Verslag van de Werkbijeenkomst Living Lab in de Zorg. Dinsdag 6 november 2012 Spark Design & Innovation Benjamin Franklinstraat 515 3029 AC Rotterdam Op 6 november vond een werkbezoek plaats aan Spark Design & Innovation over Living Lab voor Zorginnovaties. Living Lab voor Zorginnovaties (afgekort LLvZ) ontwikkelt innovaties op het gebied van zorg, wonen en welzijn. Innovaties die bijdragen aan het functioneren, participeren en de zelfredzaamheid van onder meer zelfstandig wonende ouderen en mensen met beperkingen. LLvZ werkt als projectteam binnen het gebied van Medical Delta en dient ook economische doelen. Het brengt producten en diensten samen in (maatschappelijke) business cases, waarmee marktpartijen en maatschappelijke instellingen aan de slag kunnen. Het initiatief biedt een gecontroleerde omgeving waar waardevolle gebruikersfeedback verkregen kan worden. De partners in dit samenwerkingsverband/ consortium bestaan uit ondernemers, kennis- en onderzoeksinstellingen en maatschappelijk ondernemers. Eén van de private partners van LLvZ, Spark Design & Innovation uit Rotterdam, trad op als gastheer. Living Lab voor Zorginnovaties Tijdens het werkbezoek zijn drie presentaties gegeven. De eerste werd gegeven door Gert-Jan Cornel, projectleider van Stichting Living Lab. Cornel gaf een uiteenzetting over de werkwijze binnen het consortium van het project LLvZ en welke concrete zorghulpmiddelen er in het Living Lab (proeftuin, pilot) ontwikkeld en getest worden. Ook gaf hij aan wat kritische succesfactoren zijn bij Living Labs die in de werkwijze van de innovatiemakelaars en team tot uiting komen. Hij noemde: makelen en schakelen tussen sectoren, kennis en beleid; het betrekken van eindgebruikers, professionals en experts; beschrijven van de maatschappelijke vraag/zorgvraag; selectie van de oplossingsrichtingen; samenwerking concreet vormgeven en begeleiden; procesregie leveren en expertise toevoegen waar nodig; begeleiding en ondersteuning bieden. Zie verder de bijgevoegde presentatie “Livinglab zorg_ GertJan Cornel.pdf” Robert Barnhoorn introduceerde vervolgens zijn bedrijf Spark Design & Innovation dat producten ontwikkelt en ontwerpt voor onder meer bedrijven in de zorgsector. Barnhoorn ging tijdens zijn presentatie in op opstakels die er liggen bij het vermarkten van zorghulpmiddelen. Een deel van die opstakels wordt veroorzaakt door de wijze waarop het zorgsysteem is georganiseerd en gefinancierd. Dit werd geïllustreerd aan de hand van een concreet voorbeeld, de Ort-O-Mate. Zie verder de bijgevoegde presentatie “ xxx_Robert Barnhoorn.pdf” Bedenker Elco van Liere vertelde hierover in de derde presentatie. De Ort-O-Mate is een apparaat om steunkousen uit te trekken, de prijs is ongeveer 800 euro. De thuiszorg organisaties verlenen nu de zorg om steunkousen uit te trekken, gefinancierd door de AWBZ. Het apparaat zou door zorgverzekeraars betaald moeten worden, maar die willen dat niet omdat de besparing (zo’n 3000 euro per jaar voor 10 minuten thuiszorg) hen niet ten goede komt. Elco geeft aan dat dit een sprekend voorbeeld is dat laat zien dat de prikkels in de zorg niet op de juiste plaats in de keten terecht komen. Pagina: 1/9
Samenwerken en netwerken rond de decentralisatie AWBZ. Vanuit hun verschillende achtergronden reflecteerden de deelnemers vervolgens op de 3 presentaties. Gemeentelijke medewerkers op het gebied van zorg / AWBZ / WMO zijn zich op dit moment aan het voorbereiden op de decentralisatie van de AWBZ. Zij gaven aan dat de presentaties hen aan het denken zetten over de wijze waarop innovaties kunnen bijdragen aan het verbeteren van zorg, ook aan huis, en aan het betaalbaar houden daarvan. Het nut werd onderschreven van samenwerken en samen nadenken over innovatieve oplossingen in de thuiszorg. Een (kleine) gemeente kan dit niet alleen. Je moet kunnen leren van elkaars best practices en deze moeten zichtbaar zijn om je te laten inspireren. Daarbij is samenwerken op een grotere schaal van belang. Gemeenten gaven overigens aan dat nu vooral wordt samengewerkt met buurgemeenten en op de schaal van de huidige stadsregio’s (Stadregio Rotterdams en Stadsgewest Haaglanden). De rol van de overheid Hierna ontstond discussie over de vraag wie moet bepalen welk zorghulpmiddel ingezet wordt. Welke rol spelen gemeenten, zorgverzekeraars, zorgaanbieders en marktpartijen? Gemeenten hebben een compensatieplicht, dat wil zeggen dat de (huishoudelijke) beperkingen die iemand ondervindt worden gecompenseerd door voorzieningen aan te bieden. Doel hiervan is om mensen langer thuis te kunnen laten wonen. Als gemeente moet je wel weten welke voorzieningen en hulpmiddelen er allemaal zijn, dat kan je uitstekend met andere gemeenten verkennen. Vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven daarentegen gaven aan dat gemeenten zich niet zouden moeten bezig houden met de hoe-vraag in de zorg. Gemeenten zouden zich moeten richten op het eindresultaat en daarop moet de vergoeding richting zorgaanbieder gebaseerd zijn. Dan kiezen de zorgaanbieders vanzelf de beste (goedkoopste, efficiëntste of klantvriendelijkste) methode, of dat nu uren zijn of technologie. Zorg en economie De presentaties illustreerden ook de economische kansen die gepaard gaan met de opgaven in de zorg. Nieuwe producten en processen leveren kansen op voor het regionaal bedrijfsleven. De “straight stairlift” bijvoorbeeld, ontworpen door Spark Design uit Rotterdam wordt geproduceerd door de vestiging van ThyssenKrupp in Krimpen aan den IJssel. Zorg en economie gaan op die manier hand in hand. De discussie spitste zich toe op het vermarkten en valoriseren van innovatieve zorgproducten. Een deelnemer uit het bedrijfsleven gaf aan dat zorgproducten veel meer als een “commodity” zouden moeten worden gezien. Beschouw zorgproducten als reguliere consumentenproducten die in grote volumes kunnen worden geproduceerd. Daardoor kunnen de prijzen dalen en daarmee de kosten van de zorg. De producten kunnen dan aangeschaft worden door de zorgbehoevende zelf, en hoeven niet betaald te worden via zorgverzekering en/ of AWBZ. Voorbeelden van andere consumentengoederen passeerden ter illustratie de revue: dvd-spelers in het recente verleden. En wellicht binnenkort Ipads/tablets, begonnen exclusief luxeproduct en ontwikkelt zich in de loop der tijd tot een betaalbare “commodity”. Als deze ontwikkeling zich ook voordoet in de zorg, zullen ook daar de prijzen dalen met positieve gevolgen voor de zorgconsument. Eindgebruikers / consumenten zullen dan veel meer bereid zijn om producten zelf aan te schaffen. Ook vanuit deze invalshoek kwam de vraag aan de orde of het huidige zorgsysteem wel voldoende prikkels in deze richting kent. Goede business cases zijn van belang. We moeten er wel alert op zijn dat niet in elke regio een nieuwe oplossing wordt gevonden voor een zelfde probleem. Relatie met gemeentelijk ruimtelijk beleid Een van de deelnemers legde de relatie tussen zorg, economie en het ruimtelijk beleid van gemeenten. In sommige gemeenten worden de ontwikkelingen in de zorg nu al betrokken bij stadsvisies, structuurvisies, woningbouwopgave en plannen voor de revitalisering van gebieden. Bijvoorbeeld het vraagstuk hoe mensen langer thuis te kunnen laten wonen.
Pagina: 2/9
Kwaliteit van leven Vanuit de wetenschap werd aangegeven dat niet alleen economisch-rationeel naar het zorgvraagstuk moet worden gekeken. De kwaliteit van leven dient ook mee genomen te worden. Hierover zijn harde cijfers nodig. Het moet niet alleen financieel iets opbrengen, zorg gaat over mensen en als zij gelukkig worden van innovatieve producten, zijn zij sneller bereid om het te gebruiken. Cornel gaf aan dat het wel meegenomen wordt, maar niet in de sfeer van harde cijfers. Het Living Lab is er juist ook voor om iets gewoon te gaan doen in plaats van het te blijven onderzoeken. Ander blijf je erover praten en gebeurt er niets. Belangrijkste conclusies en opgaven voor het vervolg: • De gemeenten in de metropoolregio Rotterdam Den Haag staan voor een forse opgave om naast de Wmo ook de gedecentraliseerde AWBZ (en de Jeugdzorg) straks uit te voeren, met bovendien flink minder middelen tot hun beschikking. Gemeenten bereiden zich hierop voor en doen dit in samenwerking met andere gemeenten, zowel met de direct omliggende buurgemeenten als in grotere regionale verbanden; • De forse vermindering van de budgetten maakt het betaalbaar houden en maken van de zorg alleen maar urgenter. Innovaties in producten en processen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan die betaalbaarheid. • De Metropoolregio Rotterdam Den Haag beschikt met o.a. de partijen verenigd in Medical Delta over unieke kennis van zowel de opgaven in de zorg als de economische potenties. Economie en zorg kunnen daarom in de Metropoolregio hand in hand gaan. • Het huidige systeem van zorgfinanciering is onvoldoende toegesneden en bevat onvoldoende prikkels om tot daadwerkelijke toepassing van innovaties en daarmee verlaging van de zorgkosten te komen. Vernieuwing van dit systeem is een gezamenlijk belang van gemeenten, bedrijven en kennisinstellingen in de metropoolregio Rotterdam Den Haag, zowel vanuit zorg- als economisch oogpunt. • De vernieuwing van dit systeem kan alleen succesvol van de grond komen door een gezamenlijke inspanning van het totale speelveld, waaronder eindgebruikers, ondernemers, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, kennis- en onderzoeksinstellingen en gemeenten. • Waar mogelijk zou een verschuiving moeten worden gemaakt in het denken en handelen van “zorgpatiënt en zorgcliënt” naar “zorgconsument” en van “zorgproduct” naar “zorgcommodity”. • Stelling: Juist onze economische potenties als Medical Delta, gecombineerd met de decentralisatie-opgaven waar de gemeenten nu voor staan, biedt samenwerking op schaal van de Metropool kansen om het zorgsysteem te moderniseren en de daarmee samenhangende economische kansen te verzilveren. • Onderdeel van gezamenlijke actie is een gezamenlijke lobby / gespreksvoering in metropoolverband richting relevante partijen, o.a. Rijk, (koepels van) zorgverzekeraars, thuiszorginstellingen e.a. gericht op modernisering van het zorgfinanciering / inbouwen van prikkels die het toepassen van product- en procesinnovaties stimuleren.
Pagina: 3/9
Vervolg Deze bijeenkomst was een kick-off. Met uiteenlopende partijen uit de wereld van gemeenten, kennisinstellingen en bedrijven hebben we de problematiek en kansen rond zorg, innovatie en economie in samenhang verkend. Hebben we met de hierboven beschreven stelling iets dat het waard is om samen in metropoolverband verder aan te werken? Zijn er aanvullend daarop andere inzichten uit de presentaties en de discussies die we verder zouden moeten oppakken? En wie voelt zich geroepen om het initiatief te nemen voor een vervolg? We nodigen de deelnemers, maar ook anderen die via dit verslag of op een andere manier kennis hebben genomen van de resultaten, uit om de handschoen op te pakken. Meld je bij ondergetekenden. Wij denken en werken graag mee om vorm te geven aan het vervolg. R.A. (Richard) van der Horst Secretaris Procesorganisatie Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) Gemeente Rotterdam Bestuursdienst Coolsingel 40, SH 331 Postbus 70012 3000 KP Rotterdam Mobiel (06) 51 00 46 97 Telefoon (010) 267 33 48 (Secretariaat) Email
[email protected] Website www.mrdh.nl Beschikbaar op maandag, dinsdag, woensdag en donderdag Interessante links: Informatie over Spark Design:
www.sparkdesign.nl
Informatie over Ort-O-Mate, Elco van Liere
http://www.elliezo.com/
Informatie over Living Lab voor Zorginnovaties en Medical Delta
www.livinglab.nl/zorginnovaties www.medicaldelta.nl
Landelijke kennisinstelling Vilans, Movisie en NJi. Het landelijke programma Invoorzorg en de Hulpmiddelensite:
www.vilans.nl www.movisie.nl www.nji.nl www.vindeenhulpmiddel.nl www.invoorzorg.nl
Informatie over metropoolregio Rotterdam Den Haag:
www.mrdh.nl
Pagina: 4/9
Deelnemerslijst Naam
Organisatie
E-mailadres
Jan
Bloemberg
Techniek Ontmoetingspunt (TOP) Delft
[email protected]
Jan
Brouwer
Microsoft Netherlands
[email protected]
Cappendijk
Buining & Partners
[email protected]
Drift
Gemeente Den Haag
[email protected]
Gerritse
Gemeente Vlaardingen
[email protected]
Hartogh
Gemeente Rijswijk
[email protected]
Michiel Niek
van der
Jelle J.
den
Marlijn
van der
Hoeven
Marlijn vander Hoeven
[email protected]
Frans
de
Jager
Gemeente Rotterdam
[email protected]
Imke
Jager-Twiest
Gemeente Ridderkerk
[email protected]
Oksana
Marcus
Gemeente Den Haag
[email protected]
Sonja
Meeuwsen
Erasmus Universiteit Rotterdam
[email protected]
Falco
Pieters
ERAC BV
[email protected]
Laurens
Pronk
Student
[email protected]
Martijn
Schol
Gemeente Delft
[email protected]
Natalie
Simon
Gemeente Barendrecht
[email protected]
Simons
Gemeente Ridderkerk
[email protected]
Sluis
Gemeente Rotterdam
[email protected]
Mieke
Vink
Gemeente Rotterdam
[email protected]
Janine
Wesdorp
Gemeente Rotterdam
[email protected] [email protected]
Joselien jantine
van der
Wilco
van
Wijlandt
Gemeente Capelle aan den IJssel
Ron
van
Zon
Gemeente Capelle aan den IJssel
[email protected]
Elco
van
Liere
Elliezo B.V.
[email protected]
Robert
Barnhoorn
Spark Desing & Innovation
[email protected]
Gert-Jan
Cornel
Stichting Living Lab
[email protected]
Boot
Procesorganisatie Metropoolregio
[email protected]
Horst
Procesorganisatie Metropoolregio
[email protected]
Luc Richard
van der
Clasien
Leijten
Procesorganisatie Metropoolregio
[email protected]
Theo
Strijers
Procesorganisatie Metropoolregio
[email protected]
Pagina: 5/9
Pagina: 6/9
Pagina: 7/9
Pagina: 8/9
Pagina: 9/9
