Mblad. Nieuw! BIO BASE EUROPE PILOT PLANT ONTDEK. in 4 vragen. Binnenvaart voorkomt logistieke stress. vanaf GESPREK MET CEO WIM SOETAERT

MAGAZINE OVER MILIEU, DUURZAAMHEID EN INNOVATIE

Nieuw! vanaf ONTDEK

Mblad in 4 vragen

BIO BASE EUROPE PILOT PLANT GESPREK MET CEO WIM SOETAERT

Binnenvaart voorkomt logistieke stress Maak nu kennis met

UW NIEUW VAKBLAD in dit promonummer

INHOUD ■

Slimste kantoorgebouw ooit staat in Amsterdam

Welkom bij Mblad

P07

Beste partner Welkom bij Mblad, het nieuwe vak­magazine over milieu, duurzaamheid en innovatie.

A

an de Amsterdamse Zuidas werd de afgelopen zomer het slimste kantoorgebouw ter wereld geopend. The Edge heeft bovendien van het Building Research Establishment (BRE), de wereldwijde beoordelaar van duurzame gebouwen, de hoogste duurzaamheidsrating gekregen.

De score ‘outstanding’ dankt het gebouw - met zijn imposante atrium, bijzondere vorm en intelligente werkplekken - aan een heel scala duurzaamheidsmaatregelen en nieuwig­heden. De voorgevel van het gebouw is volledig bedekt met zonnepanelen; via de opslaginstallatie worden warmte en koude bewaard in de bodem en hergebruikt. Het kantoorgebouw vangt regenwater op en recycleert het. Energieneutraal Het energieneutrale pand is ook uitgerust met een Ethernet-systeem: ­medewerkers kunnen via een applicatie op hun smartphone het klimaat en licht op hun eigen werkplek regelen. Dat snufje bespaart niet alleen energie, maar levert ook informa­t ie over hoe het gebouw wordt gebruikt, om zo de efficiëntie nog te verbeteren. Na de kantooruren zijn de parkeerplaatsen van het kantoor beschikbaar voor de buurtbewoners. En ook aan andere stadsbewoners is gedacht: een ecologische corridor met bomen en nestkasten wijst vleermuizen en broedvogels de weg naar nabij­gelegen foerageergebieden. Lees het volledige verhaal op www.the-edge.nl www.amsterdam.nl/zuidas

Mblad richt zich tot al wie professioneel actief is in, of te maken heeft met deze domeinen. Mblad wil op een positieve manier, maar ook objectief-­ kritisch informeren en inspireren over de praktijk van duurzaam en ­toekomstgericht onder­nemen in al zijn facetten. Nooit eerder verschenen duurzaamheid, klimaat en milieu meer in de media dan vandaag. En nooit eerder gingen berichten rond ‘kringloop­ economie’, ‘klimaattop’ en ‘slimme energienetten’ zo vrolijk de ether in. Maar te midden van de hypes, het getweet en de trending topics wil Mblad een stevig tegenwicht bieden. Met interviews, achtergrondstukken, reportages, casestudy’s en kwaliteits­fotografie biedt Mblad u een verfrissende én verrijkende inkijk in het boeiende domein van duurzaamheid. In dit promonummer verneemt u alles over Mblad. Waar het magazine over gaat, hoe het gemaakt wordt, hoe u zich kunt abonneren of hoe u kunt adverteren. In het redactionele gedeelte geven we u een voorproefje. Zo weet u meteen wat u van Mblad kunt verwachten. de redactie

P16

VOORSTELLING VAN MBLAD

04 Ontdek Mblad in 4 vragen 06 Adverteren in Mblad REDACTIONEEL VOORPROEFJE

07 Gentse Pilot Plant biedt

biogebaseerde bedrijven extra groeikansen

12 Interview met Willem Dhooge (FlandersBio)

13 M-nieuws 14 Facts & figures:

Redt Parijs 2015 het klimaat?

16 Meer bedrijven kiezen voor

“We moeten de mensen informeren over de nieuwe technologieën, omdat de publieke opinie vandaag nog aarzelt. Op die manier creëren we een positief klimaat voor jonge, innovatieve sectoren.” Willem Dhooge, programmamanager van FlandersBio voor CINBIOS

de binnenvaart

20 Uitkijken naar het januari­nummer

VANAF JANUARI 2016 VERSCHIJNT MBLAD TWEEMAANDELIJKS Wilt u abonnee worden? Lees snel op p. 5 hoe dat kan!

[ COLOFON] Mblad is een vakblad over milieu, duurzaamheid en innovatie voor bedrijf en overheid Contactpersoon: Eline Van Assche, [email protected] ■ Redactie, concept en realisatie: Pantarein Publishing ■ Verantwoordelijke uitgever: Katelijne Norga, Sint Hubertusdreef 12, 3150 Haacht ■ Fotografie: Bart Lasuy, Ronald Tilleman, Fille Roelants, Boerenbond en Elisabeth Verwaest ■ De meningen die derden in dit magazine vertolken, vallen buiten de verantwoordelijkheid van Mblad. ■ Niets uit deze opgave mag worden vermenigvuldigd of openbaar worden gemaakt zonder uitdrukkelijke toestemming van Mblad.

03

MBLAD IN 4 VRAGEN ■

Ontdek Mblad in 4 vragen Waarover? Mblad steunt op vier pijlers: innovatie, beleid, bedrijf en maatschappij. Zij zijn de rode draad door de artikels en redactionele bijdragen. Op die manier krijgt u een breed scala van milieugerelateerde domeinen op uw bord. Klimaat, energie, water, lucht, afval en materialen, bodem, bio­d iversiteit, geluid, mobiliteit, ruimtegebruik, ketenbeheer, duurzaam bouwen, interne milieuzorg, nieuwe businessmodellen, financiering, enzovoort.

INNOVATIE

BEDRIJF

BELEID

MAATSCHAPPIJ

Voor wie? Mblad is een must-have voor al wie beroepshalve actief is in of te maken heeft met duurzaamheid: bedrijfsleiders, milieu­ coördinatoren, consultants en milieu- en duurzaamheidsdeskundigen, beleids­ makers en ambtenaren, technologen en wetenschappers, woordvoerders en communicatieverantwoordelijken, … Maar ook aan al wie geïnteresseerd is in wat er leeft op het vlak van duurzaamheid in de maatschappij, biedt Mblad boeiende lectuur.

Welke artikels?

Van wie?

Mblad blijft weg van de waan van de dag. Het magazine heeft niet de ambitie om alle milieunieuws te vatten, maar brengt weloverwogen actuele topics via achtergrondartikels, interviews, analyses en duiding. Mblad focust op inhoud en staat niet bol van advertenties. Een bewuste keuze, want uw leeservaring primeert. Advertenties en content blijven uit elkaars vaarwater. Geen thematische dossiers in Mblad; relevante inhoud staat centraal.

Mblad wordt gemaakt door Pantarein, een publicatiebureau gespecialiseerd in milieu, duurzaamheid, wetenschap en technologie. Het bureau maakt al jaren publicaties met een hoogwaardige inhoud in opdracht van bedrijven en de overheid. Met Mblad geeft Pantarein nu ook zijn eigen tijdschrift uit. De uitgeefactiviteiten worden ondergebracht in een apart dochterbedrijf, Pantarein Editorial (in oprichting).

Neem nu een

ABONNEMENT

op Mblad

U houdt graag de vinger aan de pols over milieu, duurzaamheid en innovatie? En u zoekt een breed venster op ontwikkelingen in het domein van duurzaamheid? Dan is Mblad iets voor u! MBLAD IN CIJFERS • Verschijnt 6 keer per jaar • Telt 36 pagina’s • Formaat: 210 x 297 mm • Papiersoort: Cocoon Silk • Wordt klimaatneutraal gedrukt

Smaakt dit kennismakingsnummer naar meer? Neem meteen een abonnement en ontvang zes keer per jaar uw editie vol interviews, achtergrondstukken en reportages.

Wilt u een abonnement aanbieden bij het lidmaatschap van uw organisatie? Neem contact met ons op en we bespreken de mogelijkheden.

Mail naar

[email protected] of surf naar

www.mblad.be

04

05

■ ADVERTEREN

BIOGEBASEERDE INDUSTRIE ■

Plaats hier

uw advertentie! GENTSE PILOT PLANT BIEDT BIOGEBASEERDE BEDRIJVEN EXTRA GROEIKANSEN

5 REDENEN 1

om te adverteren in Mblad

U steunt een positief project dat bijdraagt tot heldere, objectieve communicatie over een duur­

“Demonstratieprojecten zijn essentieel in een jonge, innovatieve sector”

zame, toekomstgerichte economie en samenleving.

2

U komt terecht bij honderden

3

Uw organisatie toont zich partner van een kwaliteitsvol magazine dat vakkundig en met visie wordt gemaakt en een toonaangevend medium wil worden in de sector.

4

bedrijfsleiders, beslissers, opiniemakers, milieuprofessionals, ...

We zijn aanwezig op conferenties,

lezingen, symposia en beurzen. Zo maken we werk van onze

zichtbaarheid, maar ook van de uwe.

5

Uw A4-advertentie komt mooi tot haar recht in de vormgeving van Mblad, met een maximale impact.

INTERESSE? Neem contact op met Eline Van Assche, 0479 32 88 31 of [email protected]

07

■ BIOGEBASEERDE INDUSTRIE

Plastics, voedingssupplementen, medicijnen en zelfs bouwmaterialen maken uit biomassa? Dankzij de biotechnologie en de levenswetenschappen is dat niet langer toekomstmuziek. In de Gentse Bio Base Europe Pilot Plant proberen bedrijven nieuwe biogebaseerde processen uit op een semi-­industriële schaal. “Wij slaan een brug tussen basis­ onderzoek en industriële productie”, zegt bezieler en CEO Wim Soetaert.

H

et toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift Nature publiceerde enkele maanden geleden harde cijfers. Willen we de klimaatverandering onder de drempel van twee graden houden, dan moet tachtig procent van de wereldwijde steenkoolvoorraden, de helft van de gasreserves en een derde van de olie onder de grond blijven. Op langere termijn kunnen fossiele grondstoffen als petroleum, aardgas en steenkool uitgeput raken. Het is dus hoog tijd voor een ommezwaai naar hernieuwbare alternatieven, zoals biomassa. Een samenleving waarin biomassa via biotechnologische processen wordt omgezet in energie, chemische stoffen of materialen is volgens experts binnen handbereik. Vlaanderen heeft daarvoor stevige troeven in huis. Naast een sterke kennisbasis in industriële biotechnologie en goed opgeleide onderzoekers hebben we een chemische cluster van wereldklasse, een uitstekend logistiek netwerk en niet te vergeten: Bio Base Europe Pilot Plant. In de biogebaseerde wereld is dat het paradepaardje van Vlaanderen en van professor Wim Soetaert.

08

BIOGEBASEERDE INDUSTRIE ■

“De bedrijven hoeven zelf pas voluit te investeren, zodra ze weten wat economisch rendabel is”

Minimale risico’s Wim Soetaert is de oprichter en de huidige CEO van Bio Base Europe Pilot Plant. “Ik vond het zonde dat veel onderzoek enkel leidt tot wetenschappelijke publicaties. Vele successen uit het laboratorium halen nooit de markt”, stelt Wim Soetaert. In een oude brandweerkazerne in de haven van Gent werd daarom voor miljoenen aan hoogtechnologische infrastructuur opgesteld. Niet alleen krijgt onderzoek nu meer kansen op de markt, ook bedrijven zien investeringsdrempels wegvallen. Wim Soetaert: “Vaak komen bedrijven nieuwe manieren op het spoor om een product of stof te fabriceren, gebaseerd op biomassa in plaats van fossiele grondstoffen. Maar ontwikkelingen van een laboratorium naar een industriële schaal brengen, is duur en riskant. Met de Pilot Plant slaan we een brug tussen het basisonderzoek en de eigenlijke industrialiseringsfase. In de fabriek kunnen bedrijven hun onderzoek opschalen en meteen op meerdere toestellen uittesten. Daardoor kunnen ze het proces optimaliseren, terwijl de risico’s tot een minimum herleid worden. Dergelijke demonstratieprojecten zijn essentieel in een jonge, innovatieve sector. De bedrijven hoeven zelf pas voluit te investeren, zodra ze weten wat economisch rendabel is.”

Wim Soetaert, CEO van Bio Base Europe Pilot Plant

De Deense speelgoedfabrikant Lego zegt tegen 2030 150 miljoen dollar te zullen investeren in de vervanging van de huidige, petroleum­gebaseerde grondstoffen door hernieuwbare alternatieven. Een biogebaseerde grondstof is een van de opties.

Veel expertise Niet alleen de uitgebreide infrastructuur maakt de Pilot Plant aantrekkelijk voor vele bedrijven in binnen- en buitenland, ook het menselijk kapitaal is van onschatbare waarde. De pilootfabriek telt nu zo’n veertig hooggekwalificeerde personeelsleden en blijft groeien. Wim ­Soetaert: “Er is veel expertise in industriële biotechnologie, en hoogopgeleide mensen zijn in Vlaanderen vrij makkelijk te vinden. Onze apparatuur wordt door eigen experts bediend. Bovendien denken zij samen met de bedrijven en onderzoeksinstellingen na over de processen die hier getest worden.” ­ De ligging van de fabriek in de haven van Gent biedt extra voordelen. De Gentse haven zet namelijk sterk in op de biogebaseerde industrie. Ze huisvest het grootste Europese cluster van producenten van biobrandstof en heeft veel logistieke mogelijkheden voor biomassa.

09

■ BIOGEBASEERDE INDUSTRIE

BIOGEBASEERDE INDUSTRIE ■

15.000 liter biomassa

Lignine,

de grondstof van de toekomst? Een grootschalig gebruik van grondstoffen voor de biogebaseerde economie kan ook negatief zijn voor mens en milieu. Denk maar aan het gebruik van eetbare biomassa zoals mais of het kappen van oerwoud om extra landbouw­ areaal te verkrijgen. Het is een pak duurzamer om rest- of afvalstromen op te waarderen. Vlaamse en Nederlandse onderzoekers richten momenteel hun pijlen op lignine.

Biomassa kan allerlei vormen aannemen. Het is een verzamelnaam voor hernieuwbare bronnen en afvalstromen uit de landbouw, bosbouw en industrie. Hernieuwbaar, dus in principe onuitputtelijk. En precies dat heeft biomassa voor op fossiele grondstoffen. Bovendien komt bij de omzetting van biomassa naar product of biobrandstof veel minder CO2 vrij. Goed voor het milieu dus. Wim Soetaert: “We kunnen in de pilootfabriek vertrekken van om het even welke biomassa. Ook het eindproduct

en het proces kunnen erg verschillen. We hebben apparatuur in huis voor de voorbehandeling van biomassa, biokatalyse, fermentatie, groene chemie en opzuivering. Onlangs hebben we een bijkomende reactor geplaatst voor fermentatieprocessen. Daarin worden micro-organismen als schimmels, bacteriën en gisten gekweekt die hernieuwbare grondstoffen omzetten in biochemicaliën, biomaterialen, biobrandstoffen, biodetergenten, biosolventen, bioplastics, enzovoort. De nieuwe bioreactor heeft het voordeel dat we nu fermentatieprocessen kunnen opschalen tot 15.000 liter. Dat

is een behoorlijke capaciteit, waarmee je de markt kunt verkennen, klanten zoeken en investeerders overtuigen.”

Succesverhaal De pilootfabriek kent vandaag een open innovatiestructuur, maar wie bekostigt dat allemaal? De financiële middelen voor de infrastructuur en het gebouw komen hoofdzakelijk van de Vlaamse en Europese overheden. De werkingskosten zijn voor eigen rekening van de pilootfabriek en de bedrijven. Wim Soetaert: “Die structuur is essentieel. Ze laat ons toe om onafhankelijk te blijven en confiden-

tialiteit te garanderen. Precies daarom doen heel wat bedrijven een beroep op onze diensten. We werken momenteel zowel samen met multinationals als met KMO’s.” Wat raadt Soetaert bedrijven aan? “We hebben in Vlaanderen heel wat troeven om industriële biotechnologie tot een succesverhaal te maken. Maar andere landen komen volop kijken en halen hun achterstand snel in. Voortdurend innoveren is daarom de boodschap. En dat is niet gemakkelijk: vernieuwen kost geld en gaat over verandering. Maar bedrijven die de trein nu missen, halen hun achterstand moeilijk in.”

CO

2

WAT IS LIGNINE? Lignine of houtstof is een stof die voorkomt in de celwand van plantencellen. Samen met cellulose zorgt ze voor de sterkte van de plant. Hoe houtiger de plant, hoe meer lignine erin zit. Lignine is samen met cellulose wereldwijd een van de meest voorkomende organische stoffen. Ook ‘nutteloze’ afvalstromen uit onder meer de pulp- en papierindustrie en de landbouw zijn er rijk aan.

WELKE GROENE BOUWSTENEN KAN JE ER MEE MAKEN? Lignine bevat een schat aan natuurlijke aromaten. En aromaten zijn precies de basis­ bestanddelen van heel wat kunststofmaterialen, chemicaliën, coatings, verven, smaakstoffen, geuren enzovoort. Ze worden in de meeste gevallen gehaald uit fossiele olie, die echter steeds

schaarser wordt. Lignine is een biogebaseerde grondstof en dus veel duurzamer. Momenteel wordt lignine meestal opgestookt, maar zo gaat een waarde­vol materiaal verloren.

WAAROM WORDT ER ZOVEEL ONDERZOEK GEDAAN NAAR LIGNINE? Door de complexe chemische structuur van lignine is de doorbraak als groen bestanddeel van chemische grondstoffen tot nog toe uitgebleven. Onderzoek moet ontrafelen hoe de chemische structuur van lignine in elkaar zit en hoe ze kan worden afgebroken om lignine industrieel te kunnen gebruiken. Bioraffinage biedt soelaas: hierbij wordt lignine zodanig opgezuiverd dat ze in een cascade van processen kan worden afgebroken tot groene chemische bouwstenen.

Via het onderzoeksplatform Biorizon zetten Vlaanderen en Nederland in op de technologische ontwikkeling van duurzame en winstgevende functionele aromaten uit suikers en lignine. Meer info: www.biorizon.eu

10

“We kunnen in de pilootfabriek vertrekken van eender welke biomassa”

ARCELORMITTAL PLANT BIOETHANOLFABRIEK Bio Base Europe Pilot Plant tekent met alle klanten een vertrouwelijkheidsovereenkomst. Over de geteste processen en over de klanten wordt niet gecommuniceerd. Maar soms doen die klanten dat zelf. ArcelorMittal bijvoorbeeld: de staalreus met vestiging in Gent werkte een proces uit om hoogovengas met behulp van micro-organismen om te zetten in ethanol. Die kan worden gebruikt als brandstof of grondstof voor de chemische industrie. De biotechnologie maakt zo de link mogelijk tussen de staalindustrie en de chemische industrie. Dit nieuwe proces zou ArcelorMittal in staat stellen om zijn CO2-uitstoot jaarlijks met 108.000 ton te verminderen.

NIEUW ACTIEPLAN Deze zomer keurde de Vlaamse Regering het ‘Actieplan Duurzaam beheer van bio­ massa(rest)stromen 2015-2020’ goed. Het actieplan biedt een kader voor de duurzame en efficiënte inzet van biomassa(rest) stromen zoals hout, gft, groenafval, organisch-biologisch afval, ... Download het plan op www.ovam.be Veel reststromen uit de landbouw zijn rijk aan lignine, een veelbelovende biologische grondstof.

11

[ NIEUWS]

■ BIOGEBASEERDE INDUSTRIE

“Alle toepassingen van biomassa moeten minstens met gelijke criteria behandeld worden” WILLEM DHOOGE, PROGRAMMAMANAGER VAN FLANDERSBIO VOOR CINBIOS Afgelopen zomer publiceerde sectorcluster CINBIOS, het samenwerkingsverband tussen FlandersBio, Ghent Bio-Economy Valley en essenscia, een roadmap voor de Vlaamse industriële biotechnologie. Gaat de weg van deze belofte­ volle sector over rozen? We vroegen het Willem Dhooge, programmamanager van FlandersBio voor CINBIOS. ■ Bij het opstellen van de roadmap spraken jullie met de industrie en de academische overheid. Welke toekomst is er volgens hen voor de Vlaamse biogebaseerde economie? De hele roadmap is een pleidooi voor slimme specialisatie. We beschrijven vier waardeketens die op olie gebaseerde productiemethoden kunnen vervangen en die kansen bieden voor de industrie in Vlaanderen. Bij de eerste waardeketen gaat het om de ontwikkeling van fijnchemicaliën, dat zijn chemische stoffen die in kleinere hoeveelheden worden geproduceerd, maar die een hoge toegevoegde waarde creëren. Deze stoffen hebben speciale functionaliteiten. Ten tweede mogen we de boot ook niet missen als het gaat over grondstoffen van de tweede generatie. Suiker en zetmeel uit primaire grondstoffen, zoals granen en suikerbiet, staan onder druk omdat ze in de eerste plaats noodzakelijk zijn voor de voedselproductie. Maar suikers kunnen we ook halen uit vezelachtig materiaal in afval- of nevenstromen van de industrie en de landbouw. Daarvoor hebben we technologie nodig die biomassa kan scheiden in verschillende fracties. In een regio die relatief arm is aan biomassa is het essentieel om in te zetten op hoogwaardige toepassingen. Op langere termijn denken we dat er in Vlaanderen

ook bijzondere mogelijkheden zijn voor lignine en syngas. Die vormen de derde en de vierde waardeketen. ■ De vraag naar de roadmap kwam uit de politieke wereld. Formuleren jullie ook adviezen naar de overheid? Twee dingen zijn cruciaal: een gunstig regelgevend kader en een coherent ­ langetermijnbeleid zullen het de industrie makkelijker maken om te investeren in nieuwe productiefaciliteiten. Een ondersteunend financieel klimaat voor demonstratieprojecten vanuit de overheid kan daar zeker in grote mate toe bijdragen. De roadmap moet de Vlaamse overheid helpen om hiervoor de juiste keuzes te maken. Zowel de industrie als milieuorganisaties staan vandaag bijvoorbeeld achter het cascadeprincipe. Dat betekent dat je biomassa opsplitst in fracties die je allemaal valoriseert volgens hun intrinsieke toegevoegde waarde. De meest waardevolle componenten gaan dan bijvoorbeeld naar voedsel, andere fracties naar materialen. De rest wordt ten slotte gebruikt voor bio-energie. ■ Is dat vandaag dan niet het geval? Via certificaten wordt het gebruik van biomassa financieel gestimuleerd voor

bio-energie, de laagste trap, maar niet voor andere toepassingen. Het zou goed zijn mochten in de toekomst ook waardevollere toepassingen van biomassa, die technologisch weliswaar uitdagender zijn, minstens met gelijke criteria behandeld worden. ■ Welke uitdagingen ziet u verder nog opdat deze sector echt zou kunnen doorbreken? Een stabiel regelgevend kader is zeker essentieel, maar er is meer. De kostprijs van olie bijvoorbeeld. Die is vandaag erg laag, maar fluctueert. Die onzekerheid is niet aantrekkelijk voor investeerders die biogebaseerde alternatieven willen opzetten. Ondernemerschap is nochtans erg belangrijk. En tot slot moeten we de mensen ook informeren over de nieuwe technologieën, omdat de publieke opinie vandaag nog aarzelt. Op die manier creëren we een positief klimaat.

THOMAS LEYSEN

Hoe groen is uw energiecontract? In de vrijgemaakte energiemarkt met verschillende spelers en allerlei types contracten kiest de consument welke stroom uit het stopcontact komt. Fossiele, nucleaire of hernieuwbare energie. Noorse energie, Franse, of liever groene stroom uit eigen land, een voorkeur voor biomassa of zonne-energie: de keuze is aan de gebruiker. De website van de VREG beschikt nu over een nieuwe module, waarmee bedrijven en gezinnen de oorsprong van hun stroom kunnen achterhalen. De module bevat momenteel gegevens van 2014, maar zal elk jaar worden geactualiseerd. Doe de test op www.vreg.be/nl/ herkomst-stroom

“Jongeren dromen niet meer per se van een auto en zijn meer begaan met duurzaamheid. Die generatie zal meer en meer impact krijgen, ook in bedrijven.” De voorzitter van materiaaltechnologiegroep Umicore en bank­verzekeraar KBC pleit in De Standaard van 22 augustus 2015 voor een CO2 -taks.

“Belgische bedrijven top in recyclage verpakkingsafval” In België werd vorig jaar 600.000 ton bedrijfsverpakkingsafval gerecycleerd. Dat is 86% van alle verpakkingsafval in ons land en 25% meer dan in 2005. Ons land scoort daarmee het hoogst in Europa, zegt VALI-PAC, de organisatie die samen met de bedrijven de industriële verpakkingen in België beheert. Verpakkingen zijn volgens de organisatie perfect compatibel met

Bijna de helft (45%) van al het fruit en groenten is bedorven nog voor het op de markt raakt. Vooral in ontwikkelingslanden is voedselbederf een groot probleem. De Belgische ontwerper Arne Pauwels ontwikkelde de Wakati-tent die boeren in ontwikkelingslanden helpt om hun oogst langer te bewaren. Het hart van de uitvinding is een verdamper die eruitziet als een ventilator. De verdamper werkt op zonnepanelen en creëert een continue vochtigheid in een steriel microklimaat. De Wakati-tent viel al meermaals in de prijzen, maar prijkt nu ook op Sustainia100 2015. Dat is een jaarlijkse bundeling van 100 oplossingen uit 151 landen die onze economieën helpen verduurzamen.

THOMAS RAU

Het kennisplatform ceebio geeft een overzicht van de kennis, de expertise en de activiteiten in de Vlaamse biogebaseerde economie, van zowel bedrijven als onderzoekers. Het platform opent de deur naar publicaties, projecten, expertise van organisaties en onderzoekers via de ceebiodatabank. Registreer via www.ceebio.be

12

Ceebio is een initiatief van verschillende Vlaamse universiteiten, onderzoeksinstellingen en de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij Oost-Vlaanderen.

Download de brochure via www.vbo-feb.be (rubriek Afval en materialen)

Belgische voedsel­tent in top 100

Download de roadmap op www.cinbios.be/downloads/ Download de ‘Visie en strategie voor een Vlaamse bio-economie’ (2013) via www.ewi-vlaanderen.be

NIEUW: KENNISPLATFORM VOOR DE BIOGEBASEERDE INDUSTRIE

duurzame ontwikkeling. Daarom publiceert het Gemeenschappelijk Platform Verpakking en Verpakkingsafval, gecoördineerd door het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), een update van zijn brochure ‘Verpakking, hefboom voor duurzaamheid’.

www.sustainia.me/solutions

“Naar analogie met de btw pleit ik voor de bow: een belasting op onttrokken waarde. Je betaalt belasting wanneer je waarde finaal uit het gesloten systeem onttrekt.” De Nederlands architect en visionair in LOKAAL, het maandblad van de VVSG (september 2015)

13

Redt

■ FACTS & FIGURES

Doel van de 21ste klimaattop

PARIJS 2015 het klimaat?

Het sluiten van een universeel bindend klimaatakkoord dat de wereld op weg helpt naar een koolstofarme en duurzame toekomst. Het moet ervoor zorgen dat de gemiddelde temperatuur op aarde met minder dan 2 graden Celcius stijgt tegen 2100.

WAT ZIJN DE EUROPESE TARGETS? CO2-uitstoot t.o.v. 1990

Het verdrag moet in werking treden in 2020 en inzetten op:

Aandeel hernieuwbare energie

Energieverbruik

Hoe sterk warmt de aarde op tegen

2100?

Volgens het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) is het technisch en economisch mogelijk om de gemiddelde opwarming te beperken tot 2°C. Zelfs zonder bijkomende voordelen, zoals zekerheid van energiebevoorrading en gezondheidseffecten, zijn die kosten volgens het IPCC bescheiden. Hoe langer bijkomende maatregelen worden uitgesteld, hoe hoger de benodigde investeringen na 2030 om de opwarming alsnog te beperken tot 2°C.

Aanpassen van de maatschappij aan bestaande klimaatveranderingen

2020

+20%

4 3 2 1

2050 2100

-40% -50% -100%

+27%

Start industrieel tijdperk

-20%

-

-27%

Beloftes in de aanloop naar Parijs Doelstelling Verenigde Naties Huidige opwarming

TEMPERATUUR

0

°c

• Jaargemiddelde temperatuur +2,4°C ten opzichte van de pre-industriële periode

• 18 warmste jaren sinds 1833 liggen in de periode 1989-2014

dagen is

verdubbeld sinds 1968 • Duidelijk stijgende trend in het

Huidige situatie

aantal hittegolven sinds de jaren 70

VERDAMPING & NEERSLAG

AMBITIES VAN EUROPA

2030 Financiële steun voor ontwikkelingslanden

-20%

5

• Aantal tropische

HUIDIGE, BINDENDE DOELSTELLING

Verminderen van de uitstoot van broeikasgassen

Huidig beleid (business as usual)

De klimaat­ verandering heeft vandaag al gevolgen in België

• 13% meer neerslag dan in

Resterend koolstofbudget

Ons koolstofbudget voor 2°C

1833

• Een kwart meer verdamping dan eind jaren 70

Gespendeerd koolstofbudget

-

• Een verdubbeling van het aantal zware neerslagdagen sinds begin jaren 50

-

WIND KLIMAATCONFERENTIE WARSCHAU VN-KADERVERDRAG INZAKE KLIMAATVERANDERING

Op de Conferentie van de Verenigde Naties over Milieu en Ontwikkeling in Rio de Janeiro sluiten 154 landen, waaronder België, het Klimaatverdrag (het UNFCCC). Doel: de strijd aangaan tegen de opwarming van de aarde door de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

KYOTO-PROTOCOL

Alle EU-landen en 164 andere landen geven het Verdrag uit 1992 een concrete invulling. De geïndustrialiseerde landen krijgen een emissieplafond. Zo moet België zijn uitstoot met 7,5% verminderen ten opzichte van 1990.

KLIMAATCONFERENTIE KOPENHAGEN

Er wordt vruchteloos onderhandeld over een nieuw klimaatverdrag als opvolger van Kyoto. De conferentie eindigt zonder een juridisch bindend akkoord.

KLIMAATCONFERENTIE DOHA

Niet-gouvernementele organisaties waaronder Greenpeace, Oxfam, Novib en het Wereldnatuurfonds verlaten de conferentie. Ze vinden dat rijke landen niet genoeg inzet tonen om klimaatverandering te bestrijden.

• Een daling van de windsnelheid in het binnenland met gemiddeld 10 à 15% over 5 decennia

KLIMAATCONFERENTIE PARIJS

30 november tot en met 11 december 2015

ZEEWATER

Het protocol van Kyoto wordt verlengd tot 2020.

2015 2012

2013

2009

• Een stijging van het zeeniveau in Oostende met 11,5 cm t.o.v. 1951

• Een jaartlijkse stijging van de temperatuur van het zeewater met 0,034°C

1997 1992 22,1 GtCO2 / jaar

14

Bronnen

37,0 GtCO2 / jaar

MIRA Klimaatrapport 2015; www.vmm.be; www.cop21.gouv.fr; www.climateactiontracker.org; www.globalcarbonproject.org; ec.europa.eu; www.lne.be

15

■ BINNENVAART

[

MEER BEDRIJVEN KIEZEN VOOR DE BINNENVAART

[

“Transport over water vermindert de logistieke stress”

Nick Celis, zaakvoerder van André Celis nv

Hoe ver kom je met 5 liter brandstof en een vracht van 1 ton goederen?

6,6 km

100 km

Dagelijks staan duizenden vrachtwagens op de Vlaamse wegen in de file. Er is nochtans een alternatief. Met meer dan 1.000 kilometer bevaarbare waterwegen zijn de meeste Vlaamse bedrijven goed bereikbaar via rivieren en kanalen. Hoe kan de binnenvaart het huidige mobiliteits­ probleem oplossen? Twee bedrijven tonen wat ze daarbij winnen.

“W

e weten wanneer onze vrachtwagens vertrekken, maar niet wanneer ze zullen aankomen.” Deze frustratie is in zowat elk Vlaams transportbedrijf te horen. Files, brandstofprijzen en kilometer­heffingen maken het goederen­ verkeer over de weg almaar duurder. Daarom onderzoeken steeds meer bedrijven alternatieven. Onder hen de Leuvense handelaar in bouwmaterialen André Celis nv en de in Wielsbeke gevestigde fabrikant van gipsblokken en -platen I­ solava. Beide bedrijven vervoeren al jaren grondstoffen en afgewerkte materialen met binnenvaartschepen.

Bier en bouwmateriaal 333 km 16

500 km

André Celis handelt in bouwmaterialen, en recycleert en bewerkt natuursteen. Voor de aanlevering van ruwbouw­

tions Manager: “Zo vaart er maar eentje in België. We kunnen het schip laden en lossen zonder heftruck in het ruim of kranen op de kaai. Uiteraard hebben we met deze investering een risico genomen, maar we zijn ervan overtuigd dat we het bedrijf er op termijn rendabeler mee zullen maken.”

Veel minder ongevallen Even naar de cijfers kijken: wat winnen bedrijven aan transport via de binnenvaart? Zowel André Celis als Isolava houdt jaarlijks duizenden vracht­wagens van de baan en uit de files: bij André Celis maakt de binnenvaart jaarlijks 1.500 vrachtwagenritten overbodig, Patrick Knudde spreekt van 200 vrachtwagens per

“De binnen­ vaart is veel veiliger dan transport via de weg” week. “Files betekenen tijdverlies en dus economische schade. Als je dat als bedrijf kunt voorkomen, dan hoef je niet te twijfelen”, meent Knudde. “We krijgen onze producten steeds moeilijker tijdig ter plaatse, of dat nu in Brussel, Wallonië of Nederland is. Een schip daarentegen staat nooit in de file. Je weet precies wanneer het aankomt. Dat maakt ons werk veel efficiënter.”

BINNENVAART ■

Kan de traagheid van een schip wel op tegen de snelheid van een vrachtwagen, zelfs bij files? Celis: “Toch wel. Het vervoer per binnenschip duurt misschien langer, maar de timing is veel preciezer te bepalen en dus perfect in te plannen. Dat is een luxe. Minder files betekent minder logistieke stress en minder crisismanagement. De binnenvaart is bovendien veel veiliger dan het transport via de weg. Op de water­ wegen gebeuren er per jaar maar weinig ongevallen. Bovendien vallen er uiterst zelden doden of zwaar­ gewonden.”

LAAT GRATIS DE TRANSPORTMOGELIJKHEDEN VAN UW BEDRIJF ONDERZOEKEN De binnenvaart biedt mogelijkheden voor veel bedrijven. Waar zit voor u de winst? Laat uw bedrijf gratis screenen. Zowel nv De Scheepvaart als

Waterwegen en Zeekanaal NV stuurt een deskundige die de transportstromen in uw bedrijf onderzoekt en suggesties doet.

Neem contact op met W&Z: [email protected] of nv De Scheepvaart: [email protected]

materialen koos het bedrijf resoluut voor de binnenvaart. Twee keer per maand vaart een schip gevuld met gips of cement van Jupille naar Leuven. Nick Celis, zaakvoerder van het bedrijf: “Jaarlijks vervoeren we 30.000 ton verpakte bouwmaterialen over het water. Zodra de lading gelost is, keert het schip terug. Maar omdat leegtransporten duur en inefficiënt zijn, gingen we op zoek naar een partner. Die vonden we bij AB Inbev. Heel geregeld vertrekt ons schip in Leuven met een lading bierbakken en keert het terug met bouwmaterialen. Die combinatie maakt het vaartraject rendabel voor beide bedrijven.” Isolava bekijkt het anders. Het bedrijf gebruikt verschillende binnenvaart­ schepen, waaronder een uniek kraanschip. Patrick Knudde, Opera-

17

[ NIEUWS]

■ BINNENVAART

Veel bedrijven vergeten de mogelijkheden van de binnenvaart te onder­ zoeken, stelt Patrick Knudde, Operations Manager van Isolava.

Meer containerschepen Met het ‘Masterplan voor de binnenvaart in Vlaanderen – Horizon 2020’ geven nv De Scheepvaart en Waterwegen en Zeekanaal NV samen vorm aan het Vlaamse waterwegbeleid. Het plan omvat investeringen en initiatieven tot 2020 om de binnenvaart aan te zwengelen.

KOMT UW BEDRIJF IN AANMERKING VOOR SUBSIDIE? Zoek snel welke overheidssteun u geniet bij investeringen in binnenvaart. www.wenz.be/nl/bedrijven/ steunmaatregelen

18

Hoe aantrekkelijk de voordelen van transport over het water ook klinken, toch lopen nog te weinig bedrijven er warm voor. Patrick Knudde: “Veel bedrijven vergeten de mogelijkheden van de binnenvaart te onderzoeken. Nochtans is de capaciteit van het water­wegennet nog onderbenut. België heeft een van de dichtste netten van rivieren en kanalen. In tegenstelling tot de weg heeft het verkeer op de binnenwateren nog een aanzienlijk groeipotentieel.” Dat bleef in de sector de jongste jaren niet onopgemerkt: die investeert en innoveert. Daardoor is een duidelijke tendens ontstaan: het aantal schepen is gedaald, het laadvermogen per schip is gestegen. Op de Vlaamse binnenwateren passeren steeds meer grote containerschepen.

20% minder CO2

Ook het maatschappelijke aspect speelt mee in de keuze voor binnenvaart. Het binnenschip is bijvoorbeeld veel milieuvriendelijker dan de vrachtwagen. Celis: “De CO2-uitstoot van een binnenschip ligt per ton vervoerde vracht een pak lager dan bij vrachtwagens. En er is nog veel potentieel: met nog meer investeringen zou het resultaat fenomenaal zijn. We vinden het belangrijk om onze maatschappelijke verantwoordelijkheid hierin te nemen.” En dus mag André Celis zich een Lean and Green-­ bedrijf noemen. Dat label staat voor een groep duurzame bedrijven die onder begeleiding van het Vlaamse Instituut voor de Logistiek (VIL) een plan van aanpak hebben opgesteld om de CO2-uitstoot in hun transport- en logistieke activiteiten op vijf jaar tijd met minstens 20% te reduceren. Ook AB Inbev behoort tot deze groep. Het bedrijf berekende de emissiereductie die te danken is aan het vervoeren van leeggoed tussen de Leuvense brouwerij en de kade in Herstal, vlak bij de brouwerij in Jupille. Uit die test bleek dat de CO2-uitstoot met 22,3% is afgenomen. Dat, samen met de vermeden files en de verbeterde efficiëntie, maakt het project bijzonder succesrijk. De toekomst van de waterweg als betrouwbare, duurzame en veilige transportmodus lijkt dan ook gegarandeerd.

DUURZAMER MET DE SMARTPHONE CHECK DE LUCHTKWALITEIT De EuropeAir app verzamelt gegevens over de luchtkwaliteit van 3.500 meetstations verspreid over 500 plaatsen in meer dan 30 Europese landen. Ze brengt de belangrijkste luchtvervuilende stoffen in kaart: ozon, stikstofdioxide en fijn stof. Alle info kunt u delen via twitter, facebook en e-mail. www.eea.europa.eu

GRATIS OPHALING

oude elektrische apparaten Staan er in uw bedrijf ongebruikte elektrische apparaten in de weg? Recupel haalt ze dit najaar gratis op. Kijk op www.recupel.be/gratisophaling en kies de geschikte afvalcontainer (boxpallet of rolkooi). Binnen de vier werkdagen zet Recupel de container(s) klaar in uw bedrijf, een week later wordt de oogst opgehaald. Recupel werkt uitsluitend met geregistreerde inzamelaars en verwerkers die de afvalwetgeving nauwgezet volgen. 0800 403 88, [email protected], www.recupel.be

VIND UW CARPOOL-PARTNER Samen naar het werk rijden, één keer of elke dag? Taxistop ontwikkelde met de VAB een carpool-app voor smartphones. U kunt er snel een rit mee aanbieden of een chauffeur zoeken, maar ook ervaringen delen en berichten sturen. De site telt momenteel zo’n 130.000 gebruikers. www.taxistop.be/dienst/carpool-be

ZORGELOOS ELEKTRISCH Een elektrische auto gekocht? Deze app van service provider New Motion toont u alle laadpunten in Vlaanderen, Nederland en de rest van Europa. Per laadpunt kunt u de beschikbaarheid, laadsnelheid en laadtarieven bekijken. www.thenewmotion.nl

3 M 0 0 .0 0 0 343.0 Zoveel water leverden de drinkwaterproducenten in 2014 aan hun abonnees; 209 miljoen daarvan was bestemd voor huishoudelijk gebruik. In de periode van 2001 tot 2014 daalde de levering met 42,5 miljoen m³ of 10,5%. Bekijk het volledige rapport ‘Drinkwaterbalans in Vlaanderen’ op www.vmm.be

DUURZAAM KLEDINGDESIGN

• www.binnenvaart.be • www.watersnelweg.be • Kanaal Z maakte onlangs

enkele filmpjes over de binnenvaart. Ze zijn te herbekijken op: kanaalz.knack.be/dossiers

De app ‘Making’ zet designers en ontwerpers van kleren aan tot duurzamere materiaalkeuzes. Making toont het verband tussen materialen en verontreinigende stoffen, energiegebruik, CO2-uitstoot, water en grondstoffengebruik. Sportfabrikant Nike verzamelde voor deze app data over de milieu-impact van verschillende textiel­ soorten.

PHILIP HEYLEN

“Let me reassure you: when it comes to waste management and the circular economy, there is enough money to be made for everybody.”

www.nikemakers.com De schepen van onder meer Cultuur en Economie van de stad Antwerpen bij de opening van het ISWA-congres op 7 september

19

VANAF 2016 ZES KEER PER JAAR januari / maart / mei / juli / september / november

Vragen of suggesties voor de redactie?

Mail naar [email protected]

www.mblad.be

[ KIJK UIT NAAR HET JANUARINUMMER] HET VIJFDE MESTACTIEPLAN Geothermie: ZIT VLAANDERENS GROOTSTE BRANDSTOFTANK ONDER DE GROND?

Analyse: DE EERLIJKE PRIJS VAN DRINKWATER LOKALE KLIMAATPLANNEN TEGEN HET LICHT