Makkelijk mensen motiveren deel 5 De kracht van niet-oordelen. Makkelijk mensen motiveren, deel 5 Hoe gaat het met U? Stelt u zich eens voor dat iemand u deze vraag stelt en vervolgens met oprechte aandacht naar uw antwoord luistert, of het nu goed met u gaat of slecht… Die iemand luistert niet alleen aandachtig, maar u merkt bovendien dat u volledig mag zijn zoals u nu bent. Die ander probeert u niet te veranderen, komt niet met oplossingen of adviezen en lijkt geen oordeel te hebben over wat u vertelt. Hoe zou u dat vinden? En waarom? Hoe vaak komt zoiets eigenlijk voor? Ik heb die vraag al aan heel wat groepen gesteld en steevast is men het erover eens dat dat heel prettig zou zijn, juist omdat het vrij zeldzaam is. Houd deze gedachte even vast, ik kom er straks op terug. Al enige tijd houd ik me met veel plezier en inspiratie bezig met twee stromingen in het veranderwerk die sterk in opkomst zijn: motiverende gespreksvoering en mindfulness. Ik weet niet hoe dat bij u werkt, maar als ik door 2 zaken gefascineerd ben, dan gaat mijn brein automatisch op zoek naar de overeenkomsten ertussen. Meestal is dat niet meer dan een leuk gedachtespelletje. In dit geval echter zijn de overeenkomsten zo opvallend, dat ik het niet kan laten er een stukje over te schrijven. Voor de mensen die één of beide van deze nieuwe ontwikkelingen in het veranderwerk nog niet kennen, zal ik eerst beide zo kort als ik kan omschrijven. Motiverende gespreksvoering is een client-gerichte, directieve gespreksstijl voor het versterken van intrinsieke motivatie tot
gedragsverandering. Dit gebeurt o.a. door het verkennen en oplossen van ambivalentie. Opvallend hierbij is dat het niet de hulpverlener is die argumenten vóór verandering aandraagt, maar de cliënt zelf – soms tot zijn eigen verbazing. (voor meer info, zie de vorige delen in deze serie). Overgewaaid uit de Angelsaksische landen wordt deze interactiestijl ook in Nederland in steeds meer werkvelden toegepast, denk aan: coaching, lichamelijke en geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg, gevangeniswezen, reclassering en jeugdhulpverlening. Mindfulness is een begrip dat vaak wordt vertaald als: bewuste, gerichte aandacht, in het hier-en-nu en zonder oordeel. De term is zo oud als de Boeddha en is wereldberoemd en zelfs hip geworden door het werk van Jon kabat Zinn. Deze microbioloog begon begin jaren tachtig in het ziekenhuis waar hij werkte zijn eigen ervaring met hatha yoga en boeddhistische meditatie aan te bieden aan uitbehandelde patienten met o.a. chronische pijnklachten. Hij vatte zijn kennis en ervaring samen in een 8weekse training én voegde er een dosis moderne, westerse psychologie aan toe. De officiële naam van deze training luidt: Mindfulness-based stress reduction (MBSR). Inmiddels heeft deze training haar effectiviteit bewezen bij diverse klachten, waaronder depressie, stress, chronische pijn, verslaving, angst en burn-out. Naast deze 8-weekse groepstraining wordt mindfulness steeds vaker individueel toegepast in coaching en therapie. In de psychologie wordt zelfs al gesproken van de zogenaamde ‘third wave’: na de eerste golf van de gedragstherapie en de tweede van de cogniteve gedragstherapie is er nu de derde golf van verschillende op mindfulness gebaseerde therapieën, zoals MBCT en ACT.
Als ik nu beide stromingen vergelijk, dan vallen enkele overeenkomsten meteen op: •
Beide stromingen zijn evidence-based, oftewel: in modern wetenschappelijk onderzoek is de effectiviteit in diverse onderzoeken aangetoond en ook op dit moment wordt er nog volop onderzoek naar gedaan.
•
Beide zijn de wereld met grote vaart aan het veroveren
•
Beide gaan uit van de kracht en zelfredzaamheid van mensen
•
Beide zijn breed toepasbaar, zowel qua doelgroep, als qua problematiek
•
Beide combineren oude en nieuwe elementen
Wat mij echter het meest fascineert is het feit dat de basishouding van beide benaderingen vrijwel identiek is. Deze houding kan het best omschreven worden met termen als: open, nieuwsgierig, accepterend, aandachtig, empathisch en last but not least: nietoordelend. In het geval van Motiverende gespreksvoering is dit de houding waarmee je luistert naar de ervaring van de cliënt, naar diens worsteling en dilemma’s. Bij Mindfulness is dit de houding waarmee je als beoefenaar luistert naar je eigen innerlijke ervaring, gevormd door je gedachten, gevoelens en fysieke sensaties, of die nu prettig zijn of niet. Natuurlijk hebben deze twee stromingen niet het alleenrecht op deze basishouding: ook bij andere methodieken kom je haar tegen, te beginnen bij Carl Rogers en zijn cliënt-centered therapie, bij NLP, maar ook als onderstroom bij het provocatieve coachen. Toch vind ik het wonderlijk dat deze basishouding blijkbaar niet alleen prettig is,
maar ook tot aantoonbaar resultaat leidt, onafhankelijk van de richting: intern gericht of extern gericht. Dan rijst natuurlijk de vraag hoe dat komt. Zou het kunnen dat als iets of iemand mag zijn zoals het is, dat dan de kans op verandering het grootst is? Ik kan dat zeker herkennen als het gaat om mijn eigen gevoelens: als ik me ertegen verzet, zetten ze zich vast en als ik ze de ruimte geef veranderen ze meestal vrij snel. En eigenlijk herken ik het ook bij cliënten: als ik mijn best doe om ze te veranderen, zetten ze zich schrap en als ik open en nieuwsgierig vraag hoe iets bij ze werkt, dan beginnen ze soms spontaan uit te leggen dat het eigenlijk niet zo handig is, wat ze doen. Dit herken ik dan als verandertaal, een begrip dat binnen de motiverende gespreksvoering wordt gezien als voorbode voor verandering. Die verandertaal kun je vervolgens verder uitlokken en bevestigen of reflecteren, waardoor de kans op verandering groter wordt. In oosterse tradities als het boeddhisme en taoïsme wordt steeds benadrukt dat verandering de enige constante is: alles verandert voortdurend, ook wijzelf. Alleen willen wij mensen daar vaak niet aan, omdat het prettiger is om de dingen in een overzichtelijk hokje te stoppen. Tot het er niet meer in past, omdat het veranderd is en dat gaat dan vaak met veel verzet gepaard. Het zat immers zo overzichtelijk in een hokje… Ik heb tijdens mijn werkende leven op verschillende werkplekken (reïntegratie, inburgering, reclassering) meegemaakt dat cliënten in het hokje ‘ongemotiveerd’ werden geplaatst, terwijl we inmiddels weten dat motivatie geen statische karaktertrek is, maar een dynamisch gegeven: het resultaat van de interactie tussen werker en cliënt. Zou het kunnen dat iets of iemand in een hokje plaatsen de beste manier is om verandering
tegen te gaan, of deze in elk geval niet te zien, noch een kans te geven? En zou dan die open, nieuwsgierige, niet-oordelende basishouding als tegenovergestelde van ‘iets in een hokje plaatsen’ juist daarom zo effectief zijn bij het in gang zetten van verandering? Ik raak hier zelf in ieder geval steeds meer van overtuigd en natuurlijk weet ik dat niet-oordelen makkelijker gezegd is dan gedaan, maar ik weet ook dat oefening kunst baart. Mocht uw nieuwsgierigheid geprikkeld zijn, dan zou u kunnen overwegen deel te nemen aan de 3-daagse training motiverende gespreksvoering die ik ook in 2011 weer samen met Anne van Stralen verzorg bij het IEP op 26, 27 en 28 mei. Ook zullen wij een workshop verzorgen op het aanstaande IEP-congres. U bent van harte welkom. Hoe gaat het nu met u? Geef u zelf een kado’tje: stel u zelf deze vraag, neem enkele minuten en luister écht naar het antwoord, zonder te oordelen, of iets te willen veranderen. Luister hierbij zowel naar uw hoofd (welke gedachten zijn er?), uw hart (welke gevoelens zijn er?) als uw lichaam (welke fysieke sensaties zijn er?). Gefeliciteerd! U heeft zojuist een mindfulness-oefening gedaan en u zelf getraind in niet-oordelen. Hartelijke Groet, Sergio van der Pluijm
