Mariëlle Jonkman Mei 2006 Afstudeerbegeleider Henk Koetsveld Hogeschool Rotterdam Maatschappelijk Werk en Dienstverlening

Vlinder Opvang Transseksuele Prostituees in Den Haag

Mariëlle Jonkman 0099384 Mei 2006 Afstudeerbegeleider Henk Koetsveld Hogeschool Rotterdam Maatschappelijk Werk en Dienstverlening

Eerst was je een zielig rupsje Je zag wat groen en grauw Je kroop in je coconnetje, En oh wat ben je nou ? Je werd een prachtige vlinder Met kleuren zo mooi en teer Wat heeft je zo mooi gemaakt Ik kijk naar je keer op keer Je zweeft zo sierlijk door de lucht Je vleugeltjes wijd gespreid Je rust op een kleurig bloemetje Dan stijg je weer op in volle vlucht En je zweeft vrolijk door de lucht Anonieme bron internet

Mariëlle Jonkman – Vlinder

Samenvatting Per 1 maart 2006 is de tippelzone op de Waldorpstraat in Den Haag gesloten. In samenwerking met de Gemeente heeft Stichting Hulpverlening Opvang Prostituees (SHOP) een alternatief zorgaanbod ontwikkeld. Per 1 september 2005 is de 24-uurs opvangvoorziening geopend op de Zamenhofstraat. Deze opvangvoorziening biedt zorg op maat voor de groep gebruikende prostituees. Hier is echter geen plaats voor de grote groep transseksuele prostituees. Voor hen dient een alternatief hulpverleningsaanbod ontwikkeld te worden. Deze Verhandeling is geschreven in het kader van het afstuderen binnen de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening aan de Hogeschool Rotterdam en beschrijft een nieuwe opvang en een nieuwe methodiek voor de genoemde doelgroep. Het creëren van een passend hulpverleningsaanbod voor deze doelgroep kan alleen geschieden als duidelijk is wat de hulpvragen zijn, aan welke externe hulpverleningsinstanties behoefte is en waar eventueel knelpunten zitten. Om hier achter te komen is middels een enquête onder de doelgroep in kaart gebracht waar er behoefte aan is binnen de nieuwe opvang. De vragen waren gericht op drie facetten: Achtergrond, Type Opvang en Hulpverlening. Deze onderzoeksresultaten zijn omgezet in een adequaat hulpverleningsaanbod voor de nieuwe opvang. Binnen dit aanbod is een methodiek ontwikkeld gericht op de drie pijlers: Laagdrempelige opvang, Presentiebenadering en Casemanagement. De maatschappelijk werker is de aangewezen beroepskracht om deze methodiek in de praktijk toe te passen. Het realiseren van deze opvang voor transseksuelen is een uniek concept in Nederland. Uit onderzoek blijkt dat er slechts beperkte hulpverlening bestaat voor transseksuelen bijvoorbeeld in de vorm van praatgroepen en voorlichtingsbijeenkomsten. De hulpverlening aan transseksuele prostituees brengt ook andere problematiek met zich mee waarvoor weinig parate kennis in de hulpverlening aanwezig is. De te realiseren opvang stoelt op de gedachte dat de behoefte van de cliënt ten alle tijden voorop moet staan en wordt daarmee de eerste in zijn vorm voor deze doelgroep.

Opvang Transseksuele Prostituees in Den Haag

3


Voorwoord Een wens voor mij was om voor mijn afstuderen een onderwerp te kunnen kiezen dat een vernieuwend karakter zou hebben. Niet wetende dat ik zou gaan meewerken aan een compleet nieuw innovatief project binnen Stichting Hulpverlening Opvang Prostituees (SHOP) te Den Haag waar ik werkzaam ben. Deze wens is hierdoor in vervulling gegaan. Door het sluiten van de tippelzone per 1 maart 2006 was er voor een doelgroep van SHOP namelijk de transseksuelen, transgenders en travestieten geen opvang mogelijkheid na de sluiting. Deze doelgroep prostitueert zichzelf voornamelijk om aan geld te komen om hun doelstelling, transformatie te realiseren. In oktober 2005 is door de Gemeente Den Haag toegezegd dat ook voor deze doelgroep een opvangvoorziening gerealiseerd mag worden. Er is geld beschikbaar gesteld om dit plan uit te voeren [Bezemer, 2006]. Nu was het een kwestie van de hulpvraag in kaart brengen en daarop een passend hulpaanbod samen te stellen. Dit was bij uitstek voor mij de gelegenheid om hierover mijn Verhandeling te gaan schrijven. Ik schatte in dat de taken tijdens het onderzoek en het opzetten van het hulpverleningsaanbod genoeg maatschappelijk werk taken met zich mee zou brengen. Kortom een dusdanig innovatief karakter dat dit het uitgangspunt is geworden van deze Verhandeling. De titel die ik zocht moest weergeven hoe de doelgroep is. De doelgroep heeft te maken met transformatie van uiterlijk. Een symbolisch voorbeeld hiervoor is de vlinder. Waar ik hierna bij toeval achter kwam en mijn keuze voor deze titel alleen maar kon bevestigen was dat vlinder in het Portugees Borboleta betekent en met name in Zuid-Amerikaanse landen waar veel transseksuelen vandaan komen wordt Borboleta gebruikt als koosnaampje om de dames van lichte zeden aan te roepen. Zo begreep ik ook dat een kupu-kupu malam een nachtvlinder is in het Indonesisch en ook gebruikt wordt als omschrijving voor een prostituee. Dit alles maakt de titel doeltreffend. Graag wil ik ook een dankwoord uitspreken aan de mensen die mij enorm gesteund hebben tijdens het afgelopen studiejaar en bij het maken van deze Verhandeling. Op de eerste plaats gaat mijn dank uit naar Paula Bezemer, directeur SHOP, voor haar kritische begeleiding, haar adviezen en de snelheid waarmee ze altijd antwoord gaf op mijn vragen, Henk Koetsveld, afstudeerbegeleider, voor zijn duidelijke adviezen over inhoudelijke aspecten, mijn collega’s van SHOP die op diverse manieren hebben bijgedragen aan deze Verhandeling door stukken te vertalen, het meedenken over een passend hulpverleningsaanbod en voor hun altijd aanwezige steun. De belangrijkste persoon is zonder enige twijfel Fulco. ‘Jij helpt mij te laten zijn wie ik wil zijn, jij maakt mij sterk en houdt mij in balans’. Deze woorden heb ik onlangs op een ander belangrijk moment tegen hem gezegd en dit is ook absoluut weer van toepassing in deze situatie. Dank voor de onvoorwaardelijke steun die je mij hebt gegeven en voor je kritische analyses. Achteraf gesproken zijn deze zeer door mij gewaardeerd! Tot slot wil ik natuurlijk alle vrouwen die hebben meegewerkt aan het onderzoek bedanken. Door hun medewerking is het mogelijk geweest om een passend hulpverleningsaanbod te formuleren. Ook de sleutelfiguren wil ik hiervoor mijn dank toezeggen. Ik hoop dat een ieder die deze Verhandeling leest het kan waarderen maar bovenal hoop ik dat het als richtingaanwijzer gebruikt wordt in de opvang bij SHOP en dat het een aanzet kan zijn voor een adequate opvang voor transseksuelen, al dan niet prostituee, in Nederland.

Mariëlle Jonkman Delft, 24 mei 2006


4


Inhoudsopgave 1

INLEIDING .................................................................................................................................. 6

2

DE OPDRACHT.......................................................................................................................... 8

2.1

Opdrachtgever................................................................................................................................... 8

2.2

Probleembeschrijving ..................................................................................................................... 8

2.3

Probleemstelling ..............................................................................................................................11

3

TRANSSEKSUELEN................................................................................................................ 12

3.1

Geschiedenis maatschappelijk werk transseksuelen ............................................................12

3.2

Welzijnsperspectief transseksuele prostituees.......................................................................13

3.3

Hulpverlening voor de sluiting van SHOP-Huiskamer...........................................................14

3.4

Hulpverlening na de sluiting van SHOP-Huiskamer...............................................................15

4

ONDERZOEK ........................................................................................................................... 17

4.1

Opzet onderzoek ..............................................................................................................................17

4.2

Resultaten Enquête: Achtergrond...............................................................................................18

4.3

Resultaten Enquête: Type Opvang .............................................................................................19

4.4

Resultaten Enquête: Hulpverlening ............................................................................................21

4.5

Resultaten interviews .....................................................................................................................22

5

NIEUWE OPVANG TRANSSEKSUELEN................................................................................ 24

5.1

Laagdrempelige opvang ................................................................................................................24

5.2

Presentiebenadering.......................................................................................................................25

5.3

Casemanagement ............................................................................................................................26

5.4

Hulpverleningsaanbod ...................................................................................................................29

5.5

De rol van de Maatschappelijk Werker.......................................................................................30

6

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN .................................................................................... 31

LITERATUURLIJST......................................................................................................................... 33 BIJLAGE A: PROJECTPLAN SHOP INLOOPVOORZIENING TRANSGENDERS ...................... 35 BIJLAGE B: ENQUÊTE CLIËNTEN ............................................................................................... 39


5


1

INLEIDING Per 1 maart 2006 is de tippelzone op de Waldorpstraat in Den Haag gesloten. In samenwerking met de Gemeente heeft Stichting Hulpverlening Opvang Prostituees (SHOP) een alternatief zorgaanbod ontwikkeld. Per 1 september 2005 is de 24-uurs opvangvoorziening geopend op de Zamenhofstraat [Bezemer, 2005]. Deze opvangvoorziening biedt zorg op maat voor de groep gebruikende prostituees. Een deel van de Waldorp populatie wordt door deze opvangvoorziening niet bereikt. De huidige locatie heeft onvoldoende capaciteit en de huidige doelgroep van de Zamenhofstraat is niet toegerust op vermenging met de groep transseksuelen. Deze groep bestaat uit transseksuelen, transgenders en travestieten waarvoor geen opvangmogelijkheden zijn. De transseksuelen prostitueerden zichzelf als vrouw op de tippelzone en konden voor hulp en ondersteuning in SHOP-Huiskamer terecht. Maar worden door de hierboven genoemde redenen niet toegelaten in SHOP-Opvang. De enige plek waar ze dan nog terecht kunnen is SHOPHulpverlening waar alleen hulpverleningsgesprekken gevoerd worden en geen mogelijkheid is tot opvang, activiteiten en geen faciliteiten. Met het sluiten van de tippelzone is SHOP-Huiskamer verdwenen. De transseksuelen dreigen tussen wal en schip te vallen. Om deze redenen is besloten een nieuwe opvang voor Transseksuelen op te zetten [Bezemer, 2006]. SHOP heeft inmiddels de kennis in huis om te weten wat binnen de huidige setting voor hulpverlening geboden kan worden aan de doelgroep, maar om een passend aanbod te creëren binnen een nieuwe opvang is nader onderzoek noodzakelijk [SHOP]. Er is aan mij gevraagd dit onderzoek uit te voeren. De belangrijkste taak is het in kaart brengen van de hulpvraag van de doelgroep. Dit gebeurt door middel van interviews/enquêtes met de doelgroep maar ook door contact met externe instanties die expertise hebben op het gebied van werken met de doelgroep. De resultaten hiervan worden gebruikt om de vorm van een nieuwe opvang te bepalen. Voor zover bekend is er binnen Nederland geen andere opvang voor de doelgroep transseksuelen, transgenders en travestieten in deze vorm. Er zijn wel diverse werkgroepen actief maar niet binnen een opvang [Werkgroep Transseksualiteit en Genderdysforie]. Kort gezegd heeft mijn afstudeeropdracht in al zijn facetten een innovatief karakter. Er zijn bij het maken van deze Verhandeling drie bekwaamheden waar het accent op ligt. Het betreffen de bekwaamheden [Studiegids]: 1. Meerzijdige contacten 2. Coördinatie 3. Bescherming Meerzijdige contacten: Voordat de nieuwe opvangvoorziening voor de transseksuelen gerealiseerd kan worden zal ik allereerst gaan inventariseren welke hulpvragen er liggen bij de transseksuelen en wat de behoefte is aan externe hulpverleningsinstanties. Ook zal ik in kaart brengen of er een samenwerking moet komen tussen de externe partijen. Coördinatie: Nadat de hulpvraag in kaart is gebracht zal ik binnen deze Verhandeling de hulpvraag omzetten naar een hulpaanbod. Oftewel er rolt een ontwerp voor een zorgen hulptraject voor de Opvangvoorziening transseksuelen uit. Bescherming: Binnen deze Verhandeling gaat het er vooral om de transseksuele prostituees binnen Den Haag een alternatief te gaan bieden zodra SHOP-Huiskamer is gesloten. Hierbij wordt aan het maatschappelijk perspectief van deze doelgroep gewerkt en worden duidelijk de belangen van deze groep behartigd. De bekwaamheden die hiervoor benoemd zijn, meerzijdige contacten, coördinatie en bescherming geven zijn handelingsbekwaamheden. Het gaat hier om handelen in een context. De context waar deze bekwaamheden in thuishoren zijn Ecologisch perspectief en Maatschappelijk perspectief. De


6


genoemde bekwaamheden richten zich op de sociale integratie en sociale zekerheid van de cliënt en participatie door de cliënt. In deze Verhandeling wordt het hulpverleningsaanbod van de nieuwe opvang voor de Transseksuelen beschreven. In hoofdstuk 2 van wordt de achtergrond van het probleem gegeven door achtereenvolgens de opdrachtgever, het probleem zelf en een aantal concrete probleemstellingen neer te zetten. De doelgroep, de transseksuele prostituees, wordt beschreven in hoofdstuk 3. Ten eerste wordt er een paragraaf aan de geschiedenis van het maatschappelijk werk aan de transseksuelen gewijd en vervolgens wordt er ingegaan op het welzijnsperspectief van deze doelgroep. Ik sluit het hoofdstuk af met een beschrijving van de hulpverlening voor en na de sluiting van de tippelzone. Naast de in hoofdstuk 3 aangegeven behoeften van de doelgroep onderzoek ik in hoofdstuk 4 via een enquête en een analyse van de resultaten de actuele hulpvraag van de doelgroep. Hierbij wordt ook gebruik gemaakt van interviews met externe partijen die intensief contact hebben met transseksuelen. In hoofdstuk 5 beschrijf ik de structuur van de nieuwe opvang voor de transseksuele prostituees. Voor het hulpverleningsaanbod wordt een nieuwe methodiek ontwikkeld waarbij gebruik gemaakt wordt van laagdrempelige opvang, presentiebenadering en casemanagement. Tevens wordt de rol van de Maatschappelijk Werker in de nieuwe opvang uitgewerkt. Hoofdstuk 6 bevat de conclusies en aanbevelingen voor de opzet van de nieuw te realiseren opvang. Een literatuurlijst van de geraadpleegde bronnen is opgenomen en deze Verhandeling wordt afgesloten met een aantal bijlagen waarin opgenomen zijn de afgenomen enquête en het projectplan van de nieuwe opvang.


7


2

DE OPDRACHT Door de sluiting van de tippelzone is het noodzakelijk geworden om een nieuwe opvang voor de Transseksuele prostituees op te zetten. Deze opvang zal vallen onder de Stichting Hulpverlening Opvang Prostituees. Naast de beschrijving van de problematiek zal via een casus geïllustreerd worden met welke problemen de doelgroep te maken krijgt.

2.1

Opdrachtgever De Stichting Hulpverlening Opvang Prostituees (SHOP) biedt allerlei vormen van hulp en ondersteuning aan (ex)prostituees en betrokkenen in de regio Den Haag ongeacht leeftijd, nationaliteit, sekse of religie. SHOP bestaat sinds 29 mei 2002. SHOP is het resultaat van de fusie van het HAJ en het SPP. SHOP bestaat momenteel uit drie onderdelen:

SHOP-Opvang: 24-uurs opvang is voor vrouwen, met een al dan niet actuele prostitutiecarrière en/of verslavingsproblematiek, afkomstig uit de Haagse regio. Voor het gebruik van de slaapplekken geldt tevens dat je dak- en/of thuisloos moet zijn. Gevestigd op de Zamenhofstraat te Den Haag. SHOP-Hulpverlening: maatschappelijk werk voor prostituees, ex-prostituees en direct betrokkenen. Gevestigd op de Herengracht te Den Haag. SHOP-ORW: Het Outreachend Werk zoekt actief contact met de prostituees op straat en draagt bij tot het zoeken naar een oplossing voor de vragen en problemen van de prostituees.

SHOP-Huiskamer: een basisvoorziening voor iedereen die zich als vrouw prostitueert en werkzaam is op de tippelzone in Den Haag. Was gevestigd op de Waldorpstraat te Den Haag en per 1 maart 2006 gesloten wegens sluiten van de tippelzone op de Waldorpstraat.

2.2

Probleembeschrijving Doelgroep De doelgroep waar ik mij tijdens deze Verhandeling op richt zijn de transseksuele prostituees in Den Haag. Hieronder vallen transseksuelen, transgenders en travestieten. Deze groep prostitueerde zich op de tippelzone als vrouw. In deze Verhandeling wordt verder gesproken over transseksuelen, hier worden dan ook de transgenders en travestieten mee bedoeld. Na de sluiting per 1 maart 2006 van de tippelzone op de Waldorpstraat en SHOP-Huiskamer is er een deel van de Waldorp populatie waar geen passend zorgaanbod voor ontwikkeld is. De groep gebruikende vrouwen [Bezemer, 2005] kan per 1 september terecht in de opvangvoorziening aan de Zamenhofstraat. De huidige locatie en de huidige doelgroep van de Zamenhofstraat biedt geen ruimte voor vermenging met de groep transseksuelen en er is onvoldoende capaciteit. Hierdoor wordt deze groep prostituees buitengesloten en moet er een ander passend alternatief gevonden worden. De laatste registratie van de transseksuelen is gemaakt in SHOP-Huiskamer in de periode van 2 januari 2005 tot en met 28 november 2005. De cijfers zijn als volgt tot stand gekomen. In de Huiskamer werden de vrouwen geregistreerd op naam. Vervolgens vulden zij een intakeformulier in samen met een medewerker van SHOP. Hierin werd de vrijheid gegeven die gegevens te melden die de vrouwen zelf wilden doorgeven. Er is dan ook niet aan te geven hoeveel van deze vrouwen legaal of illegaal in Nederland verblijven. Men diende aan te geven in welke categorie prostituees men zichzelf schaarde.


8


Hieronder is een grafische weergave van deze registratie neergezet.

35 30 25 20 15 10 5 0

Nederland Zuid-Amerika Europa Azië

Registratie Transseksuelen in 2005 Opvallend is de piek bij de groep Zuid-Amerikaanse transseksuelen en het geringe aantal Nederlandse transseksuelen. Een voorlopige conclusie die getrokken kan worden is dat in de illegaliteit in de prostitutie toch redelijk geld verdient kan worden. Een deel van dit geld wordt gebruikt om de transformatie te bekostigen en een deel wordt gestuurd naar familie in het land van herkomst. Psychosociale problematiek van de doelgroep Een transseksueel is een genderdysfore persoon die de wens heeft lichamelijk van het andere geslacht te zijn dan waarin hij of zij geboren is en daartoe een transformatieproces doormaakt of doorgemaakt heeft. Er zijn ook vormen van genderdysforie waarin deze wens niet of slechts gedeeltelijk aanwezig is. Deze personen worden transgender genoemd. Genderdysforie, van het Engelse gender dysphoria (gender betekent geslacht en dysphoria betekent onvrede of onbehagen) is het zeer ernstige onbehagen over de beleving van het eigen geslacht, de sekse. Genderdysforische mensen hebben onvrede met hun huidige geslachtsrol. Het komt voor dat iemand twijfels heeft over zijn of haar genderidentiteit. Er is bij deze mensen nog geen duidelijkheid of medische en cosmetische ingrepen gewenst zijn. Deze mensen 'gebruiken' soms travestie om uit te zoeken of zij van geslacht willen veranderen. Dan zijn er nog de genderdysforische mensen die maatschappelijk of geestelijk niet in staat zijn zich te laten opereren, maar wel ervaren dat zij feitelijk tot het andere geslacht behoren. Zij vinden in de travestie een compromis voor hun ‘gender’-gevoelens. Gepaard gaande aan dat compromis kunnen deze mensen wel besluiten tot bijvoorbeeld epilatie van de baard/snor of het hebben van borsten [Landelijke Kontaktgroep Transseksuelen]. In [DSM-IV-TR] staat deze problematiek beschreven als een stoornis: de genderidentiteitsstoornis. De doelgroep waar ik mij met name op richt zijn de man-naar-vrouw transseksuelen. Dit zijn mensen die in een mannenlichaam zijn geboren, maar een vrouwelijke identiteit hebben. Dit omdat SHOP zich richt op ´vrouwelijke´ prostituees die al dan niet als vrouw geboren zijn en zich als vrouw prostitueren. Er zijn diverse gevolgen van deze genderdysforie te beschrijven. Allereerst voor de doelgroep zelf. Een veel voorkomend probleem voor deze doelgroep is de stigmatisering of de angst hiervoor. Dit maakt dat een groot deel van de doelgroep hierdoor, naast de genderdysforie, ook andere psychische problemen krijgt. Ten tweede zijn veel hulpverleningsinstanties niet geschoold op deze problematiek. Hierdoor ontstaat er onbegrip en men is onwetend over de complexiteit van de begeleiding van deze doelgroep. Een praktisch probleem is dat binnen diverse maatschappelijke opvangmogelijkheden geen plaats is voor deze doelgroep. Omdat er mannenafdelingen of vrouwenafdelingen zijn [Forum voor Transseksuelen].


9


Ten derde is er een groep naasten. Naasten zijn partners, kinderen, ouders, verdere familieleden en vrienden. Ook voor deze groep is het belangrijk uit te leggen wat genderdysforie inhoudt en hoe de persoon zelf maar ook de naasten met de complexe materie kunnen omgaan. Daarnaast kan eventuele verdere begeleiding noodzakelijk zijn (Landelijke Kontaktgroep Transseksuelen). De casus hieronder beschreven is bedoeld om de complexiteit van de genderdysforie inzichtelijk te maken. Casus Rosanne is 27 jaar oud. Zij - zij omdat Rosanne zich volledig vrouw voelt - is geboren in Roemenië. Zij is geboren als man en voor de wet is zij officieel ook nog steeds man. Zij prostitueerde zichzelf op de Waldorpstraat en kwam regelmatig in de huiskamer. Rosanne haar casus is als uitgangspunt gekozen omdat zij representatief is voor de doelgroep. Daarnaast is zij ook actief voor de doelgroep transseksuelen en heeft onlangs het TACW opgericht, het Transseksueel Actie Comité Waldorpstraat. e

Haar moeder is Roemeens en haar vader Indisch/Surinaams. Van haar 8 levensjaar constateert Rosanne al vrouwelijke gevoelens bij zichzelf doordat zij vind dat zij anders is dan andere jongetjes uit haar klas. Vanaf haar 13e levensjaar is zij met haar moeder naar Nederland gekomen. Vanaf dit moment wordt het duidelijker voor haar dat zij anders is. Zij ontwikkelt geen baardgroei, heeft geen adamsappel. Haar moeder denkt dat het allemaal wel goed komt en negeert Rosanne haar gevoelens hierover. Op het moment dat zij 14 jaar wordt ontmoet ze voor het eerst een transseksueel. In dit geval iemand die het proces van vrouw naar man heeft doorgemaakt. e

e

Rosanne wordt rond haar 14 a 15 levensjaar ook ernstig depressief en agressief. Zij komt via een psycholoog in het ziekenhuis terecht voor een medische controle daar blijkt dat Rosanne geboren is met meer vrouwelijke hormonen (oestrogeen) en bijna geen mannelijke hormonen (testosteron). Ook wordt bevestigd dat zij inderdaad geen baardgroei en geen adamsappel heeft. De internist kan verder niet veel voor haar betekenen. Ook Rosanne haar moeder raakt in de war. Heeft zij nu een dochter of een zoon? Rosanne heeft in deze periode regelmatig gesprekken met een psycholoog. In de tussen tijd maakt ze wel haar school af, eerst de mavo en aansluitend gaat ze de Hotelschool volgen. e

Op haar 14 jaar heeft zij ook haar eerste vriendje. Rosanne heeft zich nooit tot meisjes aangetrokken gevoeld. Rosanne is ook al op jonge leeftijd seksueel actief. Tijdens haar 16e jaar wordt Rosanne verlaten door haar moeder. Vanaf die leeftijd gaat zij werken in de prostitutie. Zij begint met zichzelf te prostitueren als man / jongen. Zij leert vanaf dat moment ook meer e transseksuelen kennen. Op haar 17 jaar is Rosanne ‘getrouwd’ met een Marokkaanse man. Zij heeft een aantal jaren in Marokko gewoond. Op een gegeven moment is haar oma ernstig ziek geworden en dat was de reden om weer terug te keren naar Nederland. Rosanne is in Nederland weer gaan werken. Als man heeft zij een baan gekregen bij een hotel. Zij werkte overdag in het hotel als man en in de nachtelijke uren prostitueerde zij zichzelf als vrouw. Deze situatie wordt te ingewikkeld voor Rosanne en zij wordt hierdoor ernstig depressief. Rosanne is op dit moment ongeveer 23 jaar. Zij is toen bij een psychiater bij Parnassia terechtgekomen. De psychiater heeft haar uitgelegd dat Rosanne een keuze moet maken of ze verder wil leven als man of als vrouw. In deze periode is Rosanne ook regelmatig naar de Huiskamer van SHOP gaan komen. Dit was een rustpunt voor haar. Hier kon zij volledig zichzelf zijn. Zij heeft zich ook aangemeld bij het maatschappelijk werk van SHOP. Rosanne is in deze periode ook een gebruikster van drugs, cocaïne. Zij kickt hiervan af op eigen kracht. Uiteindelijk heeft Rosanne samen met haar maatschappelijk werker de knoop doorgehakt en gekozen voor de weg naar volledig vrouw worden. Direct heeft zij het VU medisch centrum in Amsterdam gebeld om een afspraak te maken met Jos Meegens, werkzaam op de poli andrologie. Uit de psychologische test, die hoort bij het onderzoek in het VU medisch centrum, blijkt dat Rosanne een borderline persoonlijkheidsstoornis heeft. Hierdoor mag Rosanne niet verder met de behandeling. Rosanne komt hierdoor in een diep dal terecht. Ze raakt haar werk in het hotel kwijt


10


en ook haar uitkering verliest ze. Dit is de reden dat Rosanne in de straatprostitutie terecht komt. Rosanne verhuist naar Amsterdam en gaat samenwonen met een Roemeense man. Deze relatie loopt uit de hand. Rosanne wordt mishandeld. Rosanne heeft op een gegeven moment uit blinde woede geprobeerd de man om te brengen middels messteken. Zij geeft zichzelf na het gevecht aan bij de politie. Rosanne wordt poging tot doodslag ten laste gelegd. Zij is hiervoor ook veroordeeld en heeft een werkstraf gekregen, een geldboete en een contactverbod van beide kanten. Rosanne is daarop terug naar Den Haag gegaan. Zij wil een stabiel leven gaan leiden om in aanmerking te kunnen komen voor de behandeling in het VU medisch centrum. Zij heeft gesprekken met een psychiater en een seksuoloog. In de afgelopen twee jaar heeft Rosanne tweemaal geprobeerd haar polsen door te snijden. Door haar psychiater is een diagnose opgesteld dat zij een gender-identiteitsstoornis heeft in combinatie met een borderline persoonlijkheidsstoornis. In deze situatie zal Rosanne niet in aanmerking komen voor een behandeling naar vrouwzijn. Rosanne blijft een ‘she-male’ totdat zij bewezen heeft dat zij een geruime tijd een psychisch stabiel leven heeft geleid. Rosanne legt zich bij de situatie neer. Momenteel woont zij samen met een heel aardige man. Zij is nog steeds onder behandeling bij Parnassia en kwam bijna iedere dag in SHOP-Huiskamer. Rosanne neemt actief het voortouw voor de groep transseksuelen in Den Haag. Zij maakt zich hard voor deze groep en wil dat er een opvangvoorziening komt na het sluiten van de tippelzone per 1 maart 2006. Zij zegt nu de Huiskamer dicht is de ‘transen’ hun plek zijn kwijt geraakt voor hun praatje, voor bezoek aan de GGD, ingang naar hulpverlening, en gewoon de plek om zichzelf te zijn. Ze hoopt op een spoedige opening van de nieuwe inloopvoorziening.

2.3

Probleemstelling Hoofdvraag In een nieuw te realiseren opvangvoorziening gaan de transseksuele prostituees terecht kunnen met hun hulpvragen. Op welke wijze kan een maatschappelijk werker bijdragen aan het vervullen van deze hulpvragen in de nieuwe opvangvoorziening en welke vorm moet de nieuwe opvang krijgen? Naast het in kaart brengen van deze behoeften en het vinden van een adequaat aanbod wil ik duidelijk naar voren laten komen dat het gaat om artikel 1 van de Beroepscode van de maatschappelijk werker. “De maatschappelijk werker bevordert primair het optimaal tot zijn recht komen van de persoon in de wisselwerking met zijn omgeving” [Beroepscode]. Deelvragen

Wat is de huidige hulpvraag van transseksuele prostituees in Den Haag? Hier wil ik in kaart brengen wat de hulpvraag op maatschappelijk werk gebied is.

Zijn er hulpvragen waarmee de transseksuelen momenteel nergens terecht kunnen? Indien ik signaleer dat er behoeften zijn van de transseksuelen waarmee ze nergens terecht kunnen dan kunnen die mogelijk in de nieuwe opvangvoorziening wel behandeld worden. Hiervoor moeten de hulpvragen concreet zijn. Ook moet in kaart gebracht met welke hulpverleningsinstanties er samen gewerkt gaat worden, zodat er eventueel doorverwijzing kan plaatsvinden.

Wat vormen de verschillen tussen een transseksueel, transgender en een travestiet? Om een duidelijk beeld van deze doelgroep te krijgen en om als maatschappelijk werker met doelgroep te gaan werken is er achtergrondinformatie nodig.

Wie zijn de transseksuelen, waar komen ze vandaan en waarom zijn ze juist hier? Bij deze vraag gaat het om de statistische gegevens. Dit aan de hand van de registraties die de instelling maakt. Waar mogelijk moet rekening gehouden worden met de gesproken taal, geloofsaspecten, leefomstandigheden, etc.


11


3

TRANSSEKSUELEN Transseksualiteit vormt een complex probleem en in de maatschappelijke opvang is weinig kennis van hoe om te gaan met deze doelgroep. De geschiedenis van het maatschappelijk voor transseksuelen gaat terug tot de jaren zeventig. De hulpverlening is zich aan het ontwikkelen op het gebied van de genderidentiteitsproblematiek. SHOP vervulde en vervult een belangrijke rol hierin.

3.1

Geschiedenis maatschappelijk werk transseksuelen Wat betreft de geschiedenis kunnen we teruggaan tot de jaren zeventig. Hiervoor bestond de problematiek nauwelijks en werd niet erkend. In de zeventiger jaren kwam er binnen de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH) aandacht voor travestie en transseksualiteit. In 1984 werd het eerste informatieblad uitgegeven, met als naam ‘Transformatie’. In 1985 vloeide uit de NVSH de Landelijke Kontaktgroep voor travestie en transseksualiteit (LKG T&T ). De LKG T&T is een vereniging van en voor alle betrokkenen op het gebied van travestie, transgender en transseksualiteit. Binnen deze vereniging zijn dus met name ervaringsdeskundigen actief [Landelijke Kontaktgroep]. Een andere belangrijke organisatie die zich in Nederland al geruime tijd bezig houdt met deze doelgroep is De Werkgroep Transseksualiteit en Genderdysforie. Zij verleent hulp aan transseksuele en genderdysfore personen en hun familie. De Werkgroep is sinds 1984 een onderdeel van de Vereniging Humanitas. De werkgroep is gebaseerd op zelfhulp. Dat betekent dat de vrijwilligers van Humanitas zelf te maken hebben met transseksualteit en genderdysforie; zij zijn (ex-) transseksueel, ouder of partner van een genderdysfore volwassene of hebben een genderdysfoor kind. Er zijn bij de Werkgroep zo’n dertig vrijwilligers werkzaam, gecoördineerd door een beroepskracht. In een afspraak met deze beroepskracht is geïnventariseerd wat de werkwijze is van deze werkgroep. Deze informatie is gebruikt voor het op te zetten hulpaanbod van de te realiseren opvang voor deze doelgroep binnen SHOP. Daarnaast is er een maatschappelijk werker actief binnen de werkgroep en deze richt zich met name op materiele zaken als huisvesting en juridische vraagstukken [Werkgroep Transseksualiteit]. SHOP Hulpverlening (maatschappelijk werk) is actief met de begeleiding van deze doelgroep. Bij navraag bij de collega’s van SHOP Hulpverlening zijn het de volgende problemen waar SHOP Hulpverlening hulp bij biedt: gezondheidsproblemen (SOA’S / HIV en niet erg geslaagde illegale operaties), geen rechten, geen verzekering, geen papieren (paspoort, verblijfsvergunning), tweeledig afhankelijkheid van partner (enerzijds voor papieren en rechten in NL, anderzijds graag een partner willen omdat dat hoort bij een geslaagde vrouw zijn/erkenning van vrouw zijn) en uitstoting door familie en ontkenning van de familie van het transgender zijn. SHOP-Huiskamer was in 1984 weliswaar opgezet voor gebruikende vrouwen, maar toen begin jaren 90 de doelgroep transseksuelen kwam is deze naadloos ingestroomd en ook direct als vrouw opgenomen en geaccepteerd. Deze bijzondere attitude van SHOP heeft gezorgd dat SHOPHuiskamer het voorportaal is geworden voor verdere begeleiding. Met de sluiting van SHOPHuiskamer valt er dus een groot gat. De opvang die SHOP gerealiseerd wil zien zal in die zin een vernieuwend karakter hebben dat er nog geen opvang voor deze doelgroep bestaat en dat een opvang met slaapvoorziening uniek is. Er zijn diverse werkgroepen actief. Het karakter van de te realiseren opvang zal anders zijn. Naast de samenwerking met de werkgroepen zullen er voor een maatschappelijk werker in de nieuwe opvang de taken zijn zoals reeds door SHOP Huiskamer uitgevoerd werd.


12


Binnen het huidige projectplan [Bezemer, 2006] en gezien de hulpverlening zoals die in het verleden door SHOP is uitgevoerd ziet het hulpaanbod er als volgt uit:

medische- en psychische (transgender) zorg door SHOP, GGD en Parnassia; maatschappelijke dienstverlening gericht op uitkering, schuldsanering, ziektekosten, justitie, politie e.d. vanuit SHOP; uittreedopties, vormen van activering/dagbesteding, nachtopvang en begeleid wonen door SHOP

Bij veel van deze taken zal de maatschappelijk werker een essentiële rol moeten vervullen. Naast het vervullen van deze taken is het met name belangrijk om de cliënt te benaderen en te behandelen binnen haar genderidentiteit. Dit komt duidelijk naar voren in de verplichting die de maatschappelijk werker heeft volgens artikel 1 van de Beroepscode van de maatschappelijk werker “De maatschappelijk werker bevordert primair het optimaal tot zijn recht komen van de persoon in de wisselwerking met zijn omgeving” [Beroepscode].

3.2

Welzijnsperspectief transseksuele prostituees Per 1 maart 2006 is de tippelzone op de Waldorpstraat in Den Haag gesloten. Dit houdt concreet in dat de Huiskamer met ingang van die datum ook is verdwenen. Het moment dat er sprake was van sluiting van de zone was bekend dat de transseksuelen tussen wal en schip zouden gaan vallen. Er is hier begin oktober 2005 een verandering in gekomen. Er is tijdens de Raadsvergadering van 13 oktober 2005 toegezegd dat er naar mogelijkheden gezocht gaat worden om transseksuele prostituees eveneens zorg aan te bieden. In 2006 moet er een opvangvoorziening gerealiseerd gaan worden voor transseksuele prostituees. Hierdoor komen de eerder geconstateerde problemen die verwacht werden na sluiting van de zone in een ander daglicht te staan. De doelgroep is angstig dat ze het contact met instanties gaan kwijt raken, hun vraagbaak met betrekking tot SOA’s (seksueel overdraagbare aandoeningen), het ‘gewone’ praatje van vrouw tot vrouw en tot andere transseksuelen. En simpelweg dat ze bij SHOP echt kunnen zijn wie ze willen zijn en die plek kwijt dreigen te raken. De te realiseren opvangvoorziening zal in ieder geval op deze punten een oplossing moeten bieden. De piramide van Maslow geeft goed weer in hoeverre er momenteel in de behoeften van de transseksuele prostituees voorzien wordt en wat dan wegvalt na sluiting van de tippelzone.

Piramide van Maslow1

SHOP-Huiskamer droeg bij aan het voorzien in fysiologische behoeften. Voor de basisbehoeften eten en drinken kan gezorgd worden. Binnen SHOP-Huiskamer was er bovendien veiligheid en zekerheid. De Huiskamer was neutraal terrein, waar externen zoals bijvoorbeeld het politiebureau Laak en Commerciële Zeden beperkte toegang hebben. 1

http://www.smitproducties.nl/waarheid/h3.htm


13


De derde laag, de behoefte aan sociaal contact en liefde werd ook gerealiseerd binnen de Huiskamer. De transseksuelen zocht elkaar hier juist op. Ze maakten hier deel uit van een groep. Ze deelden iets met elkaar. Er was ook tijdens het werk op de straat sociale controle naar elkaar. Ze waarschuwden elkaar als er een verkeerde klant bij zit. In de Huiskamer respecteerde iedereen elkaar en werden dergelijke sociale contacten gestimuleerd. In de Huiskamer kregen de transseksuelen erkenning voor wie ze zijn, hiermee komen we dan in laag vier van de piramide. Men bevond zich hier in een groep van gelijken (zowel qua transseksuelen als prostituees) zodat een bepaalde mate van aanzien en waardering binnen deze groep gevonden kon worden. Buiten deze groep is het voor een transseksueel heel moeilijk bijvoorbeeld waardering te krijgen voor wie zij is. Als in alle behoeften die in de onderliggende lagen beschreven staan voorzien wordt dan komen we op het punt van de zelfactualisatie. Hier krijgt men evenwicht in het vervullen van haar behoeften. Dit is een heel proces om hier te komen, zeker voor transseksuelen. Maar door de rust en hulp die er toen bestond kunnen ze stappen ondernemen op weg naar zelfactualisatie. Belangrijk is dus om bij het opzetten van het hulpaanbod in de nieuwe voorziening deze aspecten mee te nemen. En duidelijk in kaart te brengen wat de concrete behoeften bij de transseksuele prostituees zijn om daarmee de door SHOP-Huiskamer ingeslagen weg voort te kunnen zetten.

3.3

Hulpverlening voor de sluiting van SHOP-Huiskamer De hulpverlening zoals deze nu plaatsvindt voor de transseksuele prostituees bestaat uit begeleiding bij materiële hulp zoals aanvragen van een uitkering, van een verblijfsvergunning of het verkrijgen van een woning. SHOP-Hulpverlening richt zich hier op. Ook psychosociale hulpverlening is een wezenlijk onderdeel bij het maatschappelijk werk. SHOP-Huiskamer was de plek waar ook externe hulpverleners hun spreekuren houden zoals de GGD, ParnassiaVerslavingszorg en een veel bezocht huisartsenspreekuur. De transseksuelen kunnen als vrouw contact hebben met deze instanties terwijl ze officieel man zijn. Zij worden in hun waarde gelaten. SHOP-Huiskamer had ook als functie dat de transseksuelen in contact komen met andere transseksuelen en ervaringen kunnen uitwisselen. De cliënten en de instelling SHOP in zijn geheel waren het niet eens met de sluiting van de tippelzone. De cliënten en hulpverlening voorzagen een hoop problemen want de nieuwe opvangvoorziening zal geen passend alternatief zijn voor een tippelzone en geen bron van inkomstenwerving voor de doelgroep kunnen worden. Mogelijk te verwachte effecten van het gemeentebesluit zijn volgens de hulpverlening: 1. Uitwaaiering; Bij het beperken in uren en uiteindelijk verdwijnen van het domein “tippelzone” is de verwachting dat een groot deel van de vrouwen opschuift richting de raamstraten. Niet achter de ramen maar de straatprostitutie zal zich in de omgeving van de raamstraten manifesteren. Ook zal een deel elders in de stad gaan tippelen. Straatprostitutie zal zowel tijdens de dag als nachturen gaan plaatsvinden. 2. Criminalisering; De vrouwen zullen overgaan tot andere (criminele) vormen van inkomstenverwerving zoals diefstal met daarmee vermoedelijk meer overlast. 3. Achteruitgang in gezondheid; Een deel van de vrouwen zal buiten bereik van de hulpverlening komen met gevolgen voor de individuele en algemene volksgezondheid. Hierbij gaat het over ernstige vormen van overlast en een hogere prevalentie van infectieziekten als HIV, hepatitis en TBC. De vrouwen blijven verstoken van voorlichting met betrekking tot safe sex en safe use. Buiten bereik van de hulpverlening betekent een algemene verslechtering van de leef en werksituatie. 4. Toename geweldsdelicten; De vrouwen zullen grotere risico’s nemen met betrekking tot eigen fysieke veiligheid. De afhankelijkheid en uitbuiting situaties met pooiers, vriendjes, dealers en klanten zal toenemen wat uiteindelijk fataal kan aflopen. Er zal sprake zijn van een toename van lichamelijke en geestelijk geweldsdelicten ten opzichte van de vrouwen. Het “sociale”netwerk, waarbij de prostituees o.a. elkaar informeren over risicoklanten, verdwijnt grotendeels. De controle en het zicht op deze gecompliceerde groep zal


14


verdwijnen waardoor er geen zorg geboden noch beleid gemaakt kan worden. Excessen kunnen daardoor ontstaan. 5. Ontstaan van nieuwe illegale circuits; Er zullen nieuwe, illegale domeinen ontstaan. Dit in de vorm van illegale bordelen die door loopjongens/handlangers worden voorzien van hun klandizie. De loopjongens/handlangers zullen ook ingezet worden om te verwijzen naar de plaatsen waar de illegale straatprostitutie zich manifesteert. De mobiele telefonie zal hierbij een uitstekend hulpmiddel zijn. Deze illegale concurrentie zal mogelijk effect hebben op de domeinen van particuliere clubs en escortbureaus. 6. Onvoorspelbaarheid; De nieuwe situatie zal zich ontwikkelen in een grote mate van onvoorspelbaarheid en in de context van een dynamische en complexe omgeving. Ook de wijze waarop de betrokken organisaties zullen reageren en anticiperen op de toekomstige verwachte en onverwachte ontwikkelingen is onvoorspelbaar. De wijze van handhaven en mate van repressie zal hier een grote invloed op hebben. De overheid, tevens ook de subsidiegever, heeft hoe dan ook besloten dat de tippelzone per 1 maart 2006 dicht moest.

3.4

Hulpverlening na de sluiting van SHOP-Huiskamer

De gewenste aanpak van het probleem is de implementatie van het Projectplan SHOP Inloopvoorziening Transgenders [Bezemer, 2006] dat steeds door middel van voortschrijdend inzicht aangepast wordt. Doordat de tippelzone definitief is gesloten is het voorstel, middels het projectplan, gedaan om een humaan en adequaat aanbod te genereren voor deze doelgroep in de vorm van een laagdrempelige inloopvoorziening waarbij genderidentiteit en het leggen van en behouden van sociale (hulpverlenings) contacten de uitgangspunten zijn. Het aanbod bestaat uit interventies gericht op zorgen uittreedopties. Om zorg op maat te kunnen bieden wordt door middel van inventarisatie van de hulpvraag bij de doelgroep en veldwerk bij vergelijkbare instanties een passend zorgpakket samengesteld. De overheid onderschrijft dit plan en heeft subsidiegelden ter beschikking gesteld. Er moet een passende locatie gezocht worden. De voorkeur van SHOP gaat uit om de bestaande Huiskamer om te bouwen tot een inloopvoorziening. Dit verzoek is helaas niet ingewilligd bij de gemeente omdat de locatie dan teveel gekoppeld blijft aan de voormalige tippelzone en voor overlast zou kunnen zorgen. Het oog is uiteindelijk gevallen op het pand aan de Herengracht waar momenteel ook SHOP-Hulpverlening en het hoofdkantoor is gevestigd. Er wordt bekeken hoe dit pand efficiënt verbouwd kan worden zodat zowel de medewerkers als de doelgroep transseksuelen naast elkaar kunnen verblijven op deze locatie.


15


Het doel wat betreft de hulpverlening is de hulpbehoeften, die door middel van deze Verhandeling geïnventariseerd zijn, als uitgangspunt te nemen. Hoofdstuk 3.2 geeft goed weer door middel van de piramide van Maslow aan welke behoeften ten tijde van SHOP-Huiskamer voldaan werd en welke dan ook gehandhaafd dienen te worden. De functie die SHOP-Huiskamer ook had is dat alle partijen bij elke gebracht werden, cliënten en externe hulpverleners. Daarnaast heeft deze doelgroep een complexe hulpverleningsproblematiek waardoor de kans bestaat dat de cliënten als pionnen tussen instellingen heen en weer geschoven gaan worden. Om dit alles te ondervangen is Casemanagement de goede manier om deze ontwikkelingen in goede banen te leiden. Voorop staat de cliënt met haar hulpbehoeften en door middel van casemanagement kan men tot een vorm van hulpverlening komen waarbij verschillende hulpverleners inhoudelijk met elkaar kunnen samenwerken, ieder vanuit een eigen deskundigheid, opvattingen en mogelijkheden en begeleid door een casemanager vanuit de opvangvoorziening van transseksuelen van SHOP. Hoofdstuk 5 van deze Verhandeling zal beschrijven welke vorm de opvang zal moeten krijgen om aan de beschreven behoefte te blijven voldoen.


16


4

ONDERZOEK Om de behoefte van de transseksuelen in kaart te brengen is een onderzoek uitgevoerd onder een representatieve steekproef van de doelgroep. Dit onderzoek bestond uit een afgenomen enquête met zowel open als gesloten meerkeuzevragen. Verder zijn er gesprekken met sleutelfiguren van betrokken instanties gevoerd.

4.1

Opzet onderzoek Het onderzoek dat is gehouden is een kwalitatief onderzoek onder de doelgroep. Dit betekent niet alleen gesloten meerkeuze vragen en het afnemen in interview vorm. Dit heeft als voordeel dat er doorgevraagd kan worden op de antwoorden op de open vragen [Baarda]. Een geheel kwalitatief open interview zou betekenen dat één van de voorwaarden is dat de respondenten een groot verbaal vermogen hebben, om gemakkelijk hun gedachten en gevoelens onder woorden te kunnen brengen. Gezien de grote hoeveelheid Spaans sprekende transseksuelen is er een taalbarrière en doordat deze doelgroep in eerste instantie vrij gesloten is, is de keuze gevallen op een niet geheel open interview maar zijn er meerkeuzevragen in verwerkt. Een bijkomend pluspunt is dat deze enquête daarmee ook afgenomen kan worden door de andere collega’s. Het algemene doel is om de respondenten aan te laten geven wat zij na sluiting van de tippelzone en SHOP-Huiskamer terug zouden willen zien komen in de nieuwe opvang die voor hun gerealiseerd gaat worden. Hierbij is gefocust op drie kernzaken, te weten:

Achtergrond – van de doelgroep Type Opvang – wat moet de nieuwe opvang volgens de doelgroep gaan bieden Hulpvraag – wat zijn de hulpvragen op materieel en psychosociaal gebied

Duidelijk is aangegeven dat de resultaten van de enquête anoniem verwerkt zullen worden. De enquêtes zijn in het Nederlands en Spaans opgesteld. In totaal zijn er 5 Nederlandse enquêtes afgenomen en 10 Spaanse. In ‘het veld’ zijn ook een aantal persoonlijke gesprekken gevoerd. Er is een gesprek met Thomas Wormgoor en Laura de Loos van de Werkgroep Transseksualiteit en Genderdysforie gevoerd . Dit is een belangrijke organisatie die zich in Nederland al geruime tijd bezig houdt hulpverlenen aan transseksuele en genderdysfore personen en hun familie. De Werkgroep is sinds 1984 een onderdeel van de Vereniging Humanitas en heeft als standplaats Amsterdam [Werkgroep Transseksualiteit]. Ook is er een gesprek gevoerd met Kees van der Rhee, Parnassia / PsyQ, werkzaam als seksuoloog. De doelgroep waar Kees mee werkt zijn cliënten met een genderdysforie. Hij behandelt de cliënten met name op het psychosociale vlak. Een belangrijke reden voor dit gesprek is dat SHOP en PsyQ beiden in en rondom Den Haag werkzaam zijn. Getoetst is ook of er samenwerking mogelijk is. Uiteraard is er ook gesproken met SHOP-Hulpverlening en destijds met SHOP-Huiskamer. Hier ligt al geruime tijd visie en deskundigheid met betrekking tot deze doelgroep. De sleutelfiguren zijn ondervraagd middels een persoonlijk gesprek. Hiervoor is bewust gekozen omdat er een duidelijke interactie in moest ontstaan in een open gesprek zonder alleen maar vraag en antwoord. De reden hiervoor is dat de andere partij in de gelegenheid gesteld moest worden vragen te stellen over de te realiseren opvang en daarmee eventueel sturing en advies kon geven binnen het onderzoek. In januari 2006 is de doelgroep transseksuele prostituees uitgenodigd voor een informatiebijeenkomst in SHOP-Huiskamer. Het doel van deze bijeenkomst was om de vrouwen te informeren over de laatste stand van zaken met betrekking tot de sluiting van de tippelzone maar met name om aan te geven dat SHOP druk doende is om een locatie te organiseren waar SHOPHuiskamer door kan gaan in het voorzien van de behoeften.


17


Op deze bijeenkomst zijn vijf personen geweest. Met deze personen is uitgebreid gediscussieerd. Aansluitend hebben zij de enquête in het bijzijn van een medewerker van SHOP ingevuld. De overige enquêtes zijn in de periode daarna afgenomen. Het totale aantal afgenomen enquêtes is 15. Dit is een derde van de totale doelgroep ten opzichte van de registratie die gemaakt is in 2005. De enquêtes zijn geturfd en deze aantallen zullen worden geanalyseerd en grafisch worden weergegeven in de volgende paragrafen. Van de open vragen is een korte samenvatting gemaakt. Opvallend is dat de antwoorden op de open vragen over de Hulpvraag een totaal ander antwoord geeft dan de meerkeuze vragen. Deze twee vragen waren oorspronkelijk bedoelt om een soort controle op elkaar te kunnen uitvoeren of de antwoorden zouden corresponderen. Er is nu extra informatie uit voort gekomen die gebruikt zal worden bij de opzet van de nieuwe opvang. Tussen januari en maart 2006 zijn de gesprekken gevoerd met de sleutelfiguren in ‘het veld’. Van de gesprekken met PsyQ en Humanitas is een kort gespreksverslag opgenomen in deze Verhandeling. De resultaten van de gesprekken met SHOP-Hulpverlening zitten door de Verhandeling heen verweven.

4.2

Resultaten Enquête: Achtergrond Achtergrond - Leeftijd Tweederde deel van de ondervraagden heeft een leeftijd onder de 30 jaar. Hiervan is de helft weer onder de 25 jaar. Een ondervraagde geeft aan boven de 41 jaar te zijn, namelijk 43 jaar. 18 – 25 jaar 26 – 30 jaar 31 – 40 jaar 41 - …. jaar

6 5 3 1

Achtergrond - Woonplaats Acht van de 15 ondervraagden komen uit Den Haag. Degenen die uit de plaats ‘elders’ komen geven aan uit Leiden te komen. Slechts één van de ondervraagden is dak- en/of thuisloos. Den Haag Rotterdam Amsterdam Elders Dakloos / thuisloos

8 2 2 2 1

Achtergrond - Culturele achtergrond Opvallend bij dit resultaat is de grote groep uit Zuid-Amerika. Deze groep is een tweederde deel van het totale aantal ondervraagden. Dit komt overeen met de eerder genoemde registratie uit 2005.

10 8 6 4 2 0

Nederland Zuid-Amerika Europa

Registratie Transseksuelen Onderzoek 2006


Azië

18


Achtergrond - Prostitutie Op de vraag hoe lang de ondervraagden al in de prostitutie werken geeft onderstaande tabel de gegeven antwoorden. 0 – 3 jaar 3 – 5 jaar 5 – 10 jaar Langer dan 10 jaar

4 5 4 2

Op de vraag of zij na sluiting van de tippelzone in de prostitutie blijven werken werd door de meerderheid volmondig ‘Ja’ geantwoord. Een aantal ondervraagden hebben ook duidelijk aangegeven waar zij dan hun werkzaamheden in prostitutie voortzetten. Het grootste deel zet het werk wel voort maar kon niet aangeven waar. Nee Ja, in raamprostitutie Ja, in een club Ja, bij een escort Ja, op straat Ja

2 2 1 0 3 6

De reden dat de ondervraagden juist in Den Haag in de prostitutie zijn gaan werken ligt uiteen. De allervoornaamste reden is geld verdienen. Waar ze het geld voor nodig hebben dat verschilt. Er is geld nodig voor de transformatie, er moet geld naar familie, er is geen inkomen vanwege illegaliteit; het is de laatste uitweg om geld bij elkaar te krijgen. Daarnaast wordt ook aangegeven dat het vlakbij de woonplaats is en dat men zich er erg veilig voelt omdat de groep transseksuelen behoorlijk vertegenwoordigt is en er dus sociale controle is.

4.3

Resultaten Enquête: Type Opvang Type Opvang - Openingstijden Op de vraag op wat voor tijden de nieuwe opvang open moet zijn waren meerdere antwoorden mogelijk. De meeste waren geven de voorkeur aan een 24-uurs opvang. De nacht en avond kwamen voor maar met een beduidend lagere score. De ochtend en van 9-17 uur werden niet één keer genoemd. Hieronder een grafisch overzicht van de wensen met betrekking tot de openingstijden. SHOP-Huiskamer was in de nachtelijke uren geopend. 10 8 6 4 2 0 Openingstijden nieuwe opvang 24 / 24 uur

9 - 17 uur

Ochtend

Middag


Avond

Nacht

Weekend

19


Type Opvang - Slaapvoorziening Op de vraag of een slaapvoorziening noodzakelijk is in de nieuwe opvang werd bijna unaniem ‘Ja’ gezegd. Eén ondervraagde gaf ‘Nee’ als antwoord omdat ze een eigen woning heeft. De anderen gaven als reden op: Geen huis Na het sluiten van de tippelzone wordt het ons onmogelijk gemaakt om geld te verdienen om huur te betalen van een huis dan wel van een hotelkamer Er zijn voor transseksuelen geen andere opvangmogelijkheden met slaapgelegenheid in Den Haag

Type Opvang - Faciliteiten De gewenste Faciliteiten voor de nieuwe opvang worden hieronder grafisch weergegeven. Bij ‘anders’ is tweemaal gescoord. De antwoorden die hierbij horen zijn: sociale contacten en hulpverleners. Duidelijk is dat men veel waarde hecht aan de genoemde faciliteiten. 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Faciliteiten nieuwe opvang Toilet

Douche

Kookgelegenheid

Internet

Televisie

Kluisjes

Verkoop condooms etc.

Anders

Type Opvang - Activiteiten De gewenste Activiteiten voor de nieuwe opvang worden hieronder grafisch weergegeven. Eén maal is ‘anders’ geantwoord en wordt aangegeven dat kleding maken ook een wenselijke activiteit is. Gezien de herkomst van de doelgroep is het begrijpelijk dat de cursus Nederlands de hoogst scorende activiteit is. 12 10 8 6 4 2 0 Activiteiten nieuwe opvang Uiterlijke verzorging

Creatieve expressie

Dagjes uit

Cursus algemeen

Cursus Nederlands

Cursus computeren

Cursus assertiviteit

Televisie kijken

Anders


20


Resultaten Enquête: Hulpverlening Hulpverlening – Hulpvragen Opvallend is dat de Spaanstaligen vrij uitgebreid antwoorden bij de open vragen over wat de hulpvragen zijn waar ze mee bezig zijn. Ook de antwoorden zelf zijn opvallend. Er zijn vragen als antwoorden gegeven. Deze vragen staan hieronder beschreven: Wat moeten we doen als we geen kans hebben om te werken? Hoe kan ik verder met mijn proces van transformatie? Waar kan ik leven als ik geen verblijfsvergunning heb? Waarom is het onmogelijk om als transseksueel te leven in mijn land? Hoe kan ik mijn familie nu steunen in Ecuador? Hoe kan ik overleven / eten? Wat is het motief van de sluiting van de zone en wat gaan ze na de sluiting doen? Waarom respecteert de politie ons niet, omdat we illegaal zijn? Ik ben heel bezorgd, er zullen moeilijke zorgelijke tijden situaties komen, ook omdat mijn ouders afhankelijke van mij zijn.

Uit deze antwoorden blijkt duidelijk dat het de doelgroep aan elementaire informatie ontbreekt. Daarnaast werden nog een aantal concrete hulpvragen geformuleerd op het gebied van: Leren vrouw zijn (gedrag, make-up), transseksualiteit Psychische hulpverlening / Maatschappelijk Werk Materiele hulpverlening (identiteitsbewijs, schulden)

Er werd ook viermaal geantwoord dat er geen hulpvragen op dit moment zijn. Hieronder worden alle antwoorden op de meerkeuzevragen over hulpvragen grafisch weergegeven:

10

Verleden Heden

9

Toekomst

8 7 6 5 4 3 2 1

ID H ui D ak s lo o Sc s Ve ho rz ek ol e Pr rin os g A ti tu nd t er ie w er k Li SO ch am A Ps eli yc jk hi sc h M is Dru ha g nd s el i R ng el at ie K s in de re n C om in Vr ou g w L o zi tg jn en oo t

itk

e Sc ring hu ld Vr e n ee m d

0

U

4.4

Tussen de regels door werd regelmatig naar voren gebracht dat voor het niet meer kunnen werken op de tippelzone het grootste probleem is. Het brengt gevoelens los met betrekking tot discriminatie. Het geld dat verdient wordt gestuurd naar familie. De families zijn afhankelijk van dit geld. Men is bang voor de gevolgen die het wegvallen hiervan met zich meeneemt. De hulpvragen waar men nu nergens mee terecht kan zijn met name het vinden van ander werk als de tippelzone dicht is. Ook de illegaliteit wordt genoemd. Dit weer gerelateerd aan het werken op de zone waar je als je illegaal bent wel je geld kan verdienen en ergens anders niet. Er wordt ook aangegeven dat men Nederlands wil leren praten en een geënquêteerde geeft expliciet aan dat zij stabiliteit wil krijgen. Verder wordt aangegeven dat er geen slaapopvangplaatsen zijn voor transseksuelen en dat er vragen zijn aan het Genderteam VU.


21


Hulpverlening – Voorlichting Op de vraag aan welke voorlichting behoefte is werd door 8 personen geantwoord dat er behoefte is aan voorlichting over een nieuwe werkplek of hoe ze nu geld moeten verdienen. Vier personen hebben behoefte aan voorlichting over transseksualiteit of een ontmoetingsplek voor deze doelgroep. Een drietal hebben behoefte aan voorlichting over hulpverlening en welke hulpverlening er is. Hulpverlening - Spreekuren van instanties 15 10 5 0 Spreekuren van instanties Uiterlijke verzorging

Creatieve expressie

Dagjes uit

Huisarts GGD

Parnassia

Maatschappelijk Werk

Politie

Juridische hulpverlening

Seksuologie

VU Gederteam

Anders

Een grote uitschieter hierin is de behoefte aan een spreekuur van een huisarts.

4.5

Resultaten interviews Gespreksverslag Kees van der Rhee, Parnassia / PsyQ Het gesprek vond plaats op 20 januari 2006. Een groot deel van zijn cliënten heeft een genderdysforie. Hij werkt ook zeer nauw samen met VU genderteam, de specialisten op het gebied van medische ingrepen bij de transformatie. Dokter van der Ree geeft aan dat de meeste genderdysfore personen worden geboren met twijfels over hun genderidentiteit. Het is per persoon verschillend wanneer hij of zij er voor uit durft te komen, de zogenaamde coming out. Het is bij elke leeftijdsfase, kinderen, jongeren, jongvolwassenen en bij volwassenen mogelijk om er voor uit te komen. Bij elke fase hoort een andere hulpverleningsaanpak. Hij behandelt de cliënten met name op het psychosociale vlak. Een toekomstplan is om oudergroepen op te zetten. Hier is behoefte aan. Ook is er behoefte aan begeleiding naar en op de arbeidsmarkt. Waar Dokter van der Ree tegen aan loopt is dat de plaatsten binnen Parnassia dan wel in andere maatschappelijke opvangmogelijkheden niet geschikt zijn voor deze doelgroep. Het zijn of mannenafdelingen of vrouwen afdelingen. Ook het personeel binnen deze instellingen gaat niet altijd even professioneel met deze cliënten om. Er worden opmerkingen gemaakt als ‘man doe toch gewoon en trek die vrouwenkleren uit’. Een ander bijkomend groot probleem is de stigmatisering of de angst hiervoor. In de [DSM-IV-TR] staat de problematiek (genderdysforie) beschreven als een stoornis. Dokter van der Ree ziet mogelijkheden voor een samenwerking met SHOP. Het psychosociale stuk zal bij Parnassia kunnen blijven. Wij kunnen doorverwijzen, zij kunnen spreekuur houden. Als het een opvang wordt met slaapvoorziening dan kunnen cliënten die tot nu toe nergens terecht kunnen bij ons verblijven.


22


Dokter van der Ree wijst erop dat er al wel diverse werkgroepen zijn. Het karakter van de opvang zal anders moeten zijn. Vooral praktische materiele hulp ontbreekt het nog aan. Onze doelgroep bestaat uit prostituerende transseksuelen. De doelgroep van Dokter van der Ree over het algemeen niet. Dit zou dus uitbreiding van de doelgroep voor de opvang kunnen betekenen. Gespreksverslag Werkgroep Transseksualiteit en Genderdysforie / Humanitas Het gesprek vond plaats op 7 februari 2006. De personen met wie het gesprek gevoerd is, zijn Thomas Wormgoor en Laura de Loos van de Werkgroep Transseksualiteit en Genderdysforie. Dit is een belangrijke organisatie die zich in Nederland al geruime tijd bezig houdt met hulpverlenen aan transseksuele en genderdysfore personen en hun familie. De Werkgroep is sinds 1984 een onderdeel van de Vereniging Humanitas en heeft als standplaats Amsterdam. Opmerkelijk is dat binnen de doelgroep van deze Werkgroep geen sprake is van transseksuelen die een relatie hebben met de prostitutie. Het gesprek heeft zich vooral beperkt tot het inventariseren welke hulpverlening zij aanbieden, waar de hulpvragen bij hun doelgroep over gaan en of daar overeenkomsten in zijn. Veel van de hulpvragen zijn gericht op de transseksualiteit. Hoe hier mee om te gaan, hoe hier de familie en naasten mee om kunnen gaan. Deze Werkgroep werkt nauw samen met het VU Genderteam. Er worden ook regelmatig voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd door het Genderteam. Hiermee hoopt men te voorkomen en aandacht te vestigen op het niet zelf experimenteren met hormonen, operaties etc. Hormonen siliconen zijn via internet te koop en worden zelf door de doelgroep gebruikt met alle levensgevaarlijke gevolgen van dien. De Werkgroep geeft ook voorlichting over het ‘vrouwzijn’, leert hoe je vrouw moet lopen, kleden, praten etc. De focus in dit gesprek lag voor ons op de man-vrouw transformatie. De Werkgroep richt zich op een bredere cliëntengroep; ook vrouw-man transformatie, kinderen en ouders van genderdysfore kinderen. De Werkgroep gaf aan dat een Opvang voor deze doelgroep zeer goed is. Deze doelgroep wordt gestigmatiseerd en is het dus prettig als zij een eigen plek krijgen. Zeker als er misschien een slaapvoorziening komt. Dit is ook volgens deze Werkgroep een uniek concept.


23


5

NIEUWE OPVANG TRANSSEKSUELEN In dit hoofdstuk wil ik duidelijk maken wat de vorm moet worden voor een nieuwe opvang voor de transseksuelen, welke methodiek gebruikt gaat worden en op welke wijze een maatschappelijk werker kan bijdragen aan het vervullen van de hulpvragen van de transseksuele prostituees. Dit is gebaseerd op de resultaten van het onderzoek maar dit wordt ook theoretisch onderbouwd.

5.1

Laagdrempelige opvang Eén van de uitgangspunten in het Projectplan SHOP Inloopvoorziening Transgenders [Bezemer, 2006] is dat de Huiskamer opgevolgd zal worden door een laagdrempelige inloopvoorziening. Deze inloopvoorziening zal gaan fungeren als basale voorziening en voorportaal en er gaat toeleiding plaatsvinden naar de andere partners in zorg. Maar wat betekent nu laagdrempelige hulpverlening?

Laagdrempelig: de helpende hand om cliënten over de streep te trekken

De term “laagdrempelige hulpverlening” verwijst naar voorzieningen die bedoeld zijn om ‘lastige’ doelgroepen eerder en gemakkelijker in contact te brengen met maatschappelijke diensten en de gezondheidszorg. Om die drempel te verlagen worden de zorgfaciliteiten op specifieke locaties gevestigd en worden openingstijden gehanteerd die vaak aangepast zijn aan de behoeften van hun cliënten, dat wil zeggen dat deze voorzieningen ook ’s avonds laat en ’s nachts toegankelijk kunnen zijn. SHOP-Huiskamer is een goed voorbeeld van een dergelijke voorziening. Bij de laagdrempelige hulpverlening wordt vaak ook gebruik gemaakt van straathoekwerkers. Bij SHOP heet dit SHOP-ORW, het outreachend werk. Het gebruik van deze vorm van hulpverlening vergt weinig bureaucratie en is meestal gratis, terwijl er op de cliënten geen verplichting rust. Voor de doelgroep transseksuele prostituees is deze vorm van instelling gunstig omdat zij veelal nooit contact hebben gehad met de hulpverlening of reguliere gezondheidszorg of die dat contact zijn kwijtgeraakt. Via een laagdrempelige inloopvoorziening worden zij hierdoor in de gelegenheid gesteld wel contact te zoeken met deze instanties. Laagdrempelige hulpverlening kan aangeboden worden via centra voor straathoekwerk, inloophuizen, ambulante centra voor gezondheidszorg en noodopvangvoorzieningen. Vanwege hun lage toegangsdrempel spelen deze instanties binnen het totale zorgsysteem een belangrijke rol bij het in contact komen met de meer “verborgen” of “moeilijk te bereiken” doelgroep. In het kader van de laagdrempelige hulpverlening wordt niet alleen getracht cliënten te motiveren om in behandeling te gaan, maar vinden ook doorverwijzingen plaats en worden “op overleving gerichte diensten aangeboden” in de vorm van voedsel, kleding, opvang, activiteiten, en medische zorg. De faciliteiten voor laagdrempelige hulpverlening zijn van cruciaal belang voor het geven van voorlichting over een betere gezondheid en voor het vergroten van de kennis en vaardigheden en om de juiste hulpverlening aan te kunnen vinden. Een ander begrip dat kenmerkend is voor de laagdrempelige hulpverlening is “er zijn”. Maar voor financiering door de gemeente en de overheid is het “er zijn” niet genoeg. Immers de kwaliteit van deze vorm van hulpverlening zal vastgelegd moeten worden. Hulpverleners weten hoe lastig het is om gewoon er te zijn, zonder voorwaarden. Maar voor de buitenstaander zal het niveau van de hulpverlener dan om het even zijn. Willen we laagdrempelige hulpverlening als methodiek


24


beschrijven, dan vraagt laagdrempelige hulpverlening net als andere methodieken om een planning, uitvoering en een evaluatie, welke haalbaar en meetbaar is. Laagdrempelige hulpverlening geeft ook aan dat je als werker met deze doelgroep een bepaalde methodiek hanteert. Een aantal gedachten hierover:

5.2

Contacten zonder doel. Het gaat over het binden van “moeilijke mensen” aan een zorginstelling, om diverse redenen. Dit betekent dat het winnen van vertrouwen, het leren kennen van de ander en dat de cliënt jou leert kennen tijd zal vragen. Op een manier waarbij je veel vragen stelt en luistert, niet te snel en zonder direct tot actie over te gaan. Dit is een houding die voor hulpverleners veel vraagt, je wilt immers helpen. Zij zijn tot weinig verplicht. Soms willen ze zelf niet, maar als de hulpverlener het van belang vindt dan zal het toch het probleem van de hulpverlener worden om tot actie over te gaan. Dit is in de huidige visie vaak niet de bedoeling, en dit maakt ook dat reguliere hulpverlening een stap te ver is. Er wordt hen weinig verantwoording opgelegd. Dit is voor velen een groot probleem in het dagelijks leven. De maatschappij benadrukt eigen verantwoordelijkheid maar als zij in staat waren om die op elke vlak te dragen zouden zij gewoon regulier geholpen kunnen worden met hun reguliere vragen. Daarnaast zijn zij een doelgroep die niet altijd zorg wil en als zij dit wel willen en krijgen dit niet als zodanig herkennen. Het is vrijblijvend. Als zij niet komen op het afgesproken tijdstip, is het niet de bedoeling dat een paar dagen later, als zij wel komen, diezelfde zorg ontzegd gaat worden. Het op tijd ergens zijn is moeilijk als je net dope kan scoren of weer een paar dagen niet het huis uit kan (doordat je man thuis zit). Hierdoor is reguliere hulp een probleem. Het vraagt flexibiliteit van de medewerker, daar het zorg op maat betreft. Het veranderen van een goed uitgewerkt en doorgesproken plan is iets wat meer dan eens zal voorkomen [H. van ‘t Land, 2003].

Presentiebenadering In het stuk over de laagdrempelige hulpverlening wordt meerdere malen gesproken over ‘er zijn’. Dit is een kenmerk van laagdrempelige hulpverlening. In de presentiebenadering wordt aangegeven waarom ‘er zijn’ essentieel is voor de cliënt. Ook voor de transseksuele prostituees is de presentiebenadering een bruikbare techniek om deze doelgroep van dienst te zijn. Deze vrouwen zijn veelal beschadigd door het leven en het wil maar niet lukken. Ze zijn vaak geïsoleerd, verward, verscheurd en voelen zich verlaten - sociaal zijn ze overbodig. Anderen kijken hen met de nek aan, hebben hen opgegeven, of komen misschien plichtmatig een keertje kijken. Zorg en hulpverlening hebben dikwijls moeite hen te bereiken en hun een zinvol zorgaanbod te doen. Het kenmerkende van presentiebenadering is dat het gaat om nabijheid en betrokkenheid waarbij de hulpverlener probeert door te dringen in de werkelijkheidsbeleving van de cliënt. De presentie benadering probeert de cliënt in te laten zien dat de hulpverlener in haar is geïnteresseerd en bereid is haar tot steun te zijn. Het praten over het ‘schijnbare niets’ is bij dit methodisch instrument gericht op het invoegen in de wereld van de cliënt. Het praten over het ‘schijnbare niets’ wordt vaak gedefinieerd als het praten over ‘koetjes en kalfjes’ en lijkt dus niet erg professioneel. Het tegendeel is waar want hierdoor ontstaat er een relatie tussen de cliënt en de hulpverlener. Omgangsvormen worden zichtbaar en de hulpverlener kan hier op inspelen. Op enig moment krijgt de hulpverlener de gelegenheid om een bepaald probleem aan te snijden en dit bespreekbaar te maken. Bijzonder is bijvoorbeeld de volgorde waarin het beschreven (hulpverlenende, zorggevende) handelen zich ontplooit: eerst wordt de betrekking op een specifieke, intense wijze aangegaan (aandachtig, toegewijd), dan pas (of: daardoor) kan blijken wie de hulpverlener voor de ander kan zijn en om welk verlangen of om welke nood het zal gaan en wat zorg behoeft. De relatie staat dus voorop, het probleemoplossende handelen is opgeschort en de identiteit van de hulp- of zorgverlener (‘wie kan ik voor jou zijn?’) staat niet vast maar vormt zich in een gedeeld leerproces. Dat wijkt af van wat we meestal zien: doorgaans staat tevoren reeds vast wie en wat de hulpverlener voor de ander moet zijn en waarom het zal draaien in de relatie.


25


Overigens wordt een dergelijke verhouding gewoonlijk eerder langs de weg van screening, intake, diagnostiek, onderhandeling en contractering aangegaan dan dat deze uit aandachtigheid en trouw bewust wordt gesticht. De invalshoek waarom de presentiebenadering ook zeer geschikt is voor deze doelgroep is dat het behoud van eergevoel voor de cliënt van wezenlijke betekenis is en daarmee ook voor haar identiteit. Van de hulpverlener moet een versterkende werking uitgaan op dat gevoel bij de cliënt. Empowerment dus. Daarnaast zijn deze vrouwen ondanks de complexe problematiek vaak niet bewust en direct op zoek naar zorg. Zij hebben andere prioriteiten en de hulpverlener zal pas via een omweg op een zorgtraject uitkomen [Presentiebenadering].

5.3

Casemanagement Zonder relatie geen zorgcoördinatie. Dit is een uitspraak vanuit de presentiebenadering. De uitspraak vat samen waar een goed contact toe moet leiden. Aansluitend op de laagdrempelige hulpverlening en de presentiebenadering is Casemanagement een passende werkwijze om de hulpverlening ten uitvoer te brengen. Net zoals bij de doelgroep transseksuele prostituees dreigen steeds meer mensen met een complexe hulpverleningsproblematiek als pionnen tussen instellingen heen en weer geschoven te worden en uiteindelijk tussen wal en schip te vallen. Door middel van casemanagement komt men tot een integrale vorm van hulpverlening, waarbij verschillende hulpverleners inhoudelijk met elkaar samenwerken, ieder vanuit een eigen deskundigheid, opvattingen en mogelijkheden en begeleid door een casemanager. Dat de cliënt de belangrijkste actor is, overeenkomstig zijn mogelijkheden, moet het leidend principe van de hulpverlening zijn en dus ook van de casemanagement werkwijze.

Casemanagement2

In casemanagement wordt er aan de volgende taken gewerkt: Assessment, Planning, Linking, Monitoring en Evaluation [N. van Riet en H. Wouters, 2005]. Hieronder volgt een uitleg van bovengenoemde taken: Assessment Assessment wordt gemaakt aan de hand van de door de cliënt geformuleerde behoeften. Assessment richt zich op twee gebieden namelijk de persoon zelf en zijn omgeving. Het vaststellen van de behoeften gebeurt op de volgende gebieden: 2

http://www.davwill.com/images/casemanagement.gif


26


1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Inkomen Wonen Werk Gezondheid Psychische gezondheid Relaties Vrije Tijd Activiteiten dagelijks leven Vervoer Opleiding Wettelijke voorzieningen

Er wordt een onderverdeling gemaakt in de volgende behoeften: fysiologische behoeften, veiligheidsbehoeften, behoefte aan saamhorigheid en liefde, behoefte aan erkenning en behoefte aan zelfontplooiing. Deze behoeften komen voort uit de piramide van Maslow. Ook belangrijk bij deze doelgroep is assessment van zelfhulp. Voor de assessment van zelfhulp dienen de mogelijkheden en beperkingen van de cliënt in relatie met zijn hulpvraag onderzocht te worden aan de hand van: 1. 2. 3. 4.

Fysiek functioneren Cognitief functioneren Emotioneel functioneren Gedragsmatig functioneren

Assessment van netwerk hulp houdt in dat de sociale netwerken en de sociale ondersteuning geanalyseerd wordt. De volgende punten worden in kaart gebracht: 1. 2. 3. 4. 5.

Netwerkstructuur Interactie in het netwerk Emotionele ondersteuning Instrumentele ondersteuning Materiele ondersteuning

Het laatste punt is de assessment van de professionele hulp waarbij gekeken wordt naar: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Inventarisatie van bronnen Beschikbaarheid Geschiktheid Geëigendheid Geaccepteerdheid Toegankelijkheid

Planning Nadat cliënt en hulpverlener hebben vastgesteld welke hulpverlening voor de cliënt nodig is dan kan de planning van de hulpverlening gemaakt worden. Bij het opstellen van dit hulpverleningsplan moeten een aantal vragen worden beantwoord:

Wie (cliënt, bronnen uit diens omgeving, professionele hulp-, zorgen dienstverleners die ingezet moeten worden) Wie doet wat (gaat in op welke behoefte) Waar (op welke plaats) Wanneer (op welk tijdstip) Hoe (de te gebruiken werkwijzen en middelen) Ten einde te bereiken dat het (sub) doel verwezenlijkt wordt Om zo een bijdrage te leveren aan het algeheel gestelde doel (einddoel van het gehele plan)


27


Het gaat bij planning dus om het gezamenlijk maken van een zorgplan. Linking Bij linking gaat het om organiseren en coördineren van de hulpverlening. We spreken van een uitvoeringsteam in plaats van een multidisciplinair of interdisciplinair team. Uitvoeringsteam is een betere benaming omdat de cliënt, zover dat in diens vermogen ligt, altijd deelneemt. Het gaat om afspraken maken en de precieze invulling van de samenwerking. Monitoring Deze fase van het casemanagement begint als er al met de uitvoering is begonnen. Het is de controle op de uitvoering en of deze ook blijft overeenkomen met wat is afgesproken. De 4 dimensies van monitoring zijn:

Prestatie. Adequaatheid Kwaliteit Resultaat

Ook staat er in de literatuur een keuze tussen informeel - kwalitatief of formeel – kwantitatief. Informeel - kwalitatief betekent dat je uitgaat van je eigen indrukken. Hulpverleners bellen eens op voor informatie en zijn stand-by als er zich problemen voordoen. Formeel – kwantitatief betekent een monitoring op basis van vooraf gestructureerde en vastgestelde procedures. Het gaat om het verzamelen van harde gegevens. Subsidiërende overheidsinstanties kunnen die output resultaten zien als voorwaarde om steun te verlenen. Gezien de problematiek, de keuzes die de maatschappij moet maken om geld in de zorg te verdelen en het belang van de instellingen om zorg te kunnen blijven leveren wordt veelal gekozen voor de tweede optie, het formeel – kwantitatief monitoren. De volgende keuzes die gemaakt kunnen worden:

Monitoring van de zelfhulp Monitoring van het functioneren van het sociale netwerk Monitoring van de professionele hulpverlening

Met dezelfde argumenten als het verdelen van geldstromen in de zorg, de hulp die nodig is van de gemeente Den Haag in dit geval en het belang van de instellingen zal de keuze vallen op het monitoren van de professionele hulpverlening door de casemanager. Het punt hierbij kan zijn dat het kritisch volgen door de casemanager bij andere professionele hulpverleners soms niet in goede aarde kan vallen. Immers het hebben van “pottenkijkers” wordt niet altijd in dank afgenomen en hierbij heb je te maken met een vorm van hiërarchie. Immers zal de politie het toelaten om kritisch hun beleid te laten volgen door een maatschappelijk werkster? Dit betekent dat er een formele overeenstemming met de andere professionele werkers moet zijn, een erkenning dat de casemanager op deze manier te werk mag gaan.

Evaluatie Bij evaluatie gaat het om drie aspecten:

evaluatie van het hulpverleningsplan. De bereikte doelen en de uitkomsten van de hulpverlening evaluatie van de gevolgde werkwijze en het functioneren van het uitvoeringsteam evaluatie van de tevredenheid van de cliënt


28


5.4

Hulpverleningsaanbod De hierboven genoemde theorieën over laagdrempelige hulpverlening, presentiebenadering en casemanagement vormen samen de methodiek waar in de Opvang voor transseksuelen mee gewerkt kan gaan worden. Uitgangspunt is de cliënt met diens hulpbehoefte. Op basis van de complexe hulpverleningsproblematiek die deze doelgroep heeft en de bijkomende instanties die ingezet moeten worden vanwege hun deskundigheid om bij deze problematiek ondersteuning te bieden is de aangewezen werkwijze Casemanagement. Om te schetsen wat die complexiteit inhoudt wordt hieronder een Top 6 weergegeven van Hulpvragen Heden en Hulpvragen Toekomst. Hulpvragen Heden Relaties Vrouw zijn Vreemdelingen zaken Huisvesting Lichamelijke gezondheid Prostitutie

1 2 3 4 5 6

Hulpvragen Toekomst School SOA Relaties Verzekeringen Lichamelijke gezondheid Psychische klachten

Als we kijken naar de bovengenoemde problemen zien we dat deze divers zijn en dat er na exploratie van de problemen waarschijnlijk een doorverwijzing zal plaatsvinden. Hier komen vanwege de verschillende type problemen dan ook verschillende hulpverleners aan te pas. Om het traject wat een cliënt dan in gaat goed op te zetten en af te stemmen op de wensen van de cliënt is het de taak aan de casemanager om deze regie in handen te nemen. Hoofdstuk 3.2 geeft goed weer door middel van de piramide van Maslow aan welke behoeften ten tijde van SHOP-Huiskamer voldaan werd en welke dan ook gehandhaafd moeten blijven. De behoeften die genoemd worden in de piramide van Maslow zijn:

Fysiologische behoeften Behoefte aan veiligheid & zekerheid Behoefte aan sociaal contact en liefde Behoefte aan aanzien en waardering Behoefte aan zelfactualisatie

Bij het maken van een assessment in het werkmodel casemanagement wordt ook uitgegaan van deze behoeften. De nieuwe Opvang zal moeten gaan voldoen aan de Hulpvraag van het Heden en de Hulpvraag van de Toekomst boven op het voldoen aan de behoeften zoals ook door SHOP-Huiskamer gebeurde. Voorop staat de cliënt met haar hulpbehoeften en door middel van casemanagement kan men tot een vorm van hulpverlening komen waarbij verschillende hulpverleners inhoudelijk met elkaar kunnen samenwerken, ieder vanuit een eigen deskundigheid, opvattingen en mogelijkheden en begeleid door een casemanager vanuit de opvangvoorziening voor transseksuelen van SHOP. Op het moment dat een cliënt zich aanmeldt in een laagdrempelige opvang zullen de volgende stappen ondernomen worden:

Cliënt meldt zich aan en krijgt een korte aanmeldingsintake; Kort omdat we een laagdrempelige inloopvoorziening zijn maar wel met een intake omdat we uitgaan van de presentiebenadering. Cliënt kan gebruiken maken van de faciliteiten en activiteiten in de opvang zonder dat er verplichtingen met betrekking tot een hulpverleningstraject zijn. De faciliteiten en activiteiten zullen gericht zijn op de behoeftes van de cliënt; Enerzijds vanwege de laagdrempeligheid anderzijds omdat middels de presentiebenadering contact gelegd wordt en een vertrouwensrelatie opgebouwd wordt. De vaste spreekuren zoals van de Huisarts zullen wederom plaatsvinden in de opvang waar de cliënt ook zonder traject gebruik van kan maken;


29


Dit is kenmerkend voor laagdrempelig werken en vervult hiermee een vergelijkbare rol als in SHOP-Huiskamer. Na bijvoorbeeld drie weken wordt een behandelplan opgesteld met daarin de behoeften van de cliënt weergegeven; Dit is de overgang van presentiebenadering naar casemanagement. Er wordt nu aan de hand van deze hulpvragen bepaalt ‘wie doet wat’ en wanneer; Samen met de cliënt wordt het plan opgemaakt en worden, indien nodig, externe hulpverleners ingeschakeld waarbij de regie bij de casemanager van SHOP blijft. De casemanager blijft het traject monitoren en stelt bij indien nodig; Doel is te monitoren of aan de behoeften voldaan wordt. Na de afgesproken termijn wordt het hulpverleningstraject afgesloten en wordt er een evaluatie gemaakt; Indien behoeften niet zijn vervuld kan opnieuw deze procedure gestart worden.

Uit bovenstaande procesbeschrijving blijkt dat de drie vormen van hulpverlening, laagdrempelig, presentiebenadering en casemanagement in combinatie met elkaar bij uitstek geschikt zijn om als methodiek te hanteren binnen de opvang voor transseksuele prostituees. Door deze werkwijze kan op efficiënte wijze worden voldaan aan de behoeften zoals deze door SHOP-Huiskamer ingevuld werden en aan de hulpvragen zoals weergegeven door de doelgroep zelf.

5.5

De rol van de Maatschappelijk Werker Uit het onderzoek komt naar voren dat er een enorme diversiteit aan hulpvragen van de doelgroep is. Als we kijken naar de Top 6 in de hierboven staande paragraaf dan zien we dat er zowel vragen op materieel als immaterieel gebied zijn. Hieronder wordt uitgewerkt waarom de maatschappelijk werker de aangewezen beroepskracht is om de taak van hulpverlener in deze context op zich te nemen. Als we kijken naar het beroepsprofiel van de maatschappelijk werker [Beroepsprofiel] dan zien we dat er zes kerntaken bij de uitoefening van het beroep aanwezig zijn. De zes kerntaken zijn: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Psychosociale hulpverlening Concrete- en informatieve hulpverlening Onderzoek en rapportage Signalering, belangenbehartiging en preventie Organiseren en coördineren van zorg Werken met sociale netwerken en vrijwilligers

De kerntaken lijken los van elkaar te staan maar de kracht van het maatschappelijk werk is juist de verwevenheid van deze kerntaken. Dit maakt dat bij het aanbieden van zorg in de opvang voor transseksuelen een beroep gedaan wordt op de verwevenheid van deze kerntaken, dus op de kracht van de maatschappelijk werker. De problemen zijn immers zowel materieel als immaterieel van aard. Op basis van de complexe hulpverleningsproblematiek die deze doelgroep heeft en de verschillende instanties die ingezet moeten worden vanwege hun deskundigheid om bij deze problematiek ondersteuning te bieden is de aangewezen werkwijze Casemanagement. Casemanagement is een containerbegrip en volgens de literatuur niet voorbehouden aan één beroep. Maar de kennis die de maatschappelijk werker heeft van hulpbronnen in de omgeving, van interacties tussen cliënt en omgeving en van de cliëntontwikkeling maakt echter dat juist hij goed is toegerust voor deze taak [Beroepsprofiel].


30


6

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Duidelijk is dat transseksualiteit een hedendaags probleem is. In de literatuur is weinig tot niets terug te vinden over een opvang zoals nu door SHOP gerealiseerd gaat worden. In de voorafgaande Verhandeling ben ik begonnen met het beschrijven van het probleem waar de doelgroep en de nieuw te realiseren opvang mee te maken zal krijgen. Vervolgens heb ik het begrip transseksueel en de doelgroep transseksuele prostituees beschreven. De transseksuele prostituees werden voorheen opgevangen in SHOP-Huiskamer maar door de sluiting hiervan in samenhang met de sluiting van de tippelzone ontstond er een acuut probleem waarvoor een nieuwe opvang gerealiseerd moest gaan worden. Via een uitgebreid onderzoek heb ik geïnventariseerd wat de hulpvraag nu is en in de toekomst zal zijn van de doelgroep. Uit al deze gegevens ontstond een duidelijk beeld over de eisen die aan de nieuwe opvang gesteld moeten worden. Hieruit kwam naar voren dat een nieuwe opvang gerealiseerd moet worden waarbinnen middels laagdrempelige opvang, presentiebenadering en casemanagement het hulpverleningsaanbod gevormd wordt. Dit vormt de methodiek waarmee aan de behoeften en hulpvragen van deze doelgroep gewerkt zal gaan worden. Een opvang specifiek gericht op de transseksuelen is noodzakelijk. Juist omdat er momenteel geen opvang bestaat en er veel onbegrip en onwetendheid is binnen de hulpverlening. En voor de doelgroep prostituerende transseksuelen is er niet tot nauwelijks ervaring bij de andere hulpverleningsinstanties. De basisbehoeften volgens de piramide van Maslow zoals deze SHOP-Huiskamer vervuld werden zijn de volgende:

Fysiologische behoeften Behoefte aan veiligheid en zekerheid Behoefte aan sociaal contact en liefde Behoefte aan aanzien en waardering Behoefte aan zelfactualisatie

De nieuwe opvang moet deze behoeften vervullen door een laagdrempelig beleid te voeren en toegankelijk te zijn voor de doelgroep op de tijdstippen zoals zij hebben aangegeven in paragraaf 4.3, bij voorkeur dus 24-uurs opvang. Hiermee kan direct ook de behoefte aan slaapplekken voor de doelgroep gerealiseerd worden. Zowel de sleutelfiguren als de doelgroep zelf hebben aangegeven dat hieraan behoefte is. Uit de hulpverlening door SHOP-Huiskamer is naar voren gekomen dat er behoefte is aan hulpverlening op de volgende punten:

Materiele hulp: aanvragen uitkering, verblijfsvergunning en het verkrijgen van huisvesting; Psychosociale hulpverlening; Spreekuren van externe hulpverleningsinstanties zoals GGD, Parnassia-Verslavingszorg en huisartsen. Deze spreekuren zullen binnen de opvang moeten plaatsvinden, omdat dit een drempelverlagende werking heeft.

Uit de enquêtes is een top 6 gegenereerd van meest voorkomende hulpvragen uit het heden en voor de toekomst. Hieronder worden deze hulpvragen weergegeven.

1 2 3 4 5 6

Hulpvragen Heden Relaties Vrouw zijn Vreemdelingen zaken Huisvesting Lichamelijke gezondheid Prostitutie


Hulpvragen Toekomst School SOA Relaties Verzekeringen Lichamelijke gezondheid Psychische klachten

31


Wat betreft de behoefte aan externe hulpverleningsinstanties kwam met een duidelijke piek naar voren: de huisarts. Ook werd aangegeven dat er behoefte is aan een voorlichting vanuit het VU Genderteam over de medische aspecten van de transformatie. Door de sleutelfiguren werd ook aangegeven dat deze voorlichting essentieel is aangezien er veelal zelf geëxperimenteerd wordt met hormonen en siliconen, met potentieel gevaarlijke consequenties. Uit het voorgaande komt een opvang naar voren die aan de volgende aanbevelingen zou moeten voldoen: 1. Laagdrempelig om de doelgroep eenvoudig in contact te brengen met de hulpverlening en te zorgen dat de doelgroep überhaupt in zicht blijft. 2. Presentiebenadering voor het opbouwen van de vertrouwensrelatie met de moeilijk toegankelijke doelgroep. 3. Casemanagement uitgevoerd door een maatschappelijk werker vanwege de complexiteit en diversiteit van de problematiek van de doelgroep. 4. 24-uursopvang of in ieder geval in de avonduren met slaapvoorziening. Noodzakelijk geworden door de illegaliteit en de prostitutie waarin de doelgroep werkzaam is. 5. Activiteiten waaronder in ieder geval cursus Nederlands, computer en uiterlijke verzorging. 6. Faciliteiten vergelijkbaar met SHOP-Huiskamer met een uitbreiding van internet en kookgelegenheid. Ook is aangegeven dat er in de prostitutie gewerkt blijft worden dus zal er voorzien moeten blijven worden in de behoefte die hieruit voortkomt zoals condoomverstrekking, voorlichting en SOA onderzoek. 7. Spreekuren van externe partijen met in ieder geval de GGD/huisarts. 8. Samenwerkingsverbanden met externe partijen met doorverwijsmogelijkheden naar Parnassia en PsyQ, waar wel kennis is van specifieke problemen van de transseksuelen maar waar minder tot geen kennis is van de prostituerende transseksueel. 9. Voorlichtingsmomenten door het VU genderteam. 10. Spaans sprekende medewerkers gezien de culturele achtergrond van het grootste deel van de doelgroep. Daarnaast is het noodzakelijk om nader onderzoek te doen naar de mogelijkheden voor alternatieve inkomstenverwerving door de transseksuele prostituees. In de tussentijd heeft SHOP met de nieuwe opvang de mogelijkheid een signalerende functie te vervullen met betrekking tot uitwaaiering, criminalisering, gezondheidstoestand, geweldsdelicten en nieuwe illegale circuits. Uit het onderzoek komt naar voren dat er een enorme diversiteit en complexiteit aan hulpvragen van de doelgroep is. De kracht van het maatschappelijk werk is juist de verwevenheid van de kerntaken die bij het beroep horen. Dit maakt dat bij het aanbieden van zorg in de opvang voor transseksuelen een beroep gedaan wordt op de specifieke kunde van de maatschappelijk werker. Op deze wijze is, naast het in kaart gebracht hebben van de behoeften van de transseksuele prostituees om daarmee de vorm van de nieuwe opvang te realiseren en het aangeven van de belangrijke rol van de maatschappelijk werker hierin, duidelijk naar voren gekomen dat het in alle opzichten gaat om artikel 1 van de Beroepscode van de maatschappelijk werker. Artikel 1 van de Beroepscode luidt: “De maatschappelijk werker bevordert primair het optimaal tot zijn recht komen van de persoon in de wisselwerking met zijn omgeving” [Beroepscode].


32


LITERATUURLIJST

e

Baarda

Basisboek Kwalitatief Onderzoek, 2 druk, 9020731793

Beroepscode

Beroepscode voor de Maatschappelijk Werker Nederlandse Vereniging van Maatschappelijk Werkers, september 2002

Beroepsprofiel

Beroepsprofiel van de Maatschappelijk Werker Nederlandse Vereniging van Maatschappelijk Werkers, januari 2006

Crista

Eindelijk thuis in mijn eigen lijf, http://crist.data-service.nl, juli 2005

P.P. Bezemer

Projectplan SHOP Opvang, juni 2005

P.P. Bezemer

Projectplan Inloopvoorziening Transgenders, Januari 2006

DSM-IV-TR

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 4th edition

H. van ‘t Land

Van later zorg?, Over de kwaliteit van laagdrempelige zorg voor langdurig verslaafden (onderzoek Trimbos instituut), 2003

B. Lucas

Vogelvrij, Haagse Hogeschool, juni 2005

M. Nuy

Zorgcoördinatie, casemanagement en bemoeizorg Tussen chaos en orde, 2000.

N. van Riet, H. Wouters

Casemanagement, 2005, 5 druk, 9023241223

Studiegids

Studiegids Maatschappelijk Werk en Diensverlening, 2005 – 2006, Hogeschool Rotterdam

Forum voor transseksuelen

Forum voor transseksuelen http://www.werkplekforum.nl

Landelijke Kontaktgroep Transseksuelen

Landelijke Kontaktgroep Transseksuelen http://www.lkgtent.nl

Presentiebenadering

Presentiebenadering http://www.presentie.nl/ Stichting Hulpverlening Opvang Prostituees http://www.shop-denhaag.nl Werkgroep Transseksualiteit en Genderdysforie http://www.wgtrans.nl

SHOP Werkgroep Transseksualiteit

e


33


Bijlagen

Bijlage A: Projectplan SHOP Inloopvoorziening Transgenders

Bijlage B: Enquête Cliënten


34


BIJLAGE A: PROJECTPLAN SHOP INLOOPVOORZIENING TRANSGENDERS PROJECTPLAN SHOP OPVANGVOORZIENING Transseksuelen

1. Inleiding Het college van B&W van de gemeente Den Haag heeft in de raadsvergadering van 26 juni 2003 besloten te streven naar beëindiging van de tippelzone in 20053. B&W van de gemeente Den Haag hebben op verzoek van de gemeenteraad op 11 mei 2004 het plan van aanpak gepresenteerd dat moet voorzien in een humaan en adequaat aanbod in de vorm van trajecten integrale zorg voor de groep verslaafde straatprostituees.4 In de raadsvergadering 13 oktober is er gesteld dat hiermee een deel van de doelgroep, de transseksuele prostituees, niet wordt bereikt. Aan SHOP is gevraagd een plan van aanpak te formuleren waarbij ook aan deze groep, na sluiting van de huiskamer, zorg kan worden geboden. In het voorgestelde plan wordt een profiel van de doelgroep beschreven op grond van een onderzoek van de Stichting Hulpverlening en Opvang Prostituees (SHOP). Er is sprake van een basisvoorziening, verder te noemen laagdrempelige inloopvoorziening. De voorziening bestaat uit: 1. een laagdrempelige inloopvoorziening waarbij genderidentiteit en het leggen en behouden van sociale (hulpverlenings) kontakten de uitgangspunten zijn. Het aanbod bestaat uit interventies gericht op zorgen uittreedprojecten en bestaat uit: 1. medische- en psychische (transgender) zorg door SHOP, GGD en Parnassia; 2. maatschappelijke dienstverlening gericht op uitkering, schuldsanering, ziektekosten, justitie, politie e.d. vanuit SHOP; 3. uittreedopties en vormen van activering / dagbesteding/nachtopvang en begeleid wonen. B&W van de gemeente Den Haag stelt in het plan van aanpak een inzet in tijd van deze 3 zorgcomponenten. In het kort samengevat: Tijdsmarkering

Zorgcomponent

Instelling

Voorjaar 2006 Voorjaar 2006 2006-2007

Laagdrempelige inloopvoorziening Hulpverlening en dienstverlening Uitreedopties activeringstrajecten/ begeleid wonen

SHOP SHOP Parnassia / Kesslerstichting SHOP

In dit projectplan wordt de laagdrempelige inloopvoorziening beschreven. SHOP is uitvoerder van deze voorziening. Aan een nadere doelgroepomschrijving en in beeld brengen van vraag en aanbod wordt momenteel gewerkt. Uitkomsten zullen t.z.t. worden opgenomen in het projectplan. Rest nog om te melden dat door de onbekendheid met dit fenomeen, een laagdrempelige inloopvoorziening voor transgenders met een al dan niet actuele prostitutie carrière zonder tippelzone, het principe van “voortschrijdend inzicht” opgeld doet. Het betekent dat monitoren, evaluatie en bijstelling regelmatig moet gebeuren. 1.2. Uitgangspunten: Het projectplan laagdrempelige inloopvoorziening kent een aantal uitgangspunten:

3 4

/RV80/2003 RM 116269 / Brief 11-05- 2004 aan de gemeenteraad.


35


Bestaande zorg blijft gehandhaafd, wordt waar nodig uitgebreid na de sluiting van de tippelzone en Huiskamer per 28 februari 2006 De Huiskamer wordt getransformeerd tot een inloopvoorziening. De inloop fungeert als basale voorziening en voorportaal, toeleiding naar de andere partners in zorg. Streefdatum realisatie 1 maart 2006. 2. Doel Eén van de hoofddoelstellingen van SHOP is het verlenen van psychosociale hulpverlening en het bieden van opvang aan (ex) (straat)prostituees in de Haagse regio. Onder deze hoofddoelstelling zijn voor dit project de volgende doelen vastgesteld: 1. Beperking van gezondheidsschade; (het beperken en voorkomen van aan prostitutie en genderidentiteit gerelateerde geestelijke en lichamelijke gezondheidsschade) 2. Toeleiding naar zorg; (het aanbieden en begeleiden naar bestaande en nieuwe voorzieningen, intern aanbod (medisch en sociaal spreekuur, dagactiviteiten) 3. Doelgroep Transgenders, transseksuelen en travestieten met een al dan niet actuele prostitutiecarrière. De vrouwen zijn woonachtig en of werkzaam in Den Haag. 3.1. Inloop/dagactiviteiten Capaciteit: 20 vrouwen 4. Toeleiding De toeleiding wordt door SHOP actief opgevat. Afwachten op wat gebeuren gaat past niet bij de identiteit van SHOP. Naast het outreachend werk, waarbij prostituees op straat opgezocht worden, zal ook in alle samenwerkingrelaties de nieuwe voorziening aangekaart worden. De vrouwen kunnen zichzelf aanmelden (binnenlopen), verwezen en aangemeld door : - SHOP (breed); - Hulpverleninginstellingen bijv. Parnassia,GGD etc; - Politie; - Instellingen voor Maatschappelijke Opvang; 4.1. Sociale en fysieke veiligheid: Het is verstandig om een goede verstandhouding met de directe omgeving, bewoners en winkeliers, te hebben. Daartoe is informatie, communicatie en overleg noodzakelijk. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij het bestuur van de stad. Belangrijke telefoonnummers zoals van buurtagent , SHOP en een contactpersoon van de gemeente Den Haag moeten bekend zijn. Duidelijkheid en transparantie zijn de sleutelwoorden in de communicatie met de buurt. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de verwachte overlast rondom de Zamenhofstraat zich niet heeft voorgedaan. Uitgangspunten: - Instellen van calamiteitencie.volgens model 24 uur Opvang Zamenhofstraat - De in en uitloop zal constante aandacht hebben van de medewerkers van SHOP richting de vrouwen en vice verca; - Met de politie dienen er duidelijke afspraken gemaakt worden m.b.t. schoonhouden van de omgeving van de voorziening; - Controle/sanctiemiddel bij overlast binnen en buiten worden opgenomen in de huisregels; Bij het opstellen van de huisregels worden zoveel mogelijk de bestaande regels van de Huiskamer gevolgd.


36


4.2. Programma van eisen Locatie Er moet minimaal beschikt kunnen worden over een centrale ruimte (Huiskamer) voor 10 a 15 personen, pantry, toiletgelegenheid en een spreekkamer. De spreekkamer zal gebuikt worden voor individuele gesprekken (arts en hulpverlening) en zal dienst doen als kantoor voor het personeel. en mogelijk Aanwezig zijn van of ruimte dan wel mogelijkheden voor communicatie zoals telefonie en computer. Centraal gelegen en goed bereikbaar Beschikbaar in de middaguren/vroege avond Bij gezamenlijk gebruik van een locatie is het van belang om te kijken naar de wenselijkheid van eventuele vermenging dan wel overlap in de gebruikstijden Bescherming van privacy en open houding t.a.v. de doelgroep. 5. Aanmelding 5.1. In en exclusiecriteria: Bij aanmelding zal er, indien de vrouw niet bij SHOP bekend is, een korte intake worden afgenomen. Op basis van de intake zal worden vastgesteld of de betreffende vrouw geïndiceerd is, dus tot de doelgroep behoort, en gebruik kan maken van de voorziening. Wanneer dit niet het geval is zal door en of terugverwijzing plaatsvinden. 5.2. Hulpverlening. Bij aanmelding door externe (intern SHOP HV) verwijzers worden er afspraken gemaakt m.b.t. vervolghulpverlening zodat hulpverlening gegarandeerd blijft. 5.3. Huisregels. Bij aanmelding worden de vrouwen geïnformeerd over de huisregels. 5.4. Verbod SHOP kan op grond van intern beleid, bijv. eerdere situaties met agressie, vrouwen weigeren gebruik te maken van de voorziening. SHOP zal hiervan een registratie bijhouden. 6. Aanbod 6.1. Het zogenaamde “zorgpakket”; 6.2. Opstarten van hulpverlening. Als vrouwen geen hulpverlening hebben kan, als zij dat willen, dit door SHOP medewerkers opgestart worden. Vrouwen worden daartoe verwezen. Het aanbod hulpverlening wordt in de inloopvoorziening aangeboden. Wat SHOP betreft exemplarisch voor het laagdrempelig werken. 6.3. Dagactiviteiten. Naast activiteiten (gericht op zorgen hulpverlening) al dan niet begeleid door medewerkers van opvang en/of externe partners wordt er aan de navolgende activiteiten gedacht: Uiterlijke verzorging (kapper, visagist) Creatieve expressie (knutselen, kleding (ver)maken,schilderen etc.) Dagje uit Voorlichting: genderidentiteit, uittreedopties, gezondheid en hygiëne etc. TV kijken en gebruik maken van een computer Cursussen: sociale vaardigheden, computer, zelfverdediging, Nederlandse taal Waar mogelijk zal aangesloten worden op bestaand aanbod waarbij gedacht kan worden aan b.v. Importante, Prime, VU Amsterdam en Parnassia (genderteam) etc. 6.4. Artsenspreekuur. In de huiskamer wordt sinds 1985 twee maal per week een medisch spreekuur gehouden door de GGD, voor soa-onderzoek en vangnet-huisartsenzorg. Per juli 2005 gaan huisartsen van gezondheidscentrum Vaillantplein deze spreekuren in de huiskamer uitvoeren, naast de bestaande arts van de huiskamer. Deze huisartsengroep is bereid ook overdag zo nodig huisartsenzorg te geven aan de bezoeksters van de huiskamer, zodat een directe brug ontstaat tussen nacht en dag. Moet nog nader besproken en ingevuld worden in samenspraak met de GGD.


37


n.b. De huidige spreekuren van de Waldorpstraat in te zetten op de beide nieuwe locaties lijkt vanuit de doelgroep en medewerkers vooralsnog de voorkeur te hebben. 6.5. Voorlichting / safe seks. In de inloopvoorziening zal er aandacht zijn om informatie en voorlichting te geven over infectieziekten, veilige seks, hormonen en siliconengebruik. Ook andere relevante zaken die om voorlichting of informatie doorgeven gaat krijgen aandacht. Deze zullen een onderdeel vormen van het dagactiviteiten programma. 6.6. Overige spreekuren. In samenspraak met de partners die nu spreekuren draaien in de Huiskamer zal nader overleg worden gevoerd om spreekuren geleidelijk af te bouwen, over te zetten naar de inloop dan wel op geleide van de vraag nieuwe spreekuren te initiëren. Een deel van de huidige spreekuren zullen overbodig worden omdat: - de huidige brugfunctie van dag/nacht hulpverlening komt te vervallen; - medewerkers SHOP zullen direct zelf de hulpverlening oppakken. 8. Personeel De personele bezetting wordt gerealiseerd door herschikking van de huidige medewerkers van SHOP Opvang en het werven van nieuwe medewerkers. De activiteiten in de inloopvoorziening zijn gelieerd aan de huidige activiteiten. Het huidige personeelsbestand heeft voldoende competenties en opleidingsniveau om de ombuiging van de activiteiten te realiseren. Dit veranderproces vraagt wel om ondersteuning vanuit de organisatie. Goede communicatie, coaching, (bij)scholing en teambuilding zijn onontbeerlijk. 9. Productieafspraken

9.1. De openingstijden. De openingstijden zijn in aanvang 5 middagen per week. Registratie/monitoring Voor de instelling en de gemeente worden een aantal items bijgehouden: - Aantal bezoeksters inloop; - Aantal verwezen vrouwen naar SHOP hulpverlening en de andere partners in zorg; - Het aantal vrouwen in zorg/trajecten; - Deelname dagactiviteiten - Overlastmeldingen Onderzocht wordt nog welk bestaand registratieprogramma (cliëntvolgsysteem) het beste aansluit bij gewenste registratie onderwerpen. Regas komt veelvuldig naar voren als een aansluitend registratieprogramma. 11. Financiën. 11.1. Formatie Openstellinguren: 20 uur per week==1040uur op jaarbasis.

P.P. Bezemer, directeur SHOP Januari 2005


38


BIJLAGE B: ENQUÊTE CLIËNTEN

Enquête Beste mensen, Voor jullie ligt een enquête naar de behoeften die onder de doelgroep voor de nieuwe opvang leven. De doelgroep bestaat uit Transseksuelen, Transgenders en Travestieten. Jullie zijn deze doelgroep. Na het sluiten van de tippelzone willen we jullie een plek bieden waar jullie met jullie behoeften terecht kunnen. De noodzaak voor een opvang is ook door de overheid onderkent en momenteel wordt hard gewerkt aan deze nieuwe opvang. Graag willen wij aan jullie vragen om aan te geven wat jullie hulpvraag en wensen zijn zodat wij een hulpaanbod op maat kunnen bieden. In deze enquête krijgen jullie de gelegenheid om aan te geven wat jullie graag terug zouden willen zien in de nieuwe opvang. Je moet hierbij denken aan op welk gebied jullie hulpverlening nodig hebben, bijvoorbeeld hulp bij materiele zaken als verblijfsvergunning of uitkering, of bijvoorbeeld ook psychisch sociale ondersteuning van maatschappelijk werk of psycholoog. Of is er mogelijk behoefte aan voorlichting op het gebied van transseksualiteit, coming out, etc. Deze enquête zal volledig anoniem behandeld worden. De vragen zijn zodanig opgesteld dat we niet kunnen achterhalen wie de antwoorden gegeven heeft en de resultaten zullen alleen gebruikt worden voor het in kaart brengen van de hulpvraag en zullen binnen SHOP blijven.

We hopen dat jullie hieraan willen meewerken, alvast bedankt! Mariëlle Jonkman 18 Januari 2006


39


Achtergrond Vraag 1: Hoe oud ben je?

18 – 25 26 – 30 31 – 40 41 – ....

Vraag 2: Waar woon je?

Den Haag Rotterdam Amsterdam Elders: ................................................................................................. Dakloos / thuisloos

Vraag 3: Wat is je culturele achtergrond?

Nederlands Zuid Amerika Europa Elders, namelijk: ................

Vraag 4: Hoe lang werk je al in de prostitutie?

0 – 3 jaar 3 – 5 jaar 5 –10 jaar langer dan 10 jaar

Vraag 5: Blijf je na de sluiting van tippelzone in de prostitutie werken?

Nee Ja, in de raamprostitutie Ja, in een club Ja, bij een escortservice Ja, op straat Ja

Vraag 6: Wat is de reden dat je juist in Den Haag in de prostitutie bent gaan werken? ................................................................................................................. ................................................................................................................. .................................................................................................................

Type opvang Vraag 7: Op wat voor tijden moet de nieuwe opvang open zijn? (meer antwoorden mogelijk)


40


24 / 24 uur 9 – 17 uur Ochtend Middag Avond Nacht Weekend

Vraag 8: Is een slaapvoorziening noodzakelijk in de nieuwe opvang?

Ja, waarom wel:

................................................................................................................................................. ................................................................................. Nee, waarom niet: ................................................................................................................................................. .................................................................................

Vraag 9: Wat voor faciliteiten zou je graag in de nieuwe opvang zien? (meer antwoorden mogelijk)

Toilet Douche Kookgelegenheid Internet TV Kluisjes Verkoop condooms, etc. Anders: .................................................................................................

Vraag 10: Aan wat voor soort activiteiten zou jij graag meedoen? (meer antwoorden mogelijk)

Uiterlijke verzorging, b.v. kapper of visagist Creatieve expressie, b.v. knutselen of schilderen Dagjes uit, b.v. naar het strand Cursussen, zoals Nederlandse taal Computer Assertiviteit, zelfverdediging TV kijken Anders: .................................................................................................


41


Hulpvraag Vraag 11: Wat zijn de hulpvragen waar jij nu mee bezig bent? ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. Vraag 12: Wat zijn de hulpvragen waar jij nu nergens mee terecht kunt? ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. .................................................................................................................

Vraag 13: Aan welke vorm van voorlichting heb jij behoefte? ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. .................................................................................................................

Vraag 14: Momenteel zijn er een aantal spreekuren in de Huiskamer. Welke van deze spreekuren zou jij willen terugzien in de nieuwe opvang of zijn er andere spreekuren die je graag zou willen zien? (meer antwoorden mogelijk)

Huisarts (GGD) voor onder andere SOA onderzoek Parnassia verslavingszorg Maatschappelijk werk Politie Juridische hulpverlening Seksuologie VU genderteam Anders: ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. .................................................


42


Hieronder geven we jou ter afsluiting een lijst met mogelijke hulpvragen, zou je bij elke hulpvraag willen aangeven of je hier in het verleden mee te maken gehad hebt, nu mee te maken hebt en of je hiervan verwacht in de toekomst gebruik te maken:

Hulpvragen materieel: Hulpvraag bij Uitkering Schulden Vreemdelingenzaken ID / Paspoort Huisvesting Dakloosheid School / opleiding Verzekeringen Prostitutie Ander werk

Verleden

Heden

Toekomst

Hulpvragen immaterieel: Hulpvraag bij SOA / AIDS Lichamelijke gezondheid Psychische klachten Alcohol / drugs Geestelijke en fysieke mishandeling Relaties / vrienden / familie Kinderen Coming out Voorlichting vrouwzijn Lotgenoten contact

Verleden

Heden

Toekomst

Hartelijk bedankt voor het invullen!!!


43

Mariëlle Jonkman Mei 2006 Afstudeerbegeleider Henk Koetsveld Hogeschool Rotterdam Maatschappelijk Werk en Dienstverlening

Recommend Documents