Mantelzorg Op 10 november 2014 is het de Dag van de Mantelzorg. Dit jaar wordt deze dag voor de 16e maal georganiseerd. De Dag van de Mantelzorg is bedoeld om mantelzorgers in het zonnetje te zetten en waardering uit te spreken voor hun werk. Op meer dan 200 plaatsen in Nederland worden mantelzorgers feestelijk bij elkaar gebracht en zijn er tal van activiteiten. Dit jaar is het thema: “Het verhaal van de mantelzorger”. Kijk voor meer informatie op : www.dag-van-de-mantelzorg.nl Met de toename van het aantal ouderen en de vele veranderingen in de zorg is extra aandacht voor de inzet en positie van de mantelzorger zeker op zijn plaats. Deze factsheet geeft achtergrondinformatie over mantelzorg in Twente en de mogelijkheden voor mantelzorgondersteuning door Stichting Informele Zorg (SIZ) Twente en Stichting Vrijwillige Thuiszorg Overijssel (SVT Ov). Mantelzorg in Nederland Mantelzorg is zorg die gegeven wordt aan een bekende uit de eigen omgeving, zoals partners, ouders, kinderen, buren of vrienden, wanneer deze voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt zijn. Kenmerkend voor mantelzorg is de persoonlijke band die er is met de verzorgde. In figuur 1 is het percentage mantel-zorgers weergegeven voor de totale bevolking van 19 jaar en ouder. Het gaat om mantelzorg geven ten tijde van het onderzoek (niet in het afgelopen jaar). De cijfers zijn afkomstig uit de landelijke gezondheidsmonitor uitgevoerd door de GGD’en in 2012. De meeste mantelzorg wordt gegeven in de GGD regio’s Kennemerland, Hollands Noorden en Zuid-Holland Zuid (14%). De minste mantelzorg geeft men in de regio Nijmegen (10%). GGD Twente zit met 12% op het landelijke gemiddelde. Verschillen tussen regio’s zijn voor een deel te verklaren door variëteit in samenstelling van de bevolking. Figuur 1. Mantelzorg per GGD regio
2 van 6 Rapport Mantelzorg
Bron: Zorgatlas RIVM
Mantelzorg in Twente De GGD verzamelt door grootschalig vragenlijstonderzoek informatie over gezondheid, welzijn en leefstijl van de Twentse bevolking. Het geven van mantelzorg is een van de onderzochte thema’s. Mantelzorg kan bestaan uit het huishouden doen, wassen en aankleden, gezelschap houden, vervoer, geldzaken regelen, enzovoort. In tegenstelling tot vrijwilligerswerk is mantelzorg vaak geen bewuste keuze. Schattingen over het aantal mantelzorgers lopen nogal uiteen, afhankelijk van de definitie van mantelzorg. Volgens het CBS is van mantelzorg pas sprake, wanneer de zorg minimaal 8 uur per week en/of minimaal gedurende 3 maanden achtereen plaats vindt. Volgens deze CBS definitie zien de mantelzorgcijfers voor Twente er als volgt uit:
Nederland
12%
Twente totaal
12%
75 jaar en ouder
12%
65-75 jaar
15%
50-65 jaar
19%
35-50 jaar
11%
19-35 jaar
5%
Figuur 2 Mantelzorg geven naar leeftijd
Uit figuur 2 blijkt dat gemiddeld 12% van de Twentse inwoners van 19 jaar en ouder mantelzorg geeft. Omgerekend naar inwonersaantal gaat het om ongeveer 55.000 actieve mantelzorgers. De meeste mantelzorgers zijn te vinden n de leeftijd van 50-65 jaar. Het opleidingsniveau heeft geen invloed op het geven van mantelzorg. Geslacht heeft dat wel. Vrouwen geven bijna twee keer zo vaak mantelzorg dan mannen (15% tegenover 8%). Mantelzorg in de toekomst Naar verwachting zal er de komende jaren een grotere vraag naar mantelzorg zijn door toename van het aantal ouderen en de vele veranderingen in de zorg. Figuur 3 laat de prognose zien voor de vraag naar mantelzorg en het aantal mantelzorgers. 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 2012
2020 Mantelzorgers
2030
2040
Mantelzorgontvangers
Figuur 3 Prognose vraag en aanbod mantelzorg 2012-2040
3 van 6 Rapport Mantelzorg Mantelzorg
De prognose is gebaseerd op veranderingen in de bevolking naar leeftijd en geslacht. Het aantal mensen dat in 2040 mantelzorg nodig heeft zal volgens deze prognose met 55% stijgen ten opzichte van 2012. Het aantal mantelzorgers blijft volgens dezelfde prognose echter vrijwel gelijk. Dit betekent dat hetzelfde aantal mantelzorgers meer mantelzorg zal moeten geven. Naar alle waarschijnlijkheid zal hierdoor de belasting voor de mantelzorgers toenemen. De prognose in figuur 3 is uitsluitend gebaseerd op demografische veranderingen. Invloed van veranderend beleid of een gezondere leefstijl zijn niet meegerekend. Mantelzorg per gemeente Wat het geven van mantelzorg betreft zijn er kleine verschillen tussen de meeste Twentse gemeenten. Het hoogste percentage mantelzorgers is te vinden in de gemeente Losser. De minste mantelzorggevers zijn er in de gemeente Enschede. Deze verschillen zijn voor een deel te verklaren uit een andere samenstelling van de bevolking.
Figuur 4 Mantelzorg geven per gemeente
Belasting door mantelzorg Het langdurig geven van zorg kan leiden tot een zware fysieke of mentale belasting van de mantelzorger. Ook de belasting in tijd kan groot zijn. Juist in de oudste leeftijdsgroepen, de 75-plussers zijn de meeste mantelzorgers te vinden, die meer dan 20 uur per week mantelzorg geven. Wie zorgt voor een (licht) dementerende partner komt al gauw op 24 uur per dag uit. Het geven van zorg kan (te)veel verantwoordelijkheid op de schouders van de mantelzorger leggen. Uiteraard kan mantelzorg ook op een voor beide partijen prettige manier verlopen en veel voldoening geven. Tabel 1 Belasting door mantelzorg
Niet of nauwelijks belast Enigszins belast Zwaar belast
4 van 6 Rapport Mantelzorg
Man 19-65 % 55 34 11
Vrouw 19-65 % 51 36 13
Man 65-plus % 65 16 19
Vrouw 65-plus % 43 29 28
Totaal % 52 33 15
Vrouwen voelen zich vaker belast door mantelzorg, dan mannen. Dit geldt zowel voor volwassenen als voor ouderen. Veel vrouwen combineren mantelzorg met een betaalde baan. Van de mantelzorgers voelt de helft zich niet of nauwelijks belast; een derde voelt zich enigszins belast. 15% van de Twentse mantelzorgers voelt zich tamelijk zwaar of zeer zwaar belast. Ouderen rapporteren veel vaker belasting door mantelzorg, dan volwassenen. Een kwart van de 65-plussers is tamelijk zwaar tot zeer zwaar belast. Bij volwassenen (19-65 jaar) is dat de helft minder. De belasting per leeftijdsgroep is weergegeven in figuur 5. Belasting door mantelzorg neemt toe met de leeftijd. Van de actieve Twentse mantelzorgers is 15% zwaar belast (ruim 8.000 personen).
Twente totaal
15%
75 jaar en ouder
32%
65-75 jaar
20%
50-65 jaar
11%
35-50 jaar 19-35 jaar
18% 6%
Figuur 5 Tamelijk zwaar en zeer zwaar belast door mantelzorg
Het toenemen van mantelzorg belasting op hogere leeftijd hangt ongetwijfeld samen met een toename van de zorgbehoefte. Hoe ouder, hoe meer kans op ziekte en functionele beperkingen. Dit geldt niet alleen voor de verzorgde, maar ook voor de mantelzorger zelf. Van de 75-plussers heeft bijna de helft een of meerdere functionele beperkingen (beperkingen in horen, zien en lopen). Ruim 90% heeft een of meerdere chronische ziekten of aandoeningen. De kans dat deze groep zorg nodig heeft is groot en vaak is professionele zorg alleen niet voldoende. Mantelzorgondersteuning In Twente zijn verschillende organisaties, die zich bezig houden met mantelzorgondersteuning. Naast thuiszorgorganisaties en zorginstellingen zijn dat bijvoorbeeld de Stichting Informele Zorg Twente (SIZ Twente) en de Stichting Vrijwillige Thuiszorg Overijssel (SVT Ov). SIZ Twente is werkzaam in Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal en Tubbergen. SVT Ov werkt in de overige Twentse gemeenten: Hellendoorn, Rijssen-Holten, Twenterand en Wierden. Vanuit de steunpunten mantelzorg begeleiden consulenten mantelzorgers van jong tot oud. De ondersteuning is gericht op de mantelzorger zelf, zodat hij/zij de zorg vol kan blijven houden en niet overbelast raakt. Zorgvragers kunnen dan zo lang mogelijk in de eigen omgeving blijven wonen en hoeven minder snel een beroep te doen op professionele zorg. Voor meer informatie: www.siztwente.nl en www.vrijwilligethuiszorg.nl
De cijfers en figuren in deze factsheet zijn ontleend aan de volgende bronnen: - Gezondheidsmonitor 2012 GGD’ en, CBS en RIVM - ABF Research Primos bevolkingsprognoses - Op verkenning in Twente. Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen. GGD Twente 2012
5 van 6 Rapport Mantelzorg Mantelzorg
6 van 6 Rapport Mantelzorg
