Marktverkenning uitbesteden en privatiseren. begraafplaatsen gemeente Venlo

Marktverkenning uitbesteden en privatiseren

begraafplaatsen gemeente Venlo

Assista juristen, 29 mei 2009

Inleiding In het collegeprogramma 2006-2010 heeft het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Venlo zich tot doel gesteld om te gaan werken aan een slagvaardiger organisatie , waarin de dienstverlening cen traal staat. In het kader van dit streven zijn een vijftal “ sporen” benoemd die ieder moeten bijdragen aan de vernieuwing van de gemeentelijke organisatie. Eén van die sporen is een heroriëntatie op de omvang van het gemeentelijk pakket aan producten en diensten. Tot de taken die in dit verband worden genoemd valt de exploitatie van de gemeentelijke begraafplaatsen. De Wet op de Lijkbezorging legt de gemeente in dit verband de verantwoordelijkheid op van het hebben van tenminste één gemeentelijk begraafplaats, al dan niet in gezamenlijkheid met één of meer andere gemeenten. De exploitatie van de begraafplaatsen zou wel in handen gelegd kunnen worden van een derde. D e vraag is echter of er een marktpartij is , die bereid is deze taak van de gemeente over te nemen. Aan Assista Juristen is verzocht om een marktverkenning uit te voeren waarin de mogelijkheid en haalbaarheid van uitbesteden en privatiseren van de begraaffunctie van Venlo bij ondernemingen in beeld wordt gebracht. Daarbij wordt benadrukt dat het hier gaat om een eerste verkenning van belangstelling. Daadwerkelijke overname vraagt van de kant van de ondernemingen meer gericht onderzoek naar de specifieke situatie ter plaatse.

1

De marktverkenning

In dit kader zijn er vier grote ondernemingen benaderd: De Facultatieve, Yarden, Monuta en DELA. Op nadrukkelijk verzoek is de naam van de gemeente Venlo niet genoemd. De gemeente is aangeduid als “ de casusgemeente” . Vooraf zijn de ondernemingen gepolst of er belangstelling is voor het voeren van een gesprek en het invullen van een vragenlijst. Daarbij is kenbaar gemaakt dat de gemeente in kwestie er in het kader van deze marktverkenning de voorkeur aangeeft anoniem te blijven. Met de gekozen ondernemingen zijn half open gestructureerde gesprekken gevoerd. Daarbij is er gebruik gemaakt van een vragenlijst als leidraad voor het interview, die in overleg met de gemeente Venlo is opgesteld. De resultaten van de vragenlijst geeft allereerst een algemeen beeld van belangstelling voor overname van de begraafplaatsfunctie, gegeven de situatie in Venlo (vervat in de “ casusgemeente” ) en vervolgens een beeld van belangstelling gegeven een tiental, voor Venlo belangrijke, eisen. Met een schaal van 1-5 kan worden aangegeven in hoeverre men geïnteresseerd is de begraafplaats en begraaffunctie over te nemen van de casusgemeente onder handhaving van de gestelde eis.

2

De eisen zijn: 1. Het aantal begraafplaatsen moet gehandhaafd blijven. 2. Het voltallige personeel moet worden overgenomen. 3. De totale bedrijfsvoering moet worden overgenomen (administratie en financiële risico’ s). 4. De samenwerking met vrijwilligers moet blijven bestaan. 5. De bouw van een extra crematorium is uitgesloten. 6. Het kwaliteitsniveau van het onderhoud moet worden gehandhaafd. 7. De grafmonumenten moeten voor onbepaalde tijd blijven bestaan. 8. Flexibele regelingen met betrekking tot begraafplaatsen moeten blijven bestaan (ruime openingstijden, parkfunctie, begraafmogelijkheden voor verschillende religies). 9. De tarieven voor begrafenissen en grafrechten mogen niet meer dan 30% stijgen. 10. De gemeente betaalt geen overnamekosten voor achterstallig onderhoud, personeel, etc. Daarnaast zijn enkele meer algemene vragen gesteld en is de mogelijkheid gegeven aan ondernemingen om zelf voorwaarden te formuleren en daarbij de aard van de interesse te duiden. De gesprekken hebben plaatsgevonden op de volgende data: - 8 mei met de heer J.M.H.J. Keizer, Voorzitter Raad van Bestuur, De Facultatieve Groep te Den Haag - 13 mei met de heer J.C.M. Heskes, Manager Innovatie & Acquisitie, Yarden te Almere - 14 mei met de heren J. Blaak en K. Hollestelle, Manager Begraafplaatsen&Crematoria respectievelijk Beleidsmedewerker Begraafplaatsen, Monuta Apeldoorn - 18 mei met de heer N. van der Loop, Manager Facility Development, DELA Eindhoven. De resultaten van de gesprekken en de ingevulde vragenlijsten zijn door ons geanalyseerd en hieronder kort samengevat.

3

2

De resultaten van de marktverkenning

3.1

Algemeen

De interviews met genoemde ondernemingen laten het volgende gemiddelde beeld van interesse in het overnemen van de begraaf- en begraafplaatsfunctie zien. Daarbij is onderscheid gemaakt in een algemene interesse voor overname en de interesse voor overname gegeven de afzonderlijk bekeken specifieke tien, door Venlo gestelde eisen. Interesse

Laag 1

hoog 2

Algemeen: Overname begraaf- en begraafplaatsfunctie

3

Eis 1: Het aantal begraafplaatsen moet gehandhaafd blijven Eis 2: Het voltallige personeel moet worden overgenomen

5

X

Eis 3: De totale bedrijfsvoering moet worden overgenomen

X

Eis 4: De samenwerking met vrijwilligers moet blijven bestaan

X X

Eis 5: De bouw van een extra crematorium is uitgesloten Eis 6: Het kwaliteitsniveau van het onderhoud moet worden gehandhaafd

X

Eis 7: De grafmonumenten moeten voor onbepaalde tijd blijven bestaan Eis 8: Flexibele regelingen met betrekking tot begraafplaatsen moeten blijven bestaan Eis 9: De tarieven voor begrafenissen en grafrechten mogen niet meer dan 30% stijgen Eis 10: De gemeente betaalt geen overnamekosten

4

X X

X X X X

In het algemeen kan worden gesteld dat g rote uitvaartondernemingen, zoals Yarden, Monuta en DELA slechts gemiddeld geïnteresseerd zijn in het overnemen van begraafplaatsen alleen. De Facultatieve is in strikte zin geen uitvaartonderneming al neemt men wel deel in uitvaartondernemingen. De redenen voor de matige interesse ontlopen elkaar niet wezenlijk per onderneming. Een grafveld exploiteren is in de regel niet renderend. Er moeten andere, aanvullende faciliteiten kunnen worden gecreëerd of aangeboden om tot een aanvaardbaar resultaat te kunnen komen. Door toename van het aantal crematies neemt het aantal begravingen bovendien af. De verhouding is momenteel 55% crematies tegen 45% begraving en. De uitvaartondernemingen bezien de overname van de begraaf- en begraaf plaatsfunctie dan ook vooral in termen van rendement op korte of middellange termijn. Dit laatste blijkt vooral ook uit de daling van interesse voor overname bij de specifiek gestelde eisen 5, 9 en 10. De interesse in het overnemen van begraafplaatsen neemt in het algemeen wel toe naarmate er de mogelijkheid bestaat een crematorium of een uitvaartcentrum te vestigen. Alle ondernemingen geven dit aan als een belangrijke voorwaarde voor stijging van belangstelling voor overname. 4

Weliswaar zijn er begraafplaatsen overgenomen van gemeenten (de meeste ondernemingen geven aan er wel enkele te hebben overgenomen). Echter, in de meeste gevallen zijn er slechts bepaalde taken in het kader van de begraaffunctie van gemeenten overgenomen, zoals administratie en beheer. Met name Dela geeft deze gedeeltelijke overname van taken aan als een mogelijkheid. In het algemeen kan worden gesteld dat de door Venlo gestelde eisen, als de overname van het voltallige personeel, de samenwerking met vrijwilligers, de handhaving of zelfs intensivering van het kwaliteitsniveau en de flexibele regelingen met betrekking tot de begraafplaatsen, voor de geïnterviewde ondernemingen geen probleem vormt. In enkele gevallen is het overnemen van begraaf- en begraafplaatsfunctie interessant vanuit een strategische overweging. Dat kan zijn om de concurrentie de pas af te snij den maar ook om meer invloed te hebben op de landelijke ontwikkeling van de begraafkosten. In veel gevallen zijn grote uitvaartondernemingen ook verzekeraars, die niet alleen kapitaal maar ook natura polissen aanbieden. Invloed krijgen en grip hebben op de landelijke kostenontwikkeling van begravingen is dus zeker van belang. Een strategische overweging kan ook zijn de landelijk spreiding. De Facultatieve is voornamelijk actief in het westen van het land. Yarden in het westen en midden van het land, maar heeft een iets bredere spreiding. Monuta met name in het oosten en noorden en DELA in de drie zuidelijke provincies. Het beleid van de ondernemingen is er op gericht een betere spreiding over het land te bereiken. DELA gaat crematoria bouwen in Venray en Roermond en verricht werkzaamheden ten behoeve van de begraafplaats in Venray. Ook Monuta en Yarden zijn in het zuiden op enkele plaatsen actief. Yarden is in het bezit van het crematorium te Venlo. Bij overname van de begraafplaatsen willen alle ondernemingen dat er binnen enkele jaren (37 jaar) sprake kan zijn van een break even point. Dat kan deels door aanpassing van de tarieven, die gezien de markt in Venlo als laag worden geacht, deels door het optimaal benutten van de capaciteit, hetgeen moet kunnen inhouden dat een of enkele van de grafvelden niet langer benut gaat worden voor begravingen, maar uiteraard wel zullen worden beheerd. En aanvullend, zoals eerder al aangegeven, zou er, al dan niet op termijn een crematorium of uitvaartcentrum moeten kunnen worden gevestigd. Een belangrijk criterium dat meermalen is genoemd is de beschikbare begraafcapaciteit. Die valt niet af te leiden uit de gegevens die beschikbaar zijn gesteld. Het handhaven van grafmonumenten wordt gezien als een vanzelfsprekendheid met de aantekening dat het wel moet gaan om echte monumenten en er geen sprake mag zijn van monumenten die een gevaar vormen. Alle ondernemingen wensen voorafgaande aan een mogelijke overeenkomst een boekenonderzoek en een schouw van de objecten en zeggen om die reden niet ongezien ‘ ja’ op de eis om geen ove rnamekosten in rekening te brengen. Elk van de genoemde ondernemingen is bereid om met de ge meente nader van gedachten te wisselen en wil in een open gesprek nagaan welke mogelijkheden er zijn.

5

3.2

Beeld per onderneming

3.2.1 De Facultatieve Groep, Den Haag In het onderstaande is het beeld opgenomen van de facultatieve groep in den Haag. Daarbij wordt aangegeven wat in het algemeen hun interesse voor overname is, gegeven de situatie in Venlo. Daarnaast wordt aangegeven hoe de belangstelling van deze onde rneming zich ontwikkelt per de specifiek door Venlo gestelde eis. Interesse

Laag 1

hoog 2

Eis 1: Het aantal begraafplaatsen moet gehandhaafd blijven

4

X


X


X X

Eis 6: Het kwaliteitsniveau van het onderhoud moet worden gehandhaafd

X


5

X

Eis 2: Het voltallige personeel moet worden overgenomen

Eis 5: De bouw van een extra crematorium is uitgesloten

3

X


X X X X

De Facultatieve Groep is een multinational, die actief is op meerdere terreinen in de keten van begraven en cremeren. Zo heeft men enkele fabrieken voor de productie van crematoriaovens. De facultatieve is nauwelijks geïnteresseerd in zuiver het overnemen van de begraafplaatsen. Ingeval men eigenaar is of kan worden van het aanwezige crematorium is de belangstelling hoger. De gestelde eisen worden geaccepteerd met uitzondering van het uitsluiten van de bouw van een extra crematorium en het niet meer laten stijgen van de tarieven dan 30% . Bij de eis dat er geen overname kosten in re kening kunnen worden gebracht wordt de kanttekening geplaatst dat er voorafgaande aan de eventuele overeenkomst een boekenonderzoek kan plaatsvinden en een schouw van de objecten. Bij het overnemen van het aanwezige personeel wordt enerzijds aangegeven dat dit als een vanzelfsprekendheid wordt gezien maar dat er ook over alternatieven moet kunnen worden gesproken. Enige en belangrijkste voorwaarde voor De Facultatieve Groep is de mogelijkheid tot het bouwen en exploiteren van een extra crematorium. 6

3.2.2 Yarden, Almere In het onderstaande is het beeld opgenomen van Yarden te Almere. Daarbij wordt aangegeven wat in het algemeen hun interesse voor overname is, gegeven de situatie in Venlo. Daarnaast wordt aangegeven hoe de belangstelling van deze onderneming zich ontwikkelt per de specifiek door Venlo gestelde eis. Interesse

Laag 1

hoog 2

3

Algemeen: Overname begraaf- en begraafplaatsfunctie Eis 2: Het voltallige personeel moet worden overgenomen Eis 3: De totale bedrijfsvoering moet worden overgenomen

X


X


X

Eis 6: Het kwaliteitsniveau van het onderhoud moet worden gehandhaafd Eis 8: Flexibele regelingen met betrekking tot begraafplaatsen moeten blijven bestaan Eis 9: De tarieven voor begrafenissen en grafrechten mogen niet meer dan 30% stijgen Eis 10: De gemeente betaalt geen overnamekosten

5

X X X

Eis 1: Het aantal begraafplaatsen moet gehandhaafd blijven

Eis 7: De grafmonumenten moeten voor onbepaalde tijd blijven bestaan

4

X X X X X

Yarden is een vereniging met 900.000 leden, is verzekeraar en uitvaartondernemer. Yarden heeft 22 van de 68 crematoria in handen, waaronder het crematorium te Venlo. Yarden zoekt met name in het zuiden expansie. In zuiver de overname van begraafplaatsen is men niet echt geïnteresseerd, alhoewel er wel enkele zijn overgenomen van gemeenten. Yarden is alleen dan geïnteresseerd in het overnemen van grafvelden, indien er een crematorium kan worden gevestigd. Yarden is de eigenaar van het crematorium in Venlo. Yarden zou ook een uitvaartcentrum willen vestigen, dan wel toestemming om dat op termijn te kunnen doen. Yarden is bereid om bepaalde taken uit handen te nemen van de gemeente, zoals de administratie en/of het beheer. Ook dat doet men reeds voor een aantal gemeenten. Belangrijke voorwaarde voor Yarden is dat de tarieven op termijn ( circa 3 jaar) wel marktconform moeten kunnen worden gemaakt. De overname van het personeel wordt als vanzelfsprekend gezien. Er is een vrijwilligersbeleid. Vrijwilligersactiviteiten worden gestimuleerd.

3.2.3 Monuta, Apeldoorn

7

In het onderstaande is het beeld opgenomen van Monuta te Apeldoorn. Daarbij wordt aangegeven wat in het algemeen hun interesse voor overname is, gegeven de situatie in Venlo. Daarnaast wordt aangegeven hoe de belangstelling van deze onderneming zich ontwikkelt per de specifiek door Venlo gestelde eis. Interesse

Laag 1


hoog 2

3

X

Eis 2: Het voltallige personeel moet worden overgenomen

X X


X


X


X


5

X

Eis 1: Het aantal begraafplaatsen moet gehandhaafd blijven Eis 3: De totale bedrijfsvoering moet worden overgenomen

4

X X X X

Monuta is een stichting. De onderneming kent een verzekeringsportefeuille met 1 miljoen verzekerden en een uitvaartzorg. Monuta heeft 3 begraafplaatsen in eigendom en bezit 7 crematoria. Deze onderneming is in het algemeen niet geïnteresseerd in het overnemen van begraafplaatsen, tenzij er andere faciliteiten kunnen worden gevestigd of kunnen plaatsvinden. Een uitvaartcentrum alleen wordt op zich zelf niet interessant gevonden. Een crematorium daarentegen wel. Een begraafplaats zou voor deze onderneming binnen 5 tot 7 jaar rendabel gemaakt moeten kunnen worden. Marktconforme tarieven zijn ook voor deze onderneming van belang. Voor Monuta speelt het marktaandeel of het te verkrijgen marktaandeel in de zuidelijke regio een belangrijke rol. Ook Monuta is bereid met gemeenten te onderhandelen over gedeeltelijke overname van taken. Als het gaat om de eis van d e overname van het personeel, wordt dat door Monuta volledig normaal gevonden. Als het gaat om samenwerking met vrijwilligers kent Monuta da ar een waarde aan toe. Handhaven van het aantal begraafplaatsen is afhankelijk van de ligging van de velden en de beschikbare capaciteit.

3.2.4 DELA, eindhoven In het onderstaande is het beeld opgenomen van Dela te Eindhoven. Daarbij wordt aangegeven wat in het algemeen hun interesse voor overname is, gegeven de situatie in 8

Venlo. Daarnaast wordt aangegeven hoe de belangstelling van deze onderneming zich ontwikkelt per de specifiek door Venlo gestelde eis. Interesse

Laag 1

hoog 2


3

4

Eis 1: Het aantal begraafplaatsen moet gehandhaafd blijven Eis 2: Het voltallige personeel moet worden overgenomen

X


X

Eis 4: De samenwerking met vrijwilligers moet blijven bestaan Eis 5: De bouw van een extra crematorium is uitgesloten

X X


X


5

X X

X X X X

DELA is een vereniging met 3 miljoen leden en is veruit de grootste uitvaartonderneming in het land. DELA heeft 5 crematoria in eigendom en 24 uitvaartcentra. DELA heeft plannen voor de bouw van crematoria in Venray en Roermond. Het overnemen van begraafplaatsen is geen onderdeel van het beleid. Niettemin is er uit vooral strategische overweging (o.a. ontwikkeling begraafkosten), wel interesse. Ook voor DELA geldt dat er bij overname van de velden voldoende mogelijkheden moeten zijn om de exploitatie interessant te maken. Dat zou o.a. kunnen door het vestigen van een uitvaartcentrum. Het overnemen van het aanwezige personeel is voor deze onderneming vanzelfsprekend. DELA heeft een groot vrijwilligersbestand en kent daarvoor diverse faciliteiten. DELA is bereid taken van de gemeente over te nemen en wil ook daarover graag in gesprek komen. Een open gesprek met de gemeente wordt daartoe op prijs gesteld.

3

Conclusies

Uit de gehouden interviews blijkt dat de uitvaartondernemingen slechts matig geïnteresseerd zijn in het overnemen van de begraaffunctie. Het overnemen van begraafplaatsen is in de regel slechts onder zekere voorwaarden mogelijk lijkt. Het rendabel kunnen maken van de velden op een afzienbare termijn is daarbij de belangrijke voorwaarde. Dat kan door aanpassing van de bestaande tarieven naar een marktconforme situatie. Dat kan ook door de ontwikkeling van, voor de exploitatie van betreffende onderneming, interessante faciliteiten, zoals een uitvaartcentrum of een crema torium. Dat kan eveneens door het optimaal benutten 9

van de capaciteit, hetgeen zou kunnen inhouden dat een of enkele van de grafvelden niet langer benut gaat worden voor begravingen, maar uiteraard wel zullen worden beheerd. Uitbesteding dan wel privatisering van de begraaffunctie onder strikte hantering v an de tien gestelde eisen is dan ook uitgesloten. Daarbij zijn de eisen: 5) de bouw van een extra crematorium, 9) De tarieven voor begrafenissen en grafrechten mogen niet meer d an 30% stijgen en 10) De gemeente betaalt geen overnamekosten in het algemeen het meest doorslaggevend. De eisen: 2) Het voltallige personeel moet worden overgenomen, 4 ) De samenwerking met vrijwilligers moet blijven bestaan, 6) Het kwaliteitsniveau van het onderhoud moet worden gehandhaafd en 8) Flexibele regelingen met betrekking tot begraafplaatsen moeten blijven bestaan, spelen het minst een rol. Niettemin blijken er wel mogelijkheden voor onderhandeling over uitbesteding of privatisering te zijn. Maar dan vanuit meer strategische overwegingen voor de ondernemingen. De grote uitvaartondernemers zien de overname in dit verband als een soort investering in de marktontwikkeling. De Fac ultatieve en Monuta vallen daarvoor als kandidaat af. De grotere uitvaartondernemingen als Yarden en Dela zijn vanuit deze overwegingen wel mogelijke gegadigden. Daarbij lijkt met name Yarden, gegeven het feit dat deze reeds eigenaar is van het crematorium in Venlo en gegeven het feit dat dit een belangrijke voorwaarde voor overname van de begraaffunctie is, de meest gerede kandidaat. De kandidatuur wordt versterkt doordat Yarden ook vanuit strategische overwegingen expansie zoekt in het Zuiden van het land. Vanuit genoemde strategische overweging is ook DELA geïnteresseerd in het onderzoeken van de mogelijkheden. Dela lijkt in dat geval echter eerder een kandidaat indien er zou worden besloten om bepaalde deeltaken uit handen te geven. Het onderzoeken van mogelijkheden tot (gedeeltelijk) uitbesteden of privatiseren van de begraaffunctie met Yarden of Dela, zal vanuit de kant van de uitvaartondernemers in ieder geval inhouden dat er allereerst een boekenonderzoek en een schouw van de objecten plaatsvindt. Vervolgens zal men in samenspraak met de gemeente willen onderzoeken op welke manier de exploitatie van de velden binnen een afzienbare termijn (5 jaar) rendabel kan worden gemaakt. Daarbij zullen de uitvaartondernemers van de gemeente Venlo een beweging verwachten op de gestelde eisen. Met name de eisen 5, 9 en 10 zijn in dat verband belangrijk.

10

11

Marktverkenning uitbesteden en privatiseren. begraafplaatsen gemeente Venlo

Recommend Documents