Mantelzorg NieuwsbriefNummer 2 juni 2009

Mantelzorg Nieuwsbrief

Nummer 2 | juni 2009

a

them

Thema: NAH

Uitstapje Giethoorn

“Niet– aangeboren hersenletsel” Per jaar worden in Nederland zo’n 100.000 mensen getroffen door niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Hersenletsel kan zich op elke leeftijd voordoen en heeft vaak ingrijpende gevolgen voor relaties, werk, vrije tijd en persoonlijke ontwikkeling. In deze nieuwsbrief kunt u lezen wat de gevolgen kunnen zijn voor de persoon met NAH en ook voor u als mantelzorger.

Uiteraard een terugblik op het jaarlijkse dagje uit, waaraan 85 mantelzorgers uit de regio deelnamen. Een veelzeggende uitspraak gedaan tijdens dit uitstapje: “...je voelt je weer even deel van de gewone wereld ...” Het gedicht en het verslag van een deelnemer spreken voor zich! Dank aan Happy Busday voor hun medewerking.

Een moeilijk proces Tijdens een congres in maart 2009 over niet-aangeboren hersenletsel, bleek dat er juist bij familieleden veel leed is. Leed dat lang niet altijd bekend is bij andere familieleden, huisarts en hulpverleners. Door dit themanummer hopen wij u een steuntje in de rug te bieden. In het interview leest u hoe Ria haar man en “maatje” kwijtraakt, hoe ze samen met haar gezin, leert omgaan met de situatie en hoe ze van slechte tijden langzaam weer naar goede tijden gaan.

Tips en adressen In deze nieuwsbrief vindt u tips over hoe u de zorg de baas blijft en adressen van organisaties waar u terecht kunt voor ondersteuning en hulp. Naast het Steunpunt Mantelzorg, waar u altijd terecht kunt voor een luisterend oor, zijn er veel organisaties die gespecialiseerd zijn in NAH. Kijk ook eens naar de boekentips. In deze boeken zult u veel herkenning vinden.

De Ontspanningsdagen Hierin o.a. een ingezonden brief over het arrangement in Barchem. Het arrangement in augustus in Noordwijk is volgeboekt. Plaatsing op de reservelijst kan nog wel. Voor het arrangement in oktober in Elspeet is er nog genoeg plaats! Kijk voor meer informatie onder Respijtzorg.

Bijeenkomsten Tot slot willen wij u graag attent maken op de diverse lokale en regionale bijeenkomsten. U leest erover op bladzijde 7. Informatie, herkenning en erkenning, dat is wat u kunt vinden bij de bijeenkomsten van de Steunpunten en wat u hopelijk ook vindt in deze nieuwsbrief. Anneke van der Dong, Karin Fennes, Saskia Luijmes, Marleen Onclin, Irma Vollenga en Tineke Vollebregt

dagje zorgvoormezelf Dacht ik op een dagje: Dagjevoormezelf! Maar wat dacht je? Dat ging niet vanzelf! Wie zorgt voor mijn kindje? Moeder, man of vrouw? Dat gaat zo gemakkelijk niet, dat kost veel gesjouw! Bellen met de thuiszorg: Kunt u een uurtje eerder komen wassen? ‘k Zal proberen of mijn buurtje even op kan komen passen Ja, je weet: een uur alleen zijn is voor hem te lang En het duurt nog even voor de bus komt voor de dagopvang… Oh, nou moet-ie onverwacht nog effe poepen Kun je ’t redden, buurvrouw, je komt als geroepen Want ik moet er nu toch heus vandoor Kijk, m’n eigen bus naar Giethoorn staat zo dadelijk voor! Zeker, om half vier is hij weer terug Maar dan komt mijn schoondochter heel vlug Want, dat had ik gisteren al bepaald Nadat ze haar zoontje van groep 3 heeft opgehaald, Kan ze net op tijd mijn man ook in haar auto zetten Ach, die heeft altijd met Sjakie toch zo’n pret, hè? Nou, ’t Is tijd! Mijn Dagje Uit kan nu beginnen! Halleluja! Wat ze al niet verzinnen! Jenneke, 08-05-2009

MantelzorgNieuwsbrief gemeenten Apeldoorn, Brummen, Epe, Heerde en Voorst

Interview Slechte tijden, goede tijden

I

n de gezellige huiskamer vertellen Ria en Geert hoe hun leven na het ongeluk van Geert is veranderd. Al snel rijdt het busje voor om Geert naar het Activiteiten Centrum in Teuge te brengen .

Wat is er gebeurd in jullie leven?

“Geert heeft ongeveer 5 jaar geleden een ongeluk gekregen met een heftruck. Aanvankelijk leek er naast een paar gekneusde ribben niet veel aan de hand. Maar hij werd erg vergeetachtig, deed dingen verkeerd en had veel pijn. Daarom werd hij na een paar maanden doorverwezen naar het ziekenhuis. Er werd een scan gemaakt, maar daar kwam niet veel uit, ook uit het onderzoek bij de neuroloog kwam niets. Hij kreeg zware medicijnen waardoor hij erg suf werd en tot niets meer kwam. Het ging niet goed thuis, de huisarts verwees hem weer door naar een neuroloog. Deze constateerde een whiplash met veel pijn en geheugen problemen. Uiteindelijk is Geert doorverwezen naar het revalidatiecentrum de Kastanjehof in Apeldoorn. Daar werd hij lichamelijk en geestelijk onderzocht, kreeg gesprekken met maatschappelijk werk, volgde verschillende therapieën en we kregen veel tips over hoe met de situatie om te gaan. Pas later werd geconstateerd dat er ook sprake was van een hersenbeschadiging. Dat ging zo: een psycholoog ontdekte dat als het busje dat Geert kwam halen niet verscheen, hij rustig bleef wachten en geen enkel initiatief nam om er achter te komen waar het busje bleef. Toen was voor hem duidelijk dat er sprake moest zijn van een hersenbeschadiging. Als het ware is de startmotor beschadigd, waardoor alles heel langzaam op gang komt.

Was Geert erg veranderd?

Geert was erg veranderd, hij was niet meer de man van voor het ongeluk. Wassen en aankleden deed hij zelf maar verder moest je hem alles zeggen. Als je niets zei, dan deed hij niets, bleef hij de hele dag op de bank zitten of viel in slaap. Uit zichzelf zei hij nooit iets over zijn toestand, alleen als je er naar vroeg gaf hij wel aan dat hij het heel erg vond. Op de Kastanjehof hield hij een dagboek bij en werd een dagindeling gemaakt in een agenda waar hij zich aan moest houden. In het begin was dat vrij strak, ook rustpauzes werden ingedeeld. Maar omdat Geert zo weinig energie had was dat wel nodig. Hij kreeg ook

De buitenwereld had niet altijd begrip voor mijn problemen


them

a

beweging en sport om zijn conditie te verbeteren. In het begin liep hij mij de hele dag achterna, als ik niet bij hem in de buurt was dan raakte hij zijn houvast kwijt, was hij als het ware de weg kwijt. Ik werd er wel eens kriegel van. Achteraf gezien verbaast het me dat ik toen zoveel geduld had, normaal ben ik nogal snel ongeduldig. Maar in dit geval had ik het gevoel dat hij er niets aan kon doen zoals hij toen was. Terugkijkend is het ook goed geweest dat ik dat geduld op kon brengen. Ik moest alles alleen doen, was mijn man, vriend en maatje kwijt. Je wilt alles zo goed mogelijk doen, zorgen voor onze zoon, het huishouden en mijn werk. Ik kon moeilijk hulp aanvaarden.

Je wilt alles zo goed mogelijk doen, ik kon moeilijk hulp aanvaarden

Hoe ging het met jou?

Een jaar later kreeg ik last van mijn schouder, kon niet meer werken en meldde mij ziek. Toen kreeg ik tijd om na te denken, daar voor was ik altijd maar door gegaan. Voelde toen pas hoe moe ik was. Ik vond het niet leuk met een man te leven waar ik niets aan had. Ik deed alles alleen, naar verjaardagen ging ik alleen, omdat het vaak te druk voor hem was. Spontane uitstapjes deden we niet meer, daar raakte hij helemaal van slag van. Ik heb toen veel gehad aan de gesprekken met maatschappelijk werk en de psycholoog van Kastanjehof. Het is belangrijk om te bespreken wat je niet leuk vindt en hoe dat te veranderen. Voor jezelf en je gezin is dat heel belangrijk. De buitenwereld had niet altijd begrip voor mijn problemen. Als ik zei dat ik het moeilijk vond met mijn man waar niets meer vanuit ging, kreeg ik wel eens de reactie dat ik me moest schamen.

Hoe ging het met Geert en zijn zoon Joost?

Voor het ongeluk deed Geert veel samen met onze zoon Joost. Dat ging in het begin niet meer, niet meer stoeien of vissen. Je moest iets verzinnen waar ze beiden aan konden mee doen. Een spelletje Pim Pam Pet dat ging nog wel. Vaak maar kort, maar liever 5 minuten dan helemaal niet. Joost paste zich ook vrij makkelijk aan, aan wat zijn vader kon. Wel vond hij het niet leuk als zijn vader in slaap viel op de bank als er een vriendje kwam spelen. Toen hebben we afgesproken dat Geert boven ging slapen en niet meer op de bank. Joost heeft wel een periode gehad dat hij zich schaamde voor zijn vader. Het ging op school toen niet zo goed

Hoe blijf ik de zorg de baas?

met hem. Maar door veel praten en uitleggen is dat ook weer goed gekomen. Nu is het weer een leuk kind.

Deed Geert ook mee aan de opvoeding?

Opvoeden deed ik alleen. Geert kon er in het begin helemaal niets mee. Zag niet wat hij moest doen. Nu gaat dat veel beter.

Zie de realiteit onder ogen Hersenletsel is niet van tijdelijke aard en de kans op blijvende beperkingen is groot. Zie dit onder ogen en blijf de problemen niet ontkennen of vermijden. Pas dan is het mogelijk open te staan voor haalbare aanpassingen.

Hoe gaat het nu?

Als we eerder op de goede plek terecht waren gekomen had een hoop ellende voorkomen kunnen worden. Nu hebben we maanden het gevoel gehad dat we het zelf maar uit moesten zoeken. Op de Kastanjehof weten ze wat er aan de hand is, hoe je er mee om moet gaan en geven ze tips, en bespreken ze hoe je het samen weer leuk kan maken.

Ontwikkel een visie voor de toekomst

tips

Nu gaat Geert twee dagen in de week naar het Activiteiten Centrum in Teuge. Dat gaat goed, daar is ook maatschappelijk werk die zowel met hem als met mij contact opneemt en problemen met ons bespreekt. Je wordt handig in het bedenken van oplossingen en aanpassingen. Je kunt vaak meer dan je daarvoor dacht ooit te kunnen. Ik had niet gedacht dat ik zo geduldig kon zijn.

Voor bedrijven en organisaties is het heel gewoon om doelen en toekomstplannen te maken. Het leert u prioriteiten stellen en biedt de mogelijkheid om vast te leggen wat nodig is om overbelasting te voorkomen.

Ik heb geen behoefte aan gesprekken met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt. Maar herkenning is wel belangrijk. Ik heb in de bibliotheek eens een boek geleend waarin ik veel herkende in de verhalen die daar in stonden. Langzamerhand ging het steeds beter. Kleine verbeteringen blijven zien dat is erg belangrijk. Geert pakt weer dingen op, doet maandag en dinsdag het huishouden, de was, koken en tuinieren. In het begin met een wekker erbij anders ging hij te lang door. Hij heeft moeite om iets uit handen te geven, wil het afmaken en zelf doen. Er liggen nu plannen om binnenkort het huis binnen op te knappen. Dat gaat Geert zelf doen. Het is nog wel zo dat hij niet te veel aan zijn hoofd moet hebben, dan is hij snel de weg kwijt. Veel drukte kan hij nog niet hebben en onder druk werken gaat niet. Maar als alles volgens een vast patroon verloopt en niet te veel veranderingen dan gaat het goed.

Wees alert op eigen gezondheidsproblemen Klachten als slecht slapen, moeite met concentreren of chagrijnige buien kunnen duiden op psychische overbelasting. Aarzel dan niet om hulp voor uzelf te zoeken. Op tijd hulp vragen getuigt van een goed inzicht in het bepalen van uw grenzen en voorkomt overbelasting.

Maak tijd en ruimte voor eigen activiteiten

Kleine verbeteringen blijven zien is erg belangrijk

Het is belangrijk om eigen activiteiten te blijven houden. Het biedt u ontspanning en de mogelijkheid om sociale contacten te onderhouden. Neem voldoende tijd voor ontspanning, zodat de accu regelmatig opgeladen kan worden. En leer hiervan te genieten, ook als het om activiteiten gaat die u voorheen samen deed.

Hoe ging de combinatie zorg en werk?

Ik dacht dat ik het allemaal kon. Maar na een jaar kreeg ik die klachten aan mijn schouder. Al snel werd duidelijk dat niet zozeer mijn schouder maar dat ik totaal overbelast was. Op mijn werk zagen ze dat ook in. Ik kreeg alle ruimte om te herstellen. Ik ben er zo’n 3 maanden uit geweest. Geleidelijk aan ben ik weer begonnen met werken. Ook ik kan moeilijk dingen uit handen geven, dat weet ik van mezelf. Ik heb nooit hulp gehad voor het huishouden. Mijn moeder heeft het vaak genoeg aangeboden maar ik wou het allemaal zelf blijven doen.

Overleg met uw werkgever Betrek uw werkgever bij de manier waarop u de combinatie van werk en zorg op lange termijn vol kunt houden. Doe een beroep op de mantelzorgmakelaar, die u hierbij kan helpen.

Meer tips vind u op bladzijde 6

Neem je ook tijd voor jezelf?

Ik ben altijd mijn eigen dingen blijven doen, naar concerten gaan en zo. Tijd voor jezelf nemen is erg belangrijk, al is het maar een uurtje in bad ‘s avonds. De woensdag is mijn vrije dag, heb ik ‘s morgens het huis voor mij alleen.

them

Kijk op bladzijde 6 voor nuttige adressen! a


Thema

thema

Niet-aangeboren hersenletsel,een handicap die je (soms) niet ziet Het Nederlands Centrum Hersenletsel definieert NAH als volgt: “Hersenletsel ten gevolge van welke oorzaak dan ook, anders dan rond of vanwege de geboorte ontstaan, dat leidt tot een onomkeerbare breuk in de levenslijn en tot het aangewezen zijn op hulpverlening.”

Oorzaken Een hersenletsel kan op verschillende manieren ontstaan. Een CVA (Cerebro Vasculair Accident), ook wel een beroerte of hersenbloeding genoemd, is bij velen bekend. Bij een traumatisch hersenletsel denken we meteen aan een verkeersongeluk. Maar het kan ook door een schotwond veroorzaakt worden of als bijkomend gevolg van een operatie. Tumoren in de hersenen kunnen hersenletsel veroorzaken en ook zuurstofgebrek (o.a. door hartstilstand), vergiftiging en langdurig alcoholgebruik. Soms kun je zien, dat iemand een niet-aangeboren hersenletsel heeft: de persoon zit in een rolstoel, heeft éénzijdig een spasme of loopt moeizaam. Maar soms is er aan de persoon niets te zien en is er wel wat veranderd!

Gevolgen Na het letsel kunnen er lichamelijke gevolgen zijn, zoals verlammingen, problemen met de zintuigen, met warmte / koude regulatie, epilepsie, moeheid, slaapproblemen, eeten slikstoornissen. Ook verstandelijk kan er iets veranderen: problemen met concentratie, informatieverwerking, flexibiliteit, planning, geheugen en het verwerken van ervaringen. Soms is er sprake van afasie ( onvermogen

zich te uiten door middel van spraak en schrift), agnosie of apraxie. Daarnaast is het mogelijk dat er op emotioneel gebied veranderingen optreden: stemmingswisselingen, persoonlijkheidsveranderingen, onverschilligheid, kinderlijkheid, reageren op een manier die niet past bij het ontwikkelingsniveau, dwangmatig of impulsief gedrag en lusteloosheid.

Kenmerken Het is van belang te weten, waar het letsel in de hersenen heeft plaats gevonden. De hersenen zijn een zeer ingewikkeld systeem en verdragen eigenlijk weinig veranderingen. Bij een CVA is meestal duidelijk, of het in de linker- of rechterhelft plaats vond. De andere zijde van het lichaam is dan zichtbaar getroffen. bij een linkszijdig hersenletsel kan er sprake zijn van afasie, waarnemingsstoornissen, persevereren (niet meer kunnen stoppen en maar doorgaan met huilen, lachen, scheren), langzaam en voorzichtig gedrag; bij een rechtszijdig hersenletsel komt dikwijls gebrekkig ziekte inzicht voor, moeite met inschatten van sociale situaties, verminderde gevoeligheid voor communicatieve situaties, verminderd oriëntatievermogen, snel en impulsief gedrag, niet herkennen van mimiek en gezichten etc. Dit is slechts een willekeurige opsomming van mogelijke kenmerken, want bij ieder mens is het weer een beetje anders. Bij de revalidatie krijgt u allerlei tips, maar het blijft bij iedereen zoeken naar de beste benadering.

Boeken Zorgwijzer Partners De Hersenstichting Nederland heeft een gids uitgebracht voor partners en naasten van mensen met een niet-aangeboren hersenletsel. De Zorgwijzer Partners bevat algemene informatie over (traumatisch) hersenletsel en de gevolgen die dit kan hebben voor de partner van de getroffene. De informatie is aangevuld met adviezen en concrete tips, hoe de partner om kan gaan met de gevolgen en hoe hij nog voor zichzelf kan zorgen. Deze tips en adviezen maken de gids ook interessant voor andere mantelzorgers. De Zorgwijzer Partners is te bestellen via de webwinkel van de Hersenstichting op www.hersenstichting.nl.

Op jacht naar het gestolen woord Kort na een vakantie krijgt journalist en auteur Jan Koesen een hartaanval, gevolgd door een beroerte. Hij valt ten prooi aan afasie, een taalstoornis ten gevolge van hersenletsel. Hij verliest zijn woorden; ook zijn geheugen speelt hem parten. Zijn toekomst ligt aan duigen. Het meest dwars zit hem de afasie. Maar wat kan een schrijver anders dan schrijven? Samen met zijn vrouw Noor neemt hij zijn leven opnieuw door. Wat is er gebeurd? Wat is nog mogelijk? Hoe kan hij de woorden terugvinden?

Onverwacht inzicht De auteur, Jill Bolte Taylor een Amerikaanse neuroanatoom, beschrijft haar ervaringen nadat zij op 37-jarige leeftijd een hersenbloeding kreeg. Door haar kennis van het centrale zenuwstelsel te combineren met haar persoonlijke ervaringen na de ernstige bloeding van een vat in de linkerhelft van haar hersenen is het een


Na de revalidatie komt dan een fase, waarin niet veel veranderingen meer zullen plaatsvinden. U zult als mantelzorger rekening moeten houden met de handicap van uw ouder, partner of kind.

Wat betekent dat voor de mantelzorger? Mensen die getroffen worden door hersenletsel, ervaren dit vaak als een gebeurtenis die gevolgen heeft voor de rest van hun leven. Datzelfde geldt voor partners, ouders en andere gezinsleden want hun partner, kind of ouder kan lichamelijk en/of psychisch veranderen. Ook kleine veranderingen kunnen ingrijpende gevolgen voor de relatie hebben. Het maakt natuurlijk uit hoe ingrijpend de gevolgen van het hersenletsel zijn. Soms zijn de gevolgen zichtbaar. Rondom de zichtbare gevolgen zijn veel behandelingen. Daarnaast kunnen er onzichtbare gevolgen zijn. Denk daarbij aan karakterverandering, verminderd initiatief, moeite met structuur aanbrengen in het leven. Allemaal dingen die leiden tot minder zelfvertrouwen. Soms is er een beperkt ziekte-inzicht en dat maakt het lastig de zorgen met elkaar te delen. Vooral deze onzichtbare gevolgen worden door familie en vrienden die verder af staan niet altijd herkend.

Veranderde relatie Na het ontstaan van het hersenletsel is er eerst sprake van opluchting. De persoon met hersenletsel leeft nog! In de revalidatieperiode is hard gewerkt aan lichamelijk herstel. Daarna begint een heel individueel proces van het zoeken van een nieuw levensritme waarbij veel vragen opkomen: Is werken nog haalbaar? Is een activiteitencentrum een optie? Moet het huis aangepast worden? Welke instanties moeten benaderd worden? Een zoektocht die ieder op zijn eigen wijze start. In eerste instantie is er bij partners en getroffene het optimisme dat het op termijn vast wel mee zal gaan vallen. Na verloop van tijd blijkt of deze verwachting klopt. Als de gevolgen blijvend zijn, is de impact groot op de huidige

situatie en op het toekomstperspectief. Ook in financieel opzicht. Het lukt soms niet de zorgen te delen bijvoorbeeld door onmacht, onbegrip of angst voor confrontatie. De mantelzorger neemt steeds meer de rol van verzorger op zich en wil naar de buitenwereld toch het oude vertrouwde beeld in stand houden.

Twijfels en onbegrip De mantelzorger zit in een rouwproces met veel vragen. Lukt het nog om samen verder te gaan en hoe doen we dat dan. Of gaan we scheiden. Beide mogelijkheden mogen er zijn om alle twee als mens goed tot je recht te komen binnen de veranderde situatie. Ook voor de kinderen van getroffene zijn de gevolgen van hersenletsel zeer ingrijpend. Hun ouder is veranderd en dat kan gevolgen hebben voor hun rol in het gezin. Kinderen moeten soms al op jonge leeftijd begrip opbrengen voor zaken die niet bij de kinderrol horen en komen vaak in een loyaliteitsconflict. Voor mensen buiten de directe leefwereld is het lastig die onzichtbare gevolgen te begrijpen. Degene met hersenletsel kan voor korte tijd nog wel een gesprek gaande houden en de indruk wekken dat het allemaal wel meevalt. Dit leidt tot een isolement, dat voor alle betrokkenen niet goed is

Hulp inschakelen Het is daarom belangrijk met mensen uit je sociale omgeving te praten over de nieuwe situatie en hulp te vragen bij hulpverleningsinstanties. Dan kan er gezamenlijk gezocht worden mogelijkheden waardoor alle betrokkenen met de situatie kunnen omgaan. Het zoeken naar kwaliteit van leven binnen de mogelijkheden en beperkingen is daarbij een belangrijk doel. Dit artikel is tot stand gekomen met behulp van Annemieke Buiting, maatschappelijk werker en Ireen Alink, GZ Psycholoog, beiden van de Siza Dorpgroep.

bijzonder boek geworden. Zij beschrijft haar herstel op zo’n wijze dat vele patiënten daar kennis van zullen wensen te nemen. Het duurde acht jaar voor zij geheel genezen was. Het boek bevat eenvoudige schema’s en tekeningen in zwart-wit, die de tekst goed ondersteunen. Er is een bijlage waarin opgenomen ‘Aanbevelingen voor herstel’ en een korte verklarende begrippenlijst.

them

a

Portemonnee in de diepvries Op het gebied van de diagnostiek, de behandeling en de begeleiding van patiënten valt nog veel te verbeteren, aldus Jenny Palm, behandelcoördinator op een afdeling voor niet-aangeboren hersenletsel van de H.C. Rümke Groep in de regio Utrecht. Uit de mond van patiënten en hun familie tekende zij de verhalen op over hun gang door de hulpverlening. Het boek bevat de ervaringen van mensen die hebben meegemaakt hoe hersenletsel hun leven veranderd heeft. Onbegrip en eenzaamheid werden belangrijke thema’s in hun leven. De verhalen bieden handreikingen voor ieder die in zijn omgeving te maken heeft met niet-aangeboren hersenletsel.

In (slow) motion De auteur P. Boolman was tot haar ongeluk (een val van een paard), waarbij zij hersenletsel (contusio cerebri) kreeg, docente en beeldend kunstenares. In haar dagboek beschreef zij het ziekte- en revalidatieproces. Dit boek is een uitwerking ervan. Tip: Via de site van de patiëntenverenigingen kunt u veel boeken bestellen over CVA, NAH, afasie etc.


Waar kunt u terecht? Advies en ondersteuning

in de ondersteuning en begeleiding bij deze handicap. Kemperbergenweg 139, 6816 RP Arnhem Telefoon 026 377 91 99 www.sizadorpgroep.nl

Een belangrijke organisatie voor mensen met NAH is MEE Veluwe. Zij spelen een centrale rol in het bieden van informatie, advies en ondersteuning. Zij kunnen u helpen met het aanvragen van voorzieningen en hulp. ( o.a. bij het zorgloket in uw gemeente). Ook gaan zij samen met u op zoek naar wat er nodig is om goede hulp en zorg te krijgen. In alle gemeentes in de regio heeft MEE Veluwe een inloopspreekuur. Daarnaast kunt u hen op iedere werkdag telefonisch bereiken. Postbus 394, 7300 AJ Apeldoorn Telefoon 055 526 92 00 www.meeveluwe.nl

Bij Woonzorgcentrum Koningin Wilhelmina kunnen mensen na een CVA terecht voor dagverzorging. Tannhauserstraat 405, 7323 DW Apeldoorn Telefoon 055 368 47 00 www. atlant.nl

In eerste instantie zult u via ziekenhuis en revalidatiecentrum informatie, advies en ondersteuning krijgen. Daarna kunt u zelf hulp inschakelen.

tips

Wonen, begeleiding en activiteiten

Binnen de regio Oost Veluwe zijn een aantal organisaties waar u terecht kunt voor bijvoorbeeld ambulante ondersteuning en woonbegeleiding, dagbesteding, -behandeling en -verzorging, logeren en woonvoorzieningen.

In het Afasiecentrum Apeldoorn βèta kunnen mensen met afasie en hun partners onder professionele begeleiding leren beter te communiceren en actiever deel te nemen aan het sociaal en maatschappelijk leven. Deventerstraat 38, 7311 LW Apeldoorn Telefoon 055 578 64 39 www.afasiecentrum.nl

InteraktContour biedt vormen van wonen, training en dagbesteding aan mensen met NAH. Postbus 128, 8070 AC Nunspeet Telefoon 0341 25 41 14 www.interaktcontour.nl

Patiëntenverenigingen

Op Pad van Zozijn heeft zich gespecialiseerd in de ondersteuning van mensen met NAH. Zij bieden een compleet pakket op het gebied van training, ambulante ondersteuning, wonen en werken. Postbus 227, 7000 AE Doetinchem Telefoon 0314 39 82 54 www.zozijn.nl

Afasievereniging Ugchelseweg 102, 7339 CL Ugchelen Tel. 055 5331409 www.afasie.nl

Professionals in NAH bieden informatie en begeleiding, praktische hulp, ondersteuning bij wet en regelgeving en steun en voorlichting aan de omgeving. Postbus 23, 7240 AA Lochem Telefoon 0573 442646 www.professionalsinnah.nl De zorg en dienstverlening van Siza Dorp Groep loopt uiteen van een steuntje in de rug bij het wonen in de thuissituatie ( waaronder ook ondersteuning bij de opvoeding) tot 24-uurs zorg in een woonvoorziening. En van dagbesteding op een activiteitencentrum tot begeleiding bij het vinden van werk op de arbeidsmarkt. Voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel heeft Siza Dorp Groep een informatiecentrum en aantal woonvoorzieningen in Apeldoorn (Palazzo en het Hoge Huis) en Epe (Slath en Klein Slath) en activiteitencentra in Apeldoorn, Heerde en Teuge die gespecialiseerd zijn

In het Zonnehuis kunnen jongeren van 18-50 jaar met NAH terecht voor dagbehandeling. Dorpstraat 9, 7361 AR Beekbergen Telefoon 055 506 61 00 www.hetzonnehuisbeekbergen.nl


Als familie en direct betrokkenen kunt u behoefte hebben aan goede informatie en lotgenotencontact. De verschillende patiëntenverenigingen spelen hierin een belangrijke rol.

CVA Vereniging Samen Verder Arthur de la Bretoniere Goudsmidshoeve 416, 7326 RD Apeldoorn Telefoon 055 844 98 23 www.cva-samenverder.nl Hersenstichting Nederland Postbus 191, 2501 CD Den Haag Telefoon 070 360 48 16 www.hersenstichting.nl NAH Stichting Costerweg 5, 6702 AA Wageningen Telefoon 06 20 772 772 www.nah-info.nl Vereniging Cerebraal Palestrinastraat 1b, 3503 RN Utrecht Telefoon 030 296 44 69 www.cerebraal.nl

them

a

Regionale bijeenkomsten Themabijeenkomsten

“Zorgen en tijd om te genieten gaan niet samen..... Of toch wel? “ Op deze middag gaan we praten over vragen als: Hoe kunnen we tegelijkertijd zorgen en tijd overhouden om te ontspannen en te genieten? Is de voldoening van het zorgen onze kracht? Waar halen we eigenlijk onze energie vandaan? Waar genieten we eigenlijk van? We wisselen ervaringen uit, zodat we door elkaar geïnspireerd worden en weer nieuwe energie krijgen. 15 juli, 14.00-16.00 uur, Heerde. ”Alles rondom een persoonlijke uitvaart” Als u weet dat degene voor wie u zorgt niet meer beter kan worden betekent dat niet alleen een intensieve verzorging maar ook dat u afscheid gaat nemen. Het overlijden van een dierbare is een ingrijpende gebeurtenis. Er ontstaat een periode van veel verdriet, emoties en onzekerheid. Tegelijk worden er juist dan van u belangrijke beslissingen verwacht. Soms is het mogelijk om samen te praten en na te denken over het naderende afscheid. Hoe wilt u invulling geven aan de uitvaart? Welke tekst is passend op de rouwkaart? Daarover in gesprek raken kan confronterend en emotioneel zijn. Tegelijkertijd kan het ook rust geven dat u elkaars wensen kent. Op woensdagavond 9 september hebben we uitvaartondernemer Marinka de Haan uitgenodigd. Zij werkt samen met de nabestaanden naar een persoonlijke uitvaart toe. Op deze thema avond vertelt zij u over de vele mogelijkheden en manieren waarop dat kan. 9 september, 19.30- 21.30 uur, Apeldoorn.

Cursussen

“Ontspannen kun je leren”. Mantelzorgers zijn vaak zo bezig met het zorgen voor een ander dat ze niet toekomen aan ontspanning voor zichzelf. Herkent u dat? Meldt u dan snel aan! Want onder de bezielende leiding van Gerie van de Vlekkert, oefentherapeut Mensendieck en Adem- en Ontspanningstherapeut, starten we na de zomer voor de derde keer de cursus “ontspannen kun je leren”. In acht bijeenkomsten gaat u heel praktisch aan de slag met veel verschillende oefeningen. U besteedt daarin aandacht aan ademhaling, ontspanning en lichaamsbewustzijn. U leert voelen welke verandering een oefening in uw lichaam teweeg brengt en hoe u tot meer ontspanning kunt komen. De oefeningen kunt u later thuis makkelijk toepassen. Met behulp van de CD die u na afloop van de cursus mee krijgt. Deelnemers vertellen dat het met name fijn is om dit samen met andere mantelzorgers te doen. Het samen oefenen, koffie drinken en napraten is de grote meerwaarde van deze cursus. Start 16 september, 10.30-12.00 uur, Apeldoorn.

“ Mijn verhaal als mantelzorger” Deze cursus bestaat uit 2 delen. In het eerste deel leert de mantelzorger interviewtechnieken, om in gesprek te gaan met degene van wie hij of zij mantelzorger is om diens levensverhaal in kaart te brengen. Hierdoor staat er ook eens een andere kant van de zorgvrager centraal, dit kan de relatie verdiepen. In het tweede deel staat het levensverhaal van de mantelzorger zelf centraal waarbij de focus ligt op wat het betekent om mantelzorger te zijn en hoe overbelasting hierdoor voorkomen kan worden. Start 29 september, 19.30- 21.30 uur, Apeldoorn. Kijk in de agenda achterop deze nieuwsbrief voor meer informatie over tijd en plaats van bovengenoemde bijeenkomsten en cursussen.

Ondersteuningsgroepen Dementie

Voor mantelzorgers die zorgen voor iemand met de ziekte van Alzheimer, of een andere vorm van dementie, is het op de eerste plaats belangrijk dat zij goede informatie krijgen over de ziekte, over de verschijnselen, over het verloop, en over de opvang- en hulpmogelijkheden. Ook de mogelijkheid om eens te kunnen praten en ervaringen uit te wisselen met anderen die in een soortgelijke situatie verkeren blijkt heel belangrijk en wordt ervaren als een grote steun. Cursus en gespreksgroepen Om deze redenen geeft GGNet de cursus “Dementie, soms begrijp ik het niet”. Deze ondersteuningsgroep voor partners en familie van mensen met dementie wordt ook wel de “Zorgdragersgroep” genoemd. Vorig najaar zijn in Epe 8 bijeenkomsten gehouden. Mantelzorgers van mensen met dementie uit de gemeenten Epe en Heerde hebben het zeer gewaardeerd dat zij dichter bij huis aan de cursus konden deelnemen. Naast deze cursus zijn er ook gespreksgroepen van de afdeling Oost-Veluwe van Alzheimer Nederland. Deze worden gehouden i.s.m. De Kap / Steunpunt Mantelzorg Apeldoorn. Bij voldoende belangstelling is het mogelijk dat deze cursus of de gespreksgroepen ook georganiseerd worden in andere gemeenten van de regio Oost Veluwe. Mocht u hiervoor belangstelling hebben, dan verzoeken wij u vriendelijk om dit kenbaar te maken bij het Steunpunt in uw woonplaats.

Alzheimercafé

Wij wijzen u er graag op dat ook mensen uit andere gemeenten van harte welkom zijn bij het Alzheimercafé in Apeldoorn. Kijk voor de data in de agenda op de achterzijde. Goed nieuws is dat er momenteel hard wordt gewerkt om een Alzheimercafé op te richten in Heerde.


Respijtzorg Ontspanningsarrangement Elspeet 12, 13 en 14 oktober Terugblik Respijtdagen Brief van een deelnemer aan de ontspanningsdagen mantelzorgers in Barchem 22, 23 en 24 april: Het was voor mij de eerste keer dat ik drie dagen meeging met de Mantelzorg. Het is vooraf een regelwerk maar het is de moeite waard, meer dan dat. Ik ben woensdag naar Barchem gebracht ( ik heb zelf geen auto). We werden hartelijk ontvangen. Tekenen voor sleutels van je kamer en je rustig installeren. We begonnen de dag met een bijeenkomst en gesprek. Kennismaken, je voorstellen dat is toch altijd even aftasten, kijken en luisteren. Maar het was o.k. in mijn ogen en dat bleek ook wel want iedereen kletste er na een tijdje heftig op los en dat is deze dagen ook zo gebleven. Ik bespaar jullie alle details. Toch was er rust waar iedereen naar verlangde en waar je ook ruimte voor kreeg. Alles mag niets moet. Naar wat je lichaam toeliet kon je wandelen of fietsen in de omgeving die bijzonder mooi was (Lochemse Berg) een bijzonder plekje waar je helemaal tot jezelf kwam. Je kon ook een middag Nordic Walking doen onder begeleiding, een bijzondere ervaring maar wel fijn. We hebben ook een avond een workshop Djembé, afrikaanse trommels gehad. Je kon en mag allemaal meedoen. Heel bijzonder en meeslepend, je zit zo te draaien op je stoel. Maar ja, de dagen waren toch ook zo weer om, dan is het afscheid nemen, dat is emotioneel en hartelijk. Toch een klein woord van dank. Irma en Robert, van jullie ging al rust uit wat we zo nodig hadden en waar we ook om gevraagd hadden. Een goed gesprek éen op éen waar mensen soms behoefte aan hadden was geen probleem en soms een opluchting. Hartelijk dank hiervoor. Toch even terugkomen op dat weggaan: meerdere dagen is mogelijk hoor (logeeradres, Handen in Huis of vraag na bij je steunpunt). Het kan en is mogelijk en dan kun je onbezorgd weg. Vriendelijke groet, Harrie Kamperman


Denkt u na het lezen van dit artikel: “Dat ga ik ook doen!”, geef u dan op voor het arrangement van 12 oktober. Geniet van de rust, van de herfstkleuren van de Veluwse bossen, waar het prachtig gelegen landgoed Stakenberg ligt. Het lijkt nog wel ver weg, maar bedenk dat het tijd kost om vervangende zorg te regelen.

Vervangende Zorg Handen in Huis, een landelijke organisatie die zich richt op 24-uurs vervanging van de vaste mantelzorgers. De periode van de vervanging is minimaal 2 nachten (3 etmalen). De meeste zorgverzekeraars vergoeden de mantelzorgvervanging door Handen-in-Huis. Kost en inwoning moet u wel zelf betalen. Kijk voor alle informatie op de website van Handen-in-Huis of neem tijdens kantooruren contact op met 030 659 09 70, www.handeninhuis.nl of [email protected].

Nieuws van de mantelzorgmakelaar Veranderingen in de AWBZ

Zoals u misschien heeft gehoord en/ of gelezen zijn er nogal wat veranderingen betreffende de AWBZ zorg. De belangrijkste veranderingen op een rijtje: ● er komt 1 functie begeleiding, die de functies activerende en ondersteunende begeleiding gaat vervangen, maximum is 16 uur per week en er wordt een eigen bijdrage berekend. ● om voor de functie begeleiding in aanmerking te komen moet het gaan om matige tot zware beperkingen op 1 of meer van de volgende terreinen: sociale redzaamheid, geheugen, oriëntatie stoornissen en psychisch functioneren ● voor begeleiding in de vorm van dagopvang geldt een maximum van 9 dagdelen per week ● voor overname van de toezichtstaak van mantelzorgers kan maximaal 4 uur per week geïndiceerd worden Een deel van de veranderingen gaat opgevangen worden door de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Hoe dit gaat gebeuren is echter nog onduidelijk en per gemeente verschillend.

Mantelzorgcompliment

Is uw indicatie na 1 april 2007 gesteld en het deel mantelzorg is meegenomen, dan komt u automatisch voor het compliment in aanmerking. Dit wordt dan geregeld door de Sociale Verzekering Bank. Wilt u in aanmerking komen voor het mantelzorgcompliment? Dan heeft u een indicatie van het CIZ nodig ( telefoonnummer: 088 789 12 20 ). Graag wijzen wij u op het volgende: ● Ook als u zelf wilt blijven zorgen voor uw partner, kind, ouder dan kunt u een indicatie aanvragen bij het CIZ en daarmee in aanmerking komen voor het compliment. ● Let tijdens het gesprek met een indicatiesteller op of het onderdeel mantelzorg wordt meegenomen.

Oproep

Loopt u, als mantelzorgers, tegen bepaalde zaken rondom zorg, het compliment of de WMO/ CIZ aan, geef dit aub aan bij het steunpunt mantelzorg in uw gemeente. De mantelzorgconsulenten kunnen u dan wellicht helpen en geven de signalen door aan de gemeente of aan Mezzo, de landelijke belangenbehartiger van mantelzorgers. Jannie Overeem, mantelzorgmakelaar bij de Kap in Apeldoorn.

Indicaties

2009 is een overgangsjaar. Alle mensen met een indicatie voor ondersteunende/ activerende begeleiding zullen, voor 1 januari 2010, opnieuw geïndiceerd gaan worden. Zij krijgen een brief van het CIZ. Hierin wordt gevraagd om aan te geven waarom de indicatie voor begeleiding door moet blijven gaan. Er wordt door het CIZ gekeken of het mogelijk is om de begeleiding door het eigen netwerk ( familie/ vrienden ) te laten verzorgen. Mocht het CIZ besluiten dat u niet in aanmerking komt voor de functie begeleiding dan kunt u terecht bij MEE Veluwe: 055 526 92 00. Zij gaan samen met u kijken welke problemen gaan optreden door de veranderde indicatie en hoe u dit mogelijk kunt oplossen. Bovenstaande veranderingen gelden ook voor alle mensen die een CIZ indicatie hebben maar zelf zorgen voor partner, kind of ouder, dus nog geen gebruik maken van de indicatie. Ook deze mensen krijgen een brief van het CIZ met de vraag waarom zij vinden dat de indicatie moet blijven bestaan. Er kan bij vraag 11, in betreffende brief, vermeld worden dat de zorg geleverd wordt door mantelzorgers. Beschrijf in de brief wat de consequenties zijn wanneer u niet meer voor uw partner, kind, ouder zorgt.

tips

Activiteitendag voor jonge mantelzorgers Wegens groot succes vorig jaar, wordt de activiteitendag voor jonge mantelzorgers dit jaar herhaald op vrijdag 23 oktober. Het wordt een dag met met leuke, gezellige activiteiten waarbij kinderen van ouders met lichamelijke, psychische problemen of verslavingsproblemen zich even lekker kunnen uitleven, afleiding vinden en desgewenst hun verhaal kwijt kunnen. Er wordt hard gewerkt aan de invulling, maar zet de datum vast in je agenda!


Dagje Uit Met De Mantelzorg “

Vrijdag 8 mei jl. zijn we met een grote groep mantelzorgers naar Giethoorn geweest.

Na aankomst in restaurant Smit snel de koffie en een dikke punt appeltaart met slagroom weggewerkt en gelijk de boot in (twee boten!) door de grachten van Giethoorn naar het “Belterwiede”. Gedurende de boottocht vielen ons de prachtige Hollandse luchten boven het water op met z’n schapenwolkjes, terwijl de zon heel goed haar best deed om deze dag een gouden rand te geven! We hadden het geluk dat we de tocht in mei mochten maken, want het gras, de bomen en struiken waren nog in lentegroen gekleed en de kleuren van de vele bloemen waren op hun mooist!

De mooie tuin met levensechte beelden (spelende en schommelende kinderen) ontlokte aan enkele dames een vertederd: ”Och, kijk nou, wat leuk zeg! Net echt!” In de aangrenzende tuin lagen een paar beelden van levensechte, zonnebadende, naakte dames op het grasveld: Tóen was het de beurt aan de heren om verrukte gilletjes te slaken!! Terug bij restaurant Smit kregen we een heerlijk verzorgde lunch aangeboden. Dat het de dames en heren smaakte, was goed te horen! De zaal zoemde letterlijk van het geklets, maar het “gezoem”voelde goed, er waren geen “steekbijen” bij! Persoonlijk zag ik veel bekende mensen terug, zowel van Barchem 1, als van Barchem 2.:“Dag-dag, hallo!” Hier en daar een knuf…, heel fijn! Na de lunch mochten we, vanwege gebrek aan tijd, nog een keer gebruik maken van de boot, om zodoende sneller bij het museum en de winkels te kunnen komen. In het winkeltje met bewerkte schelpen, aparte sieraden en prachtige stenen was zoveel te zien dat we er met gemak nog een uur hadden kunnen doorbrengen en aan het museum zijn we helemaal niet toegekomen! Bij Smit mochten we allemaal nog een consumptie nemen en gingen we door met klessebessen met iedereen, heerlijk was dat! Terwijl ik om me heen keek, noemde ik in gedachten de namen van hen die ik herkende van de vorige uitstapjes, ik kon er zo een stuk of vierentwintig noemen!

10


Na de afsluiting stapten we allen weer in de “Happy Bus” van Happy Busday. Het verhaal hiervan is dat vijf goed boerende ondernemers zich aaneensloten, omdat ze eensgezind van mening waren “iets anders” met hun geld en hun leven te willen doen. Alle vijf zorgden ze ervoor hun bus-rijbewijs te halen en toen dat gelukt was, kochten ze met elkaar een bus! Ze gingen zich inzetten voor hun medemens en deden dat door vrijwillig de bus te gaan rijden voor groepen mensen. Vandaag waren wij, Mantelzorgers aan de beurt, een andere keer zieken, gehandicapten of bejaarden. Aan het eind van elke rit gaat de chauffeurspet rond en geeft ieder wat hij of zij missen kan. De chauffeurs geven de opbrengst in z’n geheel af voor een goed doel. Deze keer was het geld bestemd voor Villa Pardoes, waar erg zieke kinderen verblijven. Zij gaan dan ook een dagje uit en zo is de cirkel rond. Geweldige initiatieven, geweldige mensen! Het zat er weer op. Wij gingen huiswaarts, opgeladen en gevuld met nieuwe energie en onze blik gericht op de toekomst, waar wellicht een nieuw mantelzorguitstapje ons te wachten staat!

“

Jenneke

Zorg voor jezelf Dagen van Mezzo Bij de volgende arrangementen van Mezzo is nog plaats: ● ● ●

Kano en Roei vakantie in Giethoorn 18 – 20 september Beter communiceren in Epe 27 – 29 november Warm Winterarrangement in Oisterwijk 18-20 december

Extra aanbod In principe kunt u éénmaal per jaar deelnemen aan de Zorg voor jezelf Dagen. Daarnaast kunt u zich ook eenmaal inschrijven voor de arrangementen van het ‘extra aanbod’. ● ● ●

Mantelzorgers en psychiatrische patiënten 25 tot 27 september in Rijsbergen Mantelzorgers van dementerenden 6-8 november in Oisterwijk Ouders met gehandicapte kinderen én broertjes en zusjes 9 tot 11 oktober in Beekbergen

Voor meer informatie en aanmelding: bel de Mantelzorglijn van Mezzo, telefoonnummer 0900 20 20 496 (€ 0,10 p/m).

Aanbod GGnet Informatieavonden “Eetstoornissen” dinsdagavond 8 september “Chronisch ziek zijn” dinsdagavond 15 september Cursussen Partnercursus Autisme Partnercursus “Omgaan met lichamelijk problemen” Oudercursus Eetstoornissen Psychiatrie in de familie Omgaan met borderline Oudercursus Autisme KOPP-groepen ( Kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblemen ) Informatie & Aanmelding De meeste cursussen starten in september. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met GGNet Preventie Apeldoorn & Zutphen, bereikbaar op tel.: 055 368 64 80 of via de mail [email protected]. U kunt kijken op www.ggnet.nl, klik op zorgaanbod, preventief aanbod, aanbod voor familie.


11

Agenda Apeldoorn

Alzheimer Café

Elke 2e dinsdag van de maand in Woonzorgcentrum de Loohof Koning Lodewijklaan 2 Apeldoorn De zaal gaat om 19.00 uur open het programma start om 19.30 uur 14 juli Diagnostiek bij dementie 11 augustus Diapresentatie Europa 8 september Sokkenbuurt Mannenkoor

Cursus

Ontspannen kun je leren (beginners) Woensdagochtend 10.30 -12.00 uur 16+23+30 september, 7+ 28 oktober 11+25 november, 9 december

Thema avond

Brummen

Gespreksgroepen

WMO-loket Wegwijs van S W B Maandag t/m vrijdag ‘s ochtends in Eerbeek van 9.00 - 11.00 uur en ‘s middags van 13.30-15.30 uur in Brummen

Alles rondom een persoonlijke uitvaart door Marinka de Haan Woensdag 9 september 19.30-21.30 uur Gespreksgroep mensen met een dementerende partner Dinsdagmiddag 13.00-15.00 uur 23 juni, 7+21 juli, 4+ 18 augustus 1+ 15 september Vervolggroep mensen met een dementerende partner Dinsdagmiddag 13.00-15.00 uur 30 juni, 28 juli, 25 augustus, 22 september

Mijn verhaal als mantelzorger. (in samenwerking met GGNet) Dinsdagavond 19.30- 21.30 uur 29 september, 13+27 oktober, 17 november, 1+15 december

Gespreksgroep mensen met een dementerende ouder Woensdagavond 19.30-21.30 uur 2 september, 7 oktober 4 november, 2 december

Inloopspreekuur

Elke 1e woensdag van de maand, (ism GGNet), 10.00-12.00 uur vrije inloop voor info of advies 1 juli, 5 augustus 2 september 7 oktober

Gespreksgroep mantelzorgers Woensdagavond 19.30- 21.30 uur 16 september, 21oktober 18 november, 16 december

Ontspannende middag

Voor cursussen, thema-avonden en gespreksgroepen geldt: informatie en aanmelding Steunpunt Mantelzorg De Kap Regentesselaan 2b Telefoon 055 529 55 27

Elke maand organiseren we een ontspannende activiteit. Soms bij De Kap soms gaan we op stap. 23 juli naar de Levenstuinen in Teuge 20 augustus fietstocht

Steunpunt Mantelzorg Regentesselaan 2b 7316 AC Apeldoorn 055 529 55 27 [email protected] www.dekap.nl Karin Fennes

16 juli, 20 augustus, 17 september van10.30 -12.30 uur

Voorst

Inloopmiddagen Twello

U kunt binnenlopen voor een praatje, informatie en advies van13.30 -15.30 uur 29 juni, 27 juli, 7 september, 5 oktober, 2 november en 7 december

Heerde

Themamiddag

“Zorgen en tijd om te genieten gaan niet samen...Of toch wel?” 15 juli 14.00- 16.00 uur

Ontspannende avond

2 juli 19.00 uur tochtje met Menvereniging Wapenvelds Gerij

Inloopspreekuur

U kunt elke ochtend van 8.30 tot 12.30 uur voor informatie en advies terecht bij het WMO- loket in het gemeentehuis te Heerde

Voorst Steunpunt Mantelzorg Kortenaerstraat 16 7391 WR Twello 0571 28 77 52 [email protected] www.mensenwelzijn.nl Irma Vollenga

Brummen Steunpunt Mantelzorg van Limburg Stirumplein 5 6971 CE Brummen 0575 56 19 88 [email protected] www.welzijnbrummen.nl Saskia Luijmes

Colofon

Stichting Welzijn Ouderen Epe

Epe Steunpunt Mantelzorg

MANTELZORG, Meestal vanzelfsprekend altijd bewonderenswaardig maar niet altijd gemakkelijk

MantelzorgNieuwsbrief gemeenten Apeldoorn, Brummen, Epe, Heerde en Voorst Wanneer is de SWO/E te bereiken?

Ontmoetingsochtend

Steunpunt Mantelzorg Griftstraat 10a 8181 VZ Heerde 0578 69 46 26 [email protected] www.bintwerk.nl Anneke van der Dong

Apeldoorn

12

Epe

Heerde

Contactgegevens

Steunpunt Mantelzorg Stationsstraat 25 8161 CP Epe 06 12 39 37 24 of 0578 62 09 88 [email protected] www.swo-epe.nl Marleen Onclin

Inloop- en telefonisch spreekuur

Steunpunt Mantelzorg epe

Redactieadres De Kap, Regentesselaan 2b 7316 AC Apeldoorn Tel: 055 529 55 25 e- mail: [email protected] Uitgave: Samenwerkende Steunpunten Mantelzorg Oost-Veluwe Oplage: 2750 ex, Frequentie: 4 maal per jaar Vormgeving: Vananna Design, www.vananna.nl De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken te wijzigen. Volgende Nieuwsbrief verschijnt eind september. Kopij moet voor 21 augustus binnen zijn op de redactie.

Mantelzorg NieuwsbriefNummer 2 juni 2009

Recommend Documents