MEMO Voor
de leden van Dialoogtafel
Van
Stuurgroep Leefbaarheid
Betreft
Advisering voortgang leefbaarheidsspoor 2
Datum
2 maart 2015
AANLEIDING Op 2 december 2014 heeft u in uw vergadering het voorstel van het leefbaarheidsspoor 2 - regionale programma's - besproken. U kwam in deze vergadering tot de conclusie dat in spoor 2 onvoldoende focus was aangebracht en u heeft de stuurgroep leefbaarheid gevraagd hier nader naar te kijken. De stuurgroep heeft dit in een tweetal bijeenkomsten gedaan en heeft op 6 februari 2015 besloten u een voorstel voor te leggen waarin op 5 programma's wordt gefocust en waarbij nog een bedrag van € 500.000 vrij besteedbaar blijft voor ontwikkelingen die zich in de loop van de komende periode voordoen en die, vanwege hun inhoud, in uitvoering genomen zouden moeten worden. Onderstaand treft u de uitwerking hiervan aan zowel op inhoud (welke ontwikkelrichting wordt beoogd), proces (hoe komen we tot de uitwerking van de programma's) als financieel (hoeveel budget is voor ieder programma beschikbaar).
FOCUS OP VIJF PROGRAMMA'S 1. 2. 3. 4. 5.
Energietransitie Digitaal - breedband Dorpsvisies en landschap Ieder dorp een dak Erfgoed
ENERGIETRANSITIE Ontwikkelrichting De focus ligt de eerste twee jaar op het stimuleren, organiseren en financieren van lokale energiecoöperaties. Dit omdat de aanwezigheid van succesvolle energiecollectieven op dorps- of wijkniveau een randvoorwaarde is voor het –als tweede stap- realiseren van decentrale energieopwekking en ‘smart grids’. Om succesvolle energiecoöperaties op te bouwen is het nodig kennis, advies en begeleiding in het gebied te organiseren, experimenteerruimte te zoeken binnen bestaande landelijke regelgeving en de lokale energieproductie te subsidiëren. 1
Daarbij moet samenhang met het programma van de Economic Board worden gezocht om inspanningen zoveel mogelijk te bundelen. Combinaties van maatregelen en initiatieven zoals de opwekking van zonne-energie via zonnepanelen in combinatie met de verwijdering asbest lijken goede mogelijkheden te bieden. Aansluiting bij Economic Board en besluit Dialoogtafel over regeling waardevermeerdering Energietransitie maakt ook onderdeel uit van het programma van de Economic Board. Het is van belang dat het programma dat door de Dialoogtafel voor energietransitie wordt vastgesteld een coproductie met de Economic Board wordt. In de Dialoogtafel van 12 januari 2015 is besloten vanuit het budget voor de waardevermeerdering geld te reserveren voor de proces- en uitvoeringskosten van een pilot Wonen 2.0. Deze pilot zou binnen het spoor van de leefbaarheid uitgewerkt moeten worden. In het programma 'Energietransitie' moet bekeken worden in hoeverre deze pilot onderdeel van het programma moet worden of los daarvan moet worden uitgevoerd. Ook moet aansluiting worden gezocht bij de Noordelijke Energieagenda Switch. Betrokkenen bij dit programma Vanuit Dialoogtafel NMF, LTO Noord, gemeenten, provincie, Groninger Dorpen, GBB, woningbouwcorporaties Vanuit veld Kartrekker
o.m. Groninger Energiekoepel, Grunneger Power, Economic Board, werkgroep waardevermeerdering NMF
DIGITAAL Ontwikkelrichting Grote delen van de regio hebben op dit moment geen beschikking over breedbandige internetverbinding. Dit worden de zgn “witte gebieden” genoemd. Door realisering van een breedband infrastructuur kunnen de gebruiksmogelijkheden van veel leegstaande gebouwen worden vergroot voor bv. vestiging van kleine bedrijven. Het verbeteren van internet verbindingen en ontwikkelen van nieuwe toepassingen in de regio maakt ook op afstand werken en zorg op afstand mogelijk. Bij een dalend voorzieningenniveau in een krimpende samenleving wordt de kwaliteit en de toepassing van de technologische infrastructuur steeds belangrijker. Initiatief van Economic Board Een volledige ontsluiting van alle witte gebieden in het aardbevingsgebied overstijgt naar verwachting ruim de draagkracht van het programma digitaal van de Dialoogtafel. Daarom wordt voorgesteld aansluiting te zoeken bij het programma van de Economic Board. Verbetering van de digitale bereikbaarheid en snel internet maken ook onderdeel uit van het programma van de Economic Board. In overleg met de voorzitter van de Economic Board wordt voorgesteld het eerste initiatief voor het uitwerken van een programma ten behoeve van de breedbandige ontsluiting van de witte gebieden te laten aan de Economic Board. De Economic Board zal hiervoor een kwartiermaker aanstellen. De Economic Board heeft toegezegd op korte termijn te komen met een haalbaarheidsstudie en een plan van aanpak. Het beschikbare budget vanuit de Dialoogtafel voor Leefbaarheid voor het programma digitaal kan dan, bij een haalbaar plan, als lening tijdelijk ten 2
laste komen van het budget van de Dialoogtafel. Betrokkenen bij dit programma Vanuit Dialoogtafel gemeenten, provincie, LTO Noord, MKB Vanuit veld
Kartrekker
Economic Board, RUG, onafhankelijke technische expertise (via Agentschap Telecom?), businesscase expertise (wie?), vertegenwoordiger Project Breedband Hogeland Economic Board
DORPSVISIES EN LANDSCHAP Ontwikkelrichting Behoud, versterking en herstel van de kernkwaliteiten van het N-O Gronings landschap met specifieke aandacht voor herstel en versterking van dorpswierden, ‘’groene linten’’ vanuit de dorpskernen, karakteristieke lijnen in het landschap. Aansluiting zoeken bij projecten om het toeristisch, recreatief routenetwerk te versterken. Het zorgdragen voor samenhang tussen de (deel)projecten vanuit beleidsmatig gesteunde landschapsvisies (zoals het Landschapsontwikkelingsplan) zodat de uitstraling en het effect op het gehele woongebied wordt vergroot. Landschapsprojecten moeten gebaseerd zijn op ideeën en wensen van inwoners van het aardbevingsgebied over hun woonomgeving. (Deel)projecten binnen het programma moeten aansluiten op de dorpsvisies die in het gebied zijn opgesteld door dorpsverenigingen. Aansluiting bij bestaand beleid Het programma moet de mogelijkheid bieden aan te sluiten op de Kwaliteitskaart Groningen (Provincie Groningen, 2014), waarin de kernkwaliteiten en hun onderlinge samenhang in beeld zijn gebracht. Betrokkenen bij dit programma Vanuit Dialoogtafel gemeenten, provincie, LTO Noord, NMFG, Groninger Dorpen, Groninger Bodembeweging Vanuit veld Landschapsbeheer Groningen, Groninger Landschap, Bond Heemschut, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Natuur en Landschap Duurswold. Natuur en Landschap Eemsmond. Kartrekker Landschapsbeheer Groningen (Jacqueline de Milliano)
ERFGOED Ontwikkelrichting De kwaliteiten van de dorpen behouden en de dorpen en hun omgevingen vitaliseren waarbij gezocht wordt naar combinaties van herstel en behoud kwalitatieve kernen, restauratie en functiewijziging karakteristieke gebouwen. Door het meervoudig gebruik, nieuwe functies en openstelling kan een duurzame instandhouding worden gewaarborgd waarmee het publieke belang en de leefbaarheid worden gediend. Het programma richt zich op het behoud, herstel, revitalisering en functiewijziging (combinaties) van het gebouwde en groene erfgoed en authentieke, karakteristieke en beeldbepalende dorpselementen en het toewijzen van nieuwe functionaliteiten. 3
Betrokkenen bij dit programma Vanuit Dialoogtafel SGOK, Groninger Dorpen, Gemeenten, Provincie GL, LBG, Libau, RCE, Molenstichting, etc….. Vanuit veld Kartrekker Libau
IEDER DORP EEN DAK Ontwikkelrichting Het programma is er op gericht om de leefbaarheid en vitaliteit in het dorp te versterken door zeker te stellen dat er in ieder dorp minimaal één locatie is waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten en activiteiten kunnen ondernemen. Betrokkenen bij dit programma Vanuit Dialoogtafel Groninger Dorpen, Gemeenten Vanuit veld Kartrekker
Huis voor de Sport, per dorp de sportclubs, kerken en verenigingen Groninger Dorpen
FINANCIEN De financiële dekking voor de 5 programma's komt uit een tweetal financieringsstromen, te weten de Dialoogtafel en de NAM.
Dialoogtafel Vanuit de Dialoogtafel is voor de periode 2014-2018 in totaal € 35 mln. beschikbaar voor het leefbaarheidsspoor. Aan de sporen 1 en 3 zijn door de Dialoogtafel al respectievelijk € 15 en € 5 miljoen toegekend. Voor spoor 2 is nog een bedrag van € 15 mln. beschikbaar, dat is € 3 miljoen per jaar. De Stuurgroep stelt voor om de Dialoogtafelmiddelen als volgt te verdelen
Energietransitie Digitaal-breedband Dorpsvisies/landschap Vrij besteedbaar
€ 1 miljoen per jaar € 1 miljoen per jaar € 0,5 miljoen per jaar € 0,5 miljoen per jaar
Voor het programma Digitaal-breedband stelt de stuurgroep voorts voor om de bereidheid uit te spreken om, indien dit juridisch tot de mogelijkheden behoort, de totaal beschikbare middelen voor dit programma (€ 5 miljoen) in één keer aan de Economic Board ter beschikking te stellen. Motivatie hiervoor is dat Economic Board bereid is aan de hand van de resultaten van het onderzoek van de RUG in het aardbevingsgebied te willen starten met de voorbereidende werkzaamheden die moeten leiden tot aanleg van breedband in het gebied. Hiertoe is de Economic Board voornemens een coöperatie op te richten die over startkapitaal moet beschikken. Vanuit eigen middelen is het Economic Board voornemens € 5 miljoen in te leggen en vraagt de Dialoogtafel eveneens € 5 4
miljoen beschikbaar te stellen als startkapitaal. De stuurgroep heeft over dit verzoek in zijn vergadering van 6 februari 2015 gesproken en stelt u voor, onder de voorwaarde dat de Economic Board ook inderdaad € 5 miljoen beschikbaar stelt, dit bedrag hiervoor te reserveren. De kwartiermaker die door de Economic Board voor dit project zal worden aangesteld zal de juridische mogelijkheden van dit voorstel nader onderzoeken.
NAM Vanuit de NAM is voor de periode 2014-2018 in totaal € 10 mln. beschikbaar, dat is € 2 mln. per jaar. De NAM-middelen worden als volgt verdeeld
Ieder dorp een dak Erfgoed
€ 1 miljoen per jaar € 1 miljoen per jaar
De kartrekkers van de NAM-programma's zullen op basis van 1 of meerdere aanvragen bij het NAM Leefbaarheids- en Duurzaamheids Programma (op basis van uitgewerkte plannen en voorstellen) over deze middelen kunnen beschikken. De genoemde bedragen zijn in principe gereserveerd maar de aanvragen zullen nog wel getoetst gaan worden aan NAM’s criteria alvorens de bedragen kunnen worden toegekend. De middelen voor de programma's verbonden aan de Dialoogtafel worden via de Stuurgroep door de Dialoogtafel toegekend.
UITWERKING VAN DE PROGRAMMA’S Gefaseerde aanpak Bij ieder hierboven genoemd programma is een ontwikkelrichtingen beschreven. Voor een aantal programma's zijn ook al ideeën aanwezig. Er zal echter nog bepaald moeten worden wat de precieze invulling van de programma's moet worden. De stuurgroep stelt voor dit gefaseerd te doen in een tweetrapsraket. Hierbij wordt in de eerste trap op hoofdlijnen aangegeven welke items binnen het programma uitgewerkt gaan worden en hoeveel middelen per item nodig zijn. Hierover besluit de stuurgroep. In de tweede trap worden deze items uitgewerkt in de uiteindelijke programma’s. Na besluitvorming door de stuurgroep (en de Dialoogtafel) kunnen deze vervolgens in uitvoering genomen worden. Met deze aanpak wordt voorkomen dat volledig uitgewerkte items uiteindelijk geen draagvlak bij de stuurgroep hebben en hiermee kostbare voorbereidingstijd verloren gaat. Voor de NAM programma's geldt dat de NAM de formele besluitvorming zelf moet doen maar dat dezelfde procedure voor de inhoudelijke toetsing wordt gevolgd. Voorwaarden voor de programma's
De programma’s onderscheiden zich duidelijk van de aanpak van het loket leefbaarheid van werkgroep 3 en het NAM Leefbaarheids- en Duurzaamheidprogramma (individuele aanvragen) door: o Een breed gedragen ‘stip op de horizon’ te definiëren voor wat het doel is van het programma: wat moet er over 5 jaar bereikt zijn? hoe definiëren we succes? o Een regio-brede (9 gemeenten) toepasbaarheid
5
Als de beschikbare financiële middelen voor de eerste 5 jaar-periode niet voldoende zijn voor regio-brede uitrol dan zal in het programma ook iets gezegd moeten worden over hoe prioriteitstelling plaatsvindt in de eerste 2- en 5-jaar periode. Programma's moeten beschrijven op welke manier een bijdrage wordt geleverd aan de sociale cohesie en het verbinden van mensen. Programma's beschrijven op welke wijze top down/bottom up initiatieven opgevangen kunnen worden. Bij de uitwerking van de programma’s is het van belang dat gebruik wordt gemaakt van de inhoudelijke kennis die bij de betrokken partijen van de Dialoogtafel op uitvoeringsniveau over het onderwerp aanwezig is. Naast kennis bij betrokken partijen van de Dialoogtafel wordt ook uit kennis van partijen uit het veld geput. De programma’s sluiten aan bij de benoemde ontwikkelrichtingen , de woon en leefbaarheidsplannen van de gemeenten, bestaande wet en regelgeving en bij reeds genomen besluiten door de Dialoogtafel (bv pilot wonen 2.0 waardevermeerdering) of het programma van de Economic Board. De inhoud van de programma’s is financieel en juridisch getoetst. De programma's worden zodanig opgesteld dat deze na besluitvorming meteen in uitvoering genomen kunnen worden.
Uitvoering Ieder programma krijgt een kartrekker die over voldoende tijd en kwaliteit beschikt om de lijnen binnen het programma uit te zetten, processen en budgetten te bewaken en teksten te schrijven. Deze kartrekkers kunnen gerekruteerd worden vanuit het deelnemersveld van de Dialoogtafel of desnoods extern ingehuurd worden. Inhuur komt ten laste van het programma. Ieder programma bestaat uit een programmateam dat gezamenlijk het programma opstelt. Tijdpad Voor de programma's geldt dat deze deels door de Dialoogtafel en deels door de NAM uitgevoerd gaan worden. Omdat er voor sommige programma's al ideeën liggen zal de snelheid waarmee de programma's straks uitgewerkt en in uitvoering genomen zullen gaan worden, verschillend zijn. Zoals eerder vermeld zal bij het opstellen van de programma's aansluiting moeten worden gezocht bij het programma van de Economic Board en zal gekeken moeten worden in hoeverre het besluit van de Dialoogtafel over een pilot Wonen 2.0 binnen de programma's past.
Omdat de programma's ieder hun eigen dynamiek en snelheid zullen hebben wordt onderstaand het maximale tijdpad beschreven.
6 februari 2015 9 maart 2015 15 mei 2015
vaststelling notitie inclusief Stuurgroep kartrekkers vaststelling voorstel Stuurgroep Dialoogtafel 1ste trap uitgewerkt Programmateams
6
17 juni 2015 30 juni 2015 6 juli t/m 14 augustus 1 oktober oktober/november 2015 december 2015
besluitvorming 1ste trap kennisname 1ste stap zomervakantie 2e trap uitgewerkt besluitvorming 2e trap besluitvorming 2e trap
Stuurgroep Dialoogtafel1 programmateams Stuurgroep Dialoogtafel
Rapportage Nadat de Dialoogtafel zijn besluit over de 2e trap heeft genomen zullen de programmateams als volgt over hun werkzaamheden rapporteren.
De programmateams rapporteren 1x per half jaar de stand van zaken van hun programma via de Stafgroep Leefbaarheid aan de Stuurgroep Leefbaarheid De kartrekkers van de programmateams komen 1x per kwartaal bijeen voor een (inhoudelijke) afstemming en uitwisseling tussen de programma's.
ADVIES 1. Instemmen met de ontwikkelrichtingen en bijbehorende financiën van de 5 programma's. 2. In te stemmen met het reserveren van € 5 miljoen als mogelijke bijdrage aan het startkapitaal voor het programma Digitaal-breedband. Deze komt pas beschikbaar als het Economic Board ook € 5 miljoen bij legt. De juridische vorm van deze bijdrage moet uitgewerkt worden in het plan van aanpak. 3. Instemmen met de karttrekkers voor de programma's digitaal, dorspsvisies-landschap en energietransitie 4. Instemmen met het tijdpad 5. Instemmen met de wijze van rapportage
1
Ivm voortgang in het proces wordt de 1 ter kennisname
ste
trap niet ter besluitvorming aan de Dialoogtafel voorgelegd, maar
7
