Blaadjes 14
november 2011
De hof-kaarten van de Tarot en de Elementen De Tarot wordt verdeeld in twee grote groepen, de kleine en de grote arcana. De grote "arcana" ofwel het grote "geheim" bestaat uit 22 Troeven en de enige kaart die we daarvan terugvinden in het gewone kaartspel is de Dwaas die er als Joker maar wat bij hangt, maar soms in het kaartspel een beslissende rol speelt. De kleine arcana is verder te splitsen in vier kleuren die elk uit 10 nummer-kaarten en 4 hofkaarten bestaan. Deze laatste zijn de Koning, Koningin, Ridder en Page; één kaart meer dan bij het gewone kaartspel. De Elementen vinden we terug in de vier kleuren van de Tarot. Deze vier kleuren zijn Staven, Zwaarden, Bokalen en Munten, hoewel de namen soms kunnen afwijken. Deze kleuren staan respectievelijk voor Vuur, Lucht, Water en Aarde. Ook wordt er aan elk van de vier hof-kaarten een Element toe gewezen: de Ridders staan voor Vuur, de Koning voor Lucht de Koningin voor Water en de Page voor Aarde. Elke hofkaart is dus gevormd door een combinatie van twee Elementen. Het volgende schema laat dit zien. Ridder van Staven Vuur van VUUR
Koning van Staven Lucht van VUUR
Koningin van Staven Water van VUUR
Page van Staven Aarde van VUUR
Ridder van Zwaarden Vuur van LUCHT
Koning van Zwaarden Lucht van LUCHT
Koningin van Zwaarden Water van LUCHT
Page van Zwaarden Aarde van LUCHT
Ridder van Bokalen Vuur van WATER
Koning van Bokalen Lucht van WATER
Koningin van Bokalen Water van WATER
Page van Bokalen Aarde van WATER
Ridder van Munten Vuur van AARDE
Koning van Munten Lucht van AARDE
Koningin van Munten Water van AARDE
Page van Munten Aarde van AARDE
Elke rij van de tabel is aan een kleur gewijd en in elke kolom staat maar één bepaalde hof-kaart. Kijken we naar de eerste rij dan zien we dat in elke cel een ander Element aan het VUUR - van Staven - wordt toegevoegd. Bijvoorbeeld in de eerste cel wordt aan het VUUR van staven het Vuur van de Ridder gevoegd. En hoewel aan alle ridders Vuur wordt toegekend, hebben ze ieder een eigen kleur, waardoor ze zich ook van elkaar onderscheiden. Misschien moeten we nu eerst naar de klassieke Griekse theorie van de lichaamssappen of humores gaan, zonder er al te diep op in te gaan. Ons humeur en temperament wordt bepaalt door de vier lichaam-vochten. Een permanente overmaat van één1 van deze sappen bepaald ons temperament. De tabel hieronder laat de vier Elementen en de daarbij horende temperamenten zien, die vernoemd zijn naar de sappen zelf en dat zijn de gele gal (cholera), bloed (sanguis), slijm (phlegma) en zwarte gal (melankholia). Hiernaast een PC-icoon van de vier temperamenten, van links naar rechts en van boven naar beneden: het cholerisch, sanguinisch, flegmatisch en melancholisch temperament. In de tabel worden deze uitdrukkingen benoemd als boos, vrolijk, gelijkmoedig en triest. "Kort door de bocht" heet de rij waar deze omschrijvingen in staan, want natuurlijk kennen deze temperamenten elk een zeer uitgebreid scala van karakter trekken. Maar hopelijk geven de gebruikte sleutelwoorden voldoende houvast. Overigens worden er in de psychologie nog steeds in meer of mindere mate - variaties op deze vier archetypische karakter-vormen bedacht. 1 Er is ook nog andere theorie die het temperament ziet als een combinatie van twee vochten.
Associaties hofkaart sap temperament kort d.d. bocht karakter gericht op beweging richting
Elementaal Dierenriem Tekens
VUUR STAVEN2
LUCHT ZWAARDEN
WATER BOKALEN
AARDE MUNTEN
Ridder
Koning
Koningin
Page
gele gal
bloed
slijm
zwarte gal
Cholerisch
Sanguinisch
Flegmatisch
Melancholisch
boos
vrolijk
gelijkmoedig
triest
impulsief, veranderlijk
inspirerend, hartstochtelijk
nieuwsgierig, kalm
ijverig, gereserveerd praktisch
intuïtie - willen
denken - plannen
voelen - voeden
waarnemen - doen
zeer snel
snel
langzaam
statisch
naar boven
centrifugaal
naar beneden
naar het centrum
Salamander
Sylph
Undine
Gnoom
Ram, Leeuw, Boogschutter
Tweeling, Weegschaal, Waterman
Kreeft, Schorpioen, Vissen
Stier, Maagd, Steenbok
De laatste vier rijen (blauw) zijn belangrijk bij het bekijken van de tarot kaarten zelf. Zo zijn de dierenriem tekens hier en daar op de kaarten terug te vinden. Elementalen zijn de levende astrale wezens behorende bij de Elementen en ook deze zijn op sommige kaarten te zien. Vuur is zeer snel in alle bewegingen en zoekt een weg naar boven (het hogere). Lucht is ook snel maar zoekt het meer in het vlak, het kiest altijd voor een richting weg van het centrum (het bekende). Water is langzamer en zoekt de diepte op, stille waters hebben diepe gronden. Aarde is nauwelijks in beweging te krijgen en zoekt naar de Kern. Deze "richtingen" en snelheden zijn wezenlijke kenmerken van de kaarten en worden in zekere mate terug gevonden in de houdingen van de figuren. De kunstenares Pamela Colman Smith die deze kaarten heeft getekend was lid van de Golden Dawn en het hele spel is doortrokken van soms nauwelijks opvallende kleine details die haar inzichten weerspiegelen. Het loont de moeite om de kaarten zelf erbij te pakken, omdat de details daar beter op zichtbaar zijn. Om te laten zien hoe fraai het schema van de hof-kaarten is geef ik het hier nogmaals maar nu alleen in kleur: rood voor Vuur, geel voor Lucht, blauw voor Water en groen voor Aarde. In de kolommen staan R, K, Q, P voor Ridder, Koning, Koningin( = Queen) en Page - en in de rijen: de tarot-kleuren Staven, Zwaarden, Bokalen en Munten. De kleur van de kaart (St, Zw, Bk, Mt ) vormt als het ware de basis van het karakter en vormt de onderste driehoek van het vierkant. Alle bokalen zijn dus flegmatisch van aard, maar het aspect van hun karakter dat aan de buitenwereld wordt getoond, is in grote mate afhankelijk van hun "functie". Deze geeft kleur aan de bovenste driehoek. Een Ridder is impulsief, een Koning inspirerend, een koningin beschouwend en een Page praktisch: in principe dan, want de grond-toon de tarot-kleur speelt ook een rol. Zo heeft de Ridder van Staven de combinatie van een rode driehoek onder en een rode driehoek boven. De combinatie van twee de zelfde Elementen vinden we op de diagonaal terug: Ridder van Staven, Koning van Zwaarden Koningin van Bokalen en Page van Munten. Zij zijn als het ware pure typen, respectievelijk; cholerisch sanguinisch flegmatisch en melancholisch. De diagonaal is tevens de symmetrie-as die het schema verdeeld in twee gespiegelde helften. 2 Er is een standaard controverse in de toekenning van Staven (en Zwaarden) aan Lucht of Vuur.
Er moet bij het samenstellen van het karakter van elke hof-kaart rekening worden gehouden met de affiniteit van de Elementen met elkaar. Vuur en Water zijn vijanden (rode pijlen) eveneens als Lucht en Aarde, hoewel die laatste twee niet die heftige reactie kennen als juist Vuur en Water. Lucht en Vuur gaan harmonisch samen, waarbij Lucht vaak een dienende rol heeft en ook Aarde en Water combineren goed (blauwe pijlen). De relatie Lucht en Water is niet altijd zonder wrijving, hoewel deze Elementen niet vijandig tegenover elkaar staan. En ook de relatie Vuur en Aarde is niet probleemloos. Eigenlijk heeft Aarde alleen met Water een harmonische relatie, verder is Aarde geneigd de andere Elementen te negeren. De onderlinge relaties van de Elementen vormen de karakters van de kaarten. Waar de Elementen in een hof-kaart strijdig zijn met elkaar bijvoorbeeld bij de Ridder van Bokalen en de Koningin van Staven, allebei Vuur-Water combinaties, is het de grondtoon die de overhand heeft. Bij de Ridder van Bokalen is dat Water en bij de Koningin van Staven is dat dus Vuur. Het Vuur van de Koningin Er is een groot verschil tussen: wordt door Water getemperd; de lichtblauwe mantel Vuur van WATER en die haar schouders omsluit wordt gesloten door het Water van VUUR. rode kopje van een Leeuwin. Ondanks dat het huis Katje (Bastet) op de voorgrond staat is de Leeuwin Je zou Vuur van Water kunnen (Sekhmet) allesbehalve verdwenen. beschouwen als dat bijtende aspect De Ridder is meer een zoeker dan een doener van water, de gestage druppel die geworden hier overheerst het Water aspect van de de hardste steen uitholt en Bokalen, maar het zijn rode vissen die het kleed van de ridder sieren, het Vuur aspect is niet verloren afhankelijk van de situatie is het gegaan, de vuur-vissen zwemmen onder het ook de explosieve kracht van wateroppervlak. Toch kan het zoeken naar het stoom. En Water van Vuur is de "hogere" (Vuur- de vleugels op zijn helm en voeten) kant die ons zo eindeloos aan een en de "diepte" (Water) tot een conflict leiden, kijk naar Parceval in zijn jonge jaren: - hij was een vuur kan boeien, de continue "Nar", totdat het ware inzicht kwam en diepte en beweging, alle wisselingen van hoogte samenvielen.
licht en kleur, het constant wisselen van inzicht.
Laten we kaarten nemen, waarvan de twee Elementen harmonisch met elkaar horen om te Ondanks dat de Elementen "astrale matrixen" zijn is er toch een analogie met gaan, - Lucht van Vuur en Vuur van Lucht of wel de het gewone vuur, lucht, water en aarde. Koning van Staven en de Ridder van Zwaarden. Ook bij twee harmonische combinaties van Elementen is het vaak zo dat de tarot-kleur, of het basis-temperament, een hoofdrol speelt. Maar de Ridder van Zwaarden is één van de uitzonderingen, hier zien we hoe het Vuur de overhand heeft gekregen, de Lucht van het basis-temperament (de hartstocht, het enthousiasme) raakt gemakkelijk oververhit, de goede bedoelingen (het hart op het paarde toom!) ten spijt. Lucht heeft vaak een dienende taak in de Lucht-Vuur combinatie.
Bij de Koning van Staven vormt Vuur de basis-toon en Lucht, de plicht van het Koningschap, geeft hem een kader dat het enthousiasme tempert. Lucht van Vuur staat voor het stralende karakter en de weldadige warmte van vuur. De salamander3 op het kleed en op de troon van de Koning heeft zijn staart in de bek (ouroboros) als symbool van de gesloten cyclus. Wij zien dat noch bij de Ridder noch bij de Page terug, de salamander-ringen op hun kleed zijn nog open. Toch zit de Koning er nauwelijks ontspannen bij, zijn linkerarm lijkt op het punt te staan steun te zoeken op de troon zodat hij op kan staan. Ook de salamander op de voorgrond heeft de kop waakzaam geheven. En ook de Ridder van Staven kijkt uit zijn ooghoeken naar rechts, of daar geen gevaar dreigt. Deze twee kaarten vertonen een zekere onrust, of beter gezegd een zekere waakzaamheid, die de Koningin en de Page nauwelijks vertonen. Deze laatste twee kijken dan ook een andere kant op. Het lijkt of de kijkrichting van de kaart samenhangt met actie of rust. Als de figuur van onze kant 3 de "Salamander" is de elementaal van Vuur
uit gezien, naar links kijkt, is er actie, zoals bij de Ridder van Staven en Zwaarden en kijkend ze naar rechts is er rust, zoals bij de Ridder van Bokalen en Munten. Er is trouwens maar een kaart die ons recht aankijkt, de Koning van Zwaarden. Deze Koning heeft de combinatie Lucht van Lucht, en is wat je noemt puur intellect, alleen feiten tellen bij hem, hoewel het zwaard naar links helt, hij blijft geneigd tot actie. De Koningin van Zwaarden kijkt naar rechts, ze houdt haar zwaard recht op, en heft de linkerhand, alsof ze zegt: kom! - spreek! Water heeft de geneigdheid tot luisteren hier versterkt. Zij zit als enige van de Zwaarden met het hoofd duidelijk boven de wolken. In het waarzeg jargon wordt deze kaart de "Weduwe kaart" genoemd maar een andere naam die mij meer aanspreekt is "door smart wijs geworden" Sommigen zien de twee rafelige touwtjes of kwastjes om de polsen als restanten van het koord dat haar bond. Bij de Lucht kaarten is de vlucht van de vogels interessant omdat ze in zeker zin de intentie van de persoon symboliseren. Bij de Ridder vliegen ze chaotisch alle richtingen op, de Koning heeft twee vogels die dezelfde kant uitvliegen, de Koningin heeft slechts één vogel en de bij de Page vliegen de vogels tegen de wind in naar links. Je zou het volgende kunnen aflezen: de Ridder is, de meest heetgebakerde kaart, Vuur van Lucht, zonder al te veel te denken stort hij zich op een idee, hij vlucht in het gevaar. De Koning weegt twee kwaden tegen elkaar af, maar bij twee gelijkwaardige oplossingen vindt, zal hij geneigd zijn te kiezen voor actie. De koningin heeft slechts een intentie; recht-horen is rechtspreken De Page van Zwaarden heeft twee conflicterende Elementen Lucht en Aarde. Je zou kunnen zeggen dat Aarde hier het Lucht Element dreigt te verstikken en het geeft deze kaart iets dubbelzinnig. Hoe staat de Page? Standbein stevig op Aarde, het Spielbein nog net niet helemaal los van Aarde. Zijn blik meedraaiend met het lichaam - is dit het eind van een draai naar links of het begin van een draai naar rechts? Een kaart van waakzaamheid en/of wantrouwen. Zijn aandacht is gericht - de 10 vogels vliegen één kant uit.
De Ridder van Bokalen is hier boven al een beetje besproken. Hij is Vuur van Water het prototype van de Graal-ridder. Het is ook een kaart die een zuivere echo heeft in de Grote Arcana: troef 13 de Dood, de Grote Oplosser. De stroom op de hofkaart is weliswaar niet de Styx zoals bij de Dood, maar het zou de de Lethe kunnen zijn, de rivier van de vergetelheid. Lucht van Water is de combinatie van de Koning van de Bokalen, de Plicht van het Koningschap rust als de gele mantel op zijn schouders. Het "Denken" (Lucht = geel) zorgt dat de wateren, de emoties, in beweging komen. Ondanks dat de stenen troon stabiel boven de golven uit rijst, lijkt hij niet rustig te zitten, zijn voeten lijken het lichaam uit te nodigen om op te staan. De koning kijkt naar de buitenwereld en is niet zo geïsoleerd als de andere drie hof-kaarten die gefixeerd zijn op hun Element, hun Bokaal. De Koningin lijkt minder actief te zijn dan de koning, maar het tegendeel is waar, zij is het meest actief, maar haar actie is gericht op de innerlijke wereld. Er wordt gesuggereerd dat de bokaal die ze vasthoud dan ook niet materieel is, maar een schepping van haar geest. Haar concentratie is diep en zij zwijgt, haar mantel is gesloten met een schelp (oester) Opvallend zijn de elementalen op haar troon. Alle koninginnen, behalve die van Staven vertonen deze wezentjes. Omdat bij de Staven Koningin het vijandige Water de boventoon heeft ontbreken daar de Salamanders. De Page van Bokalen is Aarde van Water en Aarde geeft aan Water een zware naar de diepte trekkende beweging. Maar uit het inzicht opgedaan in die diepte, schiet hier de bloeiende Lotus uit de modder op. De lotus die bij de Koning alleen als belofte bestaat in goud (scepter) en steen (troon). Het water achter de Page heeft door zijn inzicht haar zwaarte verloren en staat hier ook voor het astrale vlak, dat zich manifesteert als het visje in zijn bokaal. De Ridder van Munten zit op een stevig paard, niet gebouwd op snelheid misschien, maar het heeft de vier benen stevig op de aarde geplant. Hij is geen ridder die op zoek is naar de Graal, of naar roem en eer maar hij bewaakt de grenzen van zijn land. Hij is een beschermer van rust en vrede, hier kijkt hij uit over de pas geploegde akkers en hij is net zoals zijn paard slechts met eikenloof getooid in plaats van pluimen. De Koning van Munten lijkt als enige van de koningen ontspannen op de troon te zitten. Hier wordt uitbundig genoten van de vruchten der Aarde, de gepantserde voet onderdrukt alle twijfel. Aarde heeft de neiging het Element Lucht te negeren en het voeten-bankje ziet er niet zo onschuldig uit als de rest van de kaart. Op de derde kaart is de oogst van het land en zit de Koningin van Munten tussen de stoppels, Zij is geconcentreerd bezig met plannen maken voor de toekomst. Het haasje op de voorgrond en de vruchten op haar troon zijn beloftes voor een vruchtbaar jaar. Haar greep op de materie is stevig, zij houdt de Munt dan ook met beide handen vast.
De Page van Munten is Aarde van Aarde maar tegelijkertijd het minst gebonden aan de materie. Hier loopt hij/zij weg van de bewerkte, geploegde velden de vrije natuur in. Aarde heeft aan zich zelf overgelaten de neiging te streven naar de kern van de dingen en is hier aan zich zelf ontstegen. De Munt wordt niet vastgehouden, zij zweeft tussen en boven de handen van de page. Eén aspect van de hof-kaarten wil ik hier buiten beschouwing laten, dat is de hofkaart als significator op astrologische basis. Dat past niet helemaal in het kader van de Elementen en bovendien bestaan daar ook een aantal afwijkende systemen voor.
Paul van Wierst
