worden door toegang tot diverse data bronnen, hergebruik van tools en middelen en die leidend zullen zijn in identificatie van benodigde functionaliteit voor de gezamenlijke onderliggende IT infrastructuur. In dit onderzoeks- en ontwikkelingstraject van ca 12 maanden doorlooptijd is de kerndoelstelling om aan te tonen dat Digitaal Platform toegevoegde waarde heeft en aan welke functionele eisen dat platform moet voldoen. Op het moment dat de specificaties bekend zijn en de business case aantoonbaar is kan de Digitale Delta daadwerkelijk door ontwikkelen naar de operationele fase. In de eindrapportage wordt aangetoond hoe waterbeheerders door gebruik en toepassing van te genereren en beschikbare data in staat zijn om efficiënter (hogere kwaliteit tegen lagere kosten) hun primaire waterbeheertaken kunnen uitoefenen. Tevens wordt hierin aangetoond hoe door of op initiatief van overheden en/of private partijen een open platform kan worden gebouwd, gebaseerd op open standaarden, te realiseren voor de informatievoorziening en het ontsluiten van data, modellen, algoritmen, tools en toepassingen, relevant voor het waterbeheer in Nederland. Het project waar Delfland aan deelneemt en waarover het College besluit heeft allen betrekking op deze onderzoeksfase. Eventuele deelname van Delfland in een opvolgende fase wordt nadat de onderzoeksresultaten en het vervolgproces bekend is ter besluitvorming aan het college voorgelegd. Deze komen voort uit de eerder genoemde eindrapportage. Over eventuele deelname van Delfland in een opvolgende fase zijn op dit moment geen verplichtingen aangegaan. Na de 12 maanden durende onderzoeksfase zullen een aantal toepassingen (USE Cases) mogelijk (semi) operationeel draaien. Ook zullen dan veel onderzoeksvragen beantwoord zijn en kan de conclusie zijn dat sommige toepassingen in de proeftuin Fysieke Digitale Delta operationeel gehouden dienen te worden. Dit zal vooral het geval zijn indien de toegevoegde waarde die zij voor de operationele werkzaamheden van Delfland op dat moment al opleveren en dit vanuit een ander oogpunt niet reeds deden. Hierop wordt geanticipeerd door in het project een directe koppeling met een bij Delfland al operationeel draaiende distributie/integratieplatform te maken.
10.
Conclusie
Om aan het project Digitale Delta deel te kunnen nemen heeft het College in de collegevergadering van 16 april 2013 aangegeven dat Delfland de voorwaarden hiertoe duidelijk dient te voorzien en voorzienbare risico’s dient te beheersen. Voorwaarden voor het doorgaan met het project zijn dat: a.
alle risico’s die in de Gateway Review naar voren zijn gekomen, zijn afgedekt. Hoofdstuk 4 beschrijft de wijze waarop invulling is gegeven aan de aanbevelingen die in de Gateway Review zijn gedaan. b. de STOWA namens de Unie van Waterschappen zowel inhoudelijk als financieel aan het project bijdraagt; In hoofdstuk 4 punt 4.b wordt kort uiteengezet op welke wijze hieraan invulling wordt gegeven. c. de subsidieaanvraag wordt gehonoreerd. Na beoordeling van de ingediende subsidieaanvraag verklaart de subsidieverstrekker (de Management Autoriteit) of de subsidieaanvraag ontvankelijk is en verstuurt binnen dertien weken hierna vervolgens een beschikking waarin de subsidieverstrekking formeel wordt toegekend. d. het intellectueel eigendom geen exclusiviteit kent. Intellectueel eigendom wordt als onderdeel van de Gateway Review aanbevelingen uitdrukkelijk opgepakt. Hier wordt het principe gevolgd dat alle producten die tijdens de onderzoeksopdracht ontstaan met financiering vanuit de publieke opdrachtgevers openbaar/publiek beschikbaar worden gesteld.
VAR_nummer / Digitale Delta / 12 Daar aan de door het college gestelde voorwaarden wordt voldaan wordt het College verzocht: a. De samenwerkingsovereenkomst rondom de realisatie van het nationale project Digitale Delta aan te gaan; b. Opdracht te geven voor het opstellen van een zogenaamde cofinancieringsverklaring waarin de formele bijdrage (middelen — in de vorm van geld (cash) en/of een bijdrage „in kind‟ (in uren) —) van de samenwerkende partijen wordt vastgelegd; c. Akkoord te gaan met de realisatie van de proeftuin van Delfland: Fysieke Digitale Delta; d. De toekenning van de EFRO-subsidie en de bijdrage vanuit de Stowa als ontbindende voorwaarden te stellen voor de realisatie van de proeftuin en de deelname aan het nationale programma.
