Living Lab van de energietransitie
www.tertium.nl
1. Gespreksleiding 2. Wetenschap & Samenleving 3. Participatie
Natasja van den Berg Menno van der Veen
@tertiumNL www.tertium.nl
Inhoud
1. Korte inleiding 2. Presentatie Michel Handgraaf (WUR) 3. Introductie John Grin 4. Brainstorm met zaal 5. Afsluiting
3
Energie besparen als anderen de rekening betalen Veldexperimenten naar gedragsaspecten van energiebesparing in studentenwoningen en hotels Topsector Energie/STEM Congres 1 Okt 2015
Energie besparen als anderen de rekening betalen Veldexperimenten naar gedragsaspecten van energiebesparing in studentenwoningen en hotels Topsector Energie/STEM Congres 1 Okt 2015
Michel Handgraaf Associate professor Project lead
Anouk Griffioen PhD student
Simone Lindhout Onderzoeker Outreach lead Daniel Wijma Ingenieur Bectro Installatietechniek Meetapparatuur/ dataverzameling
6
Achtergrond Veel energiebesparing hangt samen met gedrag Vaak wordt naar financiele prikkels gegrepen Dat is vaak lastig •
Als men de rekening niet zelf betaalt (huur inclusief; werkplek; openbare ruimtes)
•
Administratie/registratie
•
Kleine bedragen motiveren niet
De psychologie/gedragseconomie biedt alternatieven voor interventies
7
Achtergrond Ook technologische oplossingen zijn afhankelijk van gedrag • implementatie
• Gebruik • Psychologische effecten Wij bestuderen gedrag, technologie en de combinatie Niet alleen specifiek gedrag maar ook het ‘totaalplaatje’
Dit leidt tot praktische inzichten En wetenschappelijke kennis
8
Onderzoeksdoelen 1. Het begrijpen van (lange-termijn) effecten van interventies op het gebied van energiebesparing in studentenhuisvesting en hotels
2. Het vergroten van kennis over de wijze waarop consumenten technologische innovaties op het gebied van energie waarderen en gebruiken. 9
Project - The Student Hotel als ‘living lab’ -
Vragenlijsten Interventies (manipulaties) Lange termijn studies met objectieve metingen Studenten (5-10 maanden), short stay en reguliere hotelgasten Constante stroom van nieuwe onderzoeksdeelnemers Amsterdam, Rotterdam, Den Haag
- Nieuwe perspectieven op energie gedrag - Wetenschappelijke toppublicaties - Directe implementatie in huisvesting/hotel segment.
10
Project -
In 156 kamers en 18 keukens in 2 hotels (Rotterdam/Den Haag):
- Heet water meters - Per 10 minuten - Per y minuten (variabel - test)
- Elektriciteitsmeters (Plugwise) - Verlichting - Overig gebruik (stopcontacten) - Continue meting
- Thermostaatgebruik - Huidige temperatuur - Ingestelde temperatuur
- Aanwezigheid (binnenkomst/vertrek) - Vanaf januari 2016; 120 kamers in Amsterdam: - Elektriciteit - Short-stay gasten (geen studenten)
11
- Picture of graph of plugwise
12
MAAND - Picture of graph of plugwise
14
DAG - Picture of graph of plugwise
15
- Picture of graph of plugwise
17
0.04
0 0:00 0:40 1:20 2:00 2:40 3:20 4:00 4:40 5:20 6:00 6:40 7:20 8:00 8:40 9:20 10:00 10:40 11:20 12:00 12:40 13:20 14:00 14:40 15:20 16:00 16:40 17:20 18:00 18:40 19:20 20:00 20:40 21:20 22:00 22:40 23:20
Warm water gebruik van twee verschillende kamers over 24 uur - Picture of graph of plugwise
0.035
0.03
0.025
0.02 1
0.015 2
0.01
0.005
18
Energy monitoring! Building side A, Cooling consumption (Gj) Building side B, Cooling consumption (Gj) Hot water Heat consumption (Gj) Building Heat consumption (Gj) Temperature (⁰C) KNMI
Project – opbrengsten The Student Hotel - Kennis over effectieve interventies - Koplopers in de hotelbranche - Interventies leiden tot: - Kosten reductie - Reductie van CO2 emissies - Toename van ‘environmental awareness’ voor gasten/studenten - Voordelen bij tenders
22
Project – opbrengsten Bectro - Installatie van meetapparatuur leidt tot - Meer kennis over het ontwikkelen van sustainable buildings - Meer kennis over gebruik van technologie door gasten - Kennis over meetbaar maken van gedrag - Link tussen energiehuishouding van gebouw en gedrag van individuele gebruikers
23
Voorbeeld experiment - Analoog aan onderzoek uitgevoerd in TSH Rotterdam in 2013 - Toen met alleen zelf-rapportage - Nu ook met daadwerkelijke metingen -
Warm water Elektriciteit Aanwezigheid Thermostaat
24
Voormeting (survey)
Kado voor ander
Kado voor zelf
Interventie met commitment optie
Kado voor ander
metingen
Controle conditie
Interventie zonder commitment optie
Kado voor zelf
Nameting (survey)
25
4 experimentele groepen (+ 1 controlegroep): Kadootje Voor Zelf
Commitmen t
Voor Ander
Ja Nee
29
Studie 1: Gemiddelde tijd onder de douche: Kadootje
Commitmen t
Voor Zelf
Voor Ander
Ja
++
0
Nee
0
++
31
Ander energiegedrag en attitudes: Kadootje
Commitmen t
Voor Zelf
Voor Ander
Ja
+
0
Nee
0
++
32
Resultaten – Study 2 • Daadwerkelijk energieverbruik – Gemiddelde dagelijkse electriciteitsverbruik over de hele periode vna 10 weken is 0.72 kWh (SD = 0.35) – Milieu attitude in voormeting correleert negatief met energieverbruik (r = -.316, p = .029)
33
Samenvatting van de resultaten tot zover: Zelf gerapporteerde data correleert met daadwerkelijk energieverbruik Er bestaat een correlatie tussen verschillende vragenlijsten en energieverbruik
Onze interventies hebben effect Niet elke combinatie van interventies werkt even goed Meedoen aan het onderzoek verhoogt de perceptie dat the Student Hotel een ‘groene’ organisatie is.
35
“Uitdagingen” Uitvoeren experiment binnen hotel Meetapparatuur
✔
✔✗
Zorgen dat de studenten meedoen
✔✗
Data analyse ✗✔ •
Verschillende meters met verschillende formats
•
Enorme dataset (3 miljoen kolommen!)
•
Nog teveel ruis om goede conclusies te trekken
•
Met name aan/afwezigheid is problematisch
36
Project – wat volgt? Meer experimenten • Veld • Lab • Hotelgasten
Effecten van milieuattitude van directe omgeving op besparing Effecten van technologische interventies op attitude/gedrag • Hoe reageren mensen op automatische apparatuur? – Mensen houden van makkelijk – Maar ook van autonomie
• Wat doet een technologisch ‘groene’ omgeving met je? – Ik hoef niet meer op te letten want technologie regelt alles – Stimulans voor meer groen gedrag elders?
Water! 37
Dank voor de aandacht! Michel Handgraaf Associate professor Project lead
Anouk Griffioen PhD student
www.energybehavior.com Simone Lindhout Onderzoeker Outreach lead Daniel Wijma Ingenieur Bectro Installatietechniek Meetapparatuur/ dataverzameling
38
Michel Handgraaf Associate professor Project lead
Anouk Griffioen PhD student
Simone Lindhout Onderzoeker Outreach lead Daniel Wijma Ingenieur Bectro Installatietechniek Meetapparatuur/ dataverzameling
39
Achtergrond Veel energiebesparing hangt samen met gedrag Vaak wordt naar financiele prikkels gegrepen Dat is vaak lastig •
Als men de rekening niet zelf betaalt (huur inclusief; werkplek; openbare ruimtes)
•
Administratie/registratie
•
Kleine bedragen motiveren niet
De psychologie/gedragseconomie biedt alternatieven voor interventies
40
Achtergrond Ook technologische oplossingen zijn afhankelijk van gedrag • implementatie
• Gebruik • Psychologische effecten Wij bestuderen gedrag, technologie en de combinatie Niet alleen specifiek gedrag maar ook het ‘totaalplaatje’
Dit leidt tot praktische inzichten En wetenschappelijke kennis
41
Onderzoeksdoelen 1. Het begrijpen van (lange-termijn) effecten van interventies op het gebied van energiebesparing in studentenhuisvesting en hotels
2. Het vergroten van kennis over de wijze waarop consumenten technologische innovaties op het gebied van energie waarderen en gebruiken. 42
Project - The Student Hotel als ‘living lab’ -
Vragenlijsten Interventies (manipulaties) Lange termijn studies met objectieve metingen Studenten (5-10 maanden), short stay en reguliere hotelgasten Constante stroom van nieuwe onderzoeksdeelnemers Amsterdam, Rotterdam, Den Haag
- Nieuwe perspectieven op energie gedrag - Wetenschappelijke toppublicaties - Directe implementatie in huisvesting/hotel segment.
43
Project -
In 156 kamers en 18 keukens in 2 hotels (Rotterdam/Den Haag):
- Heet water meters - Per 10 minuten - Per y minuten (variabel - test)
- Elektriciteitsmeters (Plugwise) - Verlichting - Overig gebruik (stopcontacten) - Continue meting
- Thermostaatgebruik - Huidige temperatuur - Ingestelde temperatuur
- Aanwezigheid (binnenkomst/vertrek) - Vanaf januari 2016; 120 kamers in Amsterdam: - Elektriciteit - Short-stay gasten (geen studenten)
44
- Picture of graph of plugwise
45
MAAND - Picture of graph of plugwise
47
DAG - Picture of graph of plugwise
48
- Picture of graph of plugwise
50
0.04
0 0:00 0:40 1:20 2:00 2:40 3:20 4:00 4:40 5:20 6:00 6:40 7:20 8:00 8:40 9:20 10:00 10:40 11:20 12:00 12:40 13:20 14:00 14:40 15:20 16:00 16:40 17:20 18:00 18:40 19:20 20:00 20:40 21:20 22:00 22:40 23:20
Warm water gebruik van twee verschillende kamers over 24 uur - Picture of graph of plugwise
0.035
0.03
0.025
0.02 1
0.015 2
0.01
0.005
51
Energy monitoring! Building side A, Cooling consumption (Gj) Building side B, Cooling consumption (Gj) Hot water Heat consumption (Gj) Building Heat consumption (Gj) Temperature (⁰C) KNMI
Project – opbrengsten The Student Hotel - Kennis over effectieve interventies - Koplopers in de hotelbranche - Interventies leiden tot: - Kosten reductie - Reductie van CO2 emissies - Toename van ‘environmental awareness’ voor gasten/studenten - Voordelen bij tenders
55
Project – opbrengsten Bectro - Installatie van meetapparatuur leidt tot - Meer kennis over het ontwikkelen van sustainable buildings - Meer kennis over gebruik van technologie door gasten - Kennis over meetbaar maken van gedrag - Link tussen energiehuishouding van gebouw en gedrag van individuele gebruikers
56
Voorbeeld experiment - Analoog aan onderzoek uitgevoerd in TSH Rotterdam in 2013 - Toen met alleen zelf-rapportage - Nu ook met daadwerkelijke metingen -
Warm water Elektriciteit Aanwezigheid Thermostaat
57
Voormeting (survey)
Kado voor ander
Kado voor zelf
Interventie met commitment optie
Kado voor ander
metingen
Controle conditie
Interventie zonder commitment optie
Kado voor zelf
Nameting (survey)
58
4 experimentele groepen (+ 1 controlegroep): Kadootje Voor Zelf
Commitmen t
Voor Ander
Ja Nee
62
Studie 1: Gemiddelde tijd onder de douche: Kadootje
Commitmen t
Voor Zelf
Voor Ander
Ja
++
0
Nee
0
++
64
Ander energiegedrag en attitudes: Kadootje
Commitmen t
Voor Zelf
Voor Ander
Ja
+
0
Nee
0
++
65
Resultaten – Study 2 • Daadwerkelijk energieverbruik – Gemiddelde dagelijkse electriciteitsverbruik over de hele periode vna 10 weken is 0.72 kWh (SD = 0.35) – Milieu attitude in voormeting correleert negatief met energieverbruik (r = -.316, p = .029)
66
Samenvatting van de resultaten tot zover: Zelf gerapporteerde data correleert met daadwerkelijk energieverbruik Er bestaat een correlatie tussen verschillende vragenlijsten en energieverbruik
Onze interventies hebben effect Niet elke combinatie van interventies werkt even goed Meedoen aan het onderzoek verhoogt de perceptie dat the Student Hotel een ‘groene’ organisatie is.
68
“Uitdagingen” Uitvoeren experiment binnen hotel Meetapparatuur
✔
✔✗
Zorgen dat de studenten meedoen
✔✗
Data analyse ✗✔ •
Verschillende meters met verschillende formats
•
Enorme dataset (3 miljoen kolommen!)
•
Nog teveel ruis om goede conclusies te trekken
•
Met name aan/afwezigheid is problematisch
69
Project – wat volgt? Meer experimenten • Veld • Lab • Hotelgasten Effecten van milieuattitude van directe omgeving op besparing Effecten van technologische interventies op attitude/gedrag • Hoe reageren mensen op automatische apparatuur? – Mensen houden van makkelijk – Maar ook van autonomie • Wat doet een technologisch ‘groene’ omgeving met je? – Ik hoef niet meer op te letten want technologie regelt alles – Stimulans voor meer groen gedrag elders? Water!
70
Dank voor de aandacht! Michel Handgraaf Associate professor Project lead
Anouk Griffioen PhD student
www.energybehavior.com Simone Lindhout Onderzoeker Outreach lead Daniel Wijma Ingenieur Bectro Installatietechniek Meetapparatuur/ dataverzameling
71
www.topsectorenergie.nl
John Grin professor of ´policy science, especially system innovation´ UvA
www.topsectorenergie.nl
