Case: Bio Base Europe trainingscentrum Terneuzen
“Wanneer je een voorbeeldfunctie wilt vervullen op het gebied van duurzaamheid gebaseerd op biotechniek, dan kan je eigen gebouw natuurlijk niet achterblijven qua duurzaamheid. Er staat in Terneuzen een uniek passiefgebouw, dat voorzien is van een reeks aan energiezuinige en milieuverantwoorde maatregelen. De opvallende kleurrijke Kingspan gevelpanelen, die aan de meest strenge eisen qua hoge isolatiewaarde en luchtdichtheid voldoen, passen perfect in de opzet van dit ultra duurzame gebouw.” Peter van den Kieboom, Bio Base Europe en Gert van Kralingen, Heijmans Bouw Zeeland
Helder bouwconcept geeft antwoord op ambitieuze duurzaamheid
Heijmans Bouw Zeeland won op basis van een Europese aanbesteding de DCB-opdracht voor het nieuwe trainings- en onderwijscentrum van Bio Base Europe in Terneuzen. Een faciliteit die de spil is in het grootste biocluster van Europa, de kanaalzone van Gent naar Terneuzen, waar kennisinstituten, ondernemingen en een proeffabriek zich in verzamelen. Gert van Kralingen, directeur van Heijmans Bouw Zeeland: “Op het moment dat er zeer strikte eisen liggen voor zo’n uniek duurzaam gebouw als dit, moet je meteen de hoofdlijnen kiezen en het gebouw constructief en bouwkundig doeltreffend opzetten. Niet dolen tijdens het ontwerp, de engineering en uitvoering, maar vanaf dag 1 met een helder concept de ambitieuze eisen van opdrachtgever Bio Base Europe voor een passiefgebouw verwezenlijken. Bij dat heldere concept past ook een doordachte gevel, die goed isoleert en luchtdicht is.”
Het moest een gebouw worden waarin alle vormen van duurzaamheid een plek krijgen, maar dat tevens betaalbaar is. aldus Peter van den Kieboom, projectmanager Bouw en Subsidies van Bio Base Europa. “Het pand moet nauw aansluiten op de activiteiten van Bio Base Europe, waar men werkt aan een duurzame, biogebaseerde economie. Bio-ontwikkelingen zijn van vitaal belang voor de economie in Europa op langere termijn. Biopark Terneuzen en Ghent Bio-Energy Valley hebben gezamenlijk een proeffabriek opgericht bij Gent en nu ook dit kennis- en trainingscentrum in Terneuzen. Daarmee wordt de ‘missing link’ weggenomen, want nu kunnen wij kennis vergaren en uitdragen, onderzoek doen, proeffabricage plegen en via simulatoren mensen trainen in het besturen van processen. Met zo’n focus op duurzaamheid kan een eigen passiefgebouw dan ook niet ontbreken.”
Doordachte gevelpanelen Gert van Kralingen is positief over de Kingspan gevelpanelen die slim in elkaar steken. “De detaillering van aansluitingen buiten/binnen is knap opgelost. Dit verhoogt de isolatiewaarde en luchtdichtheid. We hebben de lange panelen met een handig kantelsysteem heel makkelijk kunnen monteren. Kortom, een hoogwaardig product dat aan strenge duurzaamheidseisen voldoet, prijstechnisch interessant is en goed te verwerken is. De Kingspan panelen hebben hun statement in duurzaamheid kunnen afgeven bij dit project, evenals Heijmans Bouw Zeeland en Bio Base Europe. We gaan ervan uit dat Kingspan een nadere innovatie zal doormaken op het gebied van het isolatiemateriaal.”
“Doorbraak in passief bouwen” Trainingsfaciliteiten Het centrum in Terneuzen biedt verschillende faciliteiten voor training van procesoperatoren. Aanvankelijk was het de bedoeling zich alleen toe te leggen op de bio-industrie, maar inmiddels wordt het centrum ook gebruikt voor training van procesoperatoren uit andere industrietakken. De faciliteiten zijn in elk geval perfect en dankzij de kleurrijke Kingspan gevelpanelen is het bezoekers makkelijk te duiden dat zij bij dat opvallende groene gebouw moeten zijn.
Vierkant De eerste gedachte van de opdrachtgever was een opvallend gebouw met bijvoorbeeld een ronde of ovale vormgeving, maar al snel bleek dat een vierkant gebouw op het gebied van energiehuishouding veel beter scoort. In de aanbesteding werden de vorm en het kleurgebruik vastgelegd in een schetsontwerp van Rothuizen van Doorn ‘t Hooft Architecten. Een gevel waarin drie kleuren groen zijn toegepast, daar de organisatie immers voor een groen Europa staat. Heijmans Bouw Zeeland wilde dit project graag realiseren. Enerzijds, omdat het niet mag ontbreken op de referentielijst van de Zeeuwse bouwer en anderzijds, omdat het juist vanwege de vraag- en ontwerpspecificaties qua duurzaamheid een schat aan ervaring met zich meebrengt. Gert van Kralingen: “Er is aan alle kanten gerekend aan dit gebouw om de vereiste duurzaamheid te behalen. Daarbij wordt je geconfronteerd met de nodige eisen, normen en ook aannamen. In deze DCB-opdracht was het, als bouwer, belangrijk dat je snel een helder concept voor ogen hebt, hoe je aan de vraagspecificaties van dit duurzame gebouw kunt voldoen. Vervolgens zoom je in op onderdelen en materiaalkeuzes. Eerst met het PassiefHuis ProjecteringsPakket (PHPP) alles nog een keer doorrekenen, dan alle duurzaamheideisen nog eens
Van wetenschap naar praktijk Bio Base Europe komt voort uit bestaande initiatieven in Vlaanderen en Nederland op het gebied van biotechnologie en duurzaamheid. De verschillende raakvlakken tussen instituten leidden tot een krachtenbundeling en de oprichting van Bio Base Europe, met financiële steun vanuit het steunfonds van de Europese Unie, de Vlaamse deelregeling, de Nederlandse overheid en de gemeente Terneuzen. Besloten werd tot de bouw van het kennis- en trainingscentrum in Terneuzen, waarbij in Gent eerder de proeffabriek is verrezen. Binnen Bio Base Europe wordt gestimuleerd dat uit agrarische producten en restproducten in deze industrie bijvoorbeeld grondstoffen voor nieuwe producten worden vervaardigd, biobrandstoffen worden verbeterd, producten als biologisch plastic het levenslicht zien etc. Peter van den Kieboom: “Belangrijk is dat wij een schakel vormen tussen een experiment in een laboratorium en de echte levensvatbare productie. Je moet daarbij uitzoeken of een proef met 5 liter product ook in een grote fabriek met 100.000 liter werkt, waar processen en temperaturen anders zijn. De wetenschap laten uitmonden in praktische toepassingen; dat is de gedachte van Bio Base Europe.”
nalopen en vervolgens de normen voor de Frisse Scholen van SenterNovem erbij pakken voor een gezond binnenklimaat. Op grond van deze volgorde kom je dan tot een constructie waarin heldere keuzes kunnen worden gemaakt.” Betonnen doos Voor de bouwer was het duidelijk dat het een dikke betonnen doos van 35 cm moest worden, met een draagstructuur van houten kolommen en liggers en een klein stukje staalskelet bij een technische uitbouw. Voor het dak is een staalbetonvloer gekozen. “De betonmassa wordt benut voor de thermische accumulatie van warmte en koude, respectievelijk in winter en zomer. In combinatie met een waterpomp ligt er met de betonnen doos een prima bouwkundige en installatietechnische basis. De benodigde gevel moet daarbij die betonnen doos isoleren. Tevens moet de gevel behoorlijk luchtdicht zijn, waarbij een luchtdichtheid n50 van 0,6 h-1 als eis geldt. Je
kunt dan kiezen voor de in het ontwerp voorgeschreven houtskeletbouw oplossing. Wij opteerden voor Kingspan gevelpanelen, waarmee eveneens een hoge mate van isolatie en luchtdichtheid te bereiken is. Bovendien is er sprake van een geïndustrialiseerd systeem dat eenvoudig van opzet is. Niet onbelangrijk. Daar wij dit project per se wilden verkrijgen in de aanbesteding, hebben wij scherp ingeschreven. Dan draagt de keuze voor een kostentechnisch interessante Kingspan gevel daaraan bij.” Zomaar even overstappen op Kingspan gevelpanelen was er echter niet bij. In de specificaties stond de houtskeletbouw gevel als meest duurzame oplossing voorgeschreven. Een alternatief moest dan ook gelijkwaardig scoren aan deze oplossing. Besloten werd om de Kingspan gevelpanelen te laten toetsen door het Nibe, Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie. Uit de onafhankelijke toets kwam naar voren dat het
Kingspan gevelpaneel, als oplossing, aan alle eisen voldeed en bijvoorbeeld op punten als luchtdichtheid en isolatie (Rc 10) heel goed scoorde en het Milieukeur stempel van de houtskeletbouw gevel minstens evenaart. Gert van Kralingen: “Bij een open vraagstelling in een DCBopdracht, maar ook bij een aanbesteding, kijken wij als bouwer altijd naar betere alternatieven. Echter, zo’n grondige vergelijkingsberekening tussen de voorgeschreven optie en het alternatief van Kingspan is zeker geen dagelijkse kost voor ons. We moesten dan ook zwart op wit aantonen dat de sandwichgevel minimaal dezelfde duurzaamheidprestatie zou leveren als de voorgeschreven houtskeletbouw gevel. De Kingspan gevelpanelen kwamen uitstekend uit de toets. De hoge score nam bij andere bouwpartijen de scepsis weg. Sterker nog, de architect zei dat als zo’n gevel ook kan, dit een doorbraak is in duurzaam bouwen.” Comfortabel gebouw Peter van den Kieboom: “Vanzelfsprekend hebben wij nauwgezet gevolgd of het alternatief van Kingspan gevelpanelen aan onze uitgangspunten voldoet. Door middel van de onafhankelijke toets door het Nibe is dit duidelijk geworden. Er moet ruimte zijn voor alternatieven, zo lang de ambitieuze doelstellingen worden behaald. Wij hebben zelf ook meer gevelopeningen in het gebouw gevraagd dan oorspronkelijk, vanuit het oogpunt van luchtdichtheid, getekend is. Door driedubbel glas in houten kozijnen
en speciaal rubberen profielen toe te passen hebben wij toch zeer luchtdichte ramen alsook deurdorpels verkregen. Overigens was de luchtdichtheid van het gebouw bij de ingebruikname zo goed, dat deuren door onderdruk en bovendruk tijdens de ‘blower door test’ niet gemakkelijk open gingen. Na de ingebruikname medio 2011 hebben wij het gebouw kunnen inregelen. Thans is sprake van een zeer comfortabel gebouw. Een extreem duurzaam gebouw, dat bijvoorbeeld een eigen zuiveringsinstallatie voor het afvalwater bezit, alsook een ‘bos’ van zonnepanelen die zichzelf naar de optimale bezonning richten. Voorts maken wij gebruik van energiezuinige ledverlichting en een warmtepomp met 6 bronnen op 100 m diepte.” Kortom, het kennis- en trainingscentrum van Bio Base Europe is een op en top groen gebouw, letterlijk en figuurlijk. De gevel van het gebouw met zijn streeppatroon in drie kleuren groen valt absoluut op. Peter van den Kieboom besluit: “We hadden ook een spannend gebouw met aansprekende vormen en veel glas kunnen ontwerpen om als eyecatcher te dienen, maar dat voldeed bij lange na niet aan de doelstelling van een passiefgebouw. Met deze opvallende vierkante doos gebruiken wij aan energie minder dan 15 kWh/m2, luttele procenten van bijvoorbeeld een eengezinswoning. Een mooie doorkijk hoe de toekomst in Europa er straks uit kan zien, samen met veelbelovende resultaten van de ontwikkelingen in biotechnologie.”
Projectbetrokkenen Bio Base Europe, Terneuzen Opdrachtgever: Bio Base Europe, Terneuzen Architectuur: RDH Architecten Stedenbouwkundigen, Middelburg Design & Construct: Heijmans Bouw Zeeland, Grijpskerke Duurzaamheidberekeningen: Beco, Antwerpen Projectpartner gevelbekleding: Kingspan Duurzame Bouwsystemen, Tiel
Kingspan Benchmark Façade Systems
Kingspan Benchmark Façade Systems
Lingewei 8 • Tiel Postbus 6565 • 4000 HN • Tiel Tel. +31 (0)344 675250 • Fax +31 (0)344 675251 Email:
[email protected] • www.kingspanbenchmark.nl
Bouwelven 17 Industriepark Klein Gent • 2280 Grobbendonk Tel. +32 (0)1423 2535 • Fax +32 (0)1423 2539 Email:
[email protected] • www.kingspanbenchmark.be
