Mantelzorg Actueel. Een uitgave voor mantelzorgers in en rond Emmen

Mantelzorg Actueel Een uitgave voor mantelzorgers in en rond Emmen

Winter 2010-2011 1

Colofon Redactieleden: Titia van den Berg (CPM Emmen) Websitebeheerder CPM Schoonebeek en omstreken Gerrie Vrieswijk (Vrijwilligers Service Punt Emmen) Frank Jeuring (journalist in opleiding) Margreet de Leeuw (hoofdredacteur) Wilt u Mantelzorg Actueel digitaal ontvangen of reageren, dan kunt u mailen naar: [email protected] De digitale versie van Mantelzorg Actueel verschijnt binnenkort op: www.emmen.nl www.emmermeer.nl www.welzijngroepsedna.nl www.mantelzorgschoonebeek.nl

2

Inhoud Pg. 4 Inleiding, Gert Jonker Pg. 5 Zorgen vanuit kracht, Yolanda Brandenburg Pg. 6 Opening Respijthuis Alkmaar Pg. 6 Groninger Stadjerpas voor mantelzorgers Pg. 7 Openingsviering Mantelzorgweek Zuiderkerk Nieuw-Amsterdam Pg. 8 Aubade voor Ank Lieben door cabaretier Arno Setz Pg. 9 Arno Setz raakt harten met lied uit theaterstuk Pg. 11 Ik ben bang Pg. 11 Kleinkunstprogramma Arno Setz Pg. 11 Over Arno’s werk Pg. 12 Jonge mantelzorgers naar de dierentuin, Margreet de Leeuw Pg. 13 Verwendag CPM Schoonebeek en omstreken Pg. 15 Verwendag CPM Barger-Compascuum Pg. 16 Mannen en voetbal, een gouden combinatie, Frank Jeuring Pg. 17 Thee Varié, CPM Emmen Pg. 17 Afsluitingsviering Mantelzorgweek in De Bron Pg. 18 Een dochter en zusje met een vorm van autisme Pg. 20 Hoge Bijdrage Zorg met Verblijf uitgesteld Pg. 20 Recept: Bananenkwarktaart Pg. 21 Mantelzorg en zorginstellingen, waar u op moet letten Pg. 21 Boekentip: Altijd de sterkste thuis, door Caroline van Dullemen Pg. 22 Internetadressen voor jonge mantelzorgers Pg. 22 Themadag CPM Schoonebeek en omstreken Pg. 24 Martine van het Zorgloket Emmen Pg. 25 Vakanties met extra zorg en aandacht Pg. 26 Draagkracht, draaglast – doe de test Pg. 27 Kerstverhaal CPM Emmen Pg. 29 Wijsheden Pg. 30 Activiteitenkalender CPM’s

3

Mantelzorgers verdienen betere ondersteuning Zorgvragers, zorgverleners, verzekeraars en overheden hebben om verschillende redenen belang bij mantelzorg. Mantelzorg wordt breed gedragen in onze samenleving. Toch ligt er voor de komende jaren nog een enorme uitdaging. We schatten dat minimaal 16.000 mensen in onze gemeente aan mantelzorg doen. Hiervan zouden ongeveer 2000 mantelzorgers zich ernstig belast voelen. Zij ervaren dat de zorg te zwaar op hun schouders rust, dat hun zelfstandigheid in de knel komt, de zorgverlening ten koste gaat van hun gezondheid en conflicten oplevert op het werk of thuis. Juist deze groep heeft goede ondersteuning nodig. Sedna heeft zich in 2010 toegelegd op mantelzorgondersteuning en vrijwillige thuiszorg. In 2011 willen we de ondersteuning nog meer verbeteren. We zullen extra aandacht schenken aan hen die zich het meest belast voelen, met name door:     

de ondersteuning dichtbij te brengen door een 1e aanspreekpunt in wijk en dorp te installeren; centraal specifieke kennis op het gebied van info en advies, trainingen en cursussen te ontwikkelen; ondersteuning aan jonge mantelzorgers te verbeteren; extra aandacht te besteden aan het thema mantelzorg en werk; de afstemming tussen informele en formele zorg te versterken.

Gert Jonker, manager Sedna

4

Lezing Yolanda Brandenburg ‘Zorgen vanuit kracht’, georganiseerd door C.P.M. Emmen Evenwicht Als mantelzorger kan ons emotionele evenwicht verstoord raken. We voelen ons bijvoorbeeld niet serieus genomen door de omgeving: er is geen begrip voor onze intense mantelzorgbezigheden. Of de zorg voor de hulpvrager eist teveel kracht, we worden prikkelbaar. Een gevoel van onmacht ontstaat en de problemen groeien ons boven het hoofd. We zien geen kans meer het leven te sturen en afwisseling en ontspanning te vinden. Door de drukte van de mantelzorg komen we ook niet meer toe aan stimulerende contacten met onze vrienden. We kunnen de eigen levensbehoeften niet meer vervullen. Samen met Yolanda hebben we ons leven tegen het licht gehouden als eerste stap naar een beter evenwicht. Het is belangrijk dat we ontdekken wie we werkelijk zijn, waar we plezier in hebben en wat het geluk belemmert. We kunnen de volgende vragen stellen: Hoe was ik als kind (typerende aspecten), wat waren mijn dromen, zijn ze uit gekomen, welke dromen heb ik nu en wat wil ik ermee. Ervaar ik een emotionele last, biedt mijn omgeving me genoeg uitdaging en een positieve boost, benut ik mijn kwaliteiten, geniet ik van het resultaat van wat ik doe. Ervaar ik dagelijks teveel stress of heb ik voldoende ontspanning? De ideale situatie Wanneer we een omgeving ‘creëren’ waarin we genoeg weerklank en vriendschap vinden, zijn we als het ware ‘levenskunstenaars’. Niet altijd zijn we daartoe in staat. Maar het is goed om te weten dat als we daaraan werken, we ons vanzelf prettiger voelen. Dat wil niet zeggen dat we die omgeving in ons eentje ‘maken’. Vaak ontstaat die juist doordat we aangeven wat we nodig hebben van anderen. Ook moet je weten wat je kwaliteiten zijn (waar ben je goed in), zodat je dingen doet die lukken. Dit geeft voldoening en energie. Wat zijn je principes en leef je daarna, zodat je je rustig voelt, zonder innerlijke strijd. Heb je een manier gevonden om je leven betekenis te geven, zodat je een bijdrage aan het leven van jezelf en anderen levert en je je belangrijk voelt. Weet je op welke manier je spanning en inspanning goed kunt verdelen over de dag, zodat je veerkrachtig blijft. Om voor onszelf op al deze vragen een antwoord te krijgen hebben we een lijst gemaakt waarop we deze vragen uitgebreid hebben beantwoord. Nu we meer zicht hebben op onszelf, ons leven en onze behoeften, hebben we de basis om onze situatie te verbeteren.

5

Landelijke nieuwtjes: Eerste Respijthuis officieel van start in Alkmaar Donderdag 26 augustus is het eerste Respijthuis van Nederland in Alkmaar geopend. Een veilige plaats, waar de zorgvrager opgevangen en verzorgd wordt door vrijwilligers uit de eigen wijk. Zo kan de mantelzorger op adem komen

De opening van het eerste respijthuis Wethouder Zorg, Wim van Veen: ‘Zowel degene die zorg nodig heeft als de mantelzorger komen tot rust (…) zonder dat zij ver uit elkaars buurt zijn.’ Het Respijthuis heeft ruimte voor vier personen die intensieve zorg nodig hebben. In het pand zijn vier zit-slaapkamers met eigen badkamer. Er is een gezamenlijke woonkamer en een keuken met daarnaast een slaapkamer en kantoorruimte voor de vrijwilligers. De gast kan er één tot zes weken verblijven. Vrijwilligers leveren de basiszorg, maar eigen huisarts en thuiszorg blijven verantwoordelijk voor de medische zorg. .

Bron: www.respijthuis.nl

Gratis ‘Stadjerspas’ voor mantelzorgers in Groningen

De gemeente Groningen schenkt alle mantelzorgers in de stad een ‘Stadjerspas 2010’. Hiermee kunnen de ‘Stadjers’ (inwoners van de stad Groningen) voordelig leuke dingen doen in hun vrije tijd. Zo wil de gemeente laten zien dat zij het werk van mantelzorgers waardeert. Nu kan de mantelzorger voordelig deelnemen aan sporten, cursussen en (jeugd)activiteiten. Genieten van cultuur en evenementen wordt voordelig. En hij krijgt korting op het lidmaatschap van de bibliotheek. Ook levert deze pas in steeds meer winkels voordeel op. Voor alle kortingen zie: www.stadjerspasgroningen.nl. 6

De week van de mantelzorg 2010 Openingsviering Zuiderkerkgemeente Nieuw-Amsterdam en Veenoord (PKN), 7 november 2010 Zondag 7 november werd de openingsviering van de Week van de Mantelzorg in de Zuiderkerk te Nieuw-Amsterdam gehouden. De Diaconie, de commissie Vorming & Toerusting, had de dienst voorbereid in samenwerking met het Contactpunt Mantelzorg Nieuw-Amsterdam en Veenoord. De vele gasten merkten dat er veel aan gedaan was om er een bijzondere dienst van te maken, dat de betekenis uit het verhaal van de Barmhartige Samaritaan, ‘je naaste liefhebben als jezelf’ werkelijkheid werd. Samen stonden we stil bij het thema ‘Op eigen wijze zorgen’. Aan de hand van het verhaal werd een korte inleiding gehouden. In vijf groepen gingen we uiteen en probeerden een link te leggen tussen de barmhartigheid van de Samaritaan en de zorg door en ondersteuning van mantelzorgers. Het was een ontmoeting met aandacht voor elkaar en tegelijk was het een gesprek met God, een gebed. We spraken met een mantelzorger, een ex-mantelzorger en twee professionele hulpverleners. Een video-opname over een mantelzorger en haar zorgbehoevende man raakte ons diep. We werden vertrouwd gemaakt met hun dagelijkse taken en zorgen, en ontdekten het belang van passende ondersteuning. Mantelzorgers werden aangespoord over hun moeiten en behoeften te praten, zo nodig hulp in te schakelen, om te voorkomen dat ze vastlopen. Vertrouwen en bovenal oprechte aandacht zijn cruciaal in het leven van mantelzorgers. Het was ons gebed dat ook andere mantelzorgers om steun en hulp durven vragen.

7

Optreden Arno Setz in Van der Valk, op de openingsdag Mantelzorgweek Aubade voor Ank Lieben Cabaretier Arno Setz zong de eerste maandag van de mantelzorgweek in het Van der Valk hotel Ank Lieben een loflied toe. Zij was een momentje het symbool voor alle mantelzorgers. Maar wie is Ank? Ank Lieben was de eerste voorzitter van het Contactpunt Mantelzorg in Schoonebeek. Het contactpunt daar was iets nieuws in de provincie Drenthe. Als wijkverpleegkundige kwam Ank bij veel gezinnen en zag hoe zwaar de zorg is voor een hulpbehoevende. Gedreven door de ervaring heeft ze, met subsidie van de Wilde Ganzen, in 1994 het project Ondersteuning Mantelzorgers opgericht. In 1997 zette ze, samen met 5 collega's en een Ouderen Werkster, de Initiatief groep Mantelzorgers op. Door Spreekbeurten en informatieboeken bij bibliotheken en huisartsen werden de groepen meer bekend. Er kwamen lotgenotengroepen in Schoonebeek en Weiteveen. Intussen waren in de provincie meer organisaties ermee bezig. In Assen werd Mantelzorg in de markt opgezet. In 1998 werd de eerste landelijke Dag van de Mantelzorg gehouden. Het jaar daarna besloot de groep SchoonebeekWeiteveen voor haar mantelzorgers ook een bijeenkomst, een Verwendag, te organiseren. Het werk van Ank begon z’n vruchten af te werpen. Ze bleef zich inzetten, zorgde ervoor dat er een cursus Mondige Mantelzorgers kwam en ondersteunde verschillende gemeentes in Drenthe met het opzetten van contactpunten. Voor alle mantelzorgers en mantelzorggroepen in en rond Emmen verscheen er in 2000 in deze gemeente een Steunpunt Mantelzorg. Ank Lieben heeft de mantelzorg een verdiende en zichtbare plek gegeven – en dat is een aubade waard!

8

Arno Setz raakt harten met prachtig lied uit theaterstuk Op 8 november trad Arno Setz op voor Welzijngroep Sedna ter gelegenheid van de opening van de Week van de Mantelzorg in het Van der Valk hotel. Het publiek was ontroerd, heeft gelachen en genoten. Van het lied ‘Ik ben bang’ wilden ze graag de tekst om nog even na te genieten. Die geven we graag. Yolanda Brandenburg, welzijngroep Sedna

IK BEN BANG Ik ben bang / dat ik zwem Zonder kant / zonder wal zonder zin / zonder doel zonder / werkelijk gevoel Ik ben bang / dat ik zweef In een eindeloos heelal Voor / zwarte gaten Waarin ik verdwijn

Ik ben bang / Voor de dood Voor dijken / die breken Bang / voor het water Waarin ik verdrink Ik ben bang / Voor de mensen Die mij / kunnen breken Niet dat te zijn Wat wordt verwacht

9

Refrein: Laat me eruit / wirwar van gedachten Maar ‘t kleeft, het plakt / het laat me niet los

Maar als jij bij mij bent / Maar als jij bij mij bent Maar als jij bij me bent / Valt alles wel weer mee

Maar als jij bij me bent / Maar als jij bij mij bent Maar als jij bij mij bent / Valt alles wel weer mee

Dus blijf bij me, hou me vast / En laat me niet los Blijf bij me, hou me vast / En laat me niet los

Want als jij bij me bent / Want als jij bij me bent Want als jij bij mij bent / Valt alles wel weer mee Geschreven en gecomponeerd door Arno Setz

10

Het kleinkunstprogramma Arno Setz heeft eind 2009 een luchtig én ontroerend kleinkunstprogramma over Verlies gemaakt. Het programma duurt ± 35 minuten. Hij zingt Nederlandstalige liedjes, voornamelijk ballades, en houdt korte monologen. Intrigerende teksten over het verlies van lichaamfuncties, van de vertrouwde wereld om je heen, van een geliefde. Er is een duidelijke afwisseling tussen lichte en zware onderwerpen, aangezet met de nodige humor. Hij houdt ook optredens over Reuma, astma, bloedziekten, diabetes en mantelzorg.

Enkele reacties De spitsvondigheid en ironie over het thema Verlies is leuk. Ga zo door, het zal voor iedereen die met verlies te maken heeft een pleister op de wonden zijn. Een bijzondere voorstelling! Nooit eerder iets als dit meegemaakt. Veel succes en bedankt! Riet Arends Charmant, fijngevoelig en nooit ‘over de grens’. Proficiat. Tine

Arno’s werk Zijn eerste theatervoorstelling ging over het leven van mensen met een autistische stoornis (1999). Daarna hield hij optredens over de beleving van ouderdom, huiselijke geweld en reuma. Hij past bestaande programma’s aan aan de doelgroep die hem uitnodigt. Setz maakt ook (voorlichtings)films voor non-profitorganisaties. http://www.youtube.com/watch?v=glfhdN4kz4E optreden van 31 maart jl voor de Reuma Patienten Vereniging Amsterdam in het Jan van Breemeninstituut. http://www.youtube.com/watch?v=A2jUBhLHR28&NR=1 optreden van 6 februari jl. in het Anna theater in Helmond voor de regionale Reuma Patiënten Vereniging. Meer weten? www.krachtvanbeleving.nl

11

Jonge Mantelzorgers naar de dierentuin

Langzaam komen er meer kinderen op het pleintje voor de dierentuin. Ze zoeken, soms aan de hand van moeder of vader, de leidster of leider van hun groepje. Het is een beetje fris, ze staan er wat kouwelijk en onwennig bij. ‘Wat gaan we precies doen?’ durft B. ‘Dat is een verrassing,’ zeg ik. Daarmee neemt hij geen genoegen. ‘Wat voor verrassing?’ roept hij. Ik schiet in de lach. We lopen de dierentuin in rechtstreeks naar het Safarie-restaurant. Rechtstreeks? Mogen we hier even spelen, vragen ze. Maar groep A moet verder en volgt de dierenverzorger die hen heeft opgewacht. We lopen door de stallen van de Nijlpaarden en komen zo bij de giraffes. Dat is een feest: de giraffes krijgen een extraatje vandaag en de kinderen mogen voeren! Lekker brood, brokken en stukjes appel graaien uit een boordevolle emmer! De oudere kinderen staan al vooraan en schuiven de lekkernijen op de grote lappen tong van de langnekken. De jongste griezelen een beetje als die grote bruine ogen zo dichtbij komen. Dapper bieden de kinderen de broodjes aan op hun kleine handjes. We hobbelen de trap af naar de nijlpaarden waar een grote kruiwagen met gras staat. Dat zal wel nijlpaardenvoer zijn. Mogen de kinderen nu weer helpen? Ja hoor. En de kinderen gooien, of smijten al - het is maar hoe je het bekijkt - hele bossen gras in de open, roze, grote bekken van de nijlpaarden. De verzorger van de savannedieren weet veel: de nijlpaarden kunnen wel veertig kilometer per uur rennen. Maar, geeft hij toe, deze papzakken hier zouden eerst wel moeten afvallen, anders halen ze dat nooit. Als later aan de overkant de kinderen zwaaien, zwaait de verzorger terug, terwijl hij druk de resten gras bij elkaar veegt…

In het restaurant krijgen de kinderen fris en een lekkere muffin. Mijn groepje zit gezellig aan een grote tafel. ‘Wie heeft er een broertje of zusje,’ vraag ik. ‘Ik heb een broer en een zus.’ ‘En ik heb twee broers en een zus!’ ‘Ik heb een gehandicapt 12

zusje.’ ‘Hé, ik ook!’ roept B. enthousiast.’ ‘Mijn zusje kan niet lopen en praten,’ zegt hij. ‘En mijn zusje wordt altijd boos om alles,’ merkt S. op. We praten door en ik denk: Het leven van deze kinderen is voor een deel echt anders. Dit is waarom ze het zo verdiend hebben om een middagje special guest te zijn van de dierentuin. Nadat we de ringstaartmaki’s en flamingo’s hebben bekeken, gaan we met alle groepen naar Yucatan, een prachtige indoor-speeltuin aan de andere kant van de Hondsrugweg. Jassen gaan uit en daar rennen de kinderen al naar de speelplaats, over de eilandjes naar het piratenschip. Tegen vijven gaan we patatjes eten, nu, die worden snel naar binnen gewerkt. De jongens van mijn groepje moeten ‘meiden bespioneren’. Ze voelen zich helemaal thuis! Om kwart voor zes lopen in het donker wel zestig moegespeelde maar blije kinderen naar de uitgang. In één middag is het één groep geworden. Zouden ze weten wat hen samenbindt?

MdL

Verwendag Contactpunt Mantelzorg Schoonebeek en omstreken Op zaterdagmorgen werd in ’t Aole Gemientehoes van Schoonebeek de verwendag van CPM Schoonebeek gehouden. Vijftig mantelzorgers gaven gehoor aan de uitnodiging. Wethouder Thalens opende de dag met een toespraakje. De mantelzorgers, die altijd klaar staan voor een ander, konden zichzélf eindelijk eens lekker laten verwennen. Ze gingen naar de kapper, de schoonheidsspecialiste, de pedicure of de masseuse. De creatieve mantelzorgers namen deel aan een bloemschik-workshop. Natuurlijk was er tussendoor tijd om gezellig met elkaar te kletsen onder het genot van een kopje koffie en wat lekkers. De verwendag werd ’s middags afgesloten met een heerlijke warm en koud buffet bij Cafe Dorgelo. Het contactpunt Schoonebeek e.o. wil de medewerkers die zich belangeloos hebben ingezet heel hartelijk danken. ‘We hebben door hen de mantelzorgers opnieuw een dag in het zonnetje kunnen zetten.’

13

We bedanken: Bakkerij Kolkman en bakkerij Borgesius, Rien van Boven (muziek en zang), de drie kapsters: Monique Rozeman, Carla Meier en Colinda Bakker, de schoonheidsspecialistes: Nicolet Beukers van drogisterij Markant, Miranda Gerdes en Ingrid Sikkema, de pedicures: Ria Beukers, Margriet Poker en Wilma Thompson, masseur Andre Pat en Gonneke Meijering die de bloemschik-workshop gaf.

Bestuur CPM Schoonebeek e.o.

Deze en meer foto’s kunt u zien op de website van CPM Schoonebeek

14

Verwendag in Barger-Compascuum

Annie Gerdes van de werkgroep, heette ons dinsdag 9 november van harte welkom en gaf even de tijd om elkaar persoonlijk te begroeten. Dhr. Jumelet nam het van haar over en liet weten dat hij mantelzorgers een warm hart toedraagt. Ondanks de bezuinigingen zal hij z’n uiterste best doen deze respijt- en verwendagen de komende jaren door te laten gaan. Een spontaan applaus volgde. Met een gerust hart ging ieder naar de verschillende locaties om een schoonheidsbehandeling te ondergaan, een haarverzorging of iets creatiefs te doen, zoals bv. het maken van high tea hapjes. Met een goed verzorgde, gezellige lunch sloten we de dag af. Van een aantal mantelzorgers ontvingen we een reactie: ‘Lieve leidsters, ik kwam binnen, nadat ik bij de kapper was geweest, en had een nieuw gevoel.’ ‘Verzorgd worden is zo nieuw voor mij. Hartelijk dank.’ ‘Voor mij een morgen met ontspanning en gezellig bijkletsen.’ ‘Voor mij de eerste keer. Hartverwarmend!’ In het bijzonder bedanken voor hun komst: Gerhard Groen van de Gemeente Emmen, Lenie Hudepoll van het C.P.M. Schoonebeek en Fennie Groothuis, aandachtsfunctionaris Mantelzorg van Sedna. Lenie Kuhl 15

Mannen en voetbal, een gouden combinatie Voetbal, hapjes en gratis muntjes voor bier. Het ideale recept om de mannelijke mantelzorgers een goed avondje uit te bezorgen. Ongeveer twintig mannen uit Emmen en omgeving beleefden maandagavond een geweldige tijd als VIP in het Univé Stadion van FC Emmen. Deze club nam het op tegen Go Ahead Eagles en de mantelzorgers zaten eerste rang. Wie naar het schema kijkt van de ‘Week van de Mantelzorg’, kan niet ontkennen dat er veel vrouwelijke activiteiten op het programma staan. Verwenochtenden en verwenmiddagen wisselen elkaar af. Hartstikke leuk, maar de kerels zien liever wat anders. Het ligt overigens ook voor de hand dat er speciaal voor de mannen een activiteit is georganiseerd. Per slot van rekening is 40% van alle mantelzorgers in Nederland een man. De ontvangst in het Univé Stadion begint goed. De koffie en thee staan klaar en de mannen en een paar vrouwen kletsen lekker weg. FC Emmen directeur Gerrit Volkers verwelkomt de groep, die door burgemeester Bijl en wethouders Kuper, Thalens en Sleeking vergezeld wordt. Volkers heeft direct al een verassing voor het stel in petto: ‘De mantelzorgers die nu aanwezig zijn, mogen een van de komende wedstrijden, wederom gratis bezoeken.’ Hendrik Brinks en zijn broer Pieter Brinks zijn ondertussen aan de voorbeschouwing begonnen. ’Ik hoop dat het 2-1 wordt,’ zegt Hendrik tegen zijn broer. Hendrik verzorgt zijn vrouw die aan de ziekte MS lijdt, de spierziekte zorgt ervoor dat ze snel vermoeid raakt. Naast zijn werk in Hengelo moet hij zijn vrouw en hun zoontje van vijf verzorgen en opvoeden. Zijn broer Pieter staat hem bij waar het nodig is. Zelf blijft hij ook niet buiten schot, de afgelopen tijd heeft Hendrik twee keer met een hernia in het ziekenhuis gelegen. Maar nu genieten hij en zijn broer, zoals ze zeggen, van een heerlijk avondje uit. Het fluitje klinkt en de wedstrijd begint. De mantelzorgers zitten op de beste plaatsen van de hoofdtribune en ze zijn niet alleen, voetbalgrootheid Marc Overmars is aanwezig, net als trainer Ron Jans van Heerenveen. Zij zien allen hoe Emmen op voorsprong komt tegen de Eagles. In de rust is het tijd voor een foto van alle aanwezige mantelzorgers en wethouders op het veld, waarna de wedstrijd weer wordt hervat. In de laatste minuten geeft Emmen toch nog de voorsprong uit handen: 1-1. Na afloop praat de groep na onder het genot van een drankje en een warme rijstmaaltijd. Wethouder Sleeking vindt het belangrijk dat de mensen van de gemeente hun gezicht laten zien. Burgemeester Bijl beaamt dit: ‘Deze mensen vervullen een maatschappelijke taak zonder dat hier geld tegenover staat, dit moeten we als gemeente aanmoedigen.’ Hendrik heeft het in ieder geval naar zijn zin gehad. Al heeft hij wel een tip voor volgend jaar: ‘Er zal wel iets meer voor mannen mogen komen in de week van de mantelzorg. Misschien kunnen we wel naar de TT in Assen!’ Frank Jeuring 16

Thee varié, donderdag 10 november – C.P.M. Emmen Wat is eigenlijk Thee varié? Met deze vraag stapten wij, 35 mantelzorgers het restaurant van de Meerstede binnen. Bij een kopje thee kregen we uitleg over hoe je een theemiddag gezellig kunt maken. Jenny Zilverberg en Renny Ike, die alles voorbereid hadden, gaven per tafel een opdracht: De tafel versieren met bloemen en aantrekkelijke hapjes maken. We versierden speculaaspoppen met zelfgemaakt glazuur, maakten van kleine cakejes echte marsepeingebakjes en truffels van gesmolten chocolade. De truffels smaakten heerlijk, maar stilistisch was het wat minder een succes - dat verhoogde trouwens de sfeer. We dronken uit nieuwe theeglazen met ons logo en kregen een onderzetter, bedrukt het jaarprogramma 2011. Een heerlijk creatief middagje voor onszelf.

Afsluitingsviering week van de Mantelzorg in De Opgang, 14 november 2010

‘Op eigen wijze zorgen’, was het thema van dit jaar. Ds Gerben Kajim vulde dit in zijn overdenking aan met: ‘Daar waar zorg is op eigen wijze, daar wil God zijn.’ Na de meditatie staken mantelzorgers een kaars aan als teken van hun aanhoudende gebed voor hun zorgsituatie. De zanggroep ‘Female Voices’ trad op met prachtige liederen. Het mantelzorg beeld (zie cover) stond op een centrale plaats in het liturgisch centrum, het symbool voor de spil, beschermer en steun die mantelzorgers zijn.

17

We sloten deze viering af met de gezongen bede: God zij met je, heel jouw levensweg, Waar de toekomst heen mag leiden, Dat zijn Woord jou begeleide, God zij met je, heel jouw levensweg Nely Molengraaf

^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^

Een dochter en zusje met een vorm van autisme Andere kinderen snappen niet altijd dat mijn zusje Britt anders is, dat is wel eens lastig,’ zegt Joyce Mathijssen, 11 jaar oud, die samen met haar ouders voor haar gehandicapte zusje Britt zorgt. (…) ‘Mijn zusje Britt heeft autisme. Ik ben dus ook een mantelzorger. Dat is soms niet leuk: net als ik iets leuks wil gaan doen, dan moet ik haar helpen.’ Britt, het zusje van Joyce, heeft de autistische stoornis PDD-NOS. Hierdoor heeft ze moeite andere mensen te begrijpen. Ze is vaak gefocust op één hobby of activiteit, en ze heeft de neiging zich terug te trekken. Ook is bij haar de aandachtsstoornis ADHD vastgesteld. Ze heeft grote moeite zich te concentreren, is hyperactief en geneigd ondoordacht te handelen. Het komt volgens Joyce doordat de gevoelens van Britt heel snel veranderen. Bijvoorbeeld als Britt boos is op iemand, doet ze twee minuten later weer heel lief, alsof er niets gebeurd is. Joyce doet dan vaak gewoon lief tegen haar ondanks dat haar zusje lelijk heeft gedaan. Want ze weet dat haar zusje daar niets aan kan doen. Dan speelt ze wat met haar. Soms ook loopt Joyce boos weg, of gaat er tegenin. Joyce is mantelzorger voor haar zusje. ‘Als we bijvoorbeeld in het zwembad zijn,’ 18

vertelt Joyce, ‘en Britt durft niet van de glijbaan, dan neem ik haar mee naar een glijbaan die minder eng is.’ Ze houdt haar ook goed in de gaten. Joyce begrijpt gelukkig een beetje hoe haar zusje Britt in elkaar zit en dat ze daarom extra op haar moet letten. ‘Maar de kinderen op school denken dat ik me aanstel.’ Soms loopt thuis alles in de soep. Britt is dan erg overstuur en dan moet Joyce meehelpen met boterhammen smeren, drinken uit de koelkast pakken of koekjes uitdelen. ‘Dan kan mamma helemaal voor Britt zorgen.’ Joyce is soms verdrietig. Als ze in bed ligt moet ze huilen. Ze denkt dan wel eens: Had ik maar een ander zusje. Maar andere momenten is ze weer blij dat Britt er is, ze kan bijvoorbeeld heel goed knuffelen ‘Als ik bij opa en oma ben, vraagt ze of ik gauw weer naar huis kom. Ze mist me dan. Dat maakt het verdriet weer een beetje goed.’ Veel mensen uit de omgeving weten niet dat Britt extra zorg nodig heeft. Aan Britt zie je niets. Het is dan ook heel moeilijk uit te leggen wat er nu precies aan de hand is. ‘Buiten moet ik continu op Britt letten,’ merkt moeder Yvonne op. ‘Ik moet haar in alles steeds een stap voor zijn, anders kunnen er vervelende dingen gebeuren.’ Britt gaat overdag naar een speciale school. Moeder Yvonne is daar erg blij mee. Ze vindt dat een kind met een stoornis aangepast onderwijs nodig heeft. Als het dat krijgt, kan het kind zich zoveel mogelijk ontwikkelen. Ook gaat Britt regelmatig naar een logeerhuis, waar veel kinderen komen. Joyce vindt het wel fijn als Britt even weg is. Joyce weet wat mantelzorgen is. ‘Dat is iemand die voor een ander zorgt, bijvoorbeeld voor een zusje of voor je ouders. Het kan lastig zijn. Als ik net wil gaan buitenspelen, moet ik bijvoorbeeld ineens haar helpen.’ Soms wordt het mantelzorgen teveel voor Joyce. Ze praat er dan met haar moeder over. Pas geleden is er een Werelddag georganiseerd, speciaal voor mantelzorgers. Joyce en Chelsey zijn daar naartoe geweest. Ze deden daar allemaal leuke dingen: vlotten bouwen, klimmen, handboogschieten en abseilen. Zo’n dagje verdienen ze. Als Britt thuis komt van school heeft ze voor die dag al veel prikkels gehad. Ze is druk in haar hoofd en wil rust. De familie Mathijssen heeft een speciaal kamertje voor Britt gemaakt. Britt kan in het uitrustkamertje gamen, op bed liggen, kleuren of schrijven. De deur is dicht maar niet op slot. Met het PGB (persoonsgebonden budget) betalen ze een hulpverlener die aan huis komt. Van haar leert Britt bijvoorbeeld op te schrijven dat ze boos is, of een briefje te maken voor Joyce. Britt schrijft dan of Joyce met haar met de poppen wil spelen en doet het briefje door het sleutelgat. Yvonne probeert zoveel mogelijk te schipperen om het iedereen naar de zin te maken. Yvonne weet dat Joyce iemand is die altijd rekening houdt met anderen en nooit iemand pijn wil doen en dat ze daarom de kans loopt te veel te doen. Yvonne ontlast Joyce en Chelsey door Britt op woensdagmiddag naar een zorgboerderij te sturen. Ze doet dat bewust op woensdag, zodat Joyce vriendjes of vriendinnetjes mee naar huis kan nemen. Ook de opvang op de boerderij betalen ze uit het PGB. Over de toekomst denkt Yvonne niet zoveel na. Ze weet wel dat ze de zorg niet aan Joyce en Chelsey wil overlaten. ‘Als mijn man en ik het later niet meer kunnen, willen we niet op hen terugvallen.’ Het originele verhaal vindt u op: www.briz.nl 19

Hoge bijdrage langdurige zorg uitgesteld

Oktober 2010 In verschillende media is te lezen dat er geen eigen bijdrage Zorg met Verblijf meer hoeft te worden betaald per 2011. Dit is niet juist. De eigen bijdrage voor Zorg met Verblijf blijft bestaan. Alleen de verhoging van de minimale eigen bijdrage van nul naar vierhonderd euro is uitgesteld tot 1 januari 2012. Dit betekent dat klanten die normaal al een hoge eigen bijdrage betaalden, in 2011 geen vierhonderd euro hoeven af te dragen. Als u al een eigen bijdrage betaalde en uw situatie is niet veranderd, dan blijft die bestaan. Jaarlijks wordt deze opnieuw berekend. In december ontvangt u een beschikking met de hoogte van uw eigen bijdrage Zorg met Verblijf voor 2011. Bron: www.hetcak.nl

Recept: Bananenkwarktaart Benodigdheden: 50 gram rozijnen, 3 eetlepels rum, 0,25 liter kwark, 4 rijpe bananen, 1 eetlepel citroensap,125 milliliter melk, ca. 25 lange vingers, 4 eetlepels creme fraiche, 6 eetlepels suiker, taartvorm

Wel de rozijnen minstens een uur in de rum. Laat de kwark uitlekken en prak de bananen fijn. Roer het citroensap door de bananen en giet de melk in een diep bord. Doop een deel van de lange vingers even in de melk. Zet deze rechtop naast elkaar tegen de binnenkant van een taartvorm met een middellijn van ca. 18 cm. Bedek de bodem met lange vingers die niet in de melk zijn gedoopt. Roer de rozijnen, de rum, de kwark, de creme fraiche en de suiker door de fijngemaakte bananen. Mocht het mengsel te vochtig zijn, voeg dan extra banaan toe. Schep dit mengsel in de vorm. Laat de taart minstens een uur in de koelkast staan, verwijder de rand van de vorm en verdeel de taart in stukken. Omdat er geen gelatine wordt gebruikt, is de vulling niet helemaal stijf. Bestrooi de taart met cacaopoeder of poedersuiker.

20

Mantelzorg en zorginstellingen, waar u op moet letten Opname in een zorginstelling is een ingrijpende gebeurtenis voor de cliënt, partner en familie. Mantelzorgers blijven vaak na een opname van de zorgvrager nog actief: ze zorgen voor emotionele steun, toezicht en begeleiding bij bezoeken buitenshuis. Velen van hen voelen zich hierdoor wat belast, anderen overbelast. Knelpunten Uit de landelijke Mezzo-meldweek ‘Mantelzorg en zorginstellingen' van vorig jaar blijkt dat vier van de vijf mantelzorgers niet tevreden zijn over de relatie met de zorginstelling. Communicatie scoort het slechtst. Mantelzorgers missen voorlichting, overleg met verplegend personeel of het management, mogelijkheden tot inspraak of een klachtenprocedure. Ook moet volgens hen de zorg verbeteren. Ruim een derde van de mantelzorgers voelt zich gedwongen om in de instelling hulp bij het eten en drinken te bieden. Sommigen hebben problemen met de taakverdeling. ‘Het blijkt dat ik nu meer uren voor mijn partner zorg dan vóór zijn opname in het verpleegtehuis’, meldt een mantelzorger. Het is dus belangrijk dat u als mantelzorger regelmatig met de zorginstelling bespreekt welke dingen u graag anders wilt.

Boekentip:

‘Altijd de sterkste thuis: opgroeien met een chronisch zieke ouder’ Een boek vol herkenning voor kinderen en jongeren met een chronisch zieke ouder. Caroline van Dullemen is zelf opgegroeid met een moeder die MS had. Naar aanleiding van gesprekken die ze voerde met twintig jonge mantelzorgers, beschrijft Caroline van Dullemen de problemen waar deze jongeren tegenaan lopen. Er is een apart hoofdstuk gewijd aan kinderen van een ouder met een psychiatrische aandoening. Het boek kun je bestellen bij de boekhandel. Auteur: Caroline van Dullemen, uitgeverij: Plataan, 2004, ISBN: 9058071618 Prijs:

€14,95

21

Internetadressen voor jonge mantelzorgers www.kopp.lotgenootje.nl site voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen. www.eleosbrussen.nl voor broers en zussen van kinderen met een psychiatrische stoornis. www.dejongemantelzorger.nl voor jongeren met een psychisch chronisch zieke ouder. www.labyrint-in-perspectief.nl voor jongeren met een ouder met psychische problemen.

www.mskidsweb.nl voor kinderen die een ouder met multiple sclerose (MS) hebben. www.familievan.nl informatie, e-mailcoaching en chatbijeenkomsten voor familie van mensen met psychische problemen. www.jongemantelzorgers.hyves.nl netwerksite voor jonge mantelzorgers. www.jongzorgen.nl geeft kinderen en jongeren basisinformatie en doorverwijzingen.

Terugblik: themadag en uitje C.P.M. Schoonebeek en omstreken Chinese geneeswijzen Volgens de filosofie van Chinese Geneeswijzen is een mens geestelijk en lichamelijk gezond als er een evenwicht is in de energiehuishouding van het lichaam, vertelde Marietje Keuter. Overbelasting, trauma’s en virussen verstoren dit evenwicht. Ze gaf uitleg over Acupunctuur, Lasertherapie, het gebruik van Chinese kruiden, Rugwerveltherapie en Medical Taping. Zelf geeft ze Breussmassage en CranioSacraal-therapie. Wij lieten ons door haar behandelen.

22

Zwaantje Hans-Stokman’s Hof Later op de dag bezochten we de Zwaantje Hans-Stokman’s Hof. Dit is een fraai gerestaureerde boerderij met schuur uit hoogstwaarschijnlijk de 17e eeuw. In 1877 (zie gevelsteen) werd de boerderij kleiner gemaakt. De familie Hans werd eigenaar in 1885. Ze hielden de oorspronkelijke inrichting intact, zoals in de kamer en keuken de kabinetten met kommen erop, waar het boeren gezin mee pronkte. Wanneer er zondags bezoek kwam stonden de deuren van het kabinet open om al het linnen te tonen. Zandtapijt De vloeren in de verschillende vertrekken bestonden uit grote brokken Bentheimer zandsteen en blauwe en rode plavuizen. De boerin versierde de kale vloeren met krullen van fijn zand, een zogenaamd zandtapijt. Roelie gaf een demonstratie en strooide met een waaier, lijnen fijn zand. Vanuit deze lijnen maakte ze met haar vinger de krullen en bloemen. Zelf hebben we het ook onze zandkunsten laten zien.

In 't Aole Gemientehoes hebben we daarna genoten van en Chinees-Indisch buffet

23

Martine van Het Zorgloket Martine werkt bij het Zorgloket. Ze helpt mensen aan de balie en de telefoon. Op maandagochtend komt mevrouw Buitendijk binnen. Ze wil een taxipas aanvragen voor haar man, maar heeft niet veel tijd. Mijn man kan niet lang alleen blijven, weet u, vertelt ze. Uit het gesprek blijkt dat ze mantelzorger is voor haar man. Ze doet het uit liefde, maar het is wel zwaar. Ze wil de kinderen er niet mee lastig vallen. Die hebben hun eigen gezin en werken allebei. Aan haar man is niets te zien. Ze vertelt dat hij helemaal opfleurt als de kinderen er zijn. Hij praat honderduit. Wat de kinderen niet weten is, dat hij ’s middags niet meer weet wat er ’s morgens gebeurd is. Hij is vaak dingen kwijt en verwijt haar van alles. Mevrouw vermoedt dat hij aan het dementeren is maar weet het niet zeker. Mevrouw Buitendijk voelt zich vaak alleen, ze is haar maatje kwijt en kan met haar zorgen niet meer bij haar man terecht. Martine legt uit dat mevrouw zelf ‘mantelzorger’ is en dat ze daarbij steun kan krijgen. Martine zorgt ervoor dat er door het mantelzorgcontactpunt contact met mevrouw opgenomen wordt voor een gesprek. Zo kan er samen gekeken worden hoe de zorg voor mevrouw lichter wordt. Als mevrouw weg is, gaat de telefoon. De heer De Jager heeft een vervoersprobleem. Nadat ze heeft uitgelegd hoe de procedure gaat, stuurt Martine hem een aanvraagformulier WMO. Vervolgens komt er een vrouw in de spreekkamer. Zij wil graag een taxipas voor haar moeder. Mevrouw vertelt dat ze kort geleden met pensioen is gegaan. Ze heeft nu meer tijd om andere dingen te ondernemen. Misschien is vrijwilligerswerk een idee. ‘Maar’, zegt ze, ‘ik ben niet iemand die bij ouderen gaat koffiedrinken.’ Mevrouw wordt naar de site van www.vrijwilligerswerkemmen.nl verwezen. Op de site staan o.a. vacatures voor een zwemvrijwilliger, organisator van activiteiten, coördinator voor een inloophuis, en iemand die rondleidingen kan geven in een museum. Mevrouw staat er versteld van wat er allemaal mogelijk is, en is nu al enthousiast. Het leuke van haar werk vindt Martine de afwisseling en de contacten met mensen. Elke dag is anders en het geeft veel voldoening om mensen op weg te helpen. Voor veel ouderen gaat alles te snel. Door goed naar de klant te luisteren, kan er al veel informatie verkregen worden. Inmiddels zijn er zoveel instanties, regelingen en hulpverleners dat het steeds onduidelijker wordt waar mensen met hun vragen terecht kunnen. Het Zorgloket is als het ware een routeplanner in de zorg. Men kan er terecht voor informatie over de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning), (medische) bijzondere bijstand, vrijwilligerswerk, het persoonsgebonden budget (PGB), mantelzorg, hulp voor ouderen en nog veel meer. Meer informatie? Bent u nieuwsgierig geworden? Heeft u een vraag? Kom dan gerust eens bij het gemeentehuis binnen en vraag naar het Zorgloket. Het loket is geopend op werkdagen van 8.30 tot 16.30 uur en donderdags tot 19.00 uur aan het Raadhuisplein 1 te Emmen. Ook kunt u ons bellen of mailen: Telefoonnummer: 14 0591. E-mailadres: [email protected] 24

Vakanties met extra zorg en aandacht – informatiemiddag 3 februari 2011 in Ichtus, Emmen ‘Het vakantiebureau’ verzorgt weken voor iedereen die zelf moeite heeft om op vakantie te gaan.’ Op verschillende prachtige locaties, kunnen de gasten genieten van de natuur, gastvrijheid, een gemoedelijke sfeer, en de zorg van vrijwilligers. De gasten zijn vrij om mee te doen aan activiteiten. De vakantieweken hebben een open, protestants-christelijk karakter. Er is een pastor aanwezig en er is op zondag een viering in ‘eigen huis’. 1. Heeft u weinig tot geen hulp nodig, en wilt u graag met andere senioren genieten van een gezellige week omdat u niet alleen op vakantie wilt gaan? 2. Bent u nog redelijk vitaal, maar vindt u het toch prettig dat er enige begeleiding van een vrijwilliger is bij een wandeling, fietstochtje of ander uitstapje? 3. Heeft u een goede gezondheid, maar heeft uw partner dagelijks veel of enige hulp en verzorging nodig? 4. Wilt u er graag een weekje tussenuit, maar is een gewone vakantiereis door beperkingen niet meer mogelijk, en heeft u extra zorg en begeleiding nodig? Kom dan op 3 februari 2011 naar de informatiemiddag over vakanties met extra zorg in Ichtus aan de Walstraat 21 in Emmen. Vanaf 14.00 uur staat de koffie klaar. Ook kunt u alvast kijken op: www.hetvakantiebureau.nl. Dick en Gea Warringa , Tineke Seigers, ambassadeurs van ‘Het vakantiebureau’ Vakantielocaties:

Vakantiehotel Dennenheul in Ermelo

Vakantiecentrum Het F.D. Roosevelthuis Vaarschip De Willem Alexander in Doorn

Hotel Gaasterland in Rijs

Vakantiecentrum De Imminkhoeve in L

25

Draagkracht – draaglast Hoeveel spanning of druk ervaart u? Is uw draagkracht groter dan uw draaglast?

Test uw zorgsituatie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Mijn nachtrust is verstoord. De zieke/hulpbehoevende helpen kost me nogal wat moeite en tijd. Ik vind het lichamelijk zwaar. De zorg beperkt mijn vrije tijd en de tijd voor sociale contacten. We hebben ons dagelijks leven moeten aanpassen. Ik/wij heb/hebben mijn/onze plannen moeten wijzigen. Er zijn ook andere zaken waaraan of mensen aan wie ik aandacht moet geven. 8. Het gedrag van degene die ik verzorg maakt me van streek. 9. Emotioneel gedragen we ons anders tegenover elkaar. 10. Het is pijnlijk om te zien dat hij/zij een andere persoonlijkheid heeft gekregen. 11. Ik heb mijn baan/werk aan moeten passen aan de zorgsituatie. 12. De zorg geeft ook financiële druk. 13. Ik word geheel in beslag genomen door deze zorgsituatie. Wanneer u meerdere vragen met ja hebt beantwoord, kunt u ondersteuning of advies vragen bij Sedna welzijnwerk. Voelt u zich sowieso vrij om contact met ons op te nemen: Tel. 680800

Prijsvraag: Welke site is bestemd voor jongeren met een psychisch chronisch zieke ouder? Mail het antwoord en jouw gegevens naar: [email protected]. Drie winnaars krijgen een leuke verrassing

26

27

28

Wijsheden Daar ik nu eenmaal leef, laat mij niet tevergeefs leven. Joseph Addison Een mens zou altijd moeten overwegen hoe veel meer hij heeft dan hij wenst. Joseph Addison We leven allen onder dezelfde hemel, maar we hebben niet allen dezelfde horizon. Konrad Adenauer Vergeef altijd uw vijanden, er is niets dat hen meer ergert. Oscar Wilde Een cynicus is iemand die overal de prijs en nergens de waarde van kent. Oscar Wilde Stap één van het oplossen van een probleem is te erkennen dat je een probleem hebt. Raffiek Torreman Ervaring is eenvoudig de naam die we aan de som van onze fouten geven. Oscar Wilde Vroeger was ik een twijfelaar, ik ben daar nu niet meer zo zeker van. Herman Finkers Wees de verandering die je in de wereld wilt zien. Gandhi Er is op deze wereld genoeg voor iedereen, maar er is niet genoeg voor een ieders hebzucht. Gandhi Gelukkig de mens die wijsheid vindt, de mens die verstandig wordt; want wat zij voortbrengt is meer dan de opbrengst van zilver, wat je daarmee wint, is beter dan goud Spreuken 3:13,14

29

Activiteitenkalender t/m 2011 C.P.M. Emmen Inloopmiddagen van 14.00 tot 16.00 uur in de Meerstede Nijkampenweg 73, 7815 GB Emmen

19 januari

Ontmoeting met spel - Nieuwjaarsbijeenkomst

16 februari

Ontmoeting en Voorlichting en Koersbal

16 maart

Thema-avond – Gastspreker Mezzo wordt uitgenodigd

20 april 18 mei 21 september

Themabijeenkomst

19 oktober 14 december

C.P.M. Barger-Compascuum en Klazienaveen e.o

‘De Snikke’, Klazienaveen 9.30 - 11.30 uur

‘De Collink’, Barger-Compascuum 9.30 uur - 11.30 uur

14 december

21 december

Kerstverhaal daarna creatief voor kerst

Kerstverhaal daarna creatief voor kerst

18 januari

11 januari

Nieuwjaars bijeenkomst

Nieuwjaars bijeenkomst

22 februari

15 februari

Koffieochtend - info

Koffieochtend - info

22 maart

15 maart

voettherapie

voettherapie

30

12 april

19 april

Pasen - creatief

Pasen - creatief

24 mei

31 mei

Nog niet bekend

Nog niet bekend

18 juni

18 juni

Gezamenlijke afsluiting van het seizoen

Gezamenlijke afsluiting van het seizoen

C.P.M. Schoonebeek en omstreken In Schoonenbeek: elke 2e woensdag van de maand v.a. 9.30 uur in het Gezondheidscentrum. In Nieuw-Amsterdam: elke 3e donderdag van de maand v.a. 10.00 uur achter de Zuiderkerk in Nieuw-Amsterdam Deze ochtenden vervallen als in die maand themaochtenden of -middagen zijn.

Het volledige programma 2011 wordt binnenkort bekend gemaakt op de site: www.mantelzorgschoonebeek.nl

31

Mantelzorgcontactpunten, een overzicht: Contactpunt Mantelzorg Schoonebeek e.o. (Schoonebeek, Nieuw Amsterdam/Veenoord, Zandpol, Weiteveen, Nieuw Schoonebeek)

Contactpersoon: Hester Elijzen Tel: 0591-555366 E-mail: [email protected]

Contactpunt Mantelzorg Barger-Compascuum en Klazienaveen Contactpersoon: Catrien Haan Tel: 0591-349218 E-mail: [email protected]

Stichting Interkerkelijk Contactpunt Mantelzorg Emmen:

Contactpersoon: Titia van den Berg Tel: 0591-617668 E-mail: [email protected] Het doel van de contactpunten is, om in de eigen buurt of wijk mantelzorgers te ondersteunen en hen met elkaar in contact te brengen.

32

33