Blaadjes 9
januari 2010
MAGIE EN DE ELEMENTEN Dit is een bewerkt fragment uit een boek waaraan ik al heel lang aan het schrijven ben. Het gaat over de vier klassieke Elementen en dit stukje komt voor een groot deel uit een hoofdstuk waarin de relatie tussen Magie en de Elementen wordt beschreven. Als het werk vordert komen er waarschijnlijk meer fragmenten, als ze interessant genoeg zijn; zoiets als de krenten UIT de pap. Reacties zijn dus zeer welkom!
Z
oals wij bij het hoofdstuk “De Æther: het vijfde Element1” reeds hebben gezien vormt ruimte een onlosmakelijk onderdeel van de theorie van de Elementen. Bij de schepping van de vier Elementen ontstond niet alleen de materie maar eveneens de ruimte en de tijd waarin de Elementen zich kunnen manifesteren. De verwevenheid van ruimte en tijd is soms moeilijk te begrijpen, maar de drie-dimensionale wereld is ons vertrouwd. Omdat onze leefruimte is afgeleid van de Elementaire Ruimte heeft ze eveneens associatieve verbindingen met de vier Elementen
De magische cirkel In de wereld oriënteren de mensen zich door te refereren aan zes punten. Ze wijzen naar een punt voor, achter, links, rechts, boven en beneden hen. De magiër noemt nog een zevende punt; het midden of zichzelf. In het ritueel van het kleine Pentagram bijvoorbeeld zegt de magiër: Voor mij, Raphaël Achter mij, Gabriël Aan mijn rechterhand, Michaël Aan mijn linkerhand, Uriël Om mij heen vlammen de pentagrammen En ik sta in het licht van de zespuntige Ster2 Hierbij kijkt hij naar het Oosten en plaatst het element Lucht (Raphaël) in die windrichting. Hij plaatst Water achter hem in het Westen. Rechts van hem in het Zuiden komt het element Vuur en links van hem in het Noorden wordt het element Aarde gesitueerd. Dit is de gebruikelijke manier hoe de vier Elementen in de magische cirkel worden geplaatst. Æther of Geest vindt dan in het midden een plaats, met als symbool het centrale licht op het altaar. En zoals in een eerder hoofdstuk reeds is opgemerkt, is de Æther zowel het tijdloze centrum van de magiër als het centrum van het universum. Het ritueel vervolgt dan met: Om mij heen vlammen de pentagrammen waarmee het midden, de magiër zelf wordt gedefinieerd. En ik sta in het licht van de zespuntige Ster Bij de laatste zin visualiseert hij dat hij in een kolom van licht staat dat uitgaat van de zespuntige ster boven hem. 1 Elementen evenals Vuur, Lucht , Æther enzovoorts worden met een hoofdletter (en de ligatuur Æ) geschreven om ze te onderscheiden van de wereldse elementen, zoals het vuur waar we op koken. 2 De zespuntige ster wordt ook als symbool voor Æther gebruikt
En met deze visualisatie realiseert de magiër een derde as, die van boven naar beneden loopt. De andere twee assen zijn de Oost-West en de Noord-Zuid as, die reeds eerder, voor - achter en rechts - links zijn gevisualiseerd. Aan deze drie assen kunnen vervolgens de drie Moeder letters worden toegekend. Mem (Water) voor de Oost West as, Shin (Vuur) voor de Zuid-Noord en Alef (Lucht) voor de Boven-Beneden as. We kunnen ons een model voorstellen waar elke richting wordt vertegenwoordigd door een kubus. Deze kubussen stellen de drie assen voor die de ruimte voor iedere mens definieert. (Zie tekening hiernaast) De zes zichtbare kubussen staan voor de oriëntatiepunten: Voor, Achter, Rechts, Links, Boven en Beneden. De onzichtbare kubus is het Midden, of de magiër zelf. Aan elk van de drie assen kan een kleur toe gegeven worden waarmee het model een extra betekenis krijgt. De keuze van de kleuren ligt aan de kleuren voor de Elementen. Traditioneel worden de drie primaire kleuren3 gekozen: Geel voor Lucht (Alef A), Blauw voor Water(Mem m) en Rood voor Vuur (Shin - c). De verborgen kubus in het midden wordt dan door menging van deze drie kleuren: zwart. Gebruiken we in plaats van deze primaire pigment (=verf) kleuren de primaire licht kleuren dan wordt de kubus door additieve4 menging Wit . Deze primaire licht kleuren zijn Blauw voor Lucht, Groen voor Water en Rood voor Vuur. De intentie van een ritueel kan de keuze tussen deze kleur-stellingen bepalen, maar ook zal de visualisatie tijdens de opening met het pentagram ritueel wezenlijk verschillen5
Bij het ritueel van het kleine pentagram wordt een bol gevormd om de magiër al is dat niet meteen duidelijk. In het rozenkruis-ritueel wordt het veel meer zichtbaar gemaakt door de bewegingen van de magiër, die niet alleen een horizontale cirkel maakt maar ook twee verticale waarvan een van de snijpunten zich onder de vloer bevindt. Elk van de zes snijpunten van de ze cirkels worden bekrachtigd en vormen als het ware weer drie assen al zijn deze geörienteerd op de half-kwartieren We vinden de drie assen eveneens terug bij de indiaanse volkeren, de rode OostWest as van het Leven. de zwarte Noord-Zuid as van het Noodlot en de centrale boom in het midden die de werelden verbindt. Terugkomend op de verdeling van de Elementen in de magische cirkel komen we voor de richtingen Boven en Beneden Elementen te kort, want Æther hebben we gebruikt voor het centrum. Welke nieuwe 'Elementen' kunnen we nu toevoegen aan de ons zo vertrouwde vijf? Wij kunnen het vijfde element Æther gebruiken voor de verticale as, dus zowel voor het midden, maar ook voor boven en beneden. Maar gezien de afzonderlijke toekenning van Elementen aan de andere vier richtingen is deze oplossing niet echt bevredigend. Het ritueel draagt echter een oplossing aan - "het licht van de zespuntige ster": de twee nieuwe Elementen zijn Licht en Duisternis; Licht boven en Duisternis beneden. Een loflied op het Licht is nauwelijks nodig, maar hoe zit het met Duisternis, is dat niet iets waar de oprechte magiër verre van moet blijven? Als met Licht en Duisternis Goed en Kwaad bedoelt wordt dan misschien wel, maar dat is hier niet aan de orde. We kunnen de Elementen Licht en Duisternis beter begrijpen, als we voorbijgaan aan de associatie van Goed en Kwaad met Licht en Duisternis. 3 zie Elementen en Kleur 4 zoals bij een kleuren TV 5 zie Appendix: Rituelen
De christelijke schepping begint ongeveer met de scheiding van Licht en Duisternis, en deze scheiding staat model voor de scheiding van alle tegenstellingen. Uit de spanning die de confrontatie van tegendelen oproept, ontstaat de scheppings-energie. Uit deze universele bron put ook de magiër de energie voor zijn magisch-werk. De verticale as is als symbool uitermate geschikt voor deze levens-energie die is ontstaan uit de primaire tegenstelling Licht en Donker6, Yang, Yin enzovoorts. Deze twee primordiale polen licht en duisternis zijn de bron van de Elementen - en dus uiteindelijk van alles wat is geschapen. En het midden van deze drie assen is het brandpunt waar alle energieën bij elkaar komen. Dit brandpunt waar alle tijd ophoudt en alles mogelijk is, en dat het middelpunt is tussen licht en duister is de plaats van de magiër. Niet in het licht, niet in duisternis, maar op het grensvlak van licht en duisternis. (Een grijs altaar kleed zou dan ook heel toepasselijk zijn!) Het is niet zo dat Licht de Duisternis zal overwinnen, zij zijn even sterk. Uiteindelijk zullen ze samenvloeien op het einde der tijd. Voor de mensen die het niet onvoorwaardelijk kiezen voor het Licht een moreel verwerpelijk standpunt vinden, de volgende overweging: In déze, onze wereld zijn zij die in het Licht staan diegenen die schaduw werpen. In de praktijk worden in de magische cirkel de tegengestelde Elementen niet tegenover elkaar geplaatst, Zo wordt Vuur in het Zuiden en daar tegen over wordt Aarde geplaatst en Water in het Westen staat tegenover Lucht. Dit kan aan de misvatting liggen dat Aarde het meest negatieve Element is en dus tegenover het meest positieve, het energie rijkere Vuur moet worden geplaatst Dat is niet zo; de analyse van de Elementen heeft laten zien dat Water het meest negatief is. Water is namelijk Koud en Nat, twee eigenschappen die beide negatief zijn en de tegenpolen van Heet en Droog zijn, twee positieve eigenschappen. Aarde heeft namelijk in tegenstelling met Water één positieve eigenschap - Droog en één negatieve eigenschap Koud: en is dus positiever (energie rijker) dan Water. Volgens de theorie hierboven zou de spanning het hoogst worden als Vuur tegen over Water wordt geplaatst en Aarde tegen over Lucht. Hiernaast is een oude Griekse afbeelding van de ordening van de Elementen te zien. Dit zou een magische cirkel kunnen voorstellen; houden we Vuur in het Zuiden dan komt dus Water in het Noorden, Lucht blijft in het Oosten en Aarde komt in het Westen terecht. Alleen Aarde en Water wisselen van plaats met de traditionele cirkel en afgezien van de Traditie zou ik geen reden weten waarom deze ordening niet gebruikt zou kunnen worden. Ook de associaties met de seizoenen en de Elementen worden niet wezenlijk verstoort. Ik kan bijvoorbeeld een hele goede redenen verzinnen waarom Aarde beter verbonden kan worden met de herfst in plaats van met de winter. De herfst is altijd verbonden met de oogst en juist het Element Aarde wordt daar mee geassocieerd in plaats van Water. Naast deze verschuiving van plaats in de cirkel komt een tweede aspect aan de orde en dat is de kleur7 die aan de Elementen wordt toegeschreven. Al heel lang vroeg ik me af waarom nu juist geel de traditionele kleur voor Lucht is. Volgens de Griekse kleur-theorie ontstaat kleur door de menging van licht en donker, waarbij Rood de helderste kleur is en de helderheid afneemt volgens de kleuren van de regenboog. Vuur is eveneens het lichtste element in beide betekenissen van het woord. Koppelen we de Elementen met afnemende "lichtheid" en de glijdende schaal van kleuren van de regenboog dan krijgen we het volgende: 6 Zie ook: hoofdstuk 1 - Analyse van de Elementen 7 Meer over kleuren en de Elementen in onder andere artikelen over de Alchemie
ROOD - oranje VUUR
GEEL LUCHT
GROEN - blauw WATER
indigo - VIOLET AARDE
Als we de tegengestelde Elementen tegenover elkaar zetten, dan zouden de kleuren ook complementair moeten zijn. Rood voor Vuur is dan complementair aan Groen voor Water (in plaats van blauw). En Geel voor Lucht tegenover Paars (violet) voor Aarde. De kleuren in het voorbeeld hiernaast moeten beter afgestemd worden ze zijn nog niet echt complementair. De kleuren doen ongewoon aan, maar dat is gewoon een kwestie van wennen. Eigenlijk is alleen de kleur voor Aarde - violet8 - de enige afwijkende kleur in de traditionele magische cirkel. Het gebruik van complementaire kleuren is overigens niet vreemd in de Magie, in de Golden Dawn bijvoorbeeld staan deze kleuren bekend als "Flashing Colours" en worden ze onder meer voor amuletten en Tattva-kaarten gebruikt. De kleuren van de magische cirkel verlopen bijna synchroon met de regenboog. Rood ,- - -, Geel, Groen, - - - , Paars, met de ontbrekende kleuren Oranje en Blauw bij de streepjes. Overigens wijken de kleuren van de Elementen en de plaatsing ervan op de kardinale punten bij veel tradities af van de onze. Zelfs in onze westerse cultuur zijn er afwijkende tradities. Is het mogelijk om in plaats van pigment kleuren ook licht-kleuren te gebruiken voor de magische cirkel? Het grote struikelblok hierbij is het Element Aarde, niet voor niets kent de Kabbala slechts drie moeder letters: A m c, respectievelijk voor Lucht, Water en Vuur. In het scheppingsverhaal wordt Aarde wel als eerste genoemd maar wel als volgt: "De aarde was leeg en zonder vorm" dit Element was er dus nog niet het moest nog geschapen worden.. "Gods Adem blies over de Wateren", hier worden Lucht en Water ( A, m) in die volgorde genoemd en God zei: "Laat er Licht zijn" hier de laatste van de moeder letters c Vuur. Pas een hele tijd erna komt dan weer de Aarde met alles erop en eraan kijken. Aarde is in veel tradities het eind resultaat van een proces in gang gezet door de andere Elementen. Bij het gebruik van de licht kleuren is WIT de meest logische kleur voor Aarde., het product van de drie primaire licht-kleuren. De herschikking van de Elementen in de magische cirkel vraagt natuurlijk wel om het herschrijven van het ritueel van het kleine pentagram. Maar dat is vrij eenvoudig te doen. De associatie van juist die engelen bij die Elementen is langzamerhand ook een traditie geworden. Maar wie even verder kijkt dan deze "westerse traditie" ziet al gauw dat dit slechts één van de vele is. Een legende die ik al heel lang ken en waarvan ik dus de bron ben vergeten, verhaalt hoe Adam zijn naam heeft gekregen. Op verzoek van God vlogen de vier aartsengelen de wereld in en kwamen elk met een letter terug. Michaël kwam terug uit het Oosten met de letter A, Gabriël kwam uit het Westen met de letter D, Rafaël vloog terug uit het Noorden met de letter A en Uriël kwam uit het zuiden met de M. De letters waren ontleent aan een naam van een opvallende ster die die de engelen hebben gezien in de windrichting waar ze vandaan kwamen. In kolom twee van de tabel zien we in cursief de namen van deze sterren. Het is mij niet 8 Deze kleuren zijn enkele van de liturgische kleuren van de RK kerk
gelukt om deze sterren te identificeren, maar we kunnen veilig aannemen dat het de "Vier Koninklijke Sterren9" zijn die de vier windrichtingen markeren. In de één na laatste laatste kolom zijn de huidige namen van deze vier gids-sterren opgenomen. De laatste kolom geeft de Elementen als we onze vertrouwde toeschrijving aan de engelen handhaven. De tekens van de dierenriem waar de sterren toebehoren geven echter een andere reeks aan. Michaël wordt in het Oosten aan de Stier gekoppeld = Aarde, Gabriël in West aan Lucht. Uriël in Zuid krijgt de Leeuw en Vuur en Rafaël koppelen we maar aan Water (Zuidelijke Vissen = niet het astrologische teken Vissen!). letter - Ster
WindR Engel Nm-betekenis moderne naam / dierenriem teken / Element
A Anatolai
Oost
Michaël genezer
D Dusmai
West
A Arkton M Mesembria
Aldebaran
Stier - Aarde
Vuur
Gabriël verkondiger Antares
Schorpioen - Lucht
Water
Noord
Rafaël
beschermer Formalhaut
Zdl.Vissen - Water ? Lucht
Zuid
Uriël
omvormer
Leeuw - Vuur
Regulus
Aarde
Dit verhaal laat duidelijk zien dat namen en attributen niet zo verankerd zijn dan wij, in ons door traditie gebonden denken, wel beseffen. Niet alleen komen in deze legende de aartsengelen uit geheel andere windrichtingen dan verwacht, maar ook hun functies zijn hier en daar verwisseld. Opvallend is dat de laatste letter - M - gebracht wordt door de aartsengel van het element Aarde, Uriël en dat hij dan ook het schepsel mens voor het eerst roept bij zijn naam. Als deze letter aan het eind van een mantra staat wordt het steeds zachter gezongen tot het afsterft - het is de klank die verinnerlijkt. De Elementen zijn hier als tegenpolen tegen over elkaar gezet en deze opstelling10 lijkt sprekend op die van een Iers-Keltische traditie met allen een verwisseling van Lucht en Aarde. In de tabel hieronder staan een aantal opstellingen weergegeven met de kleuren erbij. De eerste drie "tradities" stellen de tegenpolen tegenover elkaar op, de laatste niet. traditie
OOST
ZUID
WEST
NOORD
Legende
Vuur
Aarde
Water
Lucht
Iers
Vuur Rood
Lucht Wit
Water Groen
Aarde Zwart
Mijn voorstel
Lucht Geel
Vuur Rood
Aarde Violet11
Water Groen
LUCHT Geel
VUUR Rood
WATER Blauw
AARDE Groen
"Westerse" traditie
Er zijn altijd argumenten te vinden om een bepaald systeem te verdedigen of aan te vallen. Er is een theorie dat ons Westers (Europees) Systeem is gebaseerd op onze geografische positie op het noordelijk halfrond. De zon op zijn hoogste punt staat bij ons in het zuiden = Vuur. De oceaan in het westen = Water, Het Noorden waar de kou vandaan komt = Aarde en dan maar Lucht in het Oosten. De laatste twee Elementen kunnen zonder meer worden omgewisseld, tenslotte ligt in het oosten een heel continent. In Australië plaatsen ze logischerwijs Vuur in het noorden. Maar hoe logisch of gevoelsmatig correct de argumenten voor een bepaalde ordening ook zijn; er bestaat niet zoiets als het Ene Ware Systeem. Paul van Wierst 9 Richard Hinckley Allen - Starnames - Dover publicatie 10 In beide "legende" varianten staan de tegenpolen tegen over elkaar 11 Het violet van rijpe druiven ?
